'Major misleidde het Lagerhuis'
Zieke koning Hussein heeft ambitieuze plannen
Culinaire egotrip met pooiers en ander tuig
Burgemeester Groningen
is extreem onbehoorlijk
Feiten &Meningen
DINSDAG 17 NOVEMBER 1992
Britse premier dreigt te worden meegesleept in Irakgate-scliandaal
WIM STEVENHAGEN
i het
John Major is in gepeins verzonken. Na de ellende van de slechte Britse
economie, de val van het pond en de moeizame ratificatieprocedure van
het Verdrag van Maastricht wordt de Britse premier nu getroffen door
het Irakgate-schandaal. foto*epa
„Kijk, ik heb natuurlijk geen videofilmpje van Major die
de belastende documenten zit te lezen", zei Labour-
woordvoerder Robin Cook gisteren. „Maar dit is het dui
delijkste bewijs tegen de premier dat op dit moment
maar geleverd kan worden." 'Dit' was een indrukwek
kende stapel documenten, waaruit volgens Cook maar
één slotsom kan worden getrokken: de Britse premier
John Major misleidde het Lagerhuis toen hij in 1990 ver
klaarde dat Groot-Brittannië zich aan het wapenembargo
tegen Irak had gehouden.
londen cees van zwEEDENgevang in te gaan, toen de zaak
correspondent opeens een geheel andere wen
ding kreeg.
De rechter eiste inzage in een
aantal documenten dat door
een viertal ministers als 'ge
heim' was bestempeld. Wat er
precies in deze stukken staat, is
nog onduidelijk. Maar waar
schijnlijk concludeerde de rech
ter eruit dat de directie van Ma
trix Churchill met medeweten
van de regering het embargo
had geschonden. Ergo: waarom
de gedaagden veroordelen?
Matrix Churchill had niet recht
streeks wapens geleverd aan
Irak, maar machine-onderde
len. Het Iraakse regime had de
ze onderdelen vervolgens ge
bruikt voor de produktie van
munitie.
Het staat inmiddels vast dat de
toenmalige regering-Thatcher
wist dat de Irakezen de Britse
onderdelen gebruikten voor
hun leger. In 1990 schreef Ni
cholas Ridley, minister van han
del, een brief aan Thatcher
waarin hij aandrong op herzie
ning van het exportbeleid.
Er waren binnen de regering
echter talrijke ministers die de
export van onderdelen naar Irak
niet wilden stoppen. Sommigen
wezen erop dat Irak de derde
De beschuldigingen i
adres van Major (en anderen)
hebben betrekking op de perio
de van 1985 tot 1990. In dat tijd
vak zouden Britse bedrijven het
wapenembargo tegen Irak heb
ben geschonden, volgens som
migen met medeweten van de
regering.
De vraag is: wist ook de huidige
premier ervan? Major bekleed
de tussen 1985 en 1990 een
aantal hoge functies. Hij was
onder meer minister van bui
tenlandse zaken en minister
van Financiën.
Het schandaal, inmiddels Irak-
gate gedoopt, kwam vorige
week aan het licht. Een rechts
zaak tegen de leiding van Ma
trix Churchill, een van de be
drijven die wapens aan Irak zou
hebben geleverd, moest wegens
gebrek aan bewijs worden afge
broken. In plaats van de direc
teuren kwamen de politici in
een kwaad daglicht te staan.
Geheim
De directeuren van Matrix
Churchill waren voor het ge
recht gedaagd door de Britse
douane. Zij leken regelrecht het
grootste afzetmarkt voor Britse
machine-onderdelen was ge
worden. Een andere minister
schamperde: „Als je een water
stofbom wilt maken, heb je ook
een schroevendraaier nodig.
Moeten we daarom maar geen
schroevendraaiers meer expor
teren?".
Doofpot
Het schandaal is echter niet lan
ger meer de schending van het
wapenembargo. Het schandaal
lijkt steeds meer de pogingen te
worden om die schending in de
doofpot te stoppen.
Labour-wooravoerder Cook ge
waagde gisteren van drie stadia
in het schandaal. „Eerst was er
de bereidheid van ministers om
Saddam Hussein te bewape
nen", zei hij. „Toen was er de
poging dit te verdoezelen, nadat
Saddam Hussein die wapens
had gebruikt tegen een van on
ze bondgenoten. En tenslotte
was er de bereidheid om on
schuldige mensen het gevang in
te laten draaien". Een verwij
zing naar de Matrix ChurchUl-
directeuren die bijna waren ver
oordeeld omdat vitale docu
menten a decharge door minis
ters als 'geheim' waren bestem
peld.
In een poging de storm van kri
tiek tot bedaren te brengen,
kondigde Major vorige week
een diepgaand gerechtelijk on
derzoek aan naar de zaak. Gis
teren zei de premier dat de on
derzoeksrechter, Lord Justice
Scott, verregaande bevoegdhe
den krijgt.
Tot die bevoegdheden behoort
ook het onder ede horen van de
premier zelf.
tel aviv ad bloemendaal
correspondent
Met de gezondheid van de
Jordaanse koning Hussein is het
niet best gesteld, maar zijn am
bitie is er niet minder om. Ver
dergaande democratisering,
economisch herstel, vooruit
gang in het vredesproces met
Israël en betere betrekkingen
met de Golfstaten. Ziedaar in
kort bestek het programma dat
hij wil afwerken vóór november
1993, als in Jordanië de eerste
democratische parlementsver
kiezingen sinds de jaren vijftig
worden gehouden.
Het wordt een enorme krachts
inspanning voor de 57-jarige
koning, die eind september te
rugkeerde uit Amerika waar hij
een kankeroperatie onderging.
Het massale en geestdriftige
welkom dat de bevolking hem
bereidde, was duidelijk veel
meer dan alleen maar een geor
ganiseerde steunbetuiging. Mis
schien gaf dat spontane hulde
blijk hem de kracht om in een
toespraak, eerder deze maand,
een paar minder aangename
mededelingen te verwerken.
Daar was om te beginnen de
aankondiging dat hij regelmatig
terug zal moeten naar de VS
voor vervolgbehandelingen, in
combinatie met de constatering
dat het land niet afhankelijk
moet zijn van één man. Daar
mee maakte de koning het volk
duidelijk dat zijn genezing nog
allerminst vaststaat. In de ko
mende tijd zal Husseins jongere
broer en troonop
volger, de 44-jarige
Hassan, veel meer
dan vroeger als re
gent moeten optre
den. Maar dat is
hem wel toever
trouwd. Hij heeft
ook in de afgelopen
jaren al veel werk
voor het koninkrijk
verzet, vooral op
economisch gebied.
Afkeuring
Het tweede element
in Husseins toe
spraak dat vele on
derdanen wat rauw
op de maag moet
zijn gevallen, was de
afkeuring van het
bewind in Irak. Tij
dens de Golfcrisis en
de daaropvolgende
oorlog was Saddam
immers uitbundig
gesteund door de
Jordaanse bevolking. In een
vraaggesprek met The New York
Times, kort na zijn toespraak,
nodigde Hussein de Iraakse be
volking zelfs zonder omwegen
uit een eind te maken aan Sad
dams regime.
Sinds het eind van de Golfoor
log heeft de koning met succes
gewerkt aan de verbetering van
zijn relatie met het Westen, niet
in de laatste plaats om econo
mische redenen. Maar dit was
de meest vergaande uitspraak
over Irak, waarschijnlijk vooral
gericht tot Saudische oren.
De Jordaanse parlementsverkiezingen van november 1993
zullen een zware inspanning vergen van koning Hussein,
politiekènlichamelijk. foto *fp cobet
zoek van de
Jordaanse koning
aan Saudi-Arabië.
De slechte relatie
met de Golfstaten
heeft Jordanië al
veel geld gekost.
Niet alleen omdat
het land geen Finan
ciële steun meer
ontvangt, maar
vooral door de te
rugkeer van vele
tienduizenden Pa
lestijnse arbeiders.
Die konden zich in
Jordanië onmiddel
lijk aansluiten bij
het bestaande leger
werklozen. Herstel
van de banden met
Saudi-Arabië, en
daarmee met de
rest van het Golfge-
bied, is economisch
levensbelang.
Koning Fahd, die Husseins pro-
Iraakse houding uiterst kwalijk
heeft genomen, staat op een
openbare verontschuldiging. Al
leen die zou de betrekkingen
tussen de twee landen weer op
normaal niveau kunnen bren
gen. Maar Hussein wil die gang
naar Canossa niet maken. Niet
temin hebben de kranten in de
Golfstaten, met inbegrip van het
in Londen gepubliceerde Saudi
sche dagblad Ashark al-Awsat,
zijn uitspraken van de afgelo
pen weken met zeer veel in
stemming begroet. Er gaan zelfs
geruchten over een spoedig be
met Israël was Jor
danië eind vorige maand het
eerste land dat schriftelijk over
eenstemming bereikte over een
agenda. De bestaande menings
verschillen lijken overbrugbaar,
al ziet het er niet naar uit dat
koning Hussein zijn handteke
ning zal zetten onder een vre
desverdrag zolang er geen over
eenstemming is tussen Israël en
de andere partijen bij het over
leg. Maar misschien zal er bin
nen een jaar een Israëlisch-Pa-
lestijns akkoord zijn bereikt
over autonomie. In dat geval
behoort een voorlopige
Jordaans-Israëlische overeen
komst tot de mogelijkheden.
Democratie
Ondertussen werkt koning Hus
sein aan een geleidelijke trans
formatie van zijn land tot een
democratie. Een nieuwe grond
wet staat de vorming van poli
tieke partijen toe, voor het eerst
sinds 1957. Onder de zes die
zich tot nu toe hebben aange
meld is het 'Islamitische Actie
Front', een samenwerkingsver
band van de Moslim Broeder
schap met een aantal kleinere
fundamentalistische facties. De
zelfde opzet dus als het 'Islami
tische Reddingsffont' in Alge
rije, dat vorig jaar eerst de ver
kiezingen won en daarna ille
gaal werd verklaard.
De belangrijkste voorwaarde die
de Jordaanse wet stelt aan de
toelating van politieke partijen,
is dat ze niet samenwerken met
buitenlandse regimes. Wat dat
betreft was een proces tegen
twee islamistische parlements
leden - wel fundamentalisten
maar geen leden van de Broe
derschap - een duidelijke waar
schuwing. Het tweetal is begin
vorige week wegens samenzwe
ring met Iran door een militaire
rechtbank tot twintig jaar ge
vangenisstraf veroordeeld. Maar
drie dagen later al kondigde ko
ning Hussein aan dat hij 140 ge
vangenen, onder wie de twee
parlementsleden en een aantal
andere islamieten, amnestie zal
verlenen. Binnenlandse onrust
is het laatste waar het Hashemi-
tisch vorstenhuis het komende
jaar behoefte aan heeft.
Buiten de deur eten in Moskou
MOSKOU TONY BARBER
THE INDEPENDENT
De laatste keer dat ik die onschuldig lij
kende T-shirts met hun blauwe en witte
horizontale strepen had gezien, was in
1986 op de hoogvlakte van westelijk Af
ghanistan. Zij werden gedragen, onder
hun gevechtstenue, door Sovjet-soldaten
die tot taak hadden het land in de naam
van 'internationale vriendschap en soli
dariteit' te onderwerpen.
De T-shirts zijn onlangs opnieuw opge
doken, deze keer in de burgermaat
schappij. Bij het restaurant Delhi in
Moskou zal men niet verder dan de in
gang komen zonder te worden uitge
daagd door een potige, zuurkijkende
schurk die het T-shirt draagt bij zijn ca
mouflagepak en een zwarte knuppel die
op zijn rug zit gebonden.
Hij is de uitsmijter van het restaurant,
een bloeiend beroep in de door geweld
geplaagde maatschappij van het post
communistische Rusland en ideaal voor
gedemobiliseerde soldaten die houden
van intimideren. Het geeft een beetie
een idee van het soort klanten dat dezer
dagen in een Moskou's restaurant wordt
verwacht, dat men bereid moet zijn zich
te onderwerpen aan fouillering op revol
vers en munitie voordat men kan gaan
zitten voor zijn kerrierijst.
Enig artillerie glipt er natuurlijk toch
doorheen. Net als in 1985, toen de gas
ten in weerwil van Gorbatsjovs gedoem
de anti-alcoholcampagne fiessen wodka
het restaurant binnensmokkelden, kan
men nu, als men goed oplet, de aanblik
van glinsterend metaal opvangen dat er
op wijst dat iemand aan de volgende ta
fel de trotse bezitter is van een 9-mm-
Makarovpistool.
Bijna hetzelfde verhaal geldt voor U Pi-
rosmani, een etablissement dat is ge
noemd naar één van de meest gevierde
19de-eeuwse kunstenaars uit Georgië.
Op sommige avonden cirkelen politie
mannen als haviken rond het restaurant,
klaar om zich op de Transkaukasische
bandieten te storten die een voorkeur
hebben voor deze keuken. Een duister fi
guur in een leren jack trakteert je op een
vleiende glimlach en biedt aan om je au
to te parkeren. Een aanbod om niet te
weigeren: parkeer hem zelf en hij zal
waarschijnlijk tegen de tijd dat de twee
de gang op tafel staat, zijn gestolen of
opengebroken.
Moskou's restauranten zijn voor het
overgrote deel geen plekken waar gewo
ne Russen komen. Restaurants zijn, on
danks dat ze de afgelopen vier jaar in
aantal en verscheidenheid zijn gegroeid,
dungezaaid zodat het vastleggen van een
tafel een kwestie is van geduld, vasthou
dendheid en vindingrijkheid. Daar komt
bij dat het door de hyperinflatie en ster
ke daling van de levenstandaard voor de
meeste mensen veel te duur is. En ten
slotte eisen veel nieuwe restaurants be
taling in dollars of met een betaalpasje.
Dat beperkt voor de Russen de ervaring
van het uit eten gaan tot twee klassen.
De eerste wordt gevormd door nieuwe
zelfstandige ondernemers en degenen
die werken voor buitenlandse bedrijven.
Hun portemonnees puilen uit van de
dollars en omdat hun sociale status aan
de top erdoor wordt bevestigd, dient een
maaltijd in een restaurant meer als een
egotrip die ook nog de maag vult.
De tweede klasse bestaat uit de misdadi
gers, schurken, ploerten en pooiers die
dankzij hun onrechtmatig uit diefstal,
drugshandel en prostitutie verkregen
Ouwerkerk treedt privacy-wet met voeten
AMSTERDAM GüS SCHREUDERS
JURIDISCH MEDEWERKER
Sinds George Orwell in zijn ro
man '1984' een afschuwelijke
maatschappij schetste waarin
de mensen geen enkele privacy
hebben, spreken we van het Big
Brother-syndroom: de angst dat
de overheid alles van ons weet
en dankzij deze informatie ons
leven tot in de kleinste details
kan beheersen. In democrati
sche samenlevingen heeft deze
angst geleid tot wetgeving om
de burgers tegen ongewenste
bemoeizucht te beschermen. In
Nederland zegt artikel 10 van de
Grondwet: Ieder heeft, behou
dens bij of krachtens de wet te
stellen beperkingen, recht op
eerbiediging van zijn persoon
lijke levenssfeer.
De Groningse burgemeester H.
Ouwerkerk kent bitter weinig
respect voor dit belangrijke
grondwetsartikel. In het Gro
ningse A-kwartier bestaat nogal
wat overlast in verband met
prostitutie. Ouwerkerk wil die
overlast nu bestrijden door de
kentekens te laten noteren van
de auto's die in het A-kwartier
rondrijden, om vervolgens via
het kentekenregister de adres
sen van de automobilisten (of
hun werkgevers) te achterhalen.
Zij krijgen dan thuis of op hun
werk een brief met het verzoek
voortaan uit het A-kwartier weg
te blijven. Een duidelijk geval
van chantage, want in feite zegt
de gemeente dat de huisgeno
ten of de werkgever van de
waargenomen automobilisten
van hun aanwezigheid in het
tippelgebied op de hoogte zul
len worden gesteld.
Het is niet voor het eerst dat de
ze methode wordt toegepast. In
Amsterdam kwam het al eerder
voor dat eigenaren van auto's
die langzaam rijdend waren ge
signaleerd in de omgeving van
de tippelzone langs de De Ruy-
terkade, dreigbrieven kregen
toegestuurd van buurtbewo
ners. De namen en adressen
hadden de briefschrijvers weten
te achterhalen via het kenteken
register in Veendam. Ook Arn
hemse buurtbewoners namén
hun toevlucht tot deze metho
de. Nieuw in het Groningse ge
val is echter, dat nu de overheid
tot deze vorm van chantage
overgaat.
De gemeente Groningen be
schikt over tal van andere mo
gelijkheden om de overlast in
het A-kwartier te bestrijden. Ze
kan in het kader van haar pros-
titutiebeleid een gedoogzone
aanwijzen die de hinder voor de
buurtbewoners wegneemt, of ze
kan verkeersmaatregelen tref
fen. Maar zolang het niet verbo
den is zich op een bepaalde
plek te bevinden, gaat het de
overheid niets aan welke burger
zich op welk tijdstip waar dan
ook en met welk doel dan ook
wenst op te houden, laat staan
dat de overheid derden daarvan
op de hoogte mag stellen. Wie
dit niet inziet, heeft de grootst
mogelijke minachting voor het
grondwettelijk beschermde pri-
vacy-belang.
Weinig mensen hebben er enig
idee van in hoe veel registers
gegevens over hun persoon
worden bewaard. Het bevol
kingsregister, het telefoonboek,
het register van woningzoeken
den, de registers bij de Kamer
van Koophandel, het kenteken
register. adressenbestanden van
postorderbedrijven, noem maar
op. De meeste van deze regis
ters lijken volkomen onschul
dig, omdat ze geen gevoelige
gegevens bevatten.
De noodzaak om die informatie
te beveiligen, dringt zich dan
niet echt op. Anders ligt het na
tuurlijk als we praten over dos
siers met medische informatie
en registraties van politie en
justitie. Iedereen begrijpt dat
daar gegevens zijn opgeslagen
die niet aan de grote Idok mo
gen worden gehangen. Maar
wat lijkt er onschuldiger dan het
kentekenregister? Het Regle
ment Kentekenregistratie ver
leent aan de daarin opgeslagen
gegevens een half-openbaar ka
rakter.
Niet alleen de overheid heeft
belang bij de registratie van de
betaling van wegenbelasting en
het opleggen van verkeersboe
tes. Het moet ook mogelijk zijn,
om iemand die is betrokken bij
een aanrijding op te sporen en
te achterhalen bij wie een scha
declaim kan worden ingediend.
Daarom kan iedereen tegen be
taling gegevens uit het kente
kenregister opvragen bij de
Rijksdienst voor het Wegver
keer.
Hier stuiten we op de kern van
de privacywetgeving: wanneer
mogen bepaalde gegevens aan
derden worden verstrekt. De
Wet op de Persoonsregistratie is
weliswaar niet van toepassing
op de kentekenregistratie, maar
geeft wel een handzame om
schrijving van het rechtsbegin
sel dat alle burgers moet be
schermen tegen aantasting van
hun persoonlijke levenssfeer.
Dit beginsel zegt: gegevens mo
gen alleen worden verstrekt
voor het doel waarvoor ze be
stemd zijn.
Het probleem is, dat niet kan
worden nagegaan voor welk
doel de gegevens in een be
paald geval worden gebruikt.
De overheid moet dan echter
het goede voorbeeld geven. Ze
zou zich, ook bij het gebruik
van het kentekenregister, moe
ten verplichten drie voorwaar
den in acht te nemen:
Het gebruik van de gegevens
vloeit voort uit het doel van de
registratie:
of het wordt vereist ingevolge
een wettelijk voorschrift:
of het gebeurt met schriftelijke
toestemming van de geregi
streerde.
Dit zijn precies de voorwaarden
die de Wet Persoonsregistratie
stelt aan de verstrekking van ge
gevens aan derden uit registra
ties die onder de wet vallen. In
het Groningse geval is natuur
lijk aan geen enkele van deze
voorwaarden voldaan. Daarom
is het een extreem onbehoorlij
ke manier van doen.
fortuin van harde valuta als sterk riekend
schuim boven zijn komen drijven op de
Russische maatschappij. In sommige
restaurants, zelfs in aie eetgelegenheden
die zijn opgezet als een westerse joint
venture, nuttigen deze criminelen en
hun beschilderde vrouwvolk overvloedig
voedsel en proosten ze de hele nacht op
zichzelf, de ontberingen honend die de
grote meerderheid van de Russen moe
ten lijden.
Omdat zoveel klanten banden hebben
met de onderwereld, vinden de mana
gers van Delhi en andere restaurants het
nodig om gewapende uitsmijters bij de
ingang neer te zetten. Een schietpartij
tijdens de koffie zou de zaken geen goed
doen.
De verdeling van Rusland in een dunne
laag bezitters en een grote massa bezit
lozen wordt nergens beter weerspiegeld
dan aan de restauranttafels van Moskou.
Maar het zou te ver gaan om terug te
verlangen naar de oude tijd toen je als
mogelijke eter bij het restaurant kwam
en daar een bordje op de deur kon aan
treffen: „Wegens lunch gesloten."
VERTALING LUUTJE NIEMAMTSVERDWET
Een prostituée wacht op klanten aan de Amsterdamse De Ruyterkade.
FOTO FREDERIQUE mouf
