Liberia legt beest in mens bloot stuwt de werkloosheid omhoog
De verloren generatie van tussen de twintig en veertig
T *1,1 it Fijn weekje overlegeconomie
Feiten &Meningen
Hongaarse veiligheid
ZATERDAG 14 NOVEMBER 1992
2
In het'land van de vrijheid'staat alleen moorden vrij
Liberia Land of Liberty.
Bijna vergeten was de oor
log in het land van de vrij
heid', weggemoffeld achter
het schreeuwende nieuws
uit Somalia, Angola en
Bosnië. De ellende gede
gradeerd tot een pakkende
reclameposter voor Benne-
ton een strijder met in
zijn handen een mensen-
bot. De wereld was blind
voor de gruwelijkheden,
door de strijdende partijen
toegepast als voorbeeldige
leerlingen van Pol Pot en
Idi Amin. Pas vorige week
keek ze weer even op, toen
vijf Amerikaanse nonnen
werden vermoord.
AMSTERDAM MAARTEN KUIPER
De strijd in Liberia heeft het
beest in de mens genadeloos
blootgelegd. Door de wirwar
van etnische en religieuze span
ningen, het ratjetoe van strij
dende rebellenfacties loopt
slechts één constante: de totale
verachting van menselijke
waarde.
In de buitenwijken van de
hoofdstad Monrovia ligt de
scheidslijn tussen goed en
kwaad. Aan de ene kant de
300.000 stedelingen en vluchte
lingen van het platteland, be
schermd door de 12.000 man
schappen van een Westafri-
kaanse vredesmacht. Aan de
andere kant, in een cordon om
de stad, de loerende rebellen
van Charles Taylor. Daar tus
senin de rottende lijken van
burgers, soldaten en rebellen,
getuigen van een genadeloze
strijd.
In de stad heerst een gespan
nen orde, daarbuiten de
wanorde. Rebellen razen roeke
loos rond in verbouwde jeeps.
Toyota's en Chevy's met achter
op een zware mitrailleur, ba
zooka of zelfs een flink kanon.
Op de motorkap of het lucht
rooster prijkt soms een glan
zend witte schedel. Met verach
ting en vol trots schieten ze over
de stoffige wegen, als waren ze
weggereden uit een Mad Max-
film.
De verknipte strijders zelf lijken
te zijn weggeplukt uit de getto's
van Detroit en New York. In
hun uitgelopen tennisschoenen,
kistjes en mocassins, en getooid
met haarbanden en baseball
caps lopen ze stoer rond, zwaai
end met hun vervaarlijk uitzien
de hakmessen en machinege
weren. Om te imponeren zijn ze
uitgedost met de bleke botten
van gedode tegenstanders en op
hun gezichten geschilderde do
denmaskers. Het is een maca
bere melange van bijgeloof,
zwarte magie en een onvolwas
sen zucht naar potentie.
Vrijheid
Liberia Land van de vrijheid.
Ooit zo genoemd als symbool
van de vrijheid, de vrijheid om
te leven, nu vertaald als de vrij
heid om te profiteren, te ver
minken, te moorden. Liberia
werd in 1847 gesticht door vrij
gelaten Amerikaanse negersla
ven die, ontheemd in de Vere
nigde Staten, in Afrika op zoek
gingen naar hun wortels. Zij
vonden een land en noemden
het naar hun herwonnen vrij
heid. Wat zij verzuimden was
het ook naar de principes van
die vrijheid in te richten.
De kleine groep 'Americo-Libe-
rianen' enkele tienduizenden
in getal nam direct de macht
over van de oorspronkelijke be
volking. Met Amerikaanse rege
ringssteun werden deze 'Afro-
Liberianen' onder de duim ge
houden. Ook de economische
rijkdommen van het land, rub
ber en ijzererts, eigenden de
immigranten zich toe. Hun da
den zouden de slavenhande
laars die hun voorouders naar
Amerika brachten, niet hebben
misstaan. Toch bleef Liberia de
cennia lang een land van vrede,
niet in de laatste plaats dankzij
de onderdanigheid van zijn oor
spronkelijke bewoners.
Het heeft Liberia uiteindelijk
niet voor de schijnbaar on
vermijdelijke Afrikaanse ge
weldsspiraal kunnen behoeden.
In 1980 pleegde sergeant Sa
muel Doe, een 'Afro-Liberiaan',
een staatsgreep tegen de rege
ring van president Tolbert, een
'Americo-Liberiaan'. Het werd
een bloedige wraak voor meer
dan een eeuw onrecht. Tolbert
en honderden volgelingen wer
den aan palen gebonden en
voor de ogen van het volk ge-
executeerd.
Daarna verging het Liberia als
zovele Afrikaanse landen. Doe
beloofde een democratisch,
rechtvaardigen menswaardig
beleid, maar ging in de praktijk
over tot onderdrukking en bloe
dige schendingen van de men
senrechten. Verzetsgroepen te
gen zijn bewind schoten als
paddestoelen uit de grond en
Doe werd geconfronteerd met
een reeks couppogingen. De
laatste, eind 1990, werd hem fa
taal.
Vredesmacht
Een jaar eerder was rebellenlei
der Charles Taylor tegen presi
dent Doe ten strijde getrokken.
De voormalige vertrouweling
van Doe stond aan het hoofd
van het Nationaal Patriottisch
Front van Liberia (NPFL). De
man, die onder zijn volgelingen
bekend staat als een onderge
waardeerde intelligente leider
en onder zijn tegenstanders als
een op macht beluste gek, riep
zichzelf in 1990 uit tot presi
dent. Vanuit zijn zetel in Gbam-
ga beheerst hij inmiddels ne
gentig procent van het land. Al
leen ae hoofdstad Monrovia ligt
nog buiten zijn bereik.
Een vredesmacht met soldaten
uit zeven Westafrikaanse lan
den (Ecomog) houdt Taylor af
van deze hoofdprijs. Twee jaar
geleden stuurden de landen van
de Economische Gemeenschap
van Westafrikaanse Staten (Eco-
was) de vredestroepen naar Li
beria. Nigeria, Ghana, Gabon en
Sierra Leone leverden de hoofd
moot van de troepenmacht. Ze
installeerden in Monrovia een
interim-president en lanceer
den een vredesplan, gericht op
het houden van vrije verkiezin
gen.
Maar Taylor moest er niets van
hebben. Financieel gesteund
door Burkina Faso.en het buur
land Ivoorkust die zich willen
afzetten tegen Nigeria begon
hij drie weken geleden een be
storming van de hoofdstad. De
Ecomog reageerde met lucht
aanvallen, zwaar artillerievuur
en beschietingen vanaf schepen
voor de kust. De troepensterkte
in Monrovia werd met 5.000
man opgevoerd tot 12.000.
Vorige week besloten de Eco-
was-landen tevens om een
land-, lucht- en zeeblokkade in
te stellen tegen het door Taylor
beheerste gebied. Nigeriaanse
schepen blokkeren de havens
van Buchanan en Harper. Zo
willen ze voorkomen dat Taylor
nog langer hout, ijzererts, dia
manten en rubber exporteert en
met de enorme opbrengst wa
pens importeert.
Toekomst
Taylor schreeuwt nu moord en
brand. Hij verwijt de Ecomog
niet langer neutraal te zijn,
maar openlijk hem vijandig ge
zinde rebellen te steunen. Tay
lor zegt dat vrede alleen moge
lijk is als de Ecomog haar bie
zen pakt en wordt vervangen
door een VN-vredesmacht.
Maar de ervaring elders in Afri
ka, in Somalia bijvoorbeeld,
leert dat dat een oplossing
waarmee iedereen behalve de
bevolking is gebaat.
De toekomst van Liberia ligt
niet in de handen van de Vere
nigde Naties of de Ecowas. Ze
ligt bij de kinderen van Liberia.
En dat stemt somber. Want de
oorlog kweekt een verloren ge
neratie. Duizenden kinderen
zwerven door het land, zonder
ouders, die zijn gevlucht of ge
dood. Bij de rebellen vinden zij
nieuwe vaders. Ze krijgen er on
derdak, kleding en eten. En een
geweer. Die kinderen, vaak nog
geen dertien of veertien jaar
oud, wordt het doden met de
paplepel ingegoten. Menselijke
waarden kennen ze niet, alleen
haat en doodsverachting. Zij
zijn de toekomst van Liberia.
HAARLEM FRANS NYPELS
Dat was weer een fijn weekje
voor de hoofdrolspelers van on
ze overlegeconomie. Belangrijk
doen over punten en komma's,
iedereen frustrerend die echt
oog heeft voor de dramatische
omslag van de nationale econo
mie. Want de groei van het na
tionaal inkomen is zo margi
naal, dat bij ongewijzigd kabi
netsbeleid slechts kan worden
gesproken over verdeling van
het tekort.
Nederland zou Nederland
niet zijn als wij het met z'n allen
niet eens zouden worden over
die conclusie. Het gaat slecht.
De financiële pagina's van dag
en weekbladen doen kond van
saneringen fusies en overne
mingen. De stemming zakt be
neden peil, en dat net voor Sin
terklaas en Kerst. En het gure
najaarsweer versterkt die som
berheid nog. Waar moet dat
heen?
Nergens natuurlijk. De wal zal
het schip wel weer keren, net als
in die vreselijke jaren 1982 en
1983 toen vele duizenden per
maand werden opgeborgen in
de WW of in een gunstiger geval
in de WAO. De jacht naar meer
individuele welvaart overheerst
tenslotte in een maatschappij
waar de calculerende burger het
belangrijkste doelwit is voor
naar laezersgunst hakende poli
tieke partijen.
Dat was weer een fijn weekje
voor de heren Stekelenburg,
Rinnooy Kan, De Vries, Kok,
Lubbers, Wöltgens, Bolkestein
en Brinkman, de hoofdrolspe
lers van onze zieltogende over
legeconomie. De politiek, nau
welijks bezuinigend, loofde so
ciale partners die het eens zijn
dat zij het oneens zijn over het
verdelen van het tekort. De so
ciaal-economische beleidso
riëntatie, de vrucht van weken
lang gemillimeter tussen werk
gevers, werknemers en kabinet,
bevat een litanie aan goede
voornemens. Maar verplichtend
zijn de aanbevelingen niet, dus
had iedereen zich de moeite
kunnen besparen die op papier
te zetten.
Zijn we zo kort van memorie
dat we nu al weer zijn vergeten
wat sociaal-democraat Helmut
Schmidt als credo verkondigde
toen hij nog net bondskanselier
was? Winst is werk. Vele Neder
landers die na 1984 een baan
veroverden, mogen het hem
nazeggen. De versterking van
de winstpositie van Nederland
se ondernemingen lokte tussen
1984 en 1990 inderdaad inves
teringen uit, die op hun beurt
honderdduizenden banen ople
verden. In de beleidsoriëntatie
van sociale partners en kabinet
wordt nuchter vastgesteld, dat
zelfs bij een nullijn in 1993 „nog
sprake zal zijn van een daling
van de gemiddelde winstquo
te". Wie vindt dat er meer ba
nen moeten komen voor de
honderdduizenden die wèl wil
len, maar niet mogen werken,
zou spontaan moeten accepte
ren dat hij/zij wat inschikt in
het nog steeds royaal bemeten
loongebouw.
Die conclusie ontbreekt even
wel in de notitie, die de richting
aangeeft voor de loonontwikke
ling in 1993. Erger nog: het door
de politiek bejubelde akkoord
rept slechts over „beperking van
de loonstijging". Het wordt dus
minder meer volgend jaar, maar
wèl méér. Dag banen, dag af
spraken over een grotere ar
beidsparticipatie. Als meer
winst meer werk genereert, dan
is het omgekeerde ook praktijk.
Dat is ons ook al voorgehouden.
Volgend jaar loopt de werkloos
heid op. Hoe fors? Neemt u
maar van mij aan: fors. We zijn
immers calculerende burgers.
Twee tiener-strijders uit Charles Taylors NPFL-verzetsbeweging worden begeleid dooreen soldaat van de Ecomog-vredesmacht. De jongens wil- CTAMnDI A a TC Dl ir> ADCCT
den zich overgeven, maar kwamen terug op hun besluit toen ze in de buurt rebellen van een rivaliserende beweging signaleerden, foto rtr nick ->T AN D r LAATb D U u Ar EbT
Vijftig meter van mijn huis is het gastenverblijf
van de Hongaarse regering. Heel handig. Ik weet
altijd precies wanneer er een belangrijke buiten
landse gast in het land is.
Als zo'n gast aankomt of vertrekt, verschijnt op de
hoek van de straat namelijk een agent. En hon
derd meter verderop nog een. En weer honderd
meter verderop nog een. Kilometers lang, tot aan
de plek waar de gast een bezoek brengt, staat elke
honderd meter een agent langs de weg.
In de communistische tijd hadden die agenten de
taak het hele verkeer stil te leggen terwijl de gast
met zo'n honderd kilometer per uur voorbijstoof.
Dat heeft nog eens een dode gekost. Aan het be
gin maakt onze straat een scherpe knik en daar
vloog een motoragent die zo'n stoet begeleidde,
uit de bocht. Morsdood. De stoet is er zonder te
stoppen langsgeraasd. Je valt een president toch
niet lastig met een dooie diender?
Tegenwoordig wordt het verkeer alleen nog maar
in zeer bijzondere gevallen opgehouden, voor
Bush of de paus bijvoorbeeld. De laatste keer dat
dat gebeurde was een half jaar geleden, bij de
jaarvergadering van de Europese Bank voor We
deropbouw en Ontwikkeling.
Daar waren toen tientallen ministers van financi
en bijeen. En bij zoveel belangrijke personen op
een kluitje slaan de stoppen van de Hongaarse
veiligheidsambtenaren door. Buiten het congres
gebouw waren vrijwel alle wegen voor gewoon
verkeer afgesloten. De hele stad lag lam. Binnen
was het net zo erg. Ik heb daar journalisten zien
vechten, omdat veiligheidsagenten ieder contact
tussen pers en gedelegeerden in de wandelgan
gen onmogelijk maakten.
Mijn geduld was op toen een agent me belette
mijn eigen straat in te gaan. Wat kan het soms
opluchten iemand voor verrotte vis uit te schel
den. En het hielp nog ook. Nu moet dat een slim
me agent zijn geweest. Normaal gesproken zijn
de mannen die voor dit soort bewakingswerk
worden ingezet namelijk van een botte stompzin
nigheid die zijn weerga niet kent.
Onlangs werd Budapest vereerd met het bezoek
van de Russische president Jeltsin. Belangrijk be
zoek. Het verkeer werd ervoor afgezet. Aan net
eind van zijn bezoek gaf hij een persconferentie.
Vlak voor die zou beginnen kwam ik bij het hotel
waar deze gebeurtenis moest plaatsvinden. En
daar liep ik vast in een haag van agenten, wier
opdracht was: iedereen tegenhouden. Dat gold
dus ook voor hotelgasten en journalisten.
Ik probeerde, met mijn perskaart in de hand, dui
delijk te maken dat Jeltsin binnenzat om met
mensen zoals ik, met journalisten dus, te praten.
Niets mee te maken, meende de agent: „Over
twintig minuten mag u er weer langs." Maar dan
is het afgelopen, zei ik. Hij haalde zijn schouders
op. Order is order.
Ook de smeekbeden van andere journalisten hiel
pen niets, net zomin als ons verzoek om het pro
bleem voor te leggen aan een hogere officier. Die
draaide zich zeer ongeïnteresseerd af. Onze agent
grijnsde tevreden en snauwde: „Hoepelt u nu op,
voordat ik moe van u wordt."
Pas toen de persconferentie al lang en breed aan
de gang was, kwam plotseling uit heldere hemel
de opdracht: mensen met een perskaart doorla
ten. De agent keek diepverslagen dat hij ons niet
langer meer mocht koeieneren en liet ons door.
Terwijl ik naar binnen rende, vroeg ik me af wat
er terecht was gekomen van het samenwerkings
project van de Nederlandse en de Hongaarse po
litie. Dat was bedoeld om het Hongaarse korps
naar westers model te hervormen. Zo'n slecht
voorbeeld kan onze politie toch niet zijn?
RUNA HELUNCA CORRESPONDENT OOST-EUROPA
Socioloog Henk Becker over generaties en hun kansen
UTRECHT CEES VELLEKOOP
Wie geboren is tussen pakweg 1955 en
1970, heeft pech gehad. Hij of zij be
hoort tot de 'verloren generatie', die
tijdens een economische teruggang
op de arbeidsmarkt kwam en sinds
dien tevergeefs opbokst tegen de
machtsposities van eerdere genera
ties. Moeilijker aan de slag gekomen,
meestal tegen lagere aanvangssalaris
sen, hebben deze 'rond-de-dertigers'
het heel wat moeilijker dan degenen
die behoren tot de na-oorlogse ge
boortegolf.
En het einde van de ellende is nog
niet in zicht, want als die ouderen ein
delijk vanaf het jaar 2005 beginnen de
beter betaalde banen vrij te maken,
gaan de premies voor oudedagsvoor
zieningen en gezondheidszorg drama
tisch omhoog. Zodat de 'verloren ge
neratie' opnieuw het gelag betaalt.
Deze waarneming is van de Utrechtse
socioloog Henk Becker, die al jaren
onderzoek doet naar generaties. Zijn
conclusies baseert hij op het bekijken
van de levenslopen van 70.000 men
sen. Deze week verscheen zijn boek
'Generaties en hun kansen'.
„Vroeger hingen iemands kansen
sterk af van het nest waarin de ooie
vaar hem bezorgde, maar we komen
er steeds meer achter dat die kansen
net zo sterk afhangen van het mo
ment waarop de ooievaar vloog", zegt
Becker. „Natuurlijk voldoet niet ieder
een aan de kenmerken van zo'n gene
ratie. Tot de jaargangen die wij 'de
verloren generatie' hebben genoemd,
behoren immers ook de yuppies."
Desondanks zijn er patronen die voor
de meerderheid van deze generaties
gelden, is zijn overtuiging. Hij ver
wacht dan ook dat mensen in zijn
boek een heleboel zullen herkennen
van hun eigen levensloop en van
mensen in hun omgeving.
Vier generaties
Becker onderscheidt in onze huidige
samenleving vier generaties, die op
merkelijk veel kenmerken gemeen
hebben. Die gemeenschappelijke ken
merken en de verschillen met de ge
neraties die eraan vooraf gingen, ont
staan vooral door ingrijpende gebeur
tenissen in de zogenaamde 'formatie-
ve periode', die in de meeste mensen
levens tussen de 10 en 25 jaar valt. Dat
is de fase waarin een mens de hevigste
indrukken opdoet en zijn plaats in de
samenleving verovert.
De oudste grotendeels nog actieve
groep is de 'stille generatie', globaal
geboren tussen '30 en '40. Deze men
sen maakten in hun jeugd de Tweede
Wereldoorlog en de schaarste na de
oorlog mee. Zij werden opgevoed
door een generatie waarbij de angst
voor annoede en chaos er diep inzat.
Hard werken en vooral niet proteste
ren was vanzelfsprekend voor de
meesten.
En dat legde hen geen windeieren,
want de wederopbouw lukte boven
verwachting. Beckers, geboren in
1933, neemt zichzelf als voorbeeld.
„Toen ik aan het eind van de jaren
vijftig jaren afstudeerde, kon ik vrij ge
makkelijk een aardige baan krijgen bij
de overheid. Mijn inkomen steeg snel
en ik kon al gauw een huis kopen. Dat
huis steeg bovendien zo snel in waar
de, dat ik jarenlang bijna gratis heb
gewoond."
Normen
Die generatie had zulke goede kansen
en was bovendien met zulke normen
opgevoed, dat er geen enkele reden
was om zich niet stil te houden. Dat
lag anders voor degenen die tussen
1940 en 1955 waren geboren, in de VS
meestal aangeduid als de 'baby
boom-generatie'. Zij maakten de ge
voeligste jaren van hun jeugd mee in
een tijd van snel stijgende welvaart en
kwamen ook voor hun mening uit.
In de tweede helft van de zestiger ja
ren begonnen deze jaargangen zich af
te zetten tegen het vanzelfsprekende
materialisme van de ouderen. Het
studentenprotest, de democratise
ringsbeweging en de seksuele revolu
tie, vormden deze 'protestgeneratie'.
Deze geest van verzet, vol geloof in de
mogelijkheden om de wereld te verbe
teren, hield globaal stand tot de eco
nomische recessie er in 1975 een eind
aan maakte.
Intussen had deze protestgeneratie
vaak wel een moeilijker start in de sa-
merileving. Door de groeiende wel
vaart waren er voor hen nog wel ba
nen, maar zij waren met zovelen, dat
slechts weinigen een bliksemstart
konden maken. En ook de riante
winsten op een eigen huis zaten er
niet meer zo in.
De economische omslag rond 1975
werd bepalend voor de volgende ge
neratie, ruwweg geboren tussen 1955
en 1970. „Velen van hen hadden hard
gewerkt op school, maar de arbeids
markt had voor hen geen plaats. Som
migen hebben het toch gered, maar
heel veel van deze generatie zijn niet
aan de slag gekomen, of ver beneden
hun niveau, waardoor hun loopbaan
een nooit meer in te halen schade
heeftopgelopen."
'Verloren generatie'
Toch lijkt er voor veel mensen van de
ze jaargangen hoop voor de toekomst.
Na 1970 immers liepen de geboorten
in Nederland razendsnel terug. Daar
door zijn er de komende jaren een
voudig minder kapers op de kust als
de voorgaande generaties ophouden
met werken. Zodat de pechvogels als
nog een kans krijgen om in de tweede
helft van hun loopbaan iets van hun
moeilijke start goed te maken.
Dat betekent nog niet dat rijkdom
hun deel wordt. Want de generaties
voor hen tellen heel veel mensen. Dat
worden heel veel ouderen, die eerst
aanspraak maken op AOW en vervol
gens op medische zorg. En het is dui
delijk wie de rekening voor een groot
deel zullen betalen.
Deze waarnemingen zijn veel meer
dan leuke wetenswaardigheden, waar
schuwt Becker. Er zal ook beleid nodig
zijn dat rekening houdt met deze ge
gevens. Nu al wordt alom gewaar
schuwd dat de AOW en de gezond
heidszorg te duur worden. Nu al is te
voorzien dat door de massale pensio
nering van de 'protestgeneratie' te
veel ervaring en arbeidskracht verlo
ren gaat, zeker als de VUT blijft be
staan.
Eerst de wetenschap en vervolgens de
politiek zullen moeten zorgen dat de
samenleving in totaal daardoor zo
min mogelijk schade lijdt. En boven
dien is het een zaak van rechtvaardig
heid om zo veel mogelijk te voorko
men dat de 'verloren generatie' op
nieuw de sigaar wordt, meent de so
cioloog.
„Dat betekent onder meer in de na
bije toekomst een dringend beroep op
de ouderen om langer te blijven wer
ken, desnoods part-time. Dat betekent
veel aandacht voor een goede oplei
ding van de nu opgroeiende jongeren,
want zij zullen met weinigen heel veel
moeten presteren om de welvaart en
het welzijn in dit land, maar ook in
heel West-Europa op peil te houden."
En hij zegt het voorzichtig, maar een
beetje meer bevolkingspolitiek zou
ook niet verkeerd zijn. „En dan denk
ik dat de overheid vooral moet zorgen
voor een drastische verbetering van
de kinderopvang. Steeds meer vrou
wen willen werken en dan is het ont
breken van opvang de voornaamste
hinderpaal om kinderen te krijgen."
Henk Becker „Vroeger hingen iemands kansen sterk af van het nest
waarin de ooievaar hem bezorgde, maar we komen er steeds meer
achter dat die kansen net zo sterk afhangen van het moment waarop
de ooievaar vloog." foto gpd erwin de leeuw
'SIËRRA
LEONE
.Zwedrir
^Atlantische;
