DE
Klei kost
Leiden ruim
drie miljoen
Pionierstijd is voorbij op de Rudolf Steinerschool
VAX
Regio
Discriminerend briefje
leidt tot handgemeen
Jan de Eerste nieuwe baas Hutspotten
TIJD
J
TOEN
IwK™ m
MAANDAG 16 NOVEMBER 1992
11
Hagenaar verdacht van overvallen
leiden Een 27-jarige Hagenaar is door de Leidse politie aange
houden op verdenking van het plegen van twee bankovervallen.
De man wordt onder meer verdacht van het beroven van bankfi
lialen aan de Lammenschansweg en het Vijf Meiplein, enkele
weken geleden. Nadere gegevens ontbreken nog.
Inbrekers aan de haal met sieraden
leiden Een grote hoeveelheid sieraden is in de nacht van vrijdag
op zaterdag buitgemaakt bij een inbraak in een juwelierszaak
aan de Haarlemmerstraat. Twintig gouden ringen, een aantal
hangers, horloges en colliers zijn gestolen. Het rolluik van de
winkel en een ruit zijn geforceerd om de zaak binnen te komen.
Winkeldief op heterdaad betrapt
sassenheim* Een 30-jarige Leidenaar is zaterdagmiddag betrapt
op winkeldiefstal in een warenhuis aan de Hoofdstraat in Sas
senheim. De Leidenaar is overgedragen aan de politie.
Besparing op herstel riool niet mogelijk
Het ziet er niet naar uit dat Leiden vele tientallen miljoe
nen guldens kan besparen op het herstel van de riolen.
De nieuwe, veel goedkopere methode die D66 enkele we
ken voorstelde, werkt hoogstwaarschijnlijk niet als de
buizen in klei liggen. En dat is nu net het geval in Leiden.
Het D66-raadslid W. Egels, die met de techniek op de
proppen kwam, ziet nog steeds mogelijkheden voor zijn
plan. Hij wil de gemeente voorstellen op korte termijn
een proef te nemen met het procédé.
Overigens levert de techniek,
zelfs al kan die worden toege
past, niet de besparing op die
Egels ervan verwachtte. Volgens
L. Barendregt, hoofd van de af
deling civiele werken van de ge
meente, kan het slechts worden
gebruikt in buizen die slechts
licht zijn beschadigd. Het me
rendeel van te vervangen riolen
is zo vervallen dat de methode
geen soelaas meer biedt. In het
allergunstigste geval zou Leiden
met de vinding drie miljoen
goedkoper uit zijn. „Dat is mooi
natuurlijk, maar op de totale in
vestering van 90 miljoen die we
moeten doen, is het maar een
gering bedrag", stelt Barendregt
vast.
Met de methode, geïntrodu
ceerd door het Duitse bedrijf
Akzo PQ, hoeft een kapot riool
niet meer worden uitgegraven.
In plaats daarvan worden in de
buis twee speciale vloeistoffen
gespoten, die door de scheuren
sijpelen en het zand daarachter
binden tot een soort kalkzand
steen. Omdat er niet gegraven
hoeft te worden, is de techniek
ongeveer de helft goedkoper
dan de gebruikelijke manier van
werken. Probleem is alleen dat
het alleen is gebruikt bij buizen
die in een korrelige bodem,
zoals zand, liggen. In klei dat
zo compact is dat het nauwe
lijks vloeistoffen doorlaat is
het spul nog nooit toegepast.
Barendregt: „Ik heb de heren
van Akzo PQ verschillende ke
ren gevraagd of ze het ooit in
klei hebben uitgeprobeerd. Dat
bleek niet het geval. Zelfs de
vraag of het in theorie mogelijk
was, konden ze niet beantwoor
den. Ik trok daaruit de conclusie
dat we er in Leiden dus niet veel
aanhebben."
Hoewel de techniek niet het
resultaat heeft dat D66 er van
hoopte, prijst Barendregt het
initiatief van de partij. „Ze zijn
op iets nieuws gestuit en heb
ben ons daarover ingelicht. Het
is natuurlijk mooi ais raadsle
den meedenken met de ambte-
Pand scholengemeenschap ingrijpend verbouwd
„Bart, worden die leuningen
rood?", willen twee leerlingen
weten. 'Baksteen rood' luidt het
bevestigende antwoord. Beide
dames trekken een bedenkelijk
gezicht, de nieuwe kleur van de
trapleuningen is het voor hen
duidelijk toch niet helemaal.
„Misschien is het mooier als het
opdroogt", probeert Bart de da
mes diplomatiek gerust te stel
len.
Een jaar geleden werd een be
gin gemaakt met de verbouwing
van de Vrije Schoolgemeen
schap Rudolf Steiner. Ouders en
leerlingen legden vorige week
de laatste hand aan het schil
derwerk. Het ministerie van on
derwijs stelde voor de verbou
wing van de school een bedrag
van 1,7 miljoen gulden beschik
baar. Afgelopen vrijdag is de
school feestelijk heropend.
De Rudolf Steinerschool, een
Vrije school voor voortgezet on
derwijs, nam drie jaar geleden
haar intrek in het gebouw aan
de Surinamestraat. „De pio
nierstijd is nu wel voorbij. We
zijn al aardig ingeburgerd. Het
leerlingenaantal stijgt gestaag
en de contacten met de buurt
zijn goed", vertelt Bart van
Dam, woordvoerder van het be
stuur van de Rudolf Steiner
school.
Hij is, net als de rest van de
docenten, erg enthousiast over
het resultaat van de verbou
wing. Toen we hier introkken,
was het een bouwval. Achter
stallig onderhoud, lekkages
slechte verwarming en vooral
heel veel sombere kleuren. In
de winter was het soms zó koud
in het gebouw, dat we zelfs een
keer overwogen hebben de leer
lingen naar huis te sturen", her
innert hij zich.
Gevoelsleven
Het onderwijsprogramma van
de Vrije School legt de nadruk
op de persoonlijke ontwikkeling
van de kinderen. De leerlingen
krijgen daarom niet alleen de
bekende hoofdvakken als bij
voorbeeld wiskunde, scheikun
de en geschiedenis maar ook
veel creatieve vakken. Door die
vakken wordt het gevoelsleven
van de kinderen ontwikkeld,
een aspect wat volgens Van
Dam bij gewone onderwijsin
stellingen niet of nauwelijks aan
bod komt.
Zo krijgen de leerlingen van
de Rudolf Steinerschool onder
meer les in tekenen, schilderen,
textiele werkvormen, muziek,
toneel en koorzang. Van Dam is
zelf leraar euritmie. Dat is een
combinatie van een soort ritmi
sche gymastiek en ballet. „De
bedoeling van euritmie is dat de
essentie van de muziek tot uit
drukking komt", legt Van Dam
uit.
Tijdens de verbouwing werd
de oude gymzaal omgetoverd
tot een aula, een zaal met een
toneel. Van Dam is erg te spre
ken over de nieuwe zaal: Door
het toneel kunnen de leerlingen
nu op school uitvoeringen ge
ven. Alleen de gordijnen en de
verlichting ontbreken nog, maar
daarvoor gaan we zelf geld op
halen." Wat opvalt aan de
nieuwbouw zijn vooral de pas
telkleuren waarin de zaal is ge
schilderd. Roze, lichtblauw en
lila zijn de kleuren die zorgen
vooreen ruimtelijk effect.
Erkenning
Van Dam is erg tevreden over
de keuze van de verftinten. De
pastelkleuren en de stijl van de
nieuwbouw passen volgens
hem prima bij de opvattingen
van de vrije school. Om zich
goed te kunnen ontplooien,
moet een kind zich in een zo
licht en natuurlijk mogelijke
omgeving bevinden. Het interi
eur was veel te somber en daar
om hebben we overal veel ra
men laten maken en de klaslo
kalen in pasteltinten geschil
derd. De kleuren die domineren
zijn lichtblauw, zachtgeel en la
vendel."
Volgens Van Dam krijgt de
Vrije school steeds meer erken
ning. Dat blijkt onder meer uit
de plannen van het ministerie
voor de ontwikkeling van de ba
sisvorming, stelt hij. „Het is
grappig om te zien dat de plan
nen van de minister voor de ba
sisvorming steeds dichter bij de
opvattingen van de Vrije school
komen te liggen. Onze leerlin
gen hoevenbijvoorbeeld geen
vakken te kiezen, ze doen ge
woon alles. Ze worden ook niet
naar niveau gesplitst, ze doen
alle vakken samen. Als ze op 18-
jarige leeftijd onze school verla
ten kunnen ze overstappen naar
een gewone HAVO of VWO-
school. Ze zijn dan ouder, we
ten beter wat ze willen en kun
nen dus een betere keuze ma
ken. Dat is precies de kant die
de minister ook op wil met de
basisvorming."
leiden
Een briefje met discriminerende inhoud leidde vrijdagavond tot
een korte schermutseling in een koffieshop aan het Havenplein.
Een 28-jarige Turk zonder vaste woon- of verblijfplaats maakte zich
kwaad over een briefje boven de bar waarop stond: 'verboden
Turks te praten, wel Engels en Nederlands toegestaan'. De man
raakte slaags met de eigenaar van de zaak, een 24-jarige Beverwij-
ker van Turkse afkomst. De politie kreeg na bemiddeling tussen
beide partijen van de eigenaar te horen dat hij het gewraakte brief
je had opgehangen om Nederlanders 'niet weg te jagen'. De politie
heeft de Beverwijker geadviseerd het briefje weg te halen.
VRIJE TIJD
EHBO
De algemene ledenvergadering
van EHBO-vereniging Peerke
Donders wordt vanavond,
maandag 16 november, gehou
den in de Ridderzaal achter de
Herensingel parochie, ingang
Alexanderstraat. Aanvang 20.00
uur. Na de vergadering volgt
een betoog van arts L. den Hou-
ter over polio.
Smalfilm
De amateurfilmer Simon v.d.
Burg geeft vanavond, maandag
16 november, een presentatie
van vakantiedocumentaires van
Frankrijk, Portugal, Zwitserland
en de Floriade voor de Leidse
Video en Smalfilm Liga. Plaats
van handeling is wijkcentrum
Aktief aan ae Berlagestraat.
Aanvang 20.00 uur.
Vrijwilligers
Jongeren tussen de 12 en 18 jaar
die vrijwilligerswerk willen
doen, kunnen zich melden bij
Tieners Aktief. Telefoon: 071 -
123143 (van 09.00 tot 16.00
uur).
Gastouderopvang
Het gastouderbureau van de
Centrale Organisatie Kinderop
vang Leiden (COKL) verzorgt op
dinsdag 17 november vanaf
20.00 uur een informatieavond
over het gastouderschap. De in
formatie-avond wordt gehou
den in het gebouw van de Stich
ting Welzijn Leiden, Breestraat
117.
Diabetes
De Diabetes Vereniging Neder
land houdt dinsdag 17 novem
ber een informatie-avond. Dr.
M. Rol, oogarts in het St. Elisa-
bethziekenhuis, spreekt over
'diabetes en het belang van re
gelmatige controle door de oog
arts'. De bijeenkomst wordt ge
houden in de aula van gebouw
50 op het terrein van het AZL
De aanvang is 20.00 uur.
leiden. Carnavalsvereniging De Hutspotten
heeft afgelopen zaterdag de nieuwe prins car
naval ingehaald. In het Antonius Clubhuis
aan de Lange Mare werd Jan Bakker, eigenaar
van onder meer restaurant De Doelen aan het
Rapenburg, gekroond tot Prins Jan de Eerste.
Om elf minuten over elf barstte een feest los
waaraan zo'n 400 mensen deelnamen. Prins
Jan neemt de fakkel over van Wim van Dui-
venbode. De eerstvolgende activiteit van de
Hutspotten is het nieuwjaarsbal op de eerste
zaterdag van januari.
FOTO HENK BOUWMAN
ti
«f
l r;
Gezicht op de Grofsme
derij, vanaf de Zuidsin-
Tekening c Schut (1948)
De Grofsmederij was
meer dan een bedrijf
De wonden zijn na
bijna vijftien jaar
misschien wel ge
heeld. Misschien, want ook nu
nog reageren veel vroegere
werknemers van de Grofsmede
rij vaak nog wat emotioneel op
vragen en opmerkingen.
Velen hebben het gevoel dat de
ondergang van de Koninklijke
Nederlandse Grofsmederij te
vermijden was geweest. De
toenmalige directie wordt nog
steeds als de hoofdschuldige
aangewezen. Naar het perso
neel werd, volgens de werkne
mers, niet geluisterd. Als je je na
vijftien jaar nog eens verdiept in
de geschiedenis van de Grof
smederij vallen een aantal za
ken op.
De banden tussen Leiden en dit
bedrijf zijn heel hecht geweest.
De Grofsmederij was iets in Lei
den. Duidelijk bleek dit in 1978,
aan de vooravond van het fail
lissement. Na talloze conflicten
waren de werknemers overge
gaan tot bezetting van het be
drijf. De Leidse bevolking toon
de zich nauw betrokken bij dit
arbeidsconflict. In de stad werd
geld ingezameld voor de actie
voerders. Lokale politici be
zochten het bedrijf om voor de
bezetters te koken of boden op
een andere manier hulp aan.
Maar niet alleen in Leiden, ook
landelijk ontvingen de bezetters
steun. T oneelgezelschappen
traden op in de fabriek. De lan
delijke pers besteedde veel aan
dacht aan de bezetting. De
VARA verzorgde uitzendingen
vanaf het fabrieksterrein. In de
Tweede Kamer werden vragen
gesteld.
Hoe hartverwarmend deze ac
ties ook waren, helpen deden ze
niet. De commissarissen waren
niet bereid tot concessies. Op
de wens van het personeel, aat
directeur Schut het veld zou
ruimen, werd niet gereageerd.
De geëiste garantie voor be
houd van werkgelegenheid
werd als onhaalbaar afgewezen.
Het was gebeurd, de Grofsme
derij ging failliet.
Bijna 150 jaar had de relatie tus
sen Leiden en de Grofsmederij
bestaan. Uit de reacties van de
betrokkenen bleek dat het be
drijf meer was geweest dan een
plaats om je geld te verdienen.
Er heerste saamhorigheidsge
voel, werken bij de 'Grof bete
kende iets.
Willem I
De Grofsmederij was gesticht in
1836 met duidelijk koninklijke
belangstelling. Koning Willem I
kocht 12 aandelen van 1.000,-.
Al dan niet in navolging van het
koninklijke voorbeeld schaften
ook andere bewindslieden aan
delen aan. Onder andere Van
den Bosch, minister van koloni
ën en grondlegger van het cul
tuurstelsel.
Ook een aantal raadslieden en
enkele wethouders kochten
aandelen. Het begin van een
verhaal, waarin goede en tijden
elkaar opvolgden. De belang
stellingvan het Koninklijk Huis
voor de smederij bleef bestaan
en dankzij deze belangstelling
overleefde het bedrijf ook de
eerste grote crisis.
Aanvankelijk probeerde de
Grofsmederij in te spelen op de
komst van de Spoorwegen. Di
recteur Bake sloot in 1837 een
overeenkomst met de Holland-
sche IJzeren Spoorweg Maat
schappij voor de levering van
spoorrails vooV de lijn Haarlem-
Amsterdam. De betrokken aan
nemer ontdook de overeen
komst en kocht de rails goedko-
er in het buitenland. Bake
ood lager, sleepte alsnog een
deel van de order binnen, maar
kon op de afgesproken tijd niet
leveren.
De Grofsmederij overleefde de
ze operatie dankzij leningen
van het Koninklijk Huis.
Na deze teleurstellende ervaring
richtte de Grofsmederij zich op
de scheepvaart. In 1876 werd
een sleephelling ingericht voor
scheepsreparaties en dat werd
een succes.
In 1875 telde het bedrijf 170 ar
beiders, twintig jaar later waren
er 290. In 1897 werd de Smede
rij uitgebreid met een kettingfa-
briek. Aan de Zijlsingel was
hiervoor geen plaats, daarom
werd de fabriek gebouwd op het
Waardeiland. Tot ongeveer 1930
ging het goed, daarna eiste de
crisis haar tol.
Bij het begin van de Tweede
Wereldoorlog telde het bedrijf
ongeveer 500 personeelsleden.
Overleven werd toen de belang
rijkste doelstelling. Machines en
produkten werd zoveel mogelijk
voor de Duitsers verborgen. De
toenmalige directeur De Jong
was een opmerkelijke figuur.
Autoritair, maar met een warm
hart voor zijn personeel.
Deze directeur gaf, met gevaar
voor eigen veiligheid, opdracht
om de voorraad cokes onder het
personeel te verdelen. Er wer
den aardappels gehaald: de
Grofsmederij had een eigen
gaarkeuken en teelde zelf tabak.
Iedere maand ontvingen de
werknemers bij het loon een
klein zakje met tabak.
Opnieuw was het iets bijzon
ders om bij de Grofsmederij te
werken. Bij het 125-jarig be
staan telde de fabriek 700 werk
nemers. Daarna ging het lang
zamerhand slechter.
In 1971 moesten 80 mensen
weg. In 1972 nog eens 150. De
verdeling over Zijlsingel en
Waardeiland bleek te kostbaar
en dus onhoudbaar. Verhuizing
naar het Waardeiland werd ech
ter onmogelijk. De firma Socol
kocht een groot deel van het ei
land om er bungalows en villa's
te bouwen.
De Grofsmederij verliet Leiden
in 1974 en vestigde zich op een
nieuw fabrieksterrein in Zoeter-
woude. Daar ging het definitief
mis. Toen een faillissement
dreigde, bezetten de werkne
mers de fabriek. Leiden leefde
fel en intensief mee. Tevergeefs.
Onder grote publieke gelang-
stelling van veel oud-werkne
mers werd op 18 juni 1978 de
schoorsteen op het oude terrein
aan de Zijlsingel opgeblazen.
Voor veel oud-werknemers het
symbool van het einde van een
relatie. Het deed pijn, want de
Grofsmederij had altijd iets be
tekend in de Leidse samenle
ving.
Bram Verhoog
BURGERLIJKE STAND
LEIDEN
Geboren Kang Jing, dv. S. Zheng en L.
Cui Natasja Lieuwke, dv. B. de Vries
en M.C, Bellaart Helena Serafina. dv.
E.P. Wiermga en Hesti Widyawati Wie-
ringa Cornalijne Adriana, dv. D.A.
Meindersen N.H. Kooi Rembrand, zv.
J.J.M. van Ginneken en S.M. van Wijk
Zarah Maria, dv. H.T. van der Putten en
C.M. Hoek Eloisa Stella Maria, dv.
J A M. van Breukelen en N.M. van der
Linden Caressa Yasmite, dv. H. Dec
kers en J.J. van Bommel Janet Christi
na Maria. dv. J.P.M. Versmissen en
J.S.E. Zijlstra Rob Johannes Maria. zv.
J.P.M. Versmissen en J.S.E. Zijlstra
Alexander Floris, zv. P.J. Buitenhuis en
M.H. van Coeverden Carly Elisa. dv.
R.C.J. Mendelewski en P.H.M.W.
Paulus Frank Adriaan, zv. J.C. Verweij-
meren en E.J. van der Niet Marlous,
dv. P. Cnossen en N.M. Miedema
Thijs, zv. P.C. Drukker en H.C. Melissen
Rosanne. dv. J.N. Beekman en M E.
Bink Fleur Anne Sophie, dv T A M.
Sikkes en M.J. van Rijn Jamie-Lee
Siërra, dv. RSager en M. Selhorst
Pauline Gerda. dv. F.C. de Beer en A.H.
de Vries* Leroy, zv. J.P.M. van der
Pouw Kraan en T.W.8 Slof Steffi, dv.
Th. van 't Wout en J M.J, Spierenburg*
Jessica, dv. J. van Rijn en G.M. Haas
noot Murat, zv. D. Bayrak en H. Bayrak
Miranda, dv. C. Haverkampen C.G.M.
Looijesteijn Josephus Willem Damlo.
zv. J.M. van der Lansen G.J.M. Boekel-
man Hanke Maria Geeske, dv. G.A.
Wiegersen L.H. Swarts* Mohamed-
Amin, zv. M. El Atmani en F. Kassn
Nicolaas Jan Marcus, zv. Th.H. Jongen
us en E.N. van 't Wout Mathiis David
Sebastiaan. zv. P.H. Casander en S.C.
van Loon Camiela Lisa. dv. A. Bolk en
A. Siappendei Maria Jacoba. dv. C.
Krijgsman en G. Guijt Marleen Lean-
ne. dv. M. Schreuder en H. Kelder
Abraham Cornells, zv A van der Spijk
en J.G, de Koning San Elisabeth, dv.
J.H. van Beek en J P. Rijsdijk An-
nefleur MagdaCathelijne, dv J C Bak
ker en C.M. Kille Cornells Nicolaas, zv
C. van Egmond en N. Heemskerk Si-
mone Elise Mathilde Petèrs, dv. J.W
Wiersemaen L.C.H.M. Peters* Brenda
Laura Gabriëlle, dv. R.R.J. Langezaalen
M.J.P. van der Meij René, zv. A R.
Keijzer en K. Dreef Lisanne Jacque
line. dv. S.G Oei en N.L.J. van der Ha
gen «Ashja Elisabeth, dv K.H van der
Aa en L. Hus Geert Jan. zv. J.J. Zand
bergen en W. Ros Rami, zv S A
Bayoumi All en M M. Said Krista Alie
ke Willemieke Francisca. dv. G.J.M
Wassenburg en G.J. van Di|ken Iris Ge
nevieve. dv J.P.J. Petersen A. den Daas
Elise, dv. D. van der Plas en I A J
Edeling Jacky, dv. H.G. van Mulligen
en M, van Duijn Eveline, dv. A.J. van
Biemen en M.P.J. Beltvelzen
Overleden J. Bakker, geb. 11 juni
1933, man H. Mensmk, geb. 1 aug.
1922, man W.J. Huijbers, geb. 22 juli
1910. man* M.C. van Paridon, geb 2
jan. 1919. geh. gew met W.B.A Riet
veld J. Schouten, geb. 7 okt. 1992.
zoon M.H.V. Kerckhoffs, geb. 23 april
1926, vrouw L.J. van Hastrecht, geb.
25 jan. 1923. man M.J.T. Wennekers,
geb. 15maart 194 7. vrouw* J.J. Cor
net. geb. 19 jan. 1913. man J C Plu.
geb. 28 jan. 1913, man G.A. Buch
ner. geb. 22 feb 1913, echtg. van Th
Taverne *J. Stodel.geb. 18 april 1905.
geh. gew met H. Vet P P. Nieboer,
geb. 24 aug 1905, vrouw M. Becker,
geb. 28sept. 1904, geh gew. metD.H
van Valburg* F. Bleijenberg, geb. 29
okt. 1927, man H. van der Burg. geb.
2 mei 1908. geh, gew. met P.C. van
Traa*A H Heyi.geb. 24okt. 1915.
geh gew met H. Marmeistem W J.M.
van Lier. geb 22 mei 1948. echtg van
C P. Soonius
Gehuwd* J.P Voetsen E.I. van der
Meijden P. van Ham en M.C.M.
Schoon W Broeksma en H M Kort hof
W.G- Landman en A A de Vries
S.C.M Beekveidten A. M. van Dalen*
A. Fooladi en M Bipar R de Roos en
J.E.M. Pouw.
