'Zonder opschrijfboekje
voel ik me niet gekleed'
BUTLER
OP VAKANTIE?
Cultuur Kunst
Tuttige kleding met mysterieuze kleuren
Cubaanse documentaire
centraal bij filmfestival
'Hello Dolly' terug in Schouwburg Den Haag
'De vier gedaanten van de
arts' in Museum Boerhaave
WOENSDAG 18 NOVEMBER 1992
Operette in Stadsgehoorzaal
leiden Het Leidse operettegezelschap Crescendo brengt vrijdag
en zaterdag weer twee voorstellingen in de Stadsgehoorzaal. On
der regie van Jack van Dam wordt deze keer de operette 'Grafin
Mariza', van Emmerich Kalman, opgevoerd. De zigeunermelo
dieën worden gebracht door solisten die worden ondersteund
door een koor, een uit 22 muzikanten bestaand orkest en de bal
letschool van Jeanette de Jager uit Alphen aan den Rijn. Als zi
geunerviolist treedt Henk Flandrijn voor het voetlicht. Het ge
heel staat onder leiding van dirigent Joop van Eek. De voorstel
lingen beginnen om 20.00 uur. Zaterdag is er tot slot een bal met
een groot dansorkest. Kaarten zijn verkrijgbaar bij K&O aan de
Oude Vest 45 en bij het VW-Leiden aan het Stationsplein.
Expositie in Theatermuseum
Het Theatermuseum in Amsterdam toont van 26
november tot en met 24 januari affiche- en enkele decor- en
kostuumontwerpen van R.N. Roland Holst. De expositie geeft
een beeld van het grafisch werk van beeldend kunstenaar Ri
chard Roland Holst (1868-1938).
Nederlander dirigeert Moskous orkest
Maastricht» De 31-jarige Nederlandse dirigent René Gulikers
leidt op 11 december het Moskous Filharmonisch Orkest leiden.
Hij dirigeert er stukken van Feldman, Schnittke, Lindberg en
Freisitzer. Dit alles gebeurt tijdens het festival Moskou Modem.
Gulikers werd door Anton Kersjes en Lucas Vis opgeleid aan het
conservatorium van Maastricht, waar hij later zelf weer les gaf in
moderne kamermuziek. Hij is op het ogenblik onder meer werk
zaam als artistiek leider van het kamerorkest Ensemble '88 voor
hedendaagse muziek.
Expositie Voorschotense kunstkring
voorschoten Leden van de Voorschotense kunstkring expose
ren vanaf 20 november hun beste werk van het afgelopen jaar in
het Ambachts en Baljuwhuis aan de Voorstraat 12. De expositie
is te zien van woensdag tot en met zaterdag van 14.00 tot 17.00
Première film Malcolm X
los anceles Na een jarenlange produktieperiode, conflicten en
controverses is vandaag in de Verenigde Staten de film Malcolm
X in première gegaan. De levensbeschrijving van de zwarte acti
vist, geregisseerd door Spike Lee, heeft een ongebruikelijke leng
te van drie uur en 21 minuten. Oscarwinnaar Denzei Washing
ton speelt de hoofdrol. Malcolm X was een omstreden activist
die het gebruik van geweld zou hebben gepredikt in de strijd
voor de emancipatie van zwarten in de Amerikaanse maat
schappij. Hij werd in 1965 vermoord. De producent van de film,
Marvin Worth, heeft zich 26 jaar ingespannen om de film ge
maakt te krijgen. David Dinkins, de eerste zwarte burgemeester
van New York, zei maandag na de voorpremière, waarbij ook de
weduwe en dochters van Malcolm aanwezig waren, dat de film
een getrouw beeld geeft van het leven van Malcolm X en misver
standen over zijn rol en opvattingen uit de weg zal ruimen.
REDACTIE ANNEMIEK RUYGROK (chef) JAN RIJSDAM SASKIA STOELINGA
Armando in Sociëteit De Burcht
Hij glimlacht als hij het persbericht ziet. Daarin staat dat
Armando 'zich wapenend' betekent. „Dat lees ik wel va
ker, maar Armando is geen pseudoniem. Ik heet echt zo.
Toen ik een jongen was, noemde een Italiaans familielid
mij Armando en dat is sindsdien zo gebleven. In het
Frans is het Armand, in het Duits Herrmann. Mijn moe
der noemde mij Armando, mijn vrouw noemt mij zo.
Zelfs in mijn paspoort staat dat ik Armando heet."
amsterdam wilfred simons
De nu in Berlijn woonachtige
Amsterdamse schilder, dichter,
schrijver en violist treedt mor
gen op in sociëteit De Burcht in
Leiden. Hij doet de sleutelstad
aan in het kader van een serie
voorleesavonden, die hem door
heel Nederland brengt. De toer-
nee roept herinneringen op aan
de theaterversie van 'Heren
leed', waarmee hij met Cherry
Duyns enkele jaren geledep
door het land trok.
Het gesprek komt op De
straat en het struikgewas, een
roman die Armando in 1989
schreef: „Dat is een loodzwaar,
ernstig boek. Ik begin er mijn
voorleesavonden altijd mee.
Meer nog dan over de Tweede
Wereldoorlog gaat het boek
over het verstrijken van de tijd.
Dat is heel gek; die gaat in een
flits voorbij. In een huis, waar
tijdens de oorlog gruwelijke
dingen gebeurden, wonen nu
mensen die daar niets over we
ten. Ik vind dat verbazingwek
kend."
Armando maakte een deel
van de oorlog mee in Amers
foort, vlak bij het kamp. „Ik was
geen jongen die thuiszat. Ik trok
er op uit. Daardoor maakte ik
veel mee, zag ik ook veel. Het
heeft een enorme indruk op me
gemaakt; het merendeel van
mijn werk heeft de oorlogstijd
als onderwerp. De straat en het
struikgewasheb ik gemaakt om
dat ik van die herinneringen af
wilde. Sinds ik het boek ge
schreven heb, begin ik inder
daad te vergeten."
Armando wilde in De straat
en het struikgewas geen anek
dotes schrijven en niet emotio
neel zijn. Hij zegt dat hij, louter
door te beschrijven, bij de lezer
beelden wilde opwekken. De
kracht van de roman schuilt in
de woorden die hij gebruikt: „Ik
amsterdam anp
Tijdens het vijfde International
Documentary Filmfestival Am
sterdam (IDFA), dat van 2 tot en
met 10 december in Amsterdam
wordt gehouden, wordt speciale
aandacht besteed aan de docu
mentaire uit Cuba. In totaal
worden een kleine veertig docu
mentaires uit de periode 1954-
heden vertoond.
Het meeste filmmateriaal uit
Cuba uit de eerste helft van de
ze eeuw is verloren gegaan. De
eerst gevonden (gedramatiseer
de) documentaire stamt uit
1954 en werd gemaakt door Ju
lio Garcia Espinosa en leden
van het culturele genootschap
Nuestro Tiempo. Die documen
taire wordt in Cuba als de eerste
revolutionare film beschouwd.
Een paar jaar later, in 1959
•werd een revolutionaire wet
aangenomen, waarmee het In-
stituto Cubano del Arte y Indus-
tria werd opgericht. Dat insti-
leiden inge ruigrok
Het lijkt kleding uit een theater
stuk, de beschilderde gewaden
van Cootje Kenemans en Bar
bara van der Waal. Mysterieuze
kleuren op Bourette of Crêpe de
Chine. Hun winkeltje 'Soit' aan
de Hooglandsekerkgracht be
staat nu precies twee jaar. Een
reden voor een expositie bij Zó
ne, de Vereniging voor toege
paste kunst. Venetië' heet de
groen en paars beschilderde jas
met een 'pauwoog-knoopje' als
sluiting. Wat hier nu zo Veneti-
aans aan is, is niet duidelijk. De
naam staat natuurlijk wel. Be
halve de 'Venetië-jas' hangen
nog vijf andere exemplaren met
bijbehorende hoofddeksels aan
de muur. Ze zijn nogal onopval
lend opgehangen. Van een ech
te expositie is, ook door het klei-
Lunch-aanbieding deze weele
Varkensreepjes in champignon- ■*^"T\gSTAURANT"
roomsaus, aardappelgarnituur rS
naar keuze met een frisse witte J[ 1HG6
kool/fruitsalade. 10.95
Aanbieding geldig t/m zaterdag 21 november 1992 Op de 4e etage
V&D, UW WARENHUIS^
ne aantal, eigenlijk geen sprake.
Verrassend mooi zijn echter
de dessins en kleuren. Ook de
binnenkant van de jassen zijn
vaak net zo apart beschilderd
als de buitenkant. Een paar kle
dingstukken hebben opvallende
details, zoals knopen gemaakt
van klei of op een speciale ma
nier geplooide manchetten. De
prijs is trouwens niet misselijk.
Wie de eigenaar wil worden van
een beschilderde jas, moet al
gauw zo'n tweeduizend gulden
neertellen. De hoeden worden
verkocht voor een paar honderd
gulden.
De poging van Kootje en Bar
bara om kunst draagbaar te ma-
heb een vreemde esthetiek. Zo
houd ik alleen van marmeren,
Hollandse woorden als stoel
gang, argwaan, achterdocht,
grond, uitsluitsel. Een woord als
'communiceren' zul je mij niet
horen gebruiken. Maar in het
boek moest het vaak wel: liqui
deren, fusilleren, dat zijn woor
den waar je niet omheen kunt.
Ik heb ze daarom in het boek
geïsoleerd en benadrukt, zodat
ze als het ware op een podium
pje staan."
Opschrijfboekje
De straat en het struikgewas is
geschreven in korte alinea's,
met veel witregels ertussen. Dat
komt doordat Armando zijn in
vallen noteert in een klein op
schrijfboekje. „Dat heb ik altijd
bij me. Als ik uitga en ik heb het
niet in mijn binnenzak, voel ik
me niet gekleed. Zo'n werkwijze
heeft zijn weerslag op mijn stijl.
Mijn invallen noteer ik, waar ik
ook ben, altijd direct in mijn
opschrijfboekje. Ik heb bij wijze
van spreken niet eens een
schrijftafel."
In zijn opschrijfboekje noteert
Armando ook gedichten en vi
suele invallen, zoals schetsen
voor schilderijen. Jarenlang
heeft hij vooral bomen geschil
derd. Die fascinatie heeft ook
zijn oorsprong in de oorlog:
„Tijdens de hongerwinter hak
ten we in het bos bomen om,
voor verwarming. Dat was ver
boden, dus moest het snel en
stil gebeuren. We kozen er één
uit die niet te dik was, want an
ders duurde het te lang voordat
hij gekapt was en bovendien
maakte je dan te veel lawaai.
Maar de boom mocht ook niet
te dun zijn, want dan had je er
niets aan." Door die ervaring
heeft hij intensief naar bomen
leren kijken. Hij noemt ze 'een
wonder'. „Ze groeien en veran
deren, maar zijn toch steeds de
zelfde. Ze staan als wachters in
een landschap, ze zijn getuigen
van alles wat mensen doen en
toch trekken ze zich niets van
hen aan."
Momenteel schildert hij ook
ladders. „Ik heb de laatste tijd
drie grote reizen naar de Vere
nigde Staten gemaakt. Tijdens
één daarvan kwam ik in Mesa
Verde, een autonoom en geïso
leerd gebied. Daar woonden In
dianen in diepe rotsspleten bo
ven hoge rotswanden. Zij ge
bruikten ladders om zich van de
ene nederzetting naar de ande
re te verplaatsen. Dat boeit
Hij kijkt op zijn horloge, dan
naar zijn zwart besmeurde han
den. Hij toont zich ongeduldig
en wil een eind aan het gesprek
Armando: „Mijn moeder noemde mij Armando, mijn vrouw noemt mij
zo. Zelfs in mijn paspoort staat dat ik Armando heet." foto gpd
maken: „Ik heb hier in de buurt heen en dan aan het werk. Bo-
een atelier kunnen lenen van men en ladders. Gewoon, lekker
een vriend. Ik ga er zo meteen schilderen."
tuut beschouwde de film als
kunstvorm om revolutionaire
idealen over te brengen op de
bevolking. Behalve vertoning
van de Cubaanse documentai
res wordt op 9 december een
forumdiscussie over dit onder
werp gehouden, in de Balie in
Amsterdam.
Een tweede lustrumprogram
ma is gewijd aan de muziekdo-
cumentaire. Aan verschillende
Nederlandse muzikanten, zoals
Greetje Bijma, Vincent van War
merdam en Louis Andriessen, is
gevraagd een documentaire
voor dit programma te maken.
Ook klassieke documentaires
over de afsluiting van de Zui
derzee (Ivens' Nieuwe Gronden
uit 1933), verwoestingen uit de
Tweede Wereldoorlog (John
Femhouts Broken Dykes, 1944)
en over het Deltaplan (Haans
tra's De stem van het water uit
1967) zijn te zien. In totaal wor
den 175 films gedraaid tijdens
het festival.
Prijs voor Stichting Beeldrecht
De Auteursrechtprijs 1992 is toegekend aan de Stichting Beeld
recht. De tweejaarlijkse prijs, een bronzen sculptuur van Jochen
Möller, is vandaag tijdens het symposium 'Bescherming van vorm
geving in Europa' in het stadhuis van Rotterdam uitgereikt. De prijs
is bedoeld als stimulans voor de ontwikkeling en bevordering van
begrip voor auteursrecht.
De Stichting Beeldrecht, die in 1977 werd opgericht als belangen
organisatie van beeldend kunstenaars, krijgt de prijs volgens de ju
ry omdat de stichting de afgelopen jaren veel principiële zaken ter
beoordeling aan de rechter heeft voorgelegd. Het ging daarbij veel
al om contractgeschillen van kunstenaars met uitgevers, musea en
andere exploitanten.
den haag Het Koninklijk Ballet van Vlaande- In de hoofdrol van de musical, die op Broad-
ren brengt op 3 en 4 december, en op 4 en 5 way bijna 3000 keer werd opgevoerd, schit-
januari, de musical Hello Dolly op de planken tert Lina Lepomme. In totaal werken 45 men-
van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. sen mee aan deze produktie. Bij K&O, aan de
Oude Vest 45 in Leiden, ziin vanaf heden, tot
een week voor de voorstelling, kaarten ver
krijgbaar voor deze voorstelling (tel. 071 -
141141). FOTO PAUL DE BACKER
ken is niet helemaal gelukt. Veel
kledingstukken zijn nogal 'bag
gy' en vormloos. Ze functione
ren beter als decoratie dan dat
ze de status van kledingstuk
verdienen. Alleen de aparte
kleuren en motieven maken het
geheel tot iets moois. Voor de
rest blijft het een beetje tuttig
en decadent. De expositie is nog
te zien tot 29 november.
Zone aan de Nieuwstraat is
geopend van dinsdag tot en met
vrijdag van 11.00-18.00 uur, op
zaterdag van 10.00 tot 17.00
uur, op zondag van 13.00 tot
16.00 uur en op donderdag
avond van 19.00 tot 21.00 uur.
Museumprijs
'Boymans'
rotterdam gpd
Het Rotterdamse museum Boy-
mans-van Beuningen heeft de
Prins Bernhard Museum Prijs
ontvangen. „De wijze van expo
seren en het vennogen weten
schappelijk en speels met het
eigen bezit om te gaan, is voor
beeldig. Het museum voldoet
daarbij aan die extra toetssteen
die het geacht wordt te hante
ren: de voorbeeldfunctie", luid
de de motivering.
Tenorsaxofonist George Adams overleden
new york» gpd
Tenorsaxofonist George Adams
is zondag op 52-jarige leeftijd in
zijn woonplaats New York over
leden. Hij leed al enige tijd aan
kanker. George Adams, die ook
fluit en basklarinet speelde,
wordt gerekend tot de grote te
norsaxofonisten uit de periode
na John Coltrane.
George Rufus Adams, die zelf
zei voornamelijk door Charlie
Parker, Ben Webster en Cole
man Hawkins te zijn beïnvloed,
speelde in 1961 in de band van
soulzanger Sam Cooke. Hij
maakte platen met onder ande
ren Art Blakey, James 'Blood'
Ulmer, Gil Evans, McCoy Tyner
en Archie Shepp. De periode
dat hij deel uit maakte van de
groep van bassist Charles Min-
gus (1973 tot 1976), noemde hij
zelf als belangrijkste moment in
zijn muzikale leven. Het kwartet
dat hij vanaf 1979 met pianist
Don Pullen leidde, behoorde tot
de meest hechte jazzformaties.
De schilderijen 'De vier gedaan
ten van de arts' van de Antwer
penaar Jan Jozef Horemans
(1714-1790) zijn tot en met 15
januari te zien in het Museum
Boerhaave aan de Lange St.
Agnietenstraat in Leiden. Deze
vierdelige serie is een pendant
van vier vroeg-17de eeuwse
schilderijen met hetzelfde on
derwerp, dat al enige tijd deel
uitmaakt van de museumcol
lectie van Boerhaave.
Beide schilderijenseries beel
den de afnemende waardering
van de patiënt voor zijn genees
heer uit. Het eerste doek laat
zien hoe de arts voor de zwaar
zieke patiënt gelijk is aan Chris
tus, die kan beslissen over leven
en dood. Als het levensgevaar is
geweken wordt de arts, in het
tweede schilderij, voorgesteld
als een engel. Op het derde
doek is hij een gewone sterve
ling. Wanneer de dokter ten
slotte met de rekening komt,
wordt hij door de geheel her
stelde patiënt en zijn familie ge
zien als de duivel, die met
kracht uit het huis verwijderd
moet worden.
De schilderijen vormen een
moralistische voorstelling over
de verhouding tussen arts en
patiënt. Als de patiënt niet meer
lijdt aan zijn kwaal, is ondank
baarheid het loon van de arts.
De 17de eeuwse schilderijen
presenteren dit verhaal echter
als een vermanende preek, ter
wijl de 18de eeuwse versie veel
meer een mild spottende ze
denschets Iaat zien.
Volgens Tim Huisman van
het museum Boerhaave was het
bestaan van de 18de eeuwse
schilderijen al heel lang bekend.
alleen de verblijfplaats was tot
afgelopen zomer raadselachtig.
„In een artikel van een tijd
schrift uit 1900 werden de schil
derijen genoemd, zonder ver
melding van de verblijfplaats. In
de zomer van 1992 werd be
kend dat de schilderijen deel
uitmaakten van een privé-col-
lectie van een Zwitserse kunst
handelaar. Hij heeft de volledige
serie verkocht aan ons muse-
Naast de beide schilderijense
ries, zullen op de tentoonstel
ling ook drie prentenreeksen
met hetzelfde thema te zien
zijn, waaronder de serie uitge
geven door Hendrik Gottzius in
1587. De gravures ma de»
Haarlemse kunstenaar vormen
de eerste uitbeelding van de
verhouding tussen arts en pa
tiënL
