B O kiest voor geluid rondom
Wereldreiziger maakt nu rugzakken
Leven en wonen
Op alles voorbereid
Belgisch design laat zich zien
Flessengeld
B
M'
MAANDAG 16 NOVEMBER 1992
12
REDACTIE. HENRIETTE VAN DER HOEVEN
TUIN
Je weet het nooit van tevoren.
Zelfs de meest geavanceerde
apparatuur brengt geen uit
komst. Het is echt elk jaar weer
afwachten wat het weer zal
doen, of en hoe hard en hoe
vroeg de vorst zal toeslaan. Vei
ligheidshalve moeten we daar
om alles in huis hebben om on
ze planten tegen bevriezing te
beschermen.
Op de allereerste plaats moet
alles wat in potten en pannen
buiten staat en niet geheel win
terhard is naar binnen, op een
vorstvrije plaats. De aardewer
ken potten waarin eenjarig spul
heeft gestaan, moeten in èlk ge
val leeg en schoon op een droge
plaats worden opgeborgen. Ver
geten we dat dan zullen ze bij
een beetje vorst al stukvriezen.
Simpelweg omdat ze zich vol
zuigen met water en water heeft
een kleiner volume dan ijs.
Is dat gebeurd, dan kijken we
welke van onze tuinvrienden
wat extra hulp nodig heeft om
de winter door te komen. In
heemse gewassen trekken zich
bitter weinig aan van strenge
vorst. Vaste planten vinden het
prettig als we ze gedurende de
winter niet van al hun boven
grondse delen beroven. Die
houden harde droge wind en
strenge vorst een beetje tegen.
Vooral chrysanten stellen prijs
op een beetje beschutting van
eigen makelij, maar zeer zeker
niet op een laag turf waarin de
jonge spruiten in het vroege
voorjaar teloor gaan door rot
ting. De passiflora die we in toe
nemende mate ook in de volle
grond zien, is niet helemaal
winterhard. Een deel van de bo
vengrondse takken zal afvriezen
bij vorst maar de wortels kun
nen we heel goed beschermen
door de voet van de plant goed
af te dekken met wat ruig mate
riaal: stro, oude takken, denne-
groen enzovoort. Zelf zet ik vaak
een stromatje dat zomers dienst
heeft gedaan op het strand, te
gen de klimmende takken. Bij
niet al te harde vorst blijven ze
dan in leven.
Voor andere planten die niet
geheel vorstvast zijn, maken we
een omheining van kippegaas
en die vullen we dan op met
turf als het zuurminnende plan
ten zijn. (Azalea mollis bij voor
beeld) of met stro of andere
ruigte als het planten zijn die
niet van zuur houden zoals bij
voorbeeld rozen op halfstam of
rozemarijn. Kortom met een
beetje zorg komen de meeste
halfwinterharde planten de
koude weken wel door.
In de groentetuin geldt dat boe
renkool en spruitkool snel ge
oogst moeten worden, als het
meer dan 15 graden heeft ge
vroren. Pas dan zijn deze kool
soorten heel lekker want tijdens
koude passen ze een handige
truc toe. Ze zetten het zetmeel
uit het blad om in suiker, zodat
de cellen niet zo gemakkelijk
bevriezen. Is het kouder dan
-15 Celsius gaan ook die cellen
stuk. De kool is dan doorgevro
ren en heel smakelijk, maar be
derft meteen als het dooit. Op
letten dus mocht het koud wor
den.
LEZERSVRAAG
Zeer attent is de brief van F.
MEESTERS IN HAARLEM die in
de brief reageert op het pro
bleem bitterzoet (Solanum dul-
camare) van mevrouw Bosch
uit Lelyveld. Volgens hem groeit
er in het openluchttheater van
Bloemenaaal een prachtig bit
terzoet. Hij stuurde ons een
paar zaden, maar het is te om
slachtig om deze nog eens op te
sturen. Dus hierbij het advies
aan mevrouw Bosch: bel 023 -
'37 35 49 en vraag alles over bit
terzoet. Zelf voel ik me een
soort postillon d'amour voor
planten met dit bericht.
Tja, soms is het moeilijk om een
goed antwoord te geven. In dit
geval gaat het om de ruim 50
jaar oude pereboom van A. J.
TERVOORT IN HAARLEM. Tot
dit jaar toe heeft de boom
steeds royaal gedragen. Maar
juist dit jaar, nu alle bomen
meer dan normaal dragen om
dat er geen nachtvorst was,
kwamen er vrijwel geen peren
aan de boom. Nu staat er wel
sedert enige tijd bij de buren
een berk die inmiddels 12 meter
hoog is en veel licht wegneemt.
Wat te doen?
Inderdaad lijkt het op z'n minst
waarschijnlijk dat de berk niet
alleen licht wegneemt maar ook
flink wat water gebruikt, zodat
de pereboom waarschijnlijk zo
wel een tekort aan water alsook
aan zon heeft. Blijft de vraag of
de oude boom daar nog tegen
bestand is. Een meer dan een
halve eeuw oude fruitboom is
doorgaans ook door zijn vitale
tijd heen. In dezen durf ik geen
advies te geven want ik houd
ook zielsveel van berken, die
niet gesnoeid horen te worden.
Volgens mij wordt het kiezen of
delen en hoewel ik weet waar
voor ik zou kiezen houd ik me
buiten deze kwestie. In elk geval
zou men nog eens een jaar af
kunnen wachten en de pere
boom tijdens droogte flink wa
ter kunnen geven.
Tja, daar zit ik dan met m'n
goeie gedrag. Omdat ik schreef
nooit planten te kunnen deter
mineren aan de hand van ge
droogde blaadjes, bloemen en
zovoort krijg ik nu twee prachti
ge kleurenfoto's van de duin-
pest die H.C. MARIJT VAN EXT
IN NOORDWIJK het werken in
haar tuin vlak bij de duinen vrij
wel onmogelijk maakt. Ik heb
de foto's doorgestuurd naar ie
mand die naar ik hoop
antwoord weet op de vraag,
want ik ben zelfs aan de hand
van de foto's niet verder geko
men. Afwachten dus.
Een leuke vraag van ME
VROUW LOERAKKER IN HAAR
LEM. Het gaat over Judaspen
ning, die na de oogst het vol
gend jaar niet meer terugkomt.
Dat klopt. Judaspenning is
tweejarig: maakt het eerste jaar
alleen blad, het jaar daarop ook
bloem en zaad en legt zich dan
voor eeuwig ter ruste. Dus een
kwestie van goed opletten of er
geen mooie zaailingen staan die
volgend jaar weer voor oogst
zorgen.
Komt er bij u al tuinierend of
wandelend in de natuur een
vraag op? Greet Buchner zal
proberen voor u het antwoord
te vinden. De vraag kunt u op
sturen naar Damiate Dagbla
den, Postbus 507,2003 AP
Haarlem La.v. de redactie LE
VEN EN WONEN.
Rozemarijn Ingepakt met stro en gaas.
Denen doen niet mee aan breedbeeldrage
Een weekend-tripje naar België
is nooit weg en wie dan in de
buurt is van Sint-Niklaas (iets
ten westen van Antwerpen) kan
daar in de Galerij labyrint een
tentoonstelling van Belgisch
Kijkje in Galerij Labyrint. Op de bovenverdieping worden ontwerpen
tentoongesteld. foto gpd
meubeldesign bekijken.
Het probleem van meubel
designers is dat ze vaak gewel
dige ideeën hebben maar dat ze
niet in staat zijn hun ontwerpen
aan de man te brengen, ofwel
aan de fabrikant, die het idee in
een commercieel aantrekkelijk
produkt weet om te zetten.
Hadewijch van Hoeij was een
van de initiatiefneemsters van
Pronto Ontwerpersmarkt: een
platform om ontwerpers en fa
brikanten dichter bij het pu
bliek te brengen. Pronto be
machtigde een permanente
tentoonstellings- en verkoop
ruimte: de Galerij Labyrint in
Sint-Niklaas, Grote Markt 73
(Europa's grootste stadsmarkt-
plein).
Het is wat moeilijk te vinden,
maar om de Bank heen lopend
is de toegang te ontdekken. De
Galerij is elke maandag, dinsdag
en donderdag van 14.00 tot
18.00 uur geopend, op vrijdag
van 14.00 tot 20.00 uur en 's za-
van 12.00 tot 18.00 uur.
The Body Shop is teleurge
steld. Het bedrijf heeft een
hervulservice van flesjes, die
een korting van een kwartje
tot ƒ2 per keer kan opleve
ren, maar tot nu toe wordt
minder dan 5 procent van
de flesjes opnieuw gevuld.
Ook de recycling-ton in de
zaak, waar klanten lege, niet
hervulbare verpakkingen in
kunnen deponeren, blijkt
nog niet voldoende ontdekt
te zijn. Vorig jaar produ
ceerde Nederland 5.539.000
ton afval, waarvan ongeveer
een kwart uit verpakkings
materiaal bestond, aldus
The Body Shop: „Laten we
er met zijn allen voor zor
gen dat de afvalberg niet
groter wordt. Recyclen van
afval is goed, maar herge
bruik is beter".
Nederlands fabrikaat voor ondernemende globetrotters
EVELIEN BAKS
Hij had er een flinke trip voor nodig,
maar na zes maanden avonturieren in
Chili en Argentinië en nog eens zes
maanden in Europa wist Hubert van
Ham het zeker: hij zou rugzakken gaan
maken. Echte rugzakken wel te verstaan,
voor ondernemende globetrotters. Nu,
drie jaar later, heeft Radical Design een
eigen onderkomen in Rotterdam-Zuid
en levert aan winkels, die zijn gespeciali
seerd in buitensporten.
„Vier jaar geleden wist ik absoluut niet
wat ik wilde gaan doen", vertelt Hubert
(26). „Na twee jaar in een winkel voor
buitensport te hebben gewerkt, wilde ik
weg. Dat werd Engeland, waar ik aan de
slag kon als kliminstructeur." Aan het
eind van het seizoen had hij het nodige
gespaard en besloot richting Zuid-Ame-
rika te gaan om een trip te maken door
Chili en Argentinië.
Na een half jaar besloot Hubert van
Ham terug te keren naar Europa, waar
hij al liftend in het klimgebied van het
Franse Chamonix belandde. „Ik zat er al
een maand en opeens wist ik het: rug
zakken maken", zegt hij. „Kijk, er waren
twee redenen waarom ik op reis was ge-,
gaan. Ten eerste wilde ik een beetje
avonturieren en ten tweede wilde ik er
achterkomen wat ik in de toekomst zou
willen doen."
Handwerk
Drie jaar geleden begon hij thuis met het
vervaardigen van rugzakken. De eerste
exemplaren waren bestemd voor vrien
den. Maar toen hij ook nog eens part-ti
me in dienst kwam bij Bever Zwerfsport
als reparateur van tenten, rugzakken en
fietstassen, deed hij de nodige contacten
op. Hij kocht het atelier van Bever en
verhuisde zijn werkzaamheden naar zijn
woonhuis op het Noordereiland. Die
werkzaamheden zijn inmiddels zo ge
groeid dat Van Ham in september het
pand in Rotterdam-Zuid kon betrekken.
Radical Design fabriceert rugzakken voor
Bever en fietstassen voor winkels in heel
Nederland. Het reparatiewerk is nu bij
zaak geworden.
Het vervaardigen van een gedegen
rugzak is nog steeds grotendeels hand
werk. Snijden en stikken bij voorbeeld is
geen machinewerk. Hubert van Ham is
de enige in Nederland, die op deze ma
nier rugzakken maakt. „Nederland heeft
wel een grote traditie in tenten maken,
maar rugzaJdcen komen uit het buiten
land", vertelt hij. „De kwaliteitsexempla
ren komen uit landen als Engeland,
Duitsland en Zwitserland. Ik ben de eni
ge die Nederlands fabrikaat levert. En
het blijkt dat mensen chauvinistisch ge
noeg zijn om een Nederlandse rugzak te
kopen, ook al zijn mijn produkten iets
duurder. Ik heb nu eenmaal geen veertig
naaisters in dienst."
Iets nieuws
De rugzakken worden allemaal gemaaki
van cordura, een slijtvaste stof, in
schillende gewichtsklassen. Hubert
Ham maakt in principe drie modellen
De 'Giant' is, zoals de naam al aangeeft
een knots van een rugzak met een in
houd van maar liefst honderd liter. Deze
wordt nogal eens gebruikt voor grote
trektochten door Scandinavië. „In di
soort dunbevolkte gebieden moet je al
tijd veel eten meenemen. En wie 's win
ters gaat, heeft ook nog eens een dikke
slaapzak bij zich. Als je die in een 'nor
male' rugzak stopt, slurpt hij alle be
schikbare ruimte op", aldus Van Ham.
De naam Radical Design is overigens
weloverwogen tot stand gekomen
„Hiermee wil ik duidelijk maken dat ik
geen kopieën vervaardig. Ik wil duidelijk
iets nieuws toevoegen. Voor fietstassen
bij voorbeeld heb ik een ophangsysteem
ontworpen, waardoor hij muurvast zit
tijdens het fietsen. Het elastiek dat nor
maal wordt gebruikt, is vervangen door
een speciaal systeem. Een radicale ver
beteringdus."
SPREEKUUR
'Snip'
Inmiddels is iedereen die
ik ken verkouden of dat
net geweest, en u voelt het
al aankomen: nu ben ik zelf aan
de beurt. Ik vervloek de medi
sche professie, die nog niet eens
wat tegen een simpele verkoud
heid kan doen. Wel geuren met
moeilijke operaties, kijk maar
naar Chirurgenwerk, maar de
verkouden mensheid verlossen,
ho maar.
Het zou ook een overbodige
verlossing zijn. Per slot is het
een totaal onschuldige aandoe
ning die uit zichzelf binnen een
week weer over is. In Engeland
is veel onderzoek gedaan naar
de 'Common Cold' oftewel de
Gewone Kou. Men heeft onder
andere uitgezocht of weersom
standigheden nou iets te maken
hebben met 'kou vatten' zoals
de term suggereert.
Vele vrijwilligers werden natge
maakt in koude kamers gezet,
zaten op de tocht, liepen in
weer en wind onvoldoende ge
kleed buiten en het maakte alle
maal niets uit. Alleen personen
die tevoren verkoudheidsvirus
in hun neus hadden toegediend
gekregen vatten kou.
Een factor die wel lijkt mee te
spelen is stress. Als u gespan
nen, ongelukkig of overbelast
bent, krijgt het virus eerder vat
op u dan als u juichend van ge
luk door het leven gaat. Dat
geldt trouwens niet alleen voor
verkoudheid. Als kou vatten dus
niets te maken heeft met het
weer of de tocht, waarom dan
in dit jaargetijde zoveel mensen
die lopen te snotteren? Het ver
moedelijke antwoord is dat met
het kouder worden de mensen
veel dichter op elkaar komen te
zitten. Geen wandelingetjes
door een park in de lunchpau
ze, maar met z'n allen in de
kantine. Er zijn wel virussen die
in bepaalde maanden vaker
ziekte veroorzaken, zoals het
poliovirus (nazomer-herfst) en
het influenzavirus (januari-fe-
bruari), maar dat geldt niet voor
de gewone verkoudheid.
De Gewone Kou heeft een paar
stadia: eerst komt de fase waar
in het water met stralen uit je
neus loopt, daarna de zoge
naamde congestieve fase de
verstopte neus en daarna of
wel herstel ofwel enige uitbrei
ding van de infectie naar de bij
holten, keel of zelfs nog lager.
Het vocht uit de neus is in eer
ste instantie helder, maar kan
later groengeel worden. Dit is
een teken van infectie met een
bacterie boven op het virus (een
superinfectie). Deze bacteriële
infectie verdwijnt ook vanzelf,
er hoeven geen antibiotica aan
te pas te komen. Zonder anti
biotica duurt zo'n infectie een
week en met antibiotica zeven
dagen, dus laten we reëel blij
ven met pillen slikken.
De fase van verstopte neus is
mijns inziens verreweg de ver
velendste. Gelukkig zijn er neu-
ssprays zoals Otrivin en Vick's
te koop, die binnen de minuut
de verstopping opheffen. Ze
werken voortreffelijk, maar ze
mogen niet langer dan 10,
maximaal 14 dagen achter el
kaar gebruikt worden. Na lang
durig gebruik (weken) treedt
een rebound-fenomeen op: als
u stopt met sprayen, zit de neus
meteen weer dicht, zodat u op
nieuw naar de Otrivin grijpt. Als
u deze middelen langdurig zou
blijven gebruiken, tasten ze het
neusslijmvlies aan en bij be
schadigd slijmvlies is onder an
dere de kans op infectie groter.
Alle andere middelen die de
drogist of apotheek op de plan
ken heeft staan, met of zonder
vitamine C, thuis hebben één
ding met elkaar gemeen: ze ge
ven het tevreden gevoel dat u
uw verkoudheid aan het bestrij
den bent. En een tevreden
mens is beter in staat de kleine
ongemakken van een Gewone
Kou te verdragen, die hoe dan
ook een week zullen duren.
MARISKA KOSTER
Bang Olufsen introduceert een opmerkelijke beeld- en
geluidscombinatie. Hoewel de modernste technieken er
in zijn verwerkt, gaat het niet om een breedbeeld-tv.
Weliswaar steunt B O het EG-streven om tot breed-
beeldnormen te komen, maar de praktische toepassing
er van ziet men de komende jaren nog niet.
De geïntegreerde beeld- en ge
luidseenheid bestaat uit zes los
se delen en kost, afhankelijk van
de gekozen onderdelen, rond de
ƒ30.000. Er is enorm veel aan
dacht besteed aan het geluids
gedeelte: de combinatie is volle
dig uitgerust met het Dolby Sur
round Sound en heeft vier spea
kerzuilen.
De combinatie (AV 9000) be
staat, afgezien van de speaker
zuilen en een aparte twee
wegsafstandsbediening, uit een
bedienings- en geluidsdeel en
een videogedeelte. Het video-
deel vormt overdag een niet
glimmend, zeer donker geheel.
Daarin een beeldbuis van 70 cm
met een geringe diepte.
Afgezien van het feit dat de
voorzijde van de kast in het
matzwart is uitgevoerd, zit er
een motorisch aangedreven
gordijn tussen front en beeld
buis. Als het tv-gedeelte niet
wordt gebruikt, gaat het rolgor
dijn automatisch dicht. Randen
zie je nauwelijks.
Cinemascopefilms in het
brievenbusformaat worden zo
danig geprojecteerd dat men
niet kan zien dat het hier eigen
lijk een 4:3-beeldbuis betreft.
De beeldbuis is bovendien van
het Black Matrix/Clear Vision
type, die van zichzelf al een bui
tengewoon hoog contrast geeft
en weinig reflecties. De drie
hoek onder het scherm bevat de
(centrum) luidspreker en ook de
(ingebouwde) videorecorder,
(alleen op afstand te bedienen).
Naast de vrijwel onzichtbare
cassetteopening zitten de dis
plays die 'vertellen' hoe het ap
paraat is ingsteld.
voorzien van alle mogelijke
aansluitingen voor geluid en
beeld. Ook zijn er voorzienin
gen voor de ontvangst met sa
telliettuners en -decoders,
tueel kunnen zij worden inge
bouwd. Er is ook een teletekst
unit ingebouwd. Het geluidsge
deelte is ook het masterpaneel
van de combinatie. Hij lijkt veel
op de opmerkelijke 'stereoto
ren' van de Denen. Alleen zijn
hier veel meer (ook video-)func-
ties toegevoegd. Het masterpa
neel staat naast de meestge-
bruikte (leun)stoel.
Men kan er dan cas
settes in opnemen
en afspelen en cd's
in plaatsen. Naast
toonregelingen,
huist hier ook het
Dolby Surround
System. Allerhande
programmeringen
kan men via dit pa
neel doorvoeren,
zowel voor video als
voor audio. Zelfs de
schemerlampen la
ten zich dimmen via
het paneel.
Een tweewegaf
standsbediening
maakt het geheel
compleet. In princi
pe kan men daar
eveneens de basis
functies mee pro
grammeren, net als
op het masterpa
neel, omdat het
tweeweg-systeem
bij het programmeren keurig te
rugmeldt wat vastgelegd is en
wat eventueel niet mogelijk is
(tape ontbreekt, enzovoort).
De vier speakerzuilen zijn Iet-
Voor deze complete B&O-apparatuur heb je een ruime beurs en een dito huiskamer
nodig. foto gpd
terlijk de pijlers van het con
cept. Geen breedbeeld-tv maar
het Dolby Surround Sound con
cept. Volgens B O worden alle
topfilms op dit moment met dit
geluid opgenomen. Topvideo-
produkties zijn ook allemaal
voorzien van dit gecodeerde
'rondom geluid'. Zelfs films die
door tv worden uitgezonden be-
De apparatuur van de AV 9000.
Rechts op de voorgrond regelpa-
neel/audio-eenheid met cassette
recorder en cd-speler. Alles werkt
samen met de beeldeenheid (links
achter) waarin de videorecorder
en de tv zijn onderbracht.
foto gpd
vatten deze codering, die helaas
meestal pas bij de aftiteling
wordt vermeld. Het 'rondom
geluid' is met hulp van een spe
ciale geluidsschakeling uit de
beide stereosporen te halen.
Het effect is spectaculair, vooral
bij actiefilms van het type 'Ro-
bocop', 'Back to the future' en
'Ghostbusters'. Een enkele cd is
ook op deze wijze opgenomen.
Anders is het mogelijk via de
drie voorspeakers en de twee
stuks aan de achterzijde een
soort imitatie Quadro-geluid te
maken. Ook dat imponeert.
Bed van Hans Ie Compte.
foto gpd
