'De tijd van dogma's is voorbij'
Schitterende zang en onwennig
acteerwerk in 'Primadonna'
Muziekarchief in gevaar
Cultuur&Kunst
MAANDAG 7 DECEMBER 1992
redactie annemiek ruygrok (chef) jan rusdam saskia stoelinca
Van Gogh voor 17 miljoen verkocht
parus Een van de beroemdste landschappen van Van Gogh,
Jardin Auvers, is gisteren tijdens een veiling in Parijs voor ruim
17 miljoen gulden verkocht. Een Franse zakenman was de hoog
ste bieder bij het veilinghuis Drouot. Het schilderij mag Frank
rijk niet verlaten omdat de Franse minister van cultuur, Jack
Lang, het beschouwt als 'historisch monument dat uit kunsthis
torisch oogpunt van algemeen belang is'. Dit drukte de prijs
aanzienlijk. De 'tuin' is een van de laatste olieverfdoeken die
Van Gogh schilderde. Het duurste schilderij van Van Gogh blijft
'Portret van dokter Gachet', dat in 1990 in New York werd afge
hamerd op ruim 150 miljoen gulden en naar een Japanse zaken
man ging.
Mike Oldfield naar Den Haag
den haag Mike Oldfield, bovenal het brein van 'Tubular Bells',
geeft op 1 april een concert in de Haagse Statenhal. Van de En
gelse zanger en multi-instrumentalist verscheen eerder dit jaar
een vervolg op zijn album, waarmee hij veel succes oogstte. De
kaartverkoop begint zaterdag.
Ronald Knappers wil niet dat zijn gebouwen op andere lijken
Aangenaam salonconcert
Nico de Raad in Muzenhof
n Pachelbel. Stanley, Andriessen. C.P.E.
Bach, Buxtehude. Carvalho, J.S. Bach,
d'Aquin. Alam, Franck. Piemé en Boel-
mann Gehoord zondag 6 december in de
Muzenhof in Leiderdorp
Het orgelconcert dat Nico de
Raad gisteren gaf in de Muzen
hof zou je als 'salonconcert'
kunnen betitelen. Het orgel van
—de Muzenhof is in 1875 door
Förster en Andrews gebouwd in
Engeland, maar geheel op Fran
se leest geschoeid. In de vorige
.eeuw werden er in Frankrijk van
die salonconcertjes gegeven in
een weelderige entourage: dikke
vloerkleden, lange velours gor
dijnen, pluche stoelen, géén
akoestiek. Wat dat betreft staat
dit folkloristisch geschilderde
orgel hier aardig op z'n plaats.
Ook de Muzenhof heeft iets in
tiems, en geen akoestiek om
over naar huis te schrijven. Net
als bij een pianoconcert zat de
solist hier vlak bij zijn publiek,
maar dan wel met een hardwer
kende registrator in zijn kielzog:
een manier van concerteren die
mij zeer wel aanspreekt. Niets
klinkt overweldigend, maar ook
rïicts verdwijnt boven je hoofd
r,'ins Blauè hinein', de luisteraar
is betrokken bij het podium.
Op deze manier ontstond het
'Thema met variaties' van H.
Andriessen (1892-1981), een
stuk dat een link legt naar de
barok èn naar de romantiek. Ni
co de Raad speelde het fijnzin
nig en als vanzelfsprekend, met
een heel tere registratie in het
middendeel, alleen de 'viole
d'amour' en de 'voix céleste'
werden uitgetrokken door de
registrator Jaap Roosendaal. De
overbekende 'Toccata et Fuga'
in d-moll van J.S. Bach, die bij
na altijd met vreselijk veel
aplomb wordt gespeeld, klonk
hier vanaf de bijna langzame in
leiding bedachtzaam en toch
groots.
Na de pauze kreeg het pro
gramma een Kersttintje: met
een lichtvoetig gespeeld 'Noël'
van L.C. d'Aquin (1694-1772),
drie delen uit TOrganiste' van
C. Franck, waarin het 'Trés lent'
weer die zelfde zoete registratie
kreeg als bij Andriessen en dat
eindigt met het krachtig ge
speelde 'Vieux noël' wat klonk
als een klok. De 'Prélude' opus
29 van G. Pierné (1863-1937)
speelde de Raad alsof hij achter
het klavier een sonatine van
Clementi ten gehore bracht: vir
tuoos, zonder pretenties. Een
uiterst aangenaam verpozen
was het, op zondagmiddag in
de Muzenhof.
In vakkringen trok archi
tect Ronald Knappers al
geruime tijd de aandacht
met zijn wedstrijdontwer-
pen die veelvuldig werden
bekroond met eerste prij
zen. Maar het duurde even
voordat opdrachtgevers in
de bouw daadwerkelijk in
zee durfden te gaan met de
jonge Leidse architect.
Knappers (32) neemt na
melijk afstand van collega
architecten die, veelal te
ruggrijpend op de jaren
twintig en dertig, telkens
weer 'hetzelfde konijn uit
dezelfde hoed te voorschijn
toveren'.
leiden «jan rusdam
Hij verwerpt de op effect belus
te gevelarchitectuur en gaat elke
vergelijking met bestaande stro
mingen uit de weg. „De tijd van
dogma's is voorbij", aldus
Knappers. .Architectuur anno
1992 vraagt om een andere aan
pak. Of, om met de woorden
van de nieuw gekozen Ameri
kaanse president te spreken: It's
time for change'."
„Architectuur-prijsvragen
winnen is natuurlijk leuk. Maar
de kans dat je ontwerpen daad
werkelijk worden uitgevoerd is
niet groot." Ronald Knappers
heeft het de afgelopen jaren aan
den lijve ondervonden. Een
greep uit zijn winnende ontwer
pen: in 1989 werd Knappers
winnaar van een prijsvraag voor
een luxe appartementenge
bouw, uitgeschreven door de
gemeente Leiderdorp. De uit
voering werd op het laatste mo
ment afgeblazen. In 1991 sleep
te hij de tweede prijs in de
wacht van een prijsvraag uitge
schreven door de Nederlandse
Glasbond. Alleen de eerste prijs
winnaar wachtte een opdracht.
Drie maal ging Knappers met
de eer strijken bij de jaarlijkse
Ronald Knappers: „Wat ik hoop is dat mensen mijn gebouwen mooi vinden omdat z
wen zijn waarvan er dertien in een dozijn gaan."
ontwerpwedstrijd van het Leid
se Architectencafé. In alle geval
len bleef het bij de eer en een
geldbedrag.
Een jonge architect die zo
vaak in de prijzen valt, heet
veelbelovend te zijn. Vervelend
is om jarenlang veelbelovend te
blijven omdat opdrachtgevers
er voor terugdeinzen jonge, on
ervaren architecten aan te trek
ken. Knappers: „In 1987 ben ik
voor het architectenbureau
Loerakker, Rijnboutt - de huidi
ge rijksbouwmeester - Ruijsse-
naars, Hendriks bv gaan wer
ken. Dat is heel belangrijk voor
mij geweest omdat wat ik te
kende ook daadwerkelijk ge
bouwd werd. Ik heb daar ont
zettend veel van geleerd. Ook
qua bouwkosten. Twee van de
projecten waarvan ik de pro
jectleider was, hebben het Jaar
boek Architectuur gehaald. Ja,
alweer een eerbewijs."
„Toen ik vorig jaar opdracht
kreeg van de gemeente Leiden
om een woon/winkelgebouw te
ontwikkelen aan de Robijn
straat, heb ik onmiddellijk de
kans aangegrepen om op eigen
benen te staan. Ik denk dat ik
die opdracht uiteindelijk toch te
danken heb aan het winnen van
alle prijsvragen."
„Momenteel ben ik, samen
met het bureau Van Swieten en
Van Veen, bezig met een project
voor de Pelikaanstraat en ik heb
van de gemeente opdracht ge
kregen 11 villa's te ontwerpen
voor de Stevenshof. Dat worden
prachtige, eigentijdse wonin
gen. Heel wat anders dan de
Dallas-achtige villa's die overal
uit de grond worden gestampt.
Ik waardeer het zeer dat de ge
meente Leiden het aandurft om
een dergelijk afwijkend project
te initiëren." Ronald Knappers
zegt bewust afstand te nemen
van de architectuur die terug
grijpt naar het modemisme uit
de jaren twintig en dertig. „Het
is een tijd lang heel verfrissend
geweest, maar inmiddels verval
len tot een cliché. Gewoon te
ver doorgeslagen. Overal zie je
blokkendozen ontstaan op loca
ties waarvan ik denk: wat doet
dat hier in vredesnaam?"
„Dat beeld van de jaren twin
tig wordt overigens meestal al
leen maar aan de buitenkant
beleden. We leven in een tijd
van effectbejag en dat zie je te
rug in de gevelarchitectuur. Ik
vind de binnenkant van een
woning net zo belangrijk. Dat
valt ook af te lezen aan het wo
ningbouwplan voor de Robijn
straat waar ik binnen een be
trekkelijk kleine woning die ik
moest maken toch een grote
ruimtelijkheid creëer. Het wor
den kwalitatief heel goede wo
ningen."
„Ik voel mezelf niet verwant
met een bepaalde stroming.
Ook in mijn gebouwen zijn ele
menten terug te vinden van het
modemisme, maar ook van de
Amsterdamse School. Als ik be
gin te ontwerpen, doe ik dat
niet vanuit een bepaalde ge
dachte. De tijd van dogma's is
voorbij. Die conclusie geeft mij
een enorme vrijheid. De archi
tectuurgeschiedenis is een on
uitputtelijk reservoir en bevat
een rijkdom aan middelen en
mogelijkheden die je maar zel
den gebruikt ziet Ik put mijn
inspiratie daarom niet uit één
enkele periode, maar uit de hele
bouwgeschiedenis. Natuurlijk is
er wel een aantal dingen dat
voor mij belangrijk is en bepa
lend voor wat ik op papier zet
Maar in principe begin ik elke
opdracht met een schone lei."
De vraag wat er nu mooi is
aan zijn gebouwen wijst Knap
pers resoluut van de hand. „Dat
kan ik onmogelijk zeggen. Het
heeft te maken met die ingredi
ënten: de situatie, zorgvuldig
heid, detaillering, met de bewe
gingen die een gebouw maakt...
Maar het is moeilijk uit te leg
gen wat anderen daaraan mooi
zullen vinden. Wat is er nu
mooi aan de bewegingen van
Marco van Basten? Zulke vragen
kun je niet beantwoorden zon
der te vervallen in allerlei vaag
heden of commerciële praatjes.
Wat ik hoop is dal mensen mijn
gebouwen mooi vinden omdat
ze zien dat er aandacht aan is
besteed en dat het geen gebou
wen zijn waarvan er dertien in
een dozijn gaan."
leiden wilfred simons
^Plotseling is de ban gebroken.
-„Wat is dat ding zwaar zeg",
"Toept Charlotte Riedijk, terwijl
.ze. een buitenmaat ghettoblas-
ter uit haar handen laat zakken.
^Enkele seconden eerder heeft
zij de laatste scène gespeeld van
het muziektheaterstuk 'Prima
donna', dat woensdag 9 decem
ber zijn première beleeft in het
Leidse Laktheater. Televisie
kijkers konden Riedijk en haar
tegenspeelster Franciska Dukel
gistermorgen al bewonderen in
het VPRO-programma Reiziger
in Muziek.
De Lak-produktie 'Primadon
na' gaat over de halfzussen Lau
ra (Franciska Dukel) en Maria
(Charlotte Riedijk) die beiden
hebben geauditeerd voor een
CD-opname van het 'Italieni-
sches Liederbuch' van Hugo
Wolf. Na de auditie gaan zij
naar huis; daar wachten zij de
uitslag af. Omdat het ernaar uit-
~ziet dat één van beiden het con
tract krijgt, treffen zij alvast
voorbereidingen voor een feest
je. Toch is de relatie tussen de
twee wrang en gespannen, want
de zussen die altijd alles samen
deden, zijn nu eikaars felste
concurrenten.
Riedijk en Dukel zijn allebei
-geschoolde operazangeressen
die ook in werkelijkheid aan het
begin van hun carrière staan. Ze
hebben prachtige stemmen en
de muziek van Wolf, Puccini,
Rossini en Debussy klonk giste
ren in al haar schitterende
schoonheid door de theaterzaal.
Het acteerwerk stak daar nog
wat magertjes bij af. Het was
correct, maar nog erg voorzich
tig. Wellicht zit de schwung er
"bij de première wel in.
Het verhaal is mager, maar er
is voldoende compensatie door
de prachtige muziek en de af
wisselende regie. Toch zitten er
ook plichtmatige momenten in
de voorstelling: als de zusjes ru
zie hebben, volgt een muzikale
ruzie of een muzikale verzoe-
„:ning. De overgang van acteer
werk naar zang heeft iets onge
makkelijks. Misschien is dit te
verklaren uit de onwennigheid
van de acteurs. Verder vond ik
een scène waarin Laura uit
weidt over haar seksuele frus
traties beslist een stoplap; haar
De relatie tussen de halfzussen Laura (Franciska Dukel) en Maria (Charlotte Riedijk) wordt in de opera Prima
donna wrang en gespannen. foto loek zuyderduin
monoloog staat los van de rest Primadonna in het Leidse Lak-
van het verhaal. theater. De première is woens-
Vanavond is de try-out van dag. Verder zal Pimadonna te
zien zijn in Arnhem, Alphen
aan den Rijn, Utrecht en Gro
ningen.
Schouwburg
ontstemd
leiden annemiek ruygrok
vervolg van voorpagina
„Het klopt. Het is heel ver
velend dat het gebeurt."
Pim Wallis de Vries, direc
teur van de Leidse schouw
burg, is erg teleurgesteld
over de gang van zaken
rond de uitvoering van de
musical 'Cyrano'. In mei
zou deze grootscheepse
Van den Ende-produktie
vijf dagen achter elkaar in
Leiden te zien zijn. On
danks de twijfel die Wallis
de Vries al vanaf het begin
had, kreeg hij steeds de ver
zekering dat de musical
voor het - kleine - Leidse
toneel passend kon worden
gemaakt. „Dat het er niet in
kan, was vanaf het begin
wel duidelijk, maar ik kreeg
steeds de verzekering dat ik
me geen zorgen hoefde te
maken."
Decorbouwer Paul Gallis
zei al in een interview in de
Uit-bijlage van deze krant
dat het decor niet in het
Leidse toneel zou passen.
Op de vraag of er dan ge
zaagd zou moeten worden,
was zijn antwoord: „Kenne
lijk, maar daar ben ik dan
niet bij."
Wallis de Vries heeft
vooral problemen met het
eindeloos wachten op een
beslissing over de voorstel
lingen in Leiden: Alles
loopt kennelijk langs elkaar
heen. Al in februari heb ik
gezegd: kan ik die musical
wel contracteren voor Lei
den. Met de hand op het
hart hebben ze me verze
kerd dat het mogelijk was
en nu wordt staande het
seizoen besloten de voor
stellingen in Leiden af te
gelasten."
Volgens Wallis de Vries,
zelf jurist, is hier sprake van
'verwijtbare tekortkoming'.
„Vroeger zou men het wan
prestatie hebben ge
noemd." Toch overweegt
hij geen stappen tegen Van
den Ende: „Je verdient
nooit op zo'n produktie. En
als de mensen nu een
mooie voorstelling in de
RAI kunnen zien, ach dan
ben ik toch nog tevreden."
Bij Joop van den Ende
was niemand bereikbaar
voor commentaar.
De vroegere concertmeester Willem Noske in zijn muziekarchief in zijn woonhuis. De handschriften en ande
re bladmuziek, documenten, boeken, tijdschriften en iconografieën zijn nauwelijks te tellen. foto anp
den haag anp
In een gewoon Haags huis, bij
de vroegere concertmeester
Willem Noske (74), ligt een
schat aan muziek. Deze schat
echter is in gevaar.
De handschriften en andere
bladmuziek, documenten, boe
ken, tijdschriften en iconogra
fieën zijn amper te tellen. De
culturele en geldelijke waarde
van de collectie is waarschijnlijk
enorm. De internationale viool
verzameling alleen al is volgens
Amerikaanse specialisten wel
tien miljoen gulden waard en
op vele onderdelen beter dan de
vioolafdeling van het British
Museum.
Maar Noske kampt volgens
eigen zeggen met geldtekort,
ruimtegebrek en domme onver
schilligheid. Hij heeft boven
dien het eeuwige leven niet, al
is hij nog een hoop van plan.
Hij maakt zich immense zor
gen, maar verkopen wil hij
voorlopig niets. Hij wil de zaak
voor Nederland behouden, zegt
hij.
De violist is de gedreven ver
zamelaar, directeur en conser
vator van het geheel. Hij heeft
een en ander sinds 1948 in zijn
nauwelijks tegen brand bevei
ligde huis opgebouwd. Er is nu
bijna geen ruimte meer: wonen
doet Noske op zolder.
Erger vindt hij dat nog meer
archiefmateriaal moest worden
opgeslagen op een zolder elders
in de stad. ontoegankelijk voor
belangstellenden. Een betere
huisvesting is nodig, aldus Nos
ke. Het Haagse Gemeentemuse
um heeft volgens het ministerie
van wvc vage plannen om een
aantal muziekcollecties in de
toekomst bijeen te brengen,
maar dat is verre toekomst.
Nog veel erger dan het ruim
tegebrek vinat Noske dat er
geen geld meer is om de collec
tie uit te breiden, een faillisse
ment zou zelfs aanstaande zijn.
Van het ministerie van cultuur
komt jaarlijks een subsidie van
ruim een ton. Daarmee kon
Noske het tot voor kort nog net
redden, maar er moet meer
structurele hulp komen, is de
conclusie van de superverzame
laar. Recente verzoeken in het
kader van het Kunstenplan en
bij de Raad voor het Cultuurbe
heer leverden Noske niets op.
Noske is zijn strijd echter nog
lang niet moe. Integendeel, hij
verwijst naar Lincoln, die zijn
verlies altijd in overwinning wil
de omzetten. Hij werkt tussen
de bedrijven door ook nog aan
een paar boeken, waaronder
één onder de titel "Wie is er nu
gek, ik of de anderen?' Van die
vraag wordt hij 's nachts wak
ker. maar „iemand zei me eens
dat ik als roepende in de woes
tijn juist bevoorrecht ben.
Mischien is dat het wel".
Duitse prijs voor ontwerper Estec-gebouw
hannover dpa/anp
De Nederlandse architect Aldo van Eyck heeft in
Hannover de Fritz-Schumacherprijs gewonnen.
De prijs bedraagt 50.000 Duitse Marken. Met Y.m
Eyck werden ook de bouwingenieurs jörg
Schlaich en Rudolf Bergermann uit Stuttgart on
derscheiden. Van Eyck is volgens de universiteit
van Hannover „een van de vooraanstaande archi
tecten van de Europese na oorlogse avant garde".
Aldo van Eyck (74) ontwierp in Nederland onder
meer het Burgerweeshuis en woningen voor de
Nieuwmarktbuurt in Amsterdam en het Estec-ge-
bouw in Noordwijk.
