'Misschien klink ik ooit als oude cognac'
Cultuur&Kunst
Groenewoud bijzonder artiest Absurdisch toneel in Laktheater
Overrompelende enscenering
bij Theater an der Ruhr
Heldere objecten Cyril Lixenberg
bij Galerie Art Acrylaat
Stevige muziek in doodstille Waag
MAANDAG 23 NOVEMBER 1992
Hofland winnaar columnistenprijs
Tilburg» Henk Hofland is de winnaar geworden van de Audax
Columnistenprijs 1992. De prijs, 15.000 gulden, werd zaterdag
voor het eerst uitgereikt tijdens de Nacht van de Columnist in
Tilburg. De winnaar is aangewezen door een jury die bestond uit
het D66-Kamerlid G.J. Wolffensperger, publicist IJ. van Galen,
publiciste M. Laseur, auteur N. Noordervliet en hoogleraar lite
ratuursociologie H. Verdaasdonk. De prijs behoort tot een van
de grotere literaire prijzen in Nederland. Hij is bedoeld voor de
columnist die in de landelijke dagbladen „als geen ander heeft
bijgedragen aan de ontwikkeling van het genre".
Fluitmaestro Gazzelloni overleden
rome De wereldberoemde Italiaanse fluitist Severino Gazzello
ni is in de nacht van zaterdag op zondag in Rome overleden. Hij
is 73 jaar oud geworden. Drie jaar geleden gaf Gazzelloni zijn
laatste concert met zijn gouden fluit in Montecatini (Toscane).
De voormalige eerste-fluitist van de Italiaanse radio en televisie
(RAI) heeft gedurende dertig jaar ongeveer 250 concerten per
jaar in de hele wereld verzorgd.
Filmproducent Foreman overleden
beverley hills De filmproducent John Foreman, bekend van
werken als 'Butch Cassidy and the Sundance Kid' en 'Prizzi's
Honor', is vrijdag op 67-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen
van een hartaanval. In 1968 stichtte hij samen met Paul New
man het produktiebedrijf Newman-Foreman Co. Hij zat tevens
in het bestuur van de MGM-United Artists studio in Hollywood.
Veiling Burgersdijk Niermans
leiden» Burgersdijk Niermans aan de Nieuwsteeg houdt van
24 tot en met 26 november haar najaarsveiling met enkele bij
zondere collecties. Zo wordt een zeer omvangrijk bibliotheek
met kunst en literatuur te koop aangeboden. Standaardwerken
over kunstenaars en stromingen van de middeleeuwen tot en
met de 20e eeuw zijn ruimschoots vertegenwoordigd. Daarnaast
maken catalogi van de eerste Documenta in Kassei uit 1955 en
van tentoonstellingen van het 'Museum of Modem Art' deel uit
van deze collectie. Uitzonderlijk zeldzaam zijn de zes delen
'Histoire Naturelle des Oiseaux d'Afrique' (1799-1808) van Fran
cois Levaillant. Dit vogelboek met 300 grote handgekleurde pla
ten wordt aangeboden voor 200.000 gulden.
Barry Hay over akoestisch avontuur Golden Earring
Vijfentwintig jaar rock 'n' roll en dertig hitsingles zijn
hem niet aan te zien. Het 'jonge-honden-gedrag' is ge
bleven. Nog steeds maakt hij met Golden Earring Neder
land, België en Duitsland onveilig. De zoveelste cd is net
uit. Kortom handenvol werk voor Barry Hay. 'Ik zou niet
zonder de Earring en zonder muziek kunnen', zegt de 43-
jarige zanger. Op zijn thuisbasis Den Haag praat Hay
over de nieuwe plaat, The Naked Truth, de toekomst en
hij blikt heel even terug. Interview met een puur podi
um-beest. Maar wel een aardig beest.
ALKMAAR LEO VAN GELDEREN
Nogal wat groepen gaan de
laatste tijd muzikaal met de bil
len bloot. De pluggen worden
uit de boxen getrokken, het
elektrische geweld zwijgt. Even
helemaal terug naar de basis.
Akoestische gitaren en een sim
pel drumstel is het recept. „Ook
wij spelen al lang met het idee
zoiets te maken", zegt Barry
Hay. „Toen we vervolgens wer
den gevraagd om iets kleins te
doen voor Vara's 'Twee meter
de lucht in' van Jan Douwe
Kroeske hebben we gelijk 'ja'
gezegd. Dat klonk al heel leuk.
Maar de knaller was tijdens
Leidse Kade, een avondpro
gramma van de KRO. Dat was
echt heel klein. Het klonk prima
en het was heel spannend. Je
voelt je tenslotte behoorlijk
naakt, zo zonder allerlei appara
tuur. Normaal beschikken we
toch over allerlei dingetjes die
de band 'bigger than live' doet
klinken."
„En daar zijn we niet vies
van," vervolgt Barry tussen twee
slokken bier door. „Als je een
gong nodig hebt, kun je er een
kopen en meesjouwen. Zo'n
ding is twee meter in doorsnee,
niet te tillen en niet te betalen.
Datzelfde geluid haal je uit een
apparaatje ter grootte van een
luciferdoosje. Waarom zou je
van die technieken geen ge
bruik maken? Het is tenslotte
1992. Maar nu gaan we dus te
rug naar de basis. Niks tech
niek. Eigenlijk is deze cd een
beetje uit nood geboren.
Meestal komen we tegen het
eind van het jaar met een nieu
we plaat uit. Dat haalden we dit
jaar niet. Iedereen had zoveel
andere dingen aan zijn hoofd.
Toen hebben we aan onze
maatschappij voorgesteld om
een akoestische live-cd te ma
ken met een paar nieuwe num
mers er op en voor de rest de
grootste hits. Dat zagen ze on
middellijk zitten."
Tijdens de opnames in De
Barry Hay: „We zijn nu eenmaal nooit van die carrière-planners geweest" foto kippa
Kroon in Amsterdam blijkt de
Earring akoestisch nog steeds
'groot en stevig' te klinken.
Klassiekers als Radar Love en
Twilight Zone staan ook zonder
de hulp van electronica als een
huis.
Een tevreden Hay: „Weet je
dat we echt moeite hebben
moeten doen om klein te spe
len. We zijn nu eenmaal niet de
meest subtiele groep van Ne
derland. Met subtiel bedoel ik
wat bij voorbeeld Eric Clapton
nu maakt. De man heeft veel
klappen in zijn leven en ook in
zijn lever gehad. Drank, drugs,
privé-problemen. Dat klinkt nu
door in de muziek. Dat vind ik
subtiel" Nadenkend laat hij er
op volgen: „Misschien klink ik
ook ooit nog eens als een goede
oude cognac."
Na al die jaren gaat het nog
steeds goed met de Earring.
Volle zalen en de platenverkoop
laat niets te wensen over. De
laatste tijd richt de groep zich
ook meer en meer op Duits
land. Niet direct een land waar
bij je aan rock 'n' roll denkt.
„Dat gevoel hebben we wij
ook lang gehad. Wat moesten
wij in Duitsland? Maar dat blijkt
dus een misvatting. Het is een
enthousiast publiek en laten we
eerlijk zijn. Je praat wel over een
gigantische markt. In het verle
den hebben wij ons altijd op
Amerika gericht. Daar hebben
we zo'n keer of tien, steeds voor
drie maanden gespeeld. Maar
op het moment dat de grote
doorbraak er aan zat te komen,
pakten we ons spullen in en
gingen naar huis."
Hij haalt de schouders op:
,,Ach, we zijn nu eenmaal nooit
van die carrière-planners ge
weest. Ik heb geen last van het
Madonna-syndroom. Alles op
zij voor een carrière. Mijn God,
er zijn nog zoveel andere leuke
dingen die ik graag doe. Ik wil
ook niet weg uit Den Haag. In
Amerika hebben we veel ge
leerd en een goede tijd gehad.
En het gaat nog steeds goed.
Dus waarom zou je dan klagen.
We gaan gewoon lekker door op
de oude voet. De vraag voor
hoelang vind ik niet zo interes
sant. Muziek maken heeft niets
met leeftijd te maken. Kijk maar
eens naar BB King. Die is geloof
ik 108. Maar de kracht die de
man op toneel nog uitstraalt. Ik
bedoel maar."
recensie dick hermsen
Concert: Raymond van het Groenewoud
en zijn Vlaamse Mustafa's.
Raymond van het Groenewoud
is eigenlijk een bijzonder artiest.
Een mooie zangstem heeft hij
niet, hooguit een herkenbare.
Als hij danst maakt hij de juiste
bewegingen steeds net te laat,
waarbij 'houterig' nog compli
menteus klinkt. De in een 'Fido-
shirt' gestoken Belgische lied
jeszanger dankt zijn populariteit
ook al niet een een sterke uit
straling. Voor een podiumheid
heeft hij nogal wat tegen.
Toch boeit zijn optreden. Dat
komt omdat hij krachtige com
posities schrijft. De teksten van
zijn liedjes, bij dit optreden
jammer genoeg niet altijd even
goed verstaanbaar, zijn origi
neel, soms vertederend, dan
weer grof en veelal doorspekt
met een fikse dosis humor. De
melodieën zijn pakkend door
hun eenvoud. Daarnaast is het
opvallend in hoeveel verschil
lende stijlen de liedjes zijn ge
goten. Stevige rock volgt op
funk of reggae. Zelfs een cha-
cha-cha ontbreekt niet.
De begeleidingsband, de
'Vlaamse Mustafa's', dragen ze
ker bij aan het succes. De vier
muzikanten zorgen voor een
stevige ondersteuning. Met per-
fekt getimede breaks en mooie,
meerstemmige zangpartijen,
geven ze extra glans aan de mu
ziek. Het duurde lang voordat
de vonk oversloeg op het pu
bliek, dat toch in ruime mate de
weg naar het L.V.C. had weten
te vinden. Contact zoeken met
het publiek is dan ook niet één
van zijn sterkste kanten. Geluk
kig kan Van het Groenewoud
bogen op een behoorlijk aantal
hits, zodat het feest der herken
ning bij bijvoorbeeld 'Je veux
l'amour' en 'Liefde voor Mu
ziek' op den duur vanzelf voor
de juiste stemming zorgden.
recensie conny van der zande
Fernando Krapp heeft mi| een bnef ge
schreven. of een poging de waarheid te
achterhalen, door het Nationaal Toneel
Tekst: Tankred Drost. Vertaling: Tom
Klein Regie: Kim Zeegers. Decor en kos
tuums: Monique Verstallen. Spel. WM van
Kralingen. Hugo Koolschijn. Wim van den
Heuvel. Romijn Cohen
'U bent de mooiste vrouw van
de stad. Ik zal met U trouwen.'
Dat is de strekking van de brief
die de ondoorgrondelijke groot
grondbezitter Krapp aan de ei
genzinnige Julia schrijft. En
zoals dat in een romantisch ver
haal hoort, trouwen ze. Maar
Julia is niet gelukkig in haar hu
welijk, omdat Krapp nooit laat
merken dat hij van haar houdt.
Ze zoekt haar heil bij een galan
te graaf met wie ze uren over
kunst en cultuur kan praten.
Om Krapp jaloers te maken ver
telt ze dat ze een verhouding
heeft met de sullige graaf. Maar
Krapp wordt niet jaloers, hij lost
het probleem op door Julia in
een gekkenhuis op te sluiten.
Als ze daar weer uitkomt takelt
ze lichamelijk af en als ze uit
eindelijk sterft, pleegt Krapp
zelfmoord.
Het drakerige gegeven is door
regisseuse Kim Zeegers in een
absurdistisch jasje gestoken. Zo
richten de spelers hun teksten
niet tot elkaar, maar tot het pu
bliek en dat geeft een vervreem
dend effect. Ook treden de spe
lers om beurten uit het spel om
als alwetende vertellers de loop
van het verhaal te verduidelij
ken. De smachtende teksten
van Julia (Wil van Kralingen)
krijgen een ironische lading
door haar uitgesproken mimiek
en door de danspasjes die ze
maakt. Kim Zeegers heeft iets
met dans. Zo laat ze Krapp
(Hugo Koolschijn) en Julia dan
sen op de hit Fernando' van
ABBA, op een manier die nog
het meest lijkt op een suikerzoet
ballet uit Avro's Toppop.
Wil van Kralingen schittert als
een smachtende Julia en Hugo
Koolschijn biedt in zijn spel een
mooi tegenwicht als de verper
soonlijking van de arrogantie.
Ook de bijrollen worden met
grote perfectie uitgevoerd De
vrolijke benaderingswijze van
Zeegers leidt tot een vermakelij
ke toneelavond, maar van enige
serieuze ondertoon is geen
spoor te bekennen. Volgens de
schrijver van het stuk het
hoofdonderwerp de zoektocht
naar de waarheid, maar over dit
thema is Zeegers op lichtvoetige
wijze heengestapt.
Lixenberg buit de eigenschappen van elk materiaal uit. De plexiglazen objecten bij Art Acrylaat zijn hier een
goed voorbeeld van. foto pr
Een vermakelijke toneelavond, maar van enige serieuze ondertoon is geen spoor te bekennen, foto pan sok
beeldende kunst
recensie nicole roepers
Expositie: Cyril Lixenberg. 15 jaar
plexiglas.
Te zien tot 20/12. wo t/m za 12-17 uur,
do 19-21 uur. Art Acrylaat, Nieuwstraat
53/a.
Leiden.
De van oorsprong Engelse kun
stenaar Cyril Lixenberg groeide
op in een orthodox joods gezin
in het Londense East End. Hier
zouden ook de wortels van zijn
kunstenaarschap groeien. Vol
gens Frans Duister, die in 1988
de inleiding voor een publicatie
over Lixenberg schreef is er een
duidelijke relatie tussen zijn
jeugd en zijn latere werk.
In 1959 emigreerde Lixenberg
naar Amsterdam, waar hij nu
nog woont. In het land van
Mondriaan, Van Doesburg en
Rietveld vestigde hij zich als
zelfstandig kunstenaar. Zijn eer
ste werken waren expressionis
tische schilderijen. Later ont
stond uit deze 'chaos'1 geleide
lijk aan meer orde, wat uitein
delijk leidde tot een totale ab
stractie. Lixenberg richtte zich
meer en meer op de puur geo
metrische vormen: het vierkant,
de cirkel en de driehoek. Deze
overgang naar abstractie ont
stond uit zijn behoefte steeds
meer te willen verhelderen, ver
duidelijken.
Dwars door alle technieken
en materiaalsoorten heen, heeft
hij anno 1992, een oeuvre opge
bouwd dat gekenmerkt wordt
door een grote innerlijke sa
menhang en consequentie. Dit
levert geen saaie of eentonige
beelden op. Lixenberg geeft zijn
vastomlijnde ideeën in zeer uit
eenlopende materialen, forma
ten en variaties vorm, waarbij
zich zelden herhalingen voor
doen. Elke verschuiving, verbui
ging, incisie, tegenvorm of con
trasterende kleur levert een
nieuw beeld op. En zoals elk
materiaal zijn afzonderlijke ei
genschappen bezit, zo buit
Lixenberg die eigenschappen
ook uit.
De plexiglazen objecten bij
Art Acrylaat zijn hier een goed
voorbeeld van. In de meest re
cente objecten benadrukt
Lixenberg met het transparante
plexiglas de helderheid van de
vormen. De kleine objecten zijn
vanuit meerdere gezichtpunten
te bekijken. De transparantie
nodigt daar toe uit; de construc
tie is geheel blootgelegd, maar
niet altijd vatbaar. Elke hoek
weerspreekt wat de vorige op
riep.
Het is de bezoekers van de
tentoonstelling bij Art Acry
laat aan te raden de daar ter in
zage liggende publicaties over
Lixenberg door te bladeren,
want dan wordt ogenblikkelijk
duidelijk waaruit de plexiglazen
objecten ontstaan zijn en hoe
eindeloos de variëteit van de
ogenschijnlijk uitputtelijke vor
men is. De rode draad in al het
werk van Lixenberg is een in-
mens gevoel voor ruimte, waar
bij alle onderdelen afzonderlijk
in een duidelijke relatie tot el
kaar staan. De geometrie dient
daarbij als basis, van waar de
uitgangspunten bepaald wor
den. De werkwijze is verder af
hankelijk van het moment.
theater
recensie wunand zeilstra
'Nachtasyl' van Maxim Gorki; 'Die Aus-
nahme und die Regel' van Bertolt Brecht
door het Theater an der Ruhr Regie: Ro
berto Ciulli.
Gezien: 21/11, Schouwburg,
Leiden.
De voorstelling van het Duitse
gezelschap Theater an der Ruhr
is gebaseerd op twee teksten,
bestaat uit tenminste drie delen
en speelt zich af op een podium
dat nadrukkelijk in tweeën is
gedeeld. Deze gecompliceerde
structuur resulteert in een bon
te reeks theaterbeelden vol
symboliek. In zekere zin gaat
dat ten koste van de helderheid
van de voorstelling. Wil je alle
aspecten hiervan als de stukjes
van een legpuzzel keurig op
hun plaats laten vallen, dan blij
ven er nog wel een paar vraag
tekens over. De ontmoeting van
de naakte Adam en Eva bijvoor
beeld is zo'n moeilijk te plaat
sen scène. De gehele enscene
ring van de voorstelling is daar
entegen vaak zo overrompelend
dat dit bezwaar nog maar nau
welijks telt.
De tweedeling van het speel
vlak accentueert de tegenstel
ling tussen arm en rijk in het
eerste deel naar 'Nachtasyl' van
Maxim Gorki. De machtheb
bers, hier anachronistisch in
Rococo-achtige kostuums ge
huld, staren vanachtereen grote
kunststofwand naar de machte
lozen die vegeteren onder het
bestaansminimum. Soms vliegt
met veel lawaai de toegangs
poort iq de scheidingswand
open. De machtigen komen dan
een kijkje nemen in die andere
wereld wat hen met schrik, met
kille nieuwsgierigheid, met af
standelijk mededogen of met
erotische gevoelens vervult.
Na de pauze is de scheidings
wand grotendeels ontmanteld,
en enkele personages uit beide
werelden zitten als eigentijdse
toeristen in badkleding bij el
kaar. Dit stukje niemandsland
tijdens de voorstelling zaait ver
warring: is dit al Brecht of nog
steeds Gorki?! Dat blijkt pas
even later. Nadat één van de
'Nachtasyl'-bewoners, een to
neelspeler, zelfmoord heeft ge
pleegd, begint men aan het
'Lehrstück' van Brecht. 'Die
Ausnahme und die Regel' is hier
geen leermodel ter verruiming
van het revolutionair bewust
zijn van de arbeidersklasse,
maar een soort gezelschapspel
letje van een stel toeristen
(wonderlijk genoeg aangevuld
met acteurs in hun kostuums
uit deel 1) die hun tijd willen
verdrijven.
Op Brechtiaanse wijze wordt
uitgepakt om in een cynische
revue met onder anderen de
fantastisch acterende Christine
Sohn en Karin Neuhauser te
vertellen over de vrijspraak van
een koopman die al dan niet uit
noodweer handelend zijn
knecht heeft doodgëschoten.
Tot slot krijgt de actrice die bin
nen dit spel in het spel de rol
van corrupte rechter heeft ge
speeld. een wanhoopskreet in
de mond gelegd: het gaat om
'Abhilfe', oftewel wie ruimt deze
wantoestanden uit de weg?
Gedurende ruim tweeënhalf
uur haalt het Theater an der
Ruhr op verschillende niveaus
heel veel overhoop, en wil daar
mee als politiek bewust theater
een artistieke reflectie geven op
wat Europa vandaag en morgen
aan conflictstof te wachten
staat. Het publiek in de Leidse
Schouwburg (met een verras
sende zaalbezetting van onge
veer 75%) reageerde met. een
enthousiast applaus; al waren er
ook mensen die het theater tij
dens de pauze hebben verlaten.
muziek
RECENSIE MONICA SCHIKS
Concert in de Gaudeamusreeks door
Rietensemble Calefax met muziek van
o a Liszt en Signer
Geboord 22/11, De Waag.
Leiden.
In deze, toch wat armoedige
tijd waar het gaat om bezoe
kers van hedendaagse muziek,
had het Calefax Rietensemble
zondagmiddag niet te klagen
over belangstelling. Misschien
was men benieuwd naar de
ongebruikelijke combinatie
van saxofoons (Raaf Hekkema
en Lucas van Helsdingen), kla
rinetten (Ivar Berix en Lucas
van Helsdingen), hobo's
(Eduard Wesly) en Fagot (Al-
ban Wesly): louter blaasinstru
menten met (enkel of dubbel)
riet.
Het ensemble heeft sinds de
oprichting in 1985 een respec
tabele reeks composities ver
zameld die speciaal voor deze
onorthodoxe bezetting zijn ge
schreven. Naast deze in op
dracht geschreven stukken
heeft Calefax ook veel bestaan
de muziek bewerkt. In de pro
grammatoelichting wordt zelfs
een hoofdstukje gewijd aan de
kunst van het bewerken.
Toch wist ik niet wat me
overkwam, toen de pianomu
ziek van Liszt (La Lugubre
Gondola) opeens uit neuzige,
wollige of ietwat schurende
blaasinstrumenten klonk. Bo
vendien wisselde de muziek,
als een kameleon, regelmatig
van kleur en verschijning. De
musici speelden met grote
aandacht voor samenspel en
zuiverheid, voor melodische
frasering en verandering van
sfeer. Soms was die aandacht
voor detail te groot, SOdfll OM
het zicht op het grote geheel
ontnomen werd. De 'Kleine
Klavierstücke' van Schftnberg,
muzikale aforismen, kwamen
daarom beter uit de verf. Heel
knap en geconcentreerd ge
speeld voor een doodstil pu
blick
In aanwezigheid van com
ponist Cor Fuhler werd diens
werk 'Stappen' (1989) uitge
voerd. een afstandelijke over
peinzing over het begrip bewe
ging. Uitsmijter was 'Tne She
riffs Collection' uit 19H9/«K)
van Stefan Signer. De geschre
ven toelichting en de klinken
de muziek vormden een
smeuïg geheel: dwaze woor
den bij stevige, lekkere muziek,
waar ieder zich naar hartelust
op zijn rieten kon uitleven.
