'Het is een nieuw begin'
Zwerver Zebedeus (61): 'In een park zit geen deur met een bel'
CAD's: handen vol
aan gokverslaving
'Elfstedentocht' FNV moet extra impuls geven
'Breng afvalhout
naar Albanië'
Het Gesprek van de Dag
Drie auto's betrokken bij
aanrijding op rijksweg
v»
DINSDAG 17 NOVEMBER 1992
17
Jan Brands wordt lid van Nieuwe Communistische Partij Nederland
Door familie-omstandigheden was Jan Brands afgelopen
zaterdag niet in De Hoeksteen in Amsterdam om het op
richtingscongres van de Nieuwe Communistische Partij
Nederland bij te wonen. „Maar ik word wel lid van die
partij. Zeker te weten."
Voor wie Jan Brands (60) niet
kent het volgende: Hij zat zeven
jaar voor de CPN in de Leidse
gemeenteraad, waarvan het
laatste jaar bepaald niet vrolijk
was. Brands kon zich niet meer
vinden in het beleid van de
toenmalige CPN, waarin de ar
beiders waren vervangen door
intellectuelen en feministes van
de Leidse universiteit, die de
klassestrijd alleen maar uit de
theorieboekjes kenden. In 1985
stapte hij uit de partij en kon
digde aan voortaan met 'com
munist' aangesproken te willen
worden. Even later sloot hij zich
aan bij het Verbond voor Com
munisten in Nederland, waarin
de zogenaamde horizontalen
zich verenigden. Daarop eisten
de PSP en PPR, de partijen
waarmee de CPN toen samen
werkte, dat Brands uit de raad
zou verdwijnen
Dat verbond is zaterdag opge
heven en gaat eigenlijk verder
in de NCPN. „Ik ben er heel erg
blij mee", zegt Jan Brands die
nog steeds een overtuigd
marxist-leninist genoemd mag
worden. „Ik ben destijds teleur
gesteld uit de politiek verdwe
nen, maar dit geeft mij weer
moed. Het is een nieuw begin
voor het communisme."
Een nieuw begin? Het is toch
juist terug naar de oude com-
m un istische waarden
„Voor een deel ja. Maar er zijn
toch ook veranderingen. Zo
denk ik dat het begrip democra
tie straks een veel grotere plaats
gaat innemen dan in de stalinis
tische periode toen werd uitge
gaan van het democratisch-
centralisme. In de toekomst kan
ieder die uitgaat van het weten
schappelijk socialisme zelf in
vullen hoe hij tegenover demo
cratie staat. Waar dat in de
praktijk nu op neerkomt? Nou,
dat de NCPN de mensen in de
wijken weer bij de politiek gaan
betrekken."
Het belangrijkste is volgens
Brands dat de NCPN weer een
partij voor de arbeidende klasse
wordt. Die partij is nodig nu de
PvdA enthousiast meewerkt aan
de afbraak van de verzorgings
staat. Maar ook omdat de laag
ste lonen erop achteruit dreigen
te gaan. „Dat laat de PvdA hele
maal liggen. De partij laat de
vakbeweging in de kou staan.
Alles wat in het verleden met
hard knokken is verworven,
wordt systematisch afgebroken.
Dat moet een halt worden toe
geroepen. Iedereen maakt ons
wijs dat er sprake is van een cri
sis en dat de lonen dus een pas
op de plaats moeten maken,
dat is allemaal gelogen.
Het i:
de
weer te kunnen verhogen."
En van Groen Links hoeft de ar
beider volgens Brands ook hele
maal niets te verwachten. De
partij schuift op naar het mid
den en begint steeds meer te lij
ken op D66. „Nou wil ik die par
tij niet verketteren, want op ge
beid van het milieu doet ze goe
de dingen. Maar ja, de arbeiders
hé, die worden helemaal verge
ten", aldus voormalig timmer
man Brands.
Die arbeiders dreigen volgens
Brands massaal naar extreem
rechtse figuren zoals Janmaat
over te lopen. „Er wordt voor de
arbeiders in de oude wijken
toch helemaal niets gedaan. De
economische crisis die er zoge
naamd is wordt door het kapi
taal toegeschreven aan de bui
tenlanders. De werkgevers zeg
gen altijd dat die mensen hier
naartoe zijn gekomen omdat
Nederlanders het vuile werk
niet meer wilden opknappen.
Dat is gelogen. Het is zo dat
buitenlanders veel goedkoper
waren. En nu ze niet meer
bruikbaar zijn moeten zij terug
naar hun heimat. Schandalig."
Maar wat gaat de NCPN doen
aan het ongenoegen dat leeft in
arbeiderswijken met een hoog
per een tage bu i ten landers?
„Kijk, die angst wordt de men
sen gewoon aangepraat. Het
probleem dat er met een hand
jevol illegalen zou zijn, krijgt
verschikkelijk veel aandacht.
Dan wakker je de angst voor
vreemdelingen en dus het racis
me natuurlijk aan. De overheid
moet eens serieus beginnen
met het bestrijden van de ver
paupering in bepaalde wijken."
Als het aan Brands ligt worden
niet de illegalen maar de onder
nemers die hen werk geven,
eens opgejaagd. „Als je die flink
straft is het zo afgelopen, want
dan loont het niet i
Brands erkent dat
Communist Jan Brands: „De Nieuwe CPN moet
ten in het verleden fouten heb
ben gemaakt. Met name het
geen wat in het Oostblok is ge
beurd vormt een loodzware last
voor de nieuwe partij. „Van fou
ten moet je leren. Elk land heeft
een eigen cultuur en historie en
moet van daaruit opereren. Dat
geldt ook voor het Nederlandse
communisme. Die heeft een in
drukwekkende staat van dienst
tijdens de oorlog opgebouwd,
maar ook daarna als anti-fascis-
mebeweging. Ik denk dat jonge
ren heus wel door het c
Het Van der Werffpark in Leiden biedt een
mistroostige aanblik op de maandagoch
tend. Regen heeft de paden slijkerig ge
maakt. Een eenzame kraai staat doodstil in
het gras, als een begrafenisondernemer die
wacht op de nabestaanden. Zebedeus (61)
trekt er zich niets van aan. Met zijn kiotje
op en gekleed in een morsige regenjas zit
hij op een bankje nabij de ingang. Zebe
deus is een zwerver. Een zwerver uit roe
ping. Van instellingen als het Leger des
Heils moet hij niets hebben. „Daar willen ze
je allemaal naar de hemel hebben. En ze
zingen met Kerstmis altijd zo vals."
Zebedeus zwerft al vanaf zijn vijfenveertig
ste. Hij is overal geweest. Waar hij geboren
is, wil hij niet zeggen. Ook zijn achternaam
gaat ons niets aan. Hoe hebben we eigenlijk
het lef hem aan te spreken? „Daarom woon
ik nu juist niet in een huis, meneer. In een
huis zit een deur en dan kunnen ze bij je
aanbellen. Ziet u hier in dit park een bel.
ziet u hier een deur? Hoe weet u dan dat ik
thuis ben voor u?"
Zebedeus heeft net een halfje casino ge
haald. Zorgvuldig ontdoet hij elk boterham
metje van de korst. De korsten moeten heel
blijven. De boterhammetjes zijn deels voor
de vogels, deels voor hemzelf. „Ik vind het
wel een nobel idee dat wij hetzelfde eten.
Gedeelde armoede is halve armoede. Ik heb
ook wel regenwater gedronken, net als de
vogels, ijskoud regenwater. Het is lekker,
maar je moet wel voorzichtig drinken an
ders komt er zand mee."
Zebedeus heeft geen tand meer in zijn
mond staan. Daarom haalt hij de korsten
van het brood af. „Dat deed mijn moeder
vroeger ook voor me. En ze sopte het brood
voor me in de melk. Ik had geen tanden, net
als nu. Maar nu moet ik zelf mijn brood
klaarmaken. En melk kan ik niet kopen. Ik
heb het gevoel alsof het sinds mijn geboorte
alleen maar minder is geworden. Zo gaat
dat, ja. Zo gaat dat." Zebedeus begint te
eten. Bij het kauwen komt zijn onderlip
over zijn neus heen.
Waarom ik ben gaan zwerven?, vraagt hij
tussen twee happen door.Ach, hoe begint
dat? Ik was als jongen wel goed op school,
maar moest bij mijn vader in de smederij
werken. Hij maakte hoefijzers voor paar
den. Toen de paarden werden vervangen
door de stoomtram, ging hij op de fles. En
toen ben ik van het ene baantje in het an
dere gerold. Ik ben met werken gestopt toen
ik vijfenveertig was. Ik werkte in een karton-
nagefabriek. Op een maandagochtend heb
ik de boel een keer in de soep laten lopen.
Mijn chef daar was een Indischman: met
zijn langzame stem zei hij tegen me: 'Zebe
deus, jij wordt nooit een goeie kartonnage-
man.' Ik zei: 'Maar dat wil ik ook helemaal
niet worden'. En toen heb ik mijn biezen
gepakt. Ik moet er nog vaak aan denken als
ik in een kartonnen doos slaap. Dan hoor ik
het die engerd weer zeggen: 'Jij wordt nooit
een goeie kartonnageman.'"
Voorlopig hoeft Zebedeus echter niet in een
kartonnen doos te slapen. Hij heeft een
piepkleine uitkering weten te krijgen. Hoe
lang dat duurt, weet hij niet. Zeker is dat hij
weer gaat zwerven.Als ik een tijdje in een
en dezelfde omgeving verblijf, krijg ik het
benauwd. Die flats waarin de mensen wo
nen - dat zijn toch eigenlijk allemaal kleine
gevangenisjes. Die mensen zijn allemaal
hun eigen cipier. En daar moet je dan nog
voor betalen ook. Hier in Leiden heb ik nu
een klein kamertje. Het is zo klein dat ik
klem kom te zitten als ik me 's morgens uit
rek. De wastafel bevindt zich boven het
voeteneinde van mijn bed. Ik moet me
knielend wassen. Laatst was er lekkage en
werd ik wakker met zijknatte voeten. Sche
ren doe ik me maar heel zelden. Met alleen
maar koud water lukt dat niet zo goed. Bin
nenkort zeg ik: dag kamer! Zebedeus gaat
weg!'"
„Voor vrouwen heb ik me nooit zo geïnte
resseerd. Ze zijn wel mooi soms, maar ik
heb er nog niet een ontmoet die niet aan de
toekomst dacht. Daar kan ik niet tegen. Die
toekomst is er toch nog niet. Nou dan. Ik
heb geen toekomst. En die wil ik ook niet
hebben. Wilt u me nu alstublieft alleen la
ten! Alstublieft! Ja, ja, ik weet dat u van de
krant bent. Maar kranten lees ik nooit. Die
leg ik alleen over mijn hoofd heen als ik het
een beetje donker wil hebben."
CEES VAN HOORE
Ministehe wil 'piekkasten verbieden
Oplossing voor chronisch tekort
LEIDEN/ALPHEN
JAN WESTERLAKEN
De Consultatiebureaus voor Al
cohol en Drugs hebben hun
handen vol aan de gokverslaaf
den. Het CAD in Leiden schat
dat het op dit moment honderd
gokkers van hun verslaving pro
beert af te helpen. Elke week,
zegt woordvoerder Kooren, zien
we er zeker drie. In.Alphen liet
het bureau al eerder alarmeren
de geluiden horen, omdat de
verslaving aan de gokkast was
verdubbeld.
Maar het ministerie van econo
mische zaken gaat paal en perk
stellen aan het exploiteren van
de automaten. De zogenaamde
'piekkasten', waarvan een ver
slavende werking uitgaat, wor
den verboden. Woordvoerder
Didden van EZ denkt dat het
ongeveer een jaar in beslag
neemt voordat er een regeling
ligt. Dan gaat het nog eens een
jaar duren om alle de apparaten
daadwerkelijk op te ruimen,
voorspelt hij.
Kooren vertelt dat de meeste
gokkers tussen de veertien en
twintig jaar oud zijn. Het me
rendeel van hen (driekwart)
komt uit Leiden, de rest uit de
regio. Hij zegt: „Het geld dat ze,
bij voorbeeld, met een kranten
wijk verdienen, gaat allemaal in
de gokkast. Soms pikken ze uit
de portemonnee van hun moe
der."
Het verbod van de minister
spreekt hem maar een beetje
aan. „Ze kunnen toch blijven
gokken", legt hij uit. „Wij zou
den het liefst zien dat er een
verbod kwam voor alle appara
ten. Komt dat er niet, dan blij
ven wij met dat probleem zit
ten. Alles goed hoor. maar laat
ze ons dan meer subsidie geven
om die verslaafden te kunnen
behandelen. Wat mij betreft
zouden die gokkasten in elk ge
val verboden moeten worden in
sportkantines en patattenten,
want daar kan de jeugd vrij haar
gang gaan."
Afkicken
Vooralsnog zien de CAD's kans
om hulp te bieden. Maar het
wordt moeilijk, zegt Kooren.
„We geven ouders aanwijzingen
hoe ze ook zelf kunnen helpen.
Tot nu toe lukt dat aardig. Ze
ker, je ziet bij de kinderen af-
kick-verschijnselen als depressi
viteit, niet kunnen slapen,
moeilijk naar de wc kunnen en
dat soort zaken. Kortom, die
mensen voelen zich lamlendig.
En daar kunnen ouders een
handje helpen."
Castellum Automaten in Alp
hen, dat enkele honderden gok
kasten in en om Leiden exploi
teert, herhaalt de vraag: wat is
een verslavende automaat?
,Aan een apparaat kun je niet
verslaafd raken", aldus woord
voerster Bianca Piek. „Wel aan
alcohol of eten, niet aan een au
tomaat. We spreken wel van
probleemspelers, mensen die te
vaak spelen. Het is niet zo dat
wij aan hen een vermogen ver
dienen. Zij dragen ongeveer
tien procent bij aan onze om
zet. Zaken als wij moeten het
echt hebben van mensen die zo
nu en dan een gokje wagen."
Piek zegt dat exploitanten ze
ker hun ogen niet sluiten voor
gokverslaving. „Op al onze au
tomaten staat een waarschu
wing. Een sticker met de tekst
'Waag gerust een gokje, maar
zet jezelf niet op het spel'. En
we geven aan waar voor hulp
kan worden aangeklopt. Daar
voor staan we ook een deel van
de opbrengst af. Grote steden
krijgen meer dan dorpen, dat is
duidelijk."
Volgens Piek probeert de Ver
eniging Automaten Nederland
met gemeenten afspraken te
maken, dat er in horecagelegen
heden niet meer dan twee kas
ten mogen worden neergezet.
Kantines en buurthuizen vallen
daar buiten. Jonger dan acht
tien jaar mag er niet worden ge
speeld. Laat een café-baas dat
herhaaldelijk toe, dan moet zijn
vergunning worden ingetrok
ken.
Overlast
Zo nu en dan veroorzaken pro
bleemspelers ook overlast. Dat
ondervond een Leidse vrouw dit
weekeinde nog. Toen zij een
patje mét haalde zat er een gok
ker luidruchtig op zichzelf te
schelden. De vrouw zei daar wat
van, maar de speler pikte dat
niet en deelde haar een paar ra
ke klappen uit. Later op de
avond deed ze daarvan aangifte
bij de politie. Wat ook gebeurt,
aldus woordvoerder Graveland,
is dat ze 's nachts naar een zaak
teruggaan om het geld uit de
automaat te halen dat ze er eer
der die dag in gegooid hebben.
REGIO
Bij een aanrijding gisteravond
op rijksweg A4 is een gewonde
gevallen. Er waren drie auto's
bij de botsing betrokken. Een
51-jarige automobilist uit Lei
den reed op de linker rijbaan
toen van de linker vluchtstrook
een andere automobilist de weg
opkwam. De Leidenaar moest
krachtig remmen. Een 23-jarige
Fransman uit Bordeaux zag dat
niet en knalde tegen hem aan.
LEIDEN ERIC JAN WETERINGS
Nederland moet overtollig hout
storten of verbranden, terwijl in
Albanië vrijwel elke boom is op
gestookt. Het Nederlandse hout
naar de Balkan verschepen lijkt
dus een logische gedachte,
maar tussen droom en daad
staan wetten in de weg, en
praktische bezwaren. Het Leid
se Pro/sys venture management
probeert vraag en aanbod bij el
kaar te brengen.
Het managementbureau voerde
al vaker projecten uit in Oost-
Europa en kwam daarbij in con
tact met vertegenwoordigers
van de herstelbank voor Oost-
Europa. Deze bank maakte een
rapport over de alarmerende si
tuatie rond de energievoorzie
ning in Albanië. Het enige wat
in het rapport ontbrak zijn con
clusies. „En wij onderzoeken nu
wat we zouden kunnen doen,"
zegt B. Klaversteijn van Pro/sys.
Zowel energie- als milieupro
blemen spelen een rol bij het
project. „In Albanië wordt
steenkool verstookt met een
zwavelgehalte van 10 procent,
terwijl dat hier 1 2 procent is.
Dat geeft een ongekende ver
vuiling," stelt Haventeijn vast
„Vergelijk dat met de milieu
normen hier. Straks mag je hier
geen lucifer meer afsteken om
dat daar ook zwavel bij vrij
komt!"
„Hout is er niet meer in Alba
nië," weet Klaversteijn. „De ver-
Hierop slingerde de Leidenaar
naar de rechter rijstrook en
werd daar weer aangereden
door een 38-jarige man uit Alp
hen aan den Rijn. De 21-jarige
inzittende van de auto van ae
Fransman raakte gewond. De
Fran<;aise is met onbekend let
sel overgebracht naar het VU-
ziekenhuis in Amsterdam. De
auto's van de Leidenaar en de
Fransman zijn afgevoerd. De
veroorzaker van de aanrijding is
doorgereden.
houding jonge aanplant versus
kap is 1:4." In Albanië is gemid
deld 1 ton hout per familie per
jaar nodig. Een ton hout kost
ongeveer 33 gulden, ongeveer
een kwart van een gemiddeld
jaarsalaris. „Kun je nagaan hoe
belangrijk het voor ze is." zegt
Klaversteijn. „In Nederlands
hout zit gemiddeld voor 30 gul
den energie per ton."
Voor gebruikt hout begint in
Nederland weliswaar een nerge-
bruik-circuit op gang te komen,
maar dat is nog niet groot ge
noeg om het aanbod te kunnen
verwerken, onder meer in de
spaanplaatindustrie. Een deel
van het hout wordt gestort, een
ander deel verbrand. En ook dat
kost geld.
Duister is nog wie het project
moet gaan betalen. Contacten
met de Verenigde Naties in New
York hebben nog niets con
creets opgeleverd en met met
het ministerie van VROM en lo
cale overheden moet Pro/sys
nog in de slag.
De beste manier om het hout
naar Albanië te verschepen is in
geperste blokken. Dat heeft het
bureau al laten onderzoeken,
maar op welke termijn het eer
ste schip het ruime sop kan kie
zen is niet duidelijk. Volgens
Klaversteijn kan dat binnen
twee maanden, 'maar het kan
ook twee jaar duren als alle
ambtelijke molens langzaam
malen.'
LEIDEN ERIC JAN WETERiWSS
Het districtbestuur van de FNV wil samen met
afdelingen in elf steden in Zuid-Holland het
plaatselijke vakbondswerk 'een extra impuls ge
ven'. In de Leidse regio valt alleen de gemeente
Leiden die eer te beurt. Een Inkomens Effecten
Rapportage en 'contract compliance' zijn twee
zaken waar de FNV zich de komende maanden
sterk voor wil maken.
Een Inkomens Effecten Rapportage (IER) is een
model dat gemeenten duidelijk moet maken wat
pre-
De
mies!
FNV ontwikkelt dit model in samenwerking met
een aantal sociale diensten in Zuid-Holland.
„'Contract compliance' zou je het beste kunnen
vertalen als 'voor wat hoort wat'," zegt H. van
der Pluijm, voorzitter van de FNV Zuid-Holland.
Als een gemeente een contract sluit voor de
bouw van een weg of een ander openbaar bouw
werk, is het de bedoeling dat zij in het contract
met de aannemer extra afspraken opneemt. De
aannemer verplicht zich bijvoorbeeld het karwei
voor een deel door langdurig werklozen of ande
re kansarme groepen te laten uitvoeren. Van der
Pluijm: „Men doet er vaak moeilijk over, maar je
maakt gewoon een afspraalc." In Leiden heeft de
gemeente een dergelijke afspraak gemaakt met
JVC.
Praten
Met haar 'Elfstedentocht' probeert de FNV de
bestuurlijke ontwikkeling in Zuid-Holland te vol
gen. Het Rijk decentraliseert en de gemeenten
werken steeds meer samen in regio-verbanden.
„Met die gemeenten willen wij in gesprek ko
men," zegt Van der Pluijm.
Over de contacten met het Leidse gemeente
bestuur en met de plaatselijke sociale dienst is
hij zeer te spreken. „Met die mensen is goed te
praten." Begin volgend jaar hoopt de bond een
werkplan te presenteren met een aantal concrete
projecten. Naast een IER en 'contract complian
ce' hoopt de bond werk te maken van betere kin
deropvang en het bestrijden van ziekteverzuim
en arbeidsongeschiktheid.
