n
Franse boeren met de rug tegen de muur
Ook het laatste stuk Muur moet verdwijnen
Gestuntel Israëlische censor schiet parlement in verkeerde keelgat
Feiten Meningen
Ook VS gebaat bij
einde boycot Cuba
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1992
WIM STEVENHAGEN
BERLIJN «HANS JACOBS
Het laatste restant van de Berlijnse Muur
moet uit het hart van de Duitse hoofd
stad verdwijnen. De grond die de over
gebleven 1,3 kilometer Muur inneemt, is
te waardevol om dienst te doen als cul
tuurmonument. Er moet plaats worden
gemaakt voor woningen en kantoren.
Vandaag vergadert het Berlijnse parle
ment over een door vijftig leden uit
CDU, SPD en FDP ondersteund voorstel
de Muur in de Stralauerstrasse af te bre
ken. De stukken kunnen wellicht elders
in de stad worden neergezet.
Na het openen van de Muur in novem
ber 1989 zijn de Berlijners al snel, eerst
illegaal en toen legaal, begonnen met de
afbraak van het gehate symbool van de
deling van Duitsland en Europa. Brok
stukken van de Muur vinden ook nu nog
steeds grif aftrek bij de tienduizenden
bezoekers van Berlijn. Evenals trouwens
andere bijzondere souvenirs en prullaria
Het laatste stukje Muur is een beschermd cultuurmonument, maar het Berlijnse parlement wil het toch kwijt.
uit de Russische en Oostduitse magazij
nen. Militaire hoofddeksels, legerjassen,
speelgoed Trabantjes, vlaggen, commu
nistische onderscheidingstekens al
dan niet speciaal voor dit doel gefabri
ceerd worden aan de man gebracht.
In Friedrichshain, bij het trein- en S-
bahnstation Berlin Hauptbahnhof bleef
aan de Spree-oever een flink stuk Muur
het lot bespaard om voor de aanleg van
wegen tot gruis vermalen te worden.
Kunstenaars uit de hele wereld kregen in
1990 de gelegenheid de Muur te beschil
deren. Het resultaat is een bonte, poli
tiek getinte en veelzijdige 'schilderijen
galerij'. De aldus ontstane 'East Side Gal
lery' is in januari van dit jaar onder mo
numentenzorg geplaatst.
Dat weerhoudt voorbijgangers er niet
van om de Muur als vanouds met graffiti
te besmeuren. Ook 'Muur-spechten'
kunnen niet van het beton afblijven, zo
dat het geheel de toch al zo troosteloze
buurt een nog desolatere indruk geeft.
Bepaald geen visitek lartje voor Berlijn,
zo liet CDU-afgevaaidigde Rainer Giesel
de Berliner Zeitung weten. Hij wil dan
ook van de Muur af. Investeerders en
projectontwikkelaars moeten ruim baan
krijgen. De 'East Side Gallery' kan elders
weer worden opgebouwd, al is niet be
kend waar. „In het centrum neemt het in
elk geval te veel ruimte in", meent Gie
sel.
De verwachting is dat zijn voorstel op
een grote meerderheid in het Berlijnse
stadsparlement kan rekenen.
foto hans jacobs
'Ik sluit niet uit dat mensen tot wanhoopsacties overgaan'
HAARLEM JAN PREENEN
Nederland heeft zich weer eens
van zijn onduidelijkste kant la
ten zien. In de Verenigde Naties
onthield het zich dinsdag van
stemming over het al dan niet
opheffen van het Amerikaanse
handelsembargo tegen Cuba.
Terwijl 59 landen vóór waren, 3
tegen (Verenigde Staten, Israël
en Roemenië), sloot Nederland
zich aan bij de maar liefst 71
landen die blanco stemden. In
tegenstelling tot bijvoorbeeld
Spanje, Frankrijk en Canada
durfde Nederland zich in het
openbaar niet tegen zijn bond
genoot de Verenigde Staten te
keren.
Het embargo is 32 jaar geleden
door de Amerikanen ingesteld.
In de Verenigde Staten gevestig
de en geregistreerde bedrijven
mogen sinds 1960 geen handel
drijven met het communisti
sche Cuba. Vorige maand werd
de boycot aangescherpt met de
zogenoemde Torricelh-wet Ook
dochtermaatschappijen van
Amerikaanse bedrijven in het
buitenland mogen geen zaken
meer doen met Cuba. Voor bui
tenlandse schepen die afmeren
in Cubaanse havens zijn de Ver
enigde Staten een halfjaar ver
boden gebied.
Die hardere aanpak heeft als
een boemerang gewerkt. Zelfs
een fanatieke aanhanger van de
VS als Groot-Brittannië had het
over „het schenden van het ba
sisprincipe van het internatio
nale recht". In plaats dat Cuba
verder in het isolement werd
gedrukt, werden de VS onver
wacht op hun vingers getikt.
Overigens moet worden betwij
feld of de veroordeling gevolgen
zal hebben. Een resolutie van
de Algemene Vergadering van
de Verenigde Naties is anders
dan een uitspraak van de Veilig
heidsraad niet bindend. Boven
dien heeft de nieuwe president
Bill Clinton tijdens de verkiezin
gen duidelijk gemaakt dat ook
hij het Cubaanse bewind van
Fidel Castro onder druk zal
houden om de democratie op
het eiland te herstellen.
De afgelopen 32 jaar hebben
echter uitgewezen dat deze tac
tiek niet werkt. De Cubaanse
bevolking voelt wel degelijk dë
gevolgen van de boycot, maar
Castro heeft er geen moment
over gedacht aan de Ameri
kaanse eisen tot democratise
ring tegemoet te komen. Inte
gendeel. Hoe moeilijker de situ
atie op Cuba wordt, des te meer
klampt hij zich vast aan het
marxisme-leninisme dat in het
voormalige Oostblok allang on
der de Berlijnse Muur en het
IJzeren Gordijn is verdwenen.
Het einde van de samenwerking
en de handel met bijna alle lan
den in de wereld heeft op Cuba
geleid tot middeleeuwse situa
ties. Door de schaarste aan
brandstoffen is een groot deel
van het openbaar vervoer ver
vangen door fietsen en hebben
ossen de plaats ingenomen van
auto's. Cuba is door de boycot
gedegradeerd tot een ontwikke
lingsland. Dat bleek deze week
bijvoorbeeld nog eens. Een
groep van 103 vertegenwoordi
gers van kerken in Noord-Ame-
rika bezocht Havana met twaalf
ton aan humanitaire hulp. De
missie was bedoeld om de
noodlijdende bevolking van Cu
ba te helpen en tegelijkertijd
Bush en Clinton duidelijk te
maken dat het onmenselijk is
het embargo nog langer te laten
voortduren.
Het merendeel van de Cubanen
accepteert die belabberde om
standigheden nog steeds. Zij
zijn nog altijd gevoelig voor de
opmerkingen van Castro dat de
moeilijkheden worden veroor
zaakt door het embargo van de
Amerikanen. Daarom doen de
Amerikanen er veel beter aan de
boycot op te heffen en daarmee
de fouten van 1960 te herstel
len. Cuba werd toen door het
embargo in de armen van de
Sovjetunie gedreven.
Wordt de economische blokka
de beëindigd, dan kan Castro
zich niet langer verschuilen
achter het argument dat de
'yankees' het eiland uithonge
ren. Blijven de magen dan nog
leeg en worden de mensenrech
ten nog altijd geschonden, dan
kan hij het vergeten en krijgen
de Amerikanen alsnog hun zin.
Nederland had daarom in het
belang van Cuba én de VS beter
vóór de VN-resolutie kunnen
stemmen.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Als Israël binnenkort een nieuwe wet op de
militaire censuur krijgt, dan dankt het die
indirect aan de dood van vijf soldaten op
een militair oefenterrein in de Negev-woes-
tijn. Het gestuntel van censor en leger in de
'Tze'elim-affaire"\s de leden van de parle
mentaire commissie van justitie in het ver
keerde keelgat geschoten. Ze willen een
nieuwe censuurwet, in plaats van de huidi
ge regeling, die is gebaseerd op een nood
wet uit de Britse mandaatsperiode.
Op 5 november werd Israël opgeschrikt
door het nieuws dat vijf soldaten waren ge
dood bij een ongeluk op het oefenterrein
Tze'elim. Er waren zes gewonden. De sol
daten, leden van een elite-eenheid, waren
geraakt door een ten onrechte afgevuurde
raket. De leider van de oefening was gene
raal- majoor Amiram Levinc, een van Israëls
meest gedecoreerde officieren. De regering
stelde de gebruikelijke commissie van on
derzoek in, onder leiding van generaal-ma-
joorb.d. Menachem Einan.
Dat was het einde van het Tze'elim-ongeluk
en het begin van de Tze'elim-affaire. Toen
het dagblad Ha'aretzeen paar dagen na de
ongelukkig verlopen oefening wilde schrij
ven dat niet alleen generaal-majoor Levine
in Tze'elim aanwezig was, maar ook de staf
chef, luitenant-generaal Ehud Barak, en
diens plaatsvervanger, greep de censor in.
Ha'aretz kwaad. De censurering van het be
richt kon immers geen enkel militair doel
dienen. Ook de andere kranten raakten
geïrriteerd, vooral toen de censor bepaalde
dat de naam van generaal-majoor Uri Sa-
guy evenmin in de kolommen mocht ver
schijnen. Saguy, hoofd van de militaire in
lichtingendienst, was ook in Tze'elim. Won
derlijk genoeg werd zijn naam niet ge
noemd in het rapport van de commissie Ei
nan, die concludeerde dat de oefening
slecht was gepland, dat veiligheidsprocedu
res waren verwaarloosd en dat de betrok
ken elite-eenheid te zwaar was belast.
Die vreemde gang van zaken zorgde voor
een ingewikkeld net van geruchten, be
schuldigingen en achterldap. Toen Saguy
buiten schot dreigde te blijven, zorgden
vrienden van Levine ervoor dat de pers
werd ingelicht. Saguy op diens beurt liet
zijn eigen 'welingelichte bronnen' aan de
media vertellen dat Levine er alleen maar
op uit was zijn eigen huid te redden.
Barak sprak zijn generaals streng toe. De
kritiek in de media en in de Knessetcom-
missie voor buitenlandse zaken en defensie
zorgde voor kribbig commentaar van pre
mier (en minister van defensie) Rabin in
een televisie-interview. Na een week mocht
de naam van Barak toch in de krant en weer
een week later verscheen ook Saguy in
druk.
Ha'aretz had toen al uit protest 'het comité
van hoofdredacteuren' de rug toegekeerd.
Dat comité is een uniek instituut in de Is
raëlische samenleving. Het behelst een
soort zelfcensuur van de media, in ruil voor
de vrijwaring van strenge censuur.
De Britse noodwet van 1945 bepaalt dat
vrijwel alles voor publicatie aan de militaire
censor moet worden voorgelegd. Maar de
regeling tussen de hoofdredacteuren van de
Israëlische media en de censor komt er in
de praktijk op neer dat de kranten zelf uit
maken wat ze ter censurering aanbieden en
wat niet. Het is een regeling die meestal
werkt de noodzaak tot militaire censuur
wordt algemeen erkend maar soms niet,
zoals in deTse'elim-affaire.
Zowel in de Israëlische media als in het par
lement is de verdenking geuit dat het hoofd
van de militaire censuur, brigade-generaal
Yitzhak Shani, is gebruikt als een pion in 'de
oorlog van de generaals'. Komende zomer
is generaal Barak halverwege zijn termijn
als stafchef en dat betekent traditioneel per
sonele verschuivingen binnen de generale
staf.
Dan zal waarschijnlijk ook duidelijk worden
wie in de positie is om hem in 1995 te gaan
opvolgen. Het is geen geheim dat generaal
Levine graag commandant wil worden van
Israëls noordelijke sector. Maar zijn lot, en
dat van Saguy, wordt nu bepaald door een
nieuw onderzoeksteam, ditmaal van de mi
litaire politie.
De Israëlische media hebben niet op eigen
initiatief durven schrijven over een aspect
dat zonder meer onder de militaire censuur
valt, namelijk het doel van de oefening. Bui
tenlandse publicaties hebben wat dat be
treft minder terughoudendheid getoond.
Uit de omstandigheid dat de halve legertop
in Tze'erim aanwezig was inclusief het
hoofd van de militaire inlichtingendienst
en de oefening werd uitgevoerd door een
met veel geheimzinnigheid omgeven elite
eenheid, kan worden afgeleid dat het niet
ging om routine-training.
Het was de generale repetitie voor een spe
ciale operatie, zoveel is wel duidelijk. En
omdat er spanning heerst in Libanon, kon
The New York Times maandag zonder veel
risico schrijven dat de eenheid oefende
voor een actie tegen Hezbollah. De Miami
Herald gokte een dag later op een plan voor
een moordaanslag op de leider van Hezbol
lah, sjeik Hassan Nasrallah, in Bayrut. Die
suggestie is nogal onwaarschijnlijk, al was
het alleen al vanwege de bijna algemene
kritiek op de moordaanslag, vorig jaar door
de Israëlische luchtmacht, op Nasrallah's
voorganger. Er zijn andere operaties in Li
banon denkbaar, die veel meer voor de
hand liggen.
NMlAr&UE&f ÊM TuiMEfó- 'AIS KJIE>r5 aam <XZSo:
Njeflsny^r I/om AVJÊ-TEA) m wa. m nie^AieN weoceAj,,.'
"- Gtevradgd' Keiharde Werfctr?, lagp brxn,
Voor ongezond pcmet oryegelmaui
«erfcüjden Zonder carriëremagdjjfcheld
eigen: £ter\ diplomat
On» Voorkeur £aat uit naar Sollicitanten
die. chanteert»ar zijn door illegplenstetuf
Of StrafIcorting of uittering-
Franse boeren ruziën in Bordeaux met leden van de oproerpolitie.
foto reuter
Mare Riché lijkt een welvarende boer. De 30-jarige land
bouwer bewoont een imposant landhuis in het gehucht
Boutencourt, zo'n zeventig kilometer ten noordwesten
van Parijs. Rond het erf staat een reeks schuren en voor
de deur een dure BMW.
BOUTENCOURT HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Riché die samen met ziin broer
en zijn vader een akkerbouwbe
drijf van 470 hectare runt, heeft
weinig reden tot klagen, zou je
denken. Het tegendeel blijkt
waar. „Ik vraag me af of dit be
drijf over vijf jaar nog bestaat. Ik
heb de afgelopen dagen flink
zitten rekenen. Ik zie niet hoe
we over twee of drie jaar ons
brood nog kunnen verdienen."
Volgens Riché was het familie
bedrijf al ernstig in gevaar geko
men door de hervorming van
het Europese landbouwbeleid.
Het landbouwakkoord dat de
EG en de VS nu in het kader van
het wereldhandelsoverleg
(GATT) willen sluiten, is volgens
Riché een regelrechte aanslag
op zijn bedrijf. En op dat van
vele honderdduizenden andere
Franse boeren. Riché is dan ook
van plan zich tot het uiterste te
verzetten tegen het akkoord.
„Het zou me niet verbazen als
er de komende dagen doden
vallen bij protestacties van boze
boeren. Dit akkoord is de
doodsteek voor honderdduizen
den bedrijven. Veel boeren
staan met de rug tegen de muur
en voelen zich in hun bestaan
bedreigd. Ik sluit niet uit dat
mensen tot wanhoopsacties
overgaan", zegt Riché.
Riché is een van de plaatselijke
leiders van de 'wilde' boeren
bond 'Coordination Rurale'. De
ze werd vorig jaar door boze
Franse boeren opgericht om de
hervorming van het Europese
landbouwbeleid aan te vechten.
En om de twee gevestigde boe
renvakbonden, de FNSEA en de
CNjA, tot meer actie aan te zet
ten. Volgens Riché en tiendui
zenden andere Franse boeren
hebben hun officiële vertegen
woordigers het er de afgelopen
jaren lelijk bij laten zitten. „Ze
zijn akkoord gegaan met de
hervorming van het landbouw
beleid terwijl ze wisten dat dat
het einde betekent voor de helft
van de ruim 1 miljoen Franse
boerenbedrijven.
Het boerenprotest In Parijs verliep aanvankelijk vreedzaam. Aan het eind van de middag liep het uit de hand. foto reuter careth watkins
„De hervorming van het land
bouwbeleid betekent een soort
zachte dood voor 450.000 tot
500.000 bedrijven. Door het af
bouwen van subsidies verdwij
nen die bedrijven in de loop van
de komende drie of vier jaar.
Het GATT-akkoord is een nieu
we, keiharde klap voor de boe
ren. Het verhaal van de Europe
se onderhandelaars dat het ak
koord met de VS niet tot extra
produktiebeperkingen zal lei
den, is ronduit een Teugen",
zegt Riché.
Hervorming
Zijn eigen cijfers spreken een
andere taal. Voor de hervor
ming van het landbouwbeleid
was de gemiddelde opbrengst
van een akkerbouwbedrijf van
200 hectare ruim 400 gulden
per hectare. In 1993, als de
prijsondersteuning wegvalt, is
dat nog maar amper 65 gulden.
De gevolgen van het akkoord
tusen de VS en de EG zijn finan
cieel nog dramatischer. Riché
rekent voor dat de gemiddelde
akkerbouwer door de prijsverla
gingen en door de verplichting
minimaal 15 procent van zijn
land braak te leggen, straks ze
ker 350 gulden per hectare ver
lies gaat leiden.
Dat zal deels worden opgevan
gen door directe inkomens
steun aan de Europese boeren,
maar het is zeer onzeker hoe
lang dat systeem stand kan
houden. „Het gaat de EG en de
Franse regering waanzinnig veel
geld kosten. Zoveel geld is er
eenvoudigweg niet", meent Ri
ché.
Bovendien voelt hij, net zoals de
meerderheid van de Franse
boeren, niets voor een soort
veredelde bijstand. „Daarvoor
zijn wij boeren te trots. We wil
len met hard werken op een
eerlijke manier ons brood ver
dienen en niet blijvend afhan
kelijk worden van de overheid."
Donker
De toekomst voor meer dan de
helft van de Franse boeren ziet
er donker uit. Het is volgens
hen deels de schuld van 'Brus
sel', maar nog meer van hun ei
gen regering, die zich door de
Amerikanen in de luren heeft
laten leggen. Het protest van de
Franse regering tegen het land
bouwakkoord lijkt krachtig,
maar de boeren nemen dit ver
bale geweld met een heel grote
korrel zout. „De regering zit in
het nauw en dreigt met een veto
over het akkoord. Maar als
puntje bij paaltje komt, gaan ze
door de knieën. Ik geloof niet
dat de regering het echt op een
Europese crisis aan wil laten ko
men", zegt Riché met een
zucht.
Het gevolg is volgens hem voor
spelbaar. „Als de regering ak
koord gaat met het landbouw
akkoord, breken er opstanden
uit in heel Frankrijk. Als waardig
demonstreren niet helpt, vrees
ik dat het er niet zo vreedzaam
en geweldloos aan toe zal
gaan."
