7 De fruitautomaat als volksgevaar rZATERDAG 28 NOVEMBER 1992 ZATERDAGS Bijna uitgeroepen tot Volksgevaar Nummer Een: de fruitautomaat. Draaiende rollen met vrolijk verlichte besjes en peren dreigen de samenleving te ontwrichten. Het aantal verslaafden is in vijfjaar vertienvoudigd, de exploitatie niet zelden in handen van louche lieden en ingrijpen derhalve onontkoombaar. Dat gebeurde vorige week. Het ministerie van economische zaken kondigde een verbod af voor 'verslavende kansspelautomaten', terwijl de Vereniging van Nederlandse Gemeenten bekendmaakte dat in bijna de helft van de gemeenten gokverslaafden grote problemen veroorzaken. De producent van de omstreden, maar in zakelijk opzicht zeer succesvolle machines, keek in machteloze woede toe. „Wat onze branche te verwijten is, is dat we het publicitair niet goed aanpakken. Maar we moeten niet vergeten dat de gokverslaving ook toeneemt doordat er steeds meer aandacht voor komt. MAARTEN PEN NEW AARD Bijbelse symbolen, dat zijn het in feite. Sinaasappels, citroenen, meloenen, druiven ze zijn toch allemaal nauw verwant aan de appel, die Adam en Eva indertijd in het ongeluk stortte. „Dat waren ook de eerste gokkers: wat zou er gebeuren als ze van de appel snoepten", grapt Eelco van der Wal. De directeur van Rouvoet Electronics in Den Bosch kan nog lachen, ook al maakt de producent van kans spelapparaten zware tijden door. Van der Wal toont de afdeling 'research and development'. Hier zijn kiene jongens aan het werk. Ze staren peinzend naar hun beeldschermen, die gekoppeld zijn aan een paar gokautomaten. Een paar zakken met rijksdaalders liggen op tafel. Nieuwe concep ten voor'nieuwe fruitautomaten worden hier bedacht en uitgeprobeerd. „Je moet wel een beetje psychologisch inzicht hebben", be aamt manager Jan Duijnhouwer, „je moet je kunnen verplaatsen in de speler." Bij Rouvoet zijn ze daar de afgelopen jaren bijzonder goed in geslaagd. Het bedrijf is on derdeel van het tweehonderd werknemers tellende concern Errel Groep, dat zich verder onder meer bezighoudt met de exploitatie van speelhallen. Rouvoet produceert jaarlijks drieduizend gokautomaten voor binnen- en buitenland. Het is het enige Nederlandse be drijf dat zelf kanspelautomaten ontwerpt en fabriceert. Onbetwist succesnummer is de 'Random Runner'. Deze gokkast is uitgeroe pen tot hèt symbool van alles wat slecht en verderflijk is, wegens het hoge verslavings- De aanval op de fruitmachine is frontaal ingezet. Twee weken geleden maakte het mi nisterie van economische zaken bekend sterk verslavende gokautomaten te gaan verbie den. Bovendien publiceerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een rap port met schokkende cijfers over 'probleem gokkers': in 43 procent van alle gemeenten veroorzaakt een stijgend aantal gokverslaaf den aanzienlijke problemen. De politiek koerst af op een harde lijn. Weg met de fruit automaat uit de snackbar of sportkantine, anders zijn de gevolgen voor de samenleving straks helemaal niet meer te overzien. Onweerstaanbaar Wie een kijkje neemt in een willekeurige gok- hal zal snel tot de conclusie komen dat hier sprake is van de spreekwoordelijke gouden handel. Een orgie van vrolijke lichtjes en ge luiden maakt de fruitautomaten onweer staanbaar, vooral bij jonge mannen. Tiental len rijksdaalders worden ingezet, in de hoop de 'jackpot' van 50 in de wacht te slepen. Maar de machines, voorzien van fantasievol le namen als 'Stars en Sevens', 'Casino Run ner', 'Tu^bo Reel' of 'Lucky Seven', staan niet alleen in speelhallen. Ook in de snackbar om de hoek en de kantine van de voetbalclub lonken ze met succes naar klandizie. En juist De fruitautomaat. Voor (te) veel mensen een onweerstaanbaar apparaat Politiek koerst af op een harde lijn daar richten ze hun schade aan: jonge men sen blijken niet in staat de verleiding te weer staan geld in de machines te gooien. Even een paar cijfers: in Nederland staan vol gens de Vereniging van Nederlandse Ge meenten 52.700 fruitautomaten. In 1991 wa ren die goed voor een omzet van een slordige 1,5 miljard. Zo'n 7,5 miljoen Nederlanders spelen wel eens op een fruitautomaat en één procent (75.000 mensen) is verslaafd. Het aantal bij de Consultatiebureaus voor Alco hol en Drugs (CAD's) geregistreerde gokver slaafden, dat om hulp vraagt, bedraagt nu zo'n vierduizend. Dat is tienmaal zoveel als vijf jaar geleden. De hulpverlening aan probleemgokkers werd in 1986 in gang gezet. Niet toevallig hetzelfde jaar als waarin de Wet op de Kansspelen het licht zag. Die wet vulde een lacune aan, want tot dan werden fruitautomaten gedoogd. Of ficieel mocht er geen geld op uitgekeerd wor den, maar iedereen wist dat de snackbarhou der voor tweehonderd bijeengespeelde pun ten vijftig gulden contant uitbetaalde. Voorwaarden De Wet op de Kanspelen schreef voor dat de speler voortaan zelf moest kunnen bepalen wanneer hij zijn punten in harde munt wilde omzetten. In de praktijk leidde dat er toe dat de meeste spelers hun eventueel gewonnen muntjes weer net zo snel in de fruitautomaat gooiden. De wet stelde nog een aantal andere voorwaarden: De inzet per spel mag niet hoger zijn dan een kwartje. Elke omwenteling van de fruitrollen moet minimaal drie seconden duren. De maximale prijs per spel mag twee honderd punten (30 gulden) zijn. Gemiddeld moet minimaal zestig pro cent van de inzet als prijs worden uitge keerd. Gemiddeld mag het uurverlies niet hoger zijn dan 50 gulden. Het probleem zit 'm in de laatste twee voor waarden en dan vooral in het woordje 'ge middeld'. De wet geeft geen tijdsduur aan, waarover dat gemiddelde moet worden bere kend. Slimme ontwerpers van gokkasten maakten gebruik van die ruimte en bedach ten de zogenaamde 'piekautomaten'. Die ke ren niet regelmatig kleine prijsjes uit, maar enkele keren een heel grote, van honderden guldens. Het gemiddelde berekenen ze over een periode van honderd uur. Juist deze kas ten, waaronder de Random Runner van Rou voet, zijn razend populair geworden. „In 1989 hebben wij die machine op de markt gebracht. Het eerste half jaar leek het een flop te worden. Maar opeens sloeg-ie enorm aan", vertelt Van der Wal, niet zonder enige beroepstrots. Nu staan in snackbars, clubhuizen, kroegen en speelautomatenhal- len 7700 Random Runners opgesteld, op een door Van der Wal gehanteerd totaal van 70.000 gokautomaten. „We hebben met één machine dus een marktaandeel van meer dan tien procent, terwijl de rest van de koek wordt verdeeld tussen tientallen verschillen de apparaten. Het is dus logisch dat de naam Random Runner vaak valt het is de be kendste van Nederland." Imago Van der Wal erkent het gegeven dat fruitau tomaten en gokhallen kampen met een slecht imago. „Wij worden altijd beschouwd als semi-crimineel. Dat is niet terecht, zeker niet voor ons bedrijf. Al onze medewerkers, ook de mensen in de produktie, hebben cur sussen gevolgd bij het Jellinek-centrum. Ver voor Holland Casino op dat idee kwam. Wij willen gewoon een beetje roomser zijn dan de paus, om wat te doen aan dat slechte beeld. Onze medewerkers weten waarover ze praten als ze worden aangesproken over gok verslaving. Want op verjaardagsfeestjes of bij de bakker krijgen ze toch tehoren: 'O, jij bent nieuwe gokverslaafden aan het kweken En daar valt wel wat op af te dingen, vindt Van der Wal. „Tachtig tot negentig procent van de mensen die wel eens op een kansspel automaat spelen, heeft geen enkel probleem. Volgens onderzoek is van de restgroep één procent verslaafd en zijn de overigen een risi cogroep. Maar die gokverslaafden zijn niet allemaal te wijten aan onze automaten, na tuurlijk. Kijk, in de Holland Casino's staan duizend fruitautomaten, die met een veel ho gere inzet spelen. Maar de casino's spelen het heel slim, die besteden miljoenen gul dens aan public-relations. En dat kun je ons als branche verwijten: wij hebben het publi citair niet goed aangepakt." Inmiddels is een erkend reclamebureau in de arm genomen om dat manco te herstellen. Ook de recente golf van publiciteit, naar aan leiding van de bekendmaking dat bepaalde automaten op termijn verboden zullen wor den, had volgens Van der Wal wel wat beter gekund. „We hebben het als Vereniging Au tomatenhandel Nederland (VAN) nota bene zelf afgesproken met het ministerie en het Nederlands Meet Instituut, dat de gokauto maten keurt en controleert. Het was absoluut geen verrassing, het is netjes samen gere geld." Leerperiode Sinds de invoering van de Wet op de Kans spelen heeft Rouvoet nauw samengewerkt met het Nederlands Meet Instituut, het voor malige IJkwezen. „Alle veranderingen, zowel in de wetgeving als in de speelautomaten, hebben we steeds met elkaar besproken", al dus Van der WaL „Nu hebben we afgespro ken dat bepaalde dingen veranderd moeten worden. Ik zie de afgelopen zes jaar dan ook als een leerperiode." Dat was dan wel een FOTO'S UNITED PHOTOS DE BOER NILS VAN HOUTS leerperiode waar heel veel maatschappelijk lesgeld aan is besteed, vindt Jos Debreczeny. Het GPV-raadslid uit Dantumadeel ageert al jaren tegen de alom aanwezige gokappara ten. „Uit allerlei onderzoeken is duidelijk ge bleken dat er een verband is tussen gokver slaving en criminaliteit. Die dingen moeten gewoon geweerd worden uit voor iedereen toegankelijke zaken als de snackbar. Ik heb zelf wel jongetjes van dertien, veertien jaar in tien minuten 25 gulden zien verspelen, ter wijl ze op hun zak patat wachtten." Dantumadeel is een van de gemeenten waar een overeenkomst is gesloten met de ondernemers, die gokautomaten in hun be drijf hebben staan. Debreczeny heeft daar lang voor geijverd, maar een jaar na de in werkingtreding van het convenant is hij som ber gestemd. .Afspraken worden niet nage komen, folders over gokverslaving liggen vaak niet bij de automaten. Stickers met waarschuwingen zijn er niet op geplakt. Zo blijft het dweilen met de kraan open." 'Hypocriet' Het raadslid is blij met het verbod op versla vende gokkasten. „Maar ik vrees dat de fabri kanten inventief genoeg zijn om daar weer wat op te verzinnen." Debreczeny stipt ook de tweeslachtige houding van de rijksover heid aan. Jarenlang zijn rapporten over de kwalijke gevolgen van gokkasten weggewuifd en nu komt men opeens in actie. „Maar in dezelfde week keurt de Tweede Kamer de in voering van krasloten goed. terwijl daar voor gewaarschuwd is dat die ook zeer verslavend kunnen zijn. Er komt misschien een waar schuwing op, net als op sigaretten. Dat is toch wel een beetje hypocriet. Maar ja. er wordt veel geld aan verdiend." Steeds meer gemeenten willen het aantal gokautomaten echter terugdringen. De af/et van de apparaten staat hier dan ook onder druk. aldus Van der Wal. Maar het buitenland lonkt. Immers: de homo ludens, de spelende mens. is universeel. Vooral Oost-Europa blijkt een groeimarkt voor de gokkasten. Rouvoet heeft inmiddels acht dochterbedrij ven opgericht, in onder meer Rusland. Tsje- choslowakije en Kroatië. Van de jaarlijk s m Den Bosch geproduceerde drieduizend ma chines wordt nu al tweederde geëxporteerd. „Laatst was ik in een Oosteuropees land op de markt. Daar verdrongen de mensen zich om een vrachtwagen waar allemaal kansspel automaten in stonden. En verderop waren ze balletje-balletje aan het spelen." In In t mooie is: van cursussen voor gokverslaafden hebben ze daar nog niet gehoord. „We moe ten niet vergeten dat hier enorm veel aan dacht bestaat voor de negatieve aspecten van het kansspel", zegt Van der Wal. „Het zou best zo kunnen zijn dat daardoor steeds meer gokverslaafden worden geregistreerd. Over een paar jaar is onze Random Runner misschien verboden. Maar ik durf te wedden dat de gokverslaving dan niet is opgelost."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1992 | | pagina 33