Leids museum verguld
met zilveren spiegel
'Er is méér dan Michelangelo en Da Vinei'
'Nietsmet Rembrandt van doen'
Cultuur&Kunst
Acht ton subsidie naar
afgelaste voorstellingen
Knap meisjestoneel
van Per Expres
Vlaams ballet wil
musical-workshop
VRIJDAG 4 DECEMBER 1992
RUYGROK (CHEF) JAN RUSOAM SASKlASTOtUNGA
Aankoop slokt drie keer jaarbudget op
„Een prachtig stuk van uitnemende kwaliteit. Daar zijn
alle deskundigen het over eens." Jetteke Bolten, directeur
van De Lakenhal, is zichtbaar verguld met de zilveren
spiegel die het stedelijk museum heeft aangekocht. De
nieuwe aanwinst heeft 150.000 gulden gekost. „Een heel
bedrag", geeft Bolten toe. „Maar deze spiegel is z'n geld
dik waard."
ties is de Lakenhal eigenlijk
nauwelijks in staat om aanko
pen te doen die de collectie van
het museum verrijken.
De aankoopsom staat in geen
verhouding tot de 17 miljoen
gulden die het Rijksmuseum in
Amsterdam deze week heeft
uitgegeven voor het Rem
brand tschilderij Portret van Jo
hannes Uyttenbogaert. Toch
was De Lakenhal, net als het
Rijksmuseum, pas na veel vij
ven en zessen in staat om een
bod te doen op het
kunstwerk.
Het Leidse museum beschikt
over een aankoopbudget van
50.000 gulden per jaar. Een zeer
gering bedrag voor wie de prij
zen op de kunst- en antiek
markt kent. Zonder hulp van
particulieren of andere instan-
Hoe gaat de aankoop van een
topstuk door het museum nu
precies in z'n werk? Jetteke Bol
ten: „Ik kreeg onlangs de catalo
gus van de nationale kunst- en
antiekbeurs PAN in Amsterdam
onder ogen. Daarin zag ik die
prachtige spiegel staan en ook
dat die van Leidse makelij was.
Dat lijkt me iets voor ons, ver
telde ik de conservator van het
museum. Daarover waren we
het snel eens. Vervolgens is een
aantal experts en deskundigen,
zilverkenners bij uitstek, inge
schakeld die uitgebreid naar de
spiegel hebben gekeken. Zij ad
viseerden uiterst positief over
de kunst- en cultuurhistorische
waarde van het stuk."
„Met die adviezen hebben we
aangeklopt bij de Vereniging
Rembrandt die zich inzet voor
behoud van belangrijke kunst
werken voor Nederlandse mu
sea. De spiegel zou zonder eni
ge twijfel het land uitgaan als
wij hem niet zouden aankopen.
De vereniging bleek bereid om,
volgens de gebruikelijke proce
dure, de helft van het benodig
de bedrag te betalen. Dan be
ginnen de onderhandelingen
met de kunsthandelaar. We zijn
umprijs' te bedingen. Die ligt al
tijd iets lager dan de vrije
marktprijs."
Uiteindelijk moest De Laken
hal ook zelf nog 75.000 gulden
ophoesten. Het aankoopbudget
van het museum kennende gaat
het dus altijd nog om een flink
bedrag. Bolten: „We geven het
jaarbudget natuurlijk niet elk
jaar uit, maar proberen een
beetje te sparen voor als we te
gen iets bijzonders aanlopen.
Vorig jaar hebben we gepoogd
op een veiling in Parijs twee
schilderijen van Van Mieris aan
te kopen. Werkelijk twee prach
tige schilderijen. Helaas gingen
die aan onze neus voorbij. De
prijs was veel te hoog. Maar als
het wel was gelukt ze in bezit te
krijgen hadden we nu zeker de
spiegel niet kunnen aankopen."
Jetteke Bolten benadrukt de
kunsthistorische waarde van de
toiletspiegel en dat die uitste
kend past in de zilvercollectie
van De Lakenhal. De spiegel
werd gemaakt in 1750 door de
bekende Leidse zilversmid,
Hendrik Fortman, en uitge
voerd in de Daniël Marot-stijl,
de Hollandse variant van de Lo-
dewijk XIV-stijl. „Alle deskundi
gen zijn het er over eens dat het
behoort tot de top van het Ne
derlands kunstbezit."
De Lakenhaldirecteur is er
niet treurig om dat zij er niet in
geslaagd is het Rembrandtschil-
derij te verwerven dat deze
week door het Rijksmuseum
werd gekocht. „Het gaat bij dit
soort zaken in de eerste plaats
om nationaal cultuurbezit. Ik
ben er ongelooflijk gelukkig
mee dat het Rijksmuseum deze
Jetteke Bolten is zichtbaar verguld met de zilveren spiegel die het stedelijk museum heeft aangekocht. „Een prachtig stuk." foto hielco kuipers
aankoop heeft kunnen doen.
Het is een heel terechte aan
koop."
„Als het zou gaan om een
schilderij dat Rembrandt in zijn
Leidse tijd heeft geschilderd
dan zou ik het graag in De La
kenhal hebben. Maar ik denk
dat het Portret van Johannes een dergelijke aankoop te doen?
Uyttenbogaert op z'n plaats is Och, het is een heleboel geld.
in Amsterdam." Maar ik ben geneigd om nooit
Of De Lakenhal ooit in staat is iets uit te sluiten."
Prijs voor documentaire
Amsterdam Tijdens het vijfde International Documentary Film
festival Amsterdam (IDFA) is de prijs voor het beste documen
taire-scenario uitgereikt aan Frans van Erkel. De prijs stelt hem
in staat het scenario, voor de documentaire 'Gevangen Bliksem',
te realiseren. Een van de publieke omroepen zal de documentai
re te zijner tijd op televisie uitzenderï. De jury koos Van Erkels
scenario uit tien scripts. Het niveau van de ingezonden scena
rio's was volgens het juryrapport nogal conventioneel, braaf en
vriendelijk. Het documentairefestival duurt tot en met 10 de
cember.
Koerswijziging jazzfestival Breda
breda Het Oude Stijl Jazzfestival in Breda, het oudste in zijn
soort in ons land, ondergaat komend jaar een ingrijpende koers
wijziging. Ook muziekstijlen van na 1942 zullen voortaan wor
den toegelaten. Verder is er een duidelijke scheiding tussen het
zaalprogramma en het gebeuren buiten. Dat wordt sterk terug
gebracht waardoor onder andere de Kinderstreetparade en de
openlucht-concerten in de avonden vervallen. Het festival, dat
duurt van 20 tot en met 23 mei, wordt geopend door Lionel
Hampton en zijn band.
Restauratie Proveniershuis
haarlem De restauratie van het 16de eeuwse Proveniershuis en
het Proveniershöf in Haarlem is na bijna twee jaar officieel vol
tooid. Het huis werd in 1592 gebouwd. De eerste jaren deed het
dienst als zogenoemd Doelen-gebouw voor de Sint Joris Schut
terij. Pas in de 18de eeuw werd het gebruikt als Proveniershuis
een soort bejaardentehuis waar oudere mensen zich voor
kost en inwoning als provenier konden inkopen. Het is gebouwd
in Hollandse Renaissance stijl. Met de Vleeshal in Haarlem is het
volgens een woordvoerder van de afdeling monumentenzorg
van de gemeente één van de nationale toppers op dit gebied.
Kunst in ziekenhuis
leiden Aquarellen, gewassen tekeningen en olieverfschilderijen
van Liesbeth Wouters worden tentoongesteld in Het Diacones-
senhuis in Leiden. Tot 14 januari zijn haar werken, veelal stille-
acht tot acht uur te bewonderen.
leiden jan rusdam
Het schilderspleintje, bedoeld
als eerbetoon aan de in Leiden
geboren Rembrandt, krijgt na
bijna tien jaar vertraging, einde
lijk gestalte. Vlak bij deze plek,
aan de Weddesteeg, stond ooit
het geboortehuis van Rem
brandt van Rijn. Het pleintje zal
straks deel uitmaken van de
wandelroute die door de stad is
uitgezet, waarbij wandelaars in
de voetsporen kunnen treden
van de wereldberoemde schil
der.
In de ogen van de gemeente
is het pleintje een rustpunt op
de route, maar bovenal een
hommage aan Rembrandt. De
gemeente worstelt al jaren met
het idee hoe ze de herinnering
aan de grote schilder vorm kun
nen geven in een eigentijds
kunstwerk. Tien jaar geleden
besloot de gemeente al dat er
een zogeheten Schilderspleintje
moest komen dat zou herinne-
reh aan Rembrandts geboorte
plek. Toen twee weken geleden
de spade de grond in ging om
het pleintje gestalte te geven
leek het er eindelijk van geko
men. Leek. Want van een kunst
werk of gedenkteken dat daad
werkelijk herinnert aan Rem
brandt is nog steeds geen spra
ke.
De Amsterdamse omgevings
vormgever Guus Bayards, die de
inrichting van het Schilders
pleintje heeft bedacht, vindt de
verwantschap tussen de schil
der en pleininrichting ver ge
zocht. „De inrichting heeft ei
genlijk niets met Rembrandt
SBL_ 'V
III III 1
Maquette van de inrichting van het Schilderspleintje door Guus Bayards: hommage aan Rembrandt?
van doen", meent hij. „Er is wel
enige verwantschap met de
naam Schilderspleintje. De vijf
granito panelen die op en rond
het plein worden geplaatst, ver
wijzen naar de schilderkunst. Je
kunt ze zien als abstracte schil
derijen, verschillend van maat
en kleur, die een bepaalde com
positie vormen. Maar het is niet
in het bijzonder gekoppeld aan
Rembrandt. Je zult mij ook niet
horen spreken van een kunst
werk. Ik ben in de eerste plaats
ontwerper en geen kunstenaar."
Het pleintje krijgt een diago
nale bestrating. Samen met het
opmetselen van de resten van
de hier gevonden middeleeuw
se stadsmuur en de vroegere
Pelicaanstoren, tot 60 centime
ter boven het maaiveld, enkele
zitbankjes en het nodige groen
geven de granito-panelen op
heel aardige wijze vorm aan het
plein. Daarover geen kwaad
woord. Maar hoe zit het nu met
het eerbewijs aan Rembrandt?
Aanvankelijk was de bedoe
ling van de gemeente dat op het
plein een zuil zou komen waar
in reprodukties van koperen
etsplaatjes met zelfportretten
van Rembrandt verwerkt zou
den worden. „Daar heb ik nooit
meer iets over gehoord", vertelt
Guus Bayards. „Persoonlijk vind
ik het heel aardig. Maar ik heb
er geen idee van of het door
gaat."
Gemeente-ambtenaar Van
der Ree, van de afdeling kunst
Kooyker exposeert boeken Thames and Hudson
leiden wilfred simons
Jack Nicholson gefotografeerd door David Bailey uit 'If we shadows',
een uitgave van Thames and Hudson. foto david bailey
Je salontafel zou bezwijken van
schaamte. Je gezellige, verscho
ten oude bank zou blozen van
gêne. Sommige kunstboeken uit
het fonds van de Engelse uitge
verij Thames and Hudson zijn
zulke schitterende uitgaven, dat
ze een stil verwijt zijn aan het
interieur van de lezer. Wie een
boek van de gerenommeerde
Engelse uitgeverij koopt, moet
daarom misschien overwegen
om er een gesloten kast bii te
kopen, zodat ze niet zo afsteken
bij de rest van het huis. Maar ja,
één van de belangrijkste func
ties van die boeken is om er je
vrienden de ogen mee uit te ste
ken. Je zou bijna vergeten dat je
ze ook nog kunt lezen.
De Leidse boekhandel Kooyker
houdt tot 31 december een ex
positie van boeken uit het fonds
van Thames and Hudson. De
tentoonstelling is georganiseerd
door de 32-jarige Marion Wey-
mans, die de afdeling kunstboe
ken van Kooyker onder haar be
heer heeft. Het doel van de ten
toonstelling is, zo zegt Wey-
mans, om het Leidse kunstmin
nende publiek op de hoogte te
stellen van het fonds van de uit
geverij. Dat doet ze met trots,
want boeken van Thames and
Hudson zijn volgens haar in alle
opzichten kwaliteitsboeken.
Kooyker heeft voor de exposi
tie een uitzonderlijke afspraak
gemaakt met de Nederlandse
importeur van Thames and
Hudson: „Wij krijgen de boeken
in bruikleen en we rekenen al
leen af wat wijzelf verkopen.
Daardoor kunnen we nu boe
ken over modem design, Jeff
Koons of Donald Judd laten
zien. Normaal gesproken kopen
we die niet in, omdat er in Lei
den heel weinig vraag naar is."
Toch is de klacht dat Kooyker
op kunstgebied zo slecht gesor
teerd zou zijn volgens Weymans
onterecht: „Ik hoor dat al jaren.
Maar als je ons assortiment ver
gelijkt met dat van gerenom
meerde Amsterdamse boekhan
dels als Athenaeum en Schelte-
ma, dan zie je dat bij ons bijna
hetzelfde in de zaak ligt. Het is
een oud vooroordeel dat vaak
uit gemakzucht wordt herhaald.
Alleen op bepaalde gebieden
zijn wij wat afwachtenden boe
ken over graffiti, modem
design, film en de meest actuele
kunststromingen halen we niet
zo gauw in huis. Dat is te ris
kant."
Die afwachtende houding
komt ook doordat het Leidse
publiek heel anders is samenge
steld dan het Amsterdamse.
Weymans: „Daar heb je een
'Stedelijk Museum-publiek', dat
graag wil lezen over een veel
heid van onderwerpen." Het
publiek in de Leidse regio is vol
gens Weymans veel conventio
neler: „Boeken over roestige ge
drochten die ergens in een gras
veld liggen, wil niemand hier
hebben. Maar uitgaven over de
Italiaanse Renaissance, hoe
duur ook, raken we altijd kwijt.
Toch neemt de belangstelling
voor kunstboeken in Leiden toe
en wordt ook steeds verscheide-
ner. Momenteel is er veel be
langstelling voor Nederlandse
architectuur, kunstnijverheid en
voor gearriveerde popkunste
naars als Andy Warhol."
Drie maanden
De boekhandel is de laatste ja
ren erg overspannen. D.e zoge
heten 'omlooptijd', dat wil zeg
gen de tijd tussen het moment
van uitkomen en het moment
Er blijkt dit theaterseizoen bijna acht ton aan subsidies voor
nooit uitgevoerde produkties tc zijn uitgegeven. Minister D' An-
cona (wvc) heeft daar echter geen moeite mee. Zij vindt de argu
menten waarom bepaalde produkties niet worden uitgebracht
in het algemeen steekhoudend. Theatermakers gaan bij het ne
men van een beslissing om een voorstelling af te gelasten niet
over één nacht ijs, aldus de minister in antwoord op vragen van
Tweede Kamerlid Van der Heijden (CDA).
Vorig seizoen werden drie produkties afgelast: daarmee waren
39 voorstellingen gemoeid, waarvoor de gezelschappen naar
schatting 247.000 gulden hebben uitgegeven. In het lopende sei
zoen zijn op dit moment 100 voorstellingen van eveneens drie
gezelschappen afgelast, waarvan 53 op scholen.
foto pr
en cultuur, laat desgevraagd
weten dat nog niet duidelijk is
hoe de herinnering aan Rem
brandt vorm zal krijgen. „Het is
nog zeer de vraag of die zuil er
komt, en zo ja, waar die komt te
staan en hoe die precies wordt
uitgevoerd." Volgens de cul
tuurambtenaar is wel de bedoe
ling dat er op korte termijn hel
derheid ontstaat over een en
ander.
Die korte termijn kennen we
onderhand. Gemeentelijke pro
cedures rond de plaatsing van
kunstwerken (denk ook aan het
Vredesmonument) lijken name
lijk steevast op dezelfde wijze te
verlopen: hoe langer hoe liever.
Noemen we dat geen schilders
verdriet?
toneel
dat het laatste boek verkocht
wordt, is nu gemiddeld drie
maanden. Daarna verkopen de
meeste boeken nauwelijks nog.
Weymans ziet dit als een groot
probleem: „Het betekent dat je
scherp en commercieel moet
inkopen. De inkoopprijs van
een kunstboek is zo hoog, dat je
nauwelijks risico kunt nemen."
In de dagelijkse praktijk pro
beert Weymans minder couran
te boeken toch in de handel te
houden door ook goedkopere
kunstboeken te verkopen:
„Daarmee subsidieer je je ande
re uitgaven."
Thames and Hudson speelt al
bij voorbaat op dit probleem in.
De uitgeverij brengt namelijk
zowel dure hardcovers als goed
kope paperbacks uit. De kwali
teit van de tekst en de foto's is
voor beide uitgaven gelijk en
Weymans koopt grote aelen van
het assortiment dan ook zonder
aarzelen in. Toch heeft zelfs
Thames and Hudson boeken
die Kooyker normaal gesproken
niet in voorraad heeft. Zegt
Weymans: „Daarom is deze ex
positie nu zo aardig; dan kan de
lezer eens zien dat er méér is
dan alleen Michelangelo en
Leonardo da Vinei."
recensie dick van teyuncen
Per Expres met 'Om Eleanor", naar 'The
Years' van Virginia Woolf Regie Ronald
Jansen Gezien 3/12 in het Partctheater,
Alphen aan den Rijn.
Links op het toneel staat een
gebeeldhouwde kop op een
zuiltje. Over de sokkel hangt ar
tistiek een vuurrode doek. waar
langs een half schilderij de zaal
in kijkt. Het is duidelijk: we kij
ken binnen bij de betere, kunst
zinnige kringen. Drie vrouwen
zitten voor op het podium en
voeren gesprekken over vooral
mannen, feestjes, moeder en
het hogere. Girls' talk.
Een jaar of vier geleden speel
de theatergroep De mug met de
gouden tand een eigen bewer
king van Virginia Woolfs roman
The Years (1937). Dat is een late
en voor haar doen vrij conven
tionele roman, een familiekro
niek over drie generaties vrou
wen tussen 1880 en 1930. Op
het toneel werd dat bij De mug
enzovoort een lichte voorstel
ling, die ais het ware ter plekke
gemaakt werd: drie dames pra
ten samen over het verleden en
schrijven zo geschiedenis en
dus het toneelstuk of het boek.
Het stuk vond ik niet opzien
barend, omdat het nogal kab
belt zonder veel grote HJlMn of
spanning en dat ook niet com
penseert door onontkoombaar
prachtige taal. Toch maakte De
Mug er dank zij drie sterke ac
trices een aangename, sfeervol
le en levendige voorstelling van.
Het knappe van de drie vrou
wen van de Alphense toneel
groep Per Expres is dat dat hun
ook lukt. Door hun talent en
waarschijnlijk stevig werken
stegen Ria en Marieke Cattin en
Liesbeth van Kempen ruim uit
boven het gemiddelde amateur
niveau. Ze spraken natuurlijk en
schijnbaar vanzelfsprekend ver
staanbaar met een prima tekst
behandeling.
In de stilering in enscenering
ging Per Expres verder dan ge-
bruikelijk bij amateurs n d.it
kwam zelden geforceerd over.
Tel daar nog bij op goede
smaak, gevoel voor humor en
relativering, ook al niet alomte
genwoordig in het amateurto
neel, en het resultaat is een
voorstelling van klasse. Compli
ment dus voor de dames en
hun regisseur Rudolf Jansen.
Wat Per Expres kan met een
echt goed stuk is 27 maart te
zien in Alphen; dan speelt de
groep Leedvermaak van Judith
I MMV|
ANTWERPEN GW?
Het Koninklijk Ballet van Vlaan
deren wil in de nabije toekomst
nieuwe musicals ontwikkelen in
workshop-verband. Dat moet
resulteren in produkties die ook
elders in de wereld opgevoerd
kunnen worden. Artistiek direc
teur Unda Lepomme zoekt
daarvoor samenwerking met
Duitse theaterproducenten om
de kosten tc delen. De work
shop moet in 1995, of uiterlijk
in 1996, beginnen.
„In Amerika worden al langer
nieuwe produkties m
workshops uitgeprobeerd", ver
telt Lepomme. „In die voorbe
reidingsfase wordt gekeken of
een musical goed is en of de
produktie bij het publiek aan
slaat. Pas als dat het geval is,
gaan ze als volwaardige produk
tie naar Broadway. V'eel shows
halen Broadway echter niet."
Een dergelijke werkwijze is in
Nederland en Vlaanderen nog
niet gebruikelijk. Lepomme er
vaart dat als een gemis. „Nieu
we musicals krijgen bij ons geen
kans om uit te groeien tot een
volwaardige voorstelling. Wij
hebben de hele markt al uitgc
speeld eer we aan een goede
snow toe zijn. Dat is jammer."
De workshops moeten ertoe
leiden dat nieuwe ideeën met
weinig geld - en dus met een
klein risico voor de theaterpro
ducent - worden uitgeprobeerd.
„We hoeven dan niet meteen
met zeven trailers op pad", al
dus Lepomme.
