Bacterie vreet zich een weg door afval
Noordse woelmuis houdt niet van koeien
Over leven
Verbod op jacht met loodhagel
Reclame tegen het licht
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1992
Schone haren
den haag haarverzorging zonder dat er een centilitertje chemi
caliën aan te pas komt. Dat is het uitgangspunt van M. Caze-
mier. Cazemier opent vandaag in Den Haag aan de Piet Hein-
straat een honderd procent chemicaliënvrije kapsalon. 'Haarzui-
ver' wordt geopend door FNV-voorzitter Johan Stekelenburg. De
kappersbranche gebruikt jaarlijks een flinke plas vloeistof:
990.000 liter permanentvloeistof, 330.000 liter haarverf en 140
ton blondeermiddel. Stoffen die, in elk geval naar de idee van de
milieuvriendelijke kapper, het milieu zwaar aantasten.
Excursie door Wassenaarse duinen
wassenaar Het IVN Leiden organiseert zondag samen met het
Leidsch Dagblad een-excursie door het duingebied Kijfhoek en
Bierlap (tussen Meijendel en de Wassenaarse Slag). De gidsen
zijn de auteurs van het boek 'Beleef het duin' dat de stichting
Duinbehoud onlangs heeft uitgegeven. De rondwandeling duurt
twee tot tweeëneenhalf uur en begint bij de parkeerplaats aan
de Meijendelseweg. De wandelingen beginnen om 10.00 en om
11.00 uur.
Kruiden tegen erosie
leiden Kruiden kunnen worden gebruikt om erosie van bermen
(het wegwaaien en wegspoelen van het zand) te voorkomen.
Veel bermen en taluds zijn moeilijk te bereiken. Een groenvoor-
zieningsbedrijf uit Diepenveen heeft nu een oplossing bedacht.
Moeilijk bereikbare bermen worden met een mengsel van gras
zaad, water, compost en inheemse kruiden bespoten. De krui
den groeien gemakkelijk op schrale grond en hebben weinig on
derhoud nodig. De planten groeien snel zodat de berm gauw
groen is. De meerjarige begroeiing hoeft maar één keer in het
jaar te worden gemaaid. Een ander voordeel is dat de bloeiende
kruiden de bermen kleurrijker maken.
Bedrijf chloorvrij
leiden De vereniging Milieudefensie gaat de komende maan
den metaal-elektro-bedrijven en chemische wasserijen vragen
geleidelijk te stoppen met het gebruik van chloor en cfk's. Op 1
januari 2000 moeten de bedrijven helemaal chloorvrij zijn. De
Zuidhollandse milieufederatie ondersteunt de actie. De milieu
groepen ondernemen actie omdat ze vinden dat de overheid
niet snel genoeg het gebruik van chloor(-verbindingen) aanpakt.
Cfk's en chloor tasten de ozonlaag aan. De Chemiewinkel in
Groningen heeft onderzoek gedaan naar alternatieven voor
cfk's. Ook de Leidse bedrijven worden de komende weken bena
derd met de vraag en het aanbod van alternatieven.
Zandhagedissen in de val
vogelenzang In de Amsterdamse Waterleidingduinen leeft
waarschijnlijk een redelijk grote populatie zandhagedissen. Me
dewerkers van Gemeentewaterleidingen Amsterdam constateer
den onlangs dat er zandhagedissen in putten langs een infiltra
tiekanaal waren beland. De reptielen waren door kieren onder
de putdeksels gekropen. Acht hagedissen konden worden gered.
Een speciaal rastertje moet herhaling voorkomen. Het voorval
heeft volgens het waterleidingbedrijf in ieder geval duidelijk ge
maakt dat er aardig wat zandhagedissen leven.
Nieuw blad over energie en milieu
haarlem» 'Energie- en Milieuspectrum' is de titel van een eind
deze maand verschenen nieuw tijdschrift. Het is voortgekomen
uit een fusie van de vakbladen 'Energiespectrum' en 'Energie-
en Milieutechnologie'. In het nieuwe blad worden de krachten
gebundeld van uitgever Stam Tijdschriften in Rijswijk, de Neder
landse maatschappij voor energie en milieu (Novem) in Sittard
en het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) in Petten.
Doel van de samenvoeging is een completer en journalistieker
tijdschrift te maken over energie en milieu.
redactie monicawesseling
Informatiecentrum voor milieubiotechnologie opgericht
De bacterie rukt op. Voor het opruimen van vervuiling en
het voorkomen van nieuwe verontreinigingen zullen de
komende jaren meer en meer bacteriën en schimmels
worden ingezet. Bodem, water, lucht en afval kunnen
worden gezuiverd door de bacteriën de viezigheid te la
ten opeten en omzetten in andere stoffen. Het bedrijfsle
ven zal de komende tijd steeds meer over gaan tot het
gebruiken van deze nieuwe vormen van milieubiotech
nologie.
delft monica wesseling
Dat verwacht Ir. M. Stoop,
milieubiotechnoloog en leider
van het onlangs opgerichte In
formatiecentrum voor Milieu
biotechnologie van TNO in
Delft. Het centrum, ook wel
transferpunt genoemd, moet
het midden- en kleinbedrijf de
weg wijzen in biotechnologie-
land. Als een bedrijf micro-or
ganismen ergens voor wil inzet
ten, zoekt het centrum uit of dat
mogelijk is en welk bedrijf daar
bij kan helpen.
Hoewel een belangrijk deel
van de proeven met gebruik van
bacteriën als vuilopruimers nog
op laboratoriumschaal gebeurt,
verwacht Stoop dat binnenkort
een groot aantal soorten veront
reiniging in de praktijk door
bacteriën kan worden wegge
werkt. Al bijna honderd jaar
wordt bij de zuivering van afval
water gebruik gemaakt van bac
teriën: „Die vreten poep en zee-
presten op." Ook de luchtfilter
op biologische basis (biofilter)
wordt al gebruikt. Bacteriën
eten de stoffen die de stank van
varkensstallen of fabrieken ver
oorzaakt, op.
Nederland kent een groot
aantal gevallen van bodemver
ontreiniging. Er zijn inmiddels
bacteriën gevonden die olieres
ten kunnen 'opeten' en weer
andere die chloorverbindingen
kunnen omzetten in minder
schadelijk stoffen. Een grote
hoeveelheid grond in Neder
land is verontreinigd met zware
metalen. Inmiddels is een bac
terie gevonden die ervoor zorgt
dat de metalen oplossen in wa
ter. Daardoor kan de verontrei
niging met het grondwater uit
de bodem worden gepompt en
elders uit het water worden ge
haald.
Stoop plaatst wel een kantte
kening: ,,In het laboratorium
lukt dit nu met zandgrond. Klei
grond is veel moeilijker te reini
gen. De vervuilende stoffen zit
ten vast aan de gronddeeltjes en
bacteriën krijgen die er niet zo
maar af." Er moet dus nog een
methode worden gevonden om
ook de klei schoon te krijgen.
„Je zou eerst een andere tech
niek moeten vinden om de ver
vuiling los te maken van de klei
om vervolgens een bacterie of
schimmel de vervuiling onscha
delijk te laten maken." De ko
mende tijd komen naar de idee
van Stoop technieken beschik
baar om de bacteriën daadwer
kelijk in te zetten.
Voorkomen
Alle schoonmaaktechnieken ten
spijt blijft het volgens de milieu
biotechnoloog van het grootste
belang verontreingingen te
voorkomen. Ook daarbij kun
nen bacteriën behulpzaam zijn.
Zo wordt er in de papierindus
trie gebruik gemaakt van desin
fecterende stoffen om de slijm-
vorming in het spoelwater tegen
te gaan. „Met enzymen kun je
dat slijm ook laten afbreken en
dan heb je vrijwel geen milieu
belastende stoffen nodig".
TNO geeft de informatie over
nieuwe technieken door aan
midden- en kleinbedrijven die
deze willen toepassen. De waag
is echter hoe een nieuwe tech
niek ontdekt wordt. Stoop ver
telt dat de eerste proeven met
biotechnologische bodemreini
ging werden gedaan door ge
woon een emmertje Rijnwater
(lekker vies en vol vuilresistente
bacteriën) op de pompen en op
De bacterie werkt al biji
een vervuiling 'los te laten'.
„Het is dus vaak een kwestie
van de normale bacteriën selec
teren, sterk vermenigvuldigen
en vervolgens in geconcentreer-
n inzetten
Dat maakt meteen duidelijk
dat gebruik maken van bacte
riën 'niet eng' is, zegt Stoop.
Het gebruik van bacteriën is al
ARCHIEFFOTO HENK BOUWMAN
eeuwenlang bekend. Compos-
teren en de originele manier
van het maken van yogurt zijn
'volledig in handen van bacte-
§g
r worden gebruikt.
Jagers mogen vanaf februari volgend jaar niet
meer schieten met loodhagel. Het ministerie van
landbouw, natuurbeheer en visserij heeft tot dit
verbod besloten vanwege de negatieve effecten
van lood op het milieu. In Nederland schieten ja
gers met z'n allen jaarlijks zes tot zeven miljoen
hagelpatronen af. Daardoor belandt tweehonderd
ton giftig lood in bodem en water. Bij hoge con
centraties is dit zware metaal schadelijk voor
mens, plant en dier.
Een deel van de afgeschoten hagel wordt later
door vogels aangezien voor voedsel en opgege
ten. Volgens het ministerie kan dit de conditie
van een vogel ernstig aantasten en zelfs dodelijk
zijn. Op hun beurt kunnen roofvogels of kraaien
die deze loodslachtoffers eten weer vergiftigd ra
ken.
Er zijn drie alternatieve hagelsoorten op de
markt, waarvan ijzerhagel het goedkoopste is. Het
ministerie verwacht daarom dat de meeste jagers
hierop overschakelen. Nadeel is dat bepaalde
boomsoorten verkleuren als ze door ijzerhagel
worden getroffen. Ook de verwerking van hout
kan dan mogelijk problemen gaan opleveren.
Verder moeten jagers er rekening mee houden
dat ijzerhagel harder is dan loodhagel. Hierdoor is
het gevaar groter dat de hagel afketst en mensen
worden geraakt. Het ministerie adviseert om met
ijzerhagel alleen wild op een afstand van dertig
tot hooguit veertig meter te schieten. Buiten deze
straal is het risico te groot dat de dieren worden
'aangeschoten' en alleen gewond raken. Samen
met de Koninklijke Nederlandse Jagers Vereni
ging en de Nederlandse Vereniging voor de Wa
penhandel houdt het ministerie voorlichtingsbij
eenkomsten voor wapenhandelaren, schietbaan
houders en jagers.
GEBIOLOGEERD
haarlem richard mooyman
Het beheer van waterrijke na
tuurgebieden moet veel meer
worden afgestemd op wilde
zoogdieren. Overheden en an
dere natuurbeherende instan
ties hebben meestal alleen oog
voor vogels. Zoogdieren profite
ren nauwelijks van het natuur
beleid. Dat stelt de Vereniging
voor Zoogdierkunde en Zoog
dierbescherming (VZZ) in het
rapport 'Zoogdieren en wet
lands, kansen en bedreigingen'.
Nederland bezit nog volop
waterrijke gebieden, ook wel
'wetlands' genoemd: van Wad
denzee en IJsselmeer tot de tal
loze grote en kleine plassen,
moerasgebieden, veenweiden
en rivierdalen. Bekende bewo
ners zijn zeehond, bever en (de
inmiddels uitgestorven) otter.
Vele soorten zoogdieren leiden
in deze gebieden een onopval
lend bestaan, aldus de VZZ. Be
dreigde soorten als Noordse
woelmuis, waterspitsmuis,
meervleermuis en bruinvis zijn
sterk afliankelijk van 'wetlands'.
De aanwezigheid van bepaal
de soorten zoogdieren is vol
gens de vereniging een goede
graadmeter voor de kwaliteit
van een waterrijk natuurgebied.
Volgens de VZZ is haast gebo
den met het opstellen van spe
ciale normen. Door een bepaal
de hoeveelheid Noordse woel-
muizen, waterspitsmuizen of
meervleermuizen zou een ge
bied automatisch voor een be
schermde status in aanmerking
moeten komen.
Zoogdieren van 'wetlands'
staan bloot aan tal van bedrei
gingen, zoals waterverontreini
ging en verstoring. R. van Apel
doorn van het Instituut voor
Bos- en Natuuronderzoek be
klemtoonde onlangs tijdens de
viering van het 40-jarig bestaan
van de VZZ dat ook de leefge
bieden door oprukkende be
bouwing, aanleg van wegen en
agrarische activiteiten steeds
kleiner worden. De terreinen ra
ken geïsoleerd, waardoor uit
wisseling met andere gebieden
moeilijk of onmogelijk wordt.
De Noordse woelmuis houdt niet
Dieren kunnen zo uitsterven,
zoals recentelijk de otter.
Om te voorkomen dat popu
laties verdwijnen, moeten deze
terreinen zoveel mogelijk met
eidegebieden te beheren, is dan ook niet altijd gunstig.
elkaar vyorden verbonden, aldus Soorten als de waterspitsmuis is ronduit funest voor de
de onderzoeker. De plannen en de elders in West-Europa af- Noordse woelmuis. Maar voor
van de rijksoverheid voor een wezige Noordse woelmuis leven verkeerd natuurbeheer geldt
zogenoemde ecologische meestal in onbeschermde, agra- hetzelfde. Natuurorganisaties
hoofdstructuur zijn volgens Van rische gebieden die daarbuiten die vee inzetten om polders ge-
Apeldoom niet voldoende, vallen. Grondwaterpeilverlaging schikt te houden voor weidevo
Wij zitten, zoals u weet, binnen
kort zonder ozonlaag. En wat
dan? Dan moeten we binnen
blijven, want van het zonlicht
krijgen we huidkanker. 'We',
daarmee bedoelen we blanken.
Kaukasiërs. De mensen met
flink wat kleur in hun huid heb
ben minder last van de ultravio
lette straling.
De Derde Wereld neemt wraak:
de blanken gaan eraan.
Onherroepelijk. We krijgen on
ze trekken thuis. Het proces is
niet om te draaien. De CFK's in
onze koelkasten en spuitbussen
blijven nog.vele jaren de atmos
feer vervuilen. En de CFK's die
al in de atmosfeer zitten zijn
daar nog lang, lang niet weg. (U
weet waarschijnlijk niet wat
CFKs zijn. Chloorfluorkoolwa
terstoffen. Zo. Bent u nu wat
wijzer?)
De afbraak van de ozonlaag kan
niet meer worden gestopt. Wat
voor gevolgen heeft dit voor ons
gedrag in de toekomst? Zoals
gezegd: we blijven voortaan
vooral binnen. Onder dak. De
horeca kan de terrasjes oprui
men, de stoeltjes verkopen. Er
zal geen blanke meer zijn die op
natuurlijke wijze bruin wil wor
den (de zonnebank mag nog
wel). Alleen zonnecrème met
een beschermingsfactor boven
de honderd kan nog op enige
afzet rekenen. Wie hecht aan
z'n gezondheid gaat alleen met
een grote hoed op over straat.
Korte broeken en rokken, korte
mouwen, alles wat de huid
bloot laat: het is vragen om een
ziekte. En de ziekteverzekeraar
zal weigeren uit te keren omdat
de cliënt moedwillig risico heeft
gelopen. Complete tropische
kusten komen braak te liggen.
Reisbureaus en vliegtuigmaat
schappijen gaan failliet door ge
brek aan klandizie. Mediterrane
economieën zullen instorten; al
die landen die drijven op de
komst van de zontoerist zullen
beseffen dat hun pittoreske vis
sers weer van de visserij moeten
leven.
Niet alleen mensen, maar ook
dieren en planten worden door
de toename van het ultraviolet
licht geraakt. De teelt van veel
gewassen wordt onmogelijk,
vee krijgt het moeilijk iri de
open lucht. Ondergronds groei
ende gewassen zoals padde
stoelen en schimmels, en on
dergronds levende dieren, zoals
wurmen en mollen, zouden wel
eens het voedsel van de toe
komst kunnen zijn.
Er is een lichtpuntje voor Ne
derland. Landen met een door
gaans ruime bewolking raken in
trek bij mensen die ondanks al
het ongerief toch nog met va
kantie willen.
Hoewel, als het echt menens
wordt, schijnt het dat wölken
ook al die UV-straling niet te
genhouden en dan is de cirkel
rond.
Dan zal ons bestaan, dat zich
sinds de ijstijden in de open
lucht afspeelde, een kortstondig
intermezzo blijken.
Dan worden we na zo'n 15.000
jaar weer holbewoners, en nu
voorgoed.
CO LOERAKKER
gels kunnen daarmee onbe
doeld het zeldzame knaagdier
tje verjagen. Een Noordse woel
muis houdt namelijk niet van
koeien; als er te veel rondlopen
pakt hij zijn biezen.
De Kleine Aarde in Boxtel staat op zondag 13 december in het
teken van de reclame. Reclame is bedoeld om mensen over te
halen bepaalde produkten te kopen. De milieubewuste consu
ment is een nieuwe doelgroep voor de reclamemakers. Er wordt
geschermd met termen als milieuvriendelijk en biologisch af
breekbaar. De vraag is hoe milieuvriendelijk reclame is en hoe je
jezelf tegen reclame-invloeden kunt wapenen.
Een medewerker van de Vereniging Mileudefensie houdt een
lezing over 'Milieu en reclame'. De lezing begint om 11.00 uur.
De toegangsprijs bedraagt negen gulden per persoon. Na de le
zing is er een rondleiding. Tussen rondleiding en lezing kan er
worden geluncht. Belangstellenden moeten wel zelf him brood
meenemen.
