De Kring broeinest van ideeën
'Werk van Rietveld onvoldoende gewaardeerd'
Cultuur Kunst
William Byrd Ensemble
brengt 'Metamorfose'
Iannis Xenakis-festival
Open dag Kunstuitleen met
teken- en schrijfwedstrijd
Onbekende
Mondriaans
duiken op
Geestelijk vader Laurel
and Hardy overleden
DINSDAG 3 NOVEMBER 1992
17
RfDACTIf cm vaw moc*f awncmff* rutchc* T' i
Laatste expositie in Holiday Inn
leiden Acrylschilderijen van de Leidse kunstenaar Alfred de
Vries zijn tot eind december te zien in de blauwe gang van het
Holiday Inn hotel. De Vries, van oorsprong grafisch ontwerper,
heeft al verschillende exposities op zijn naam staan, onder meer
in het Paleis van justitie en in het hoofdgebouw van de KRO. De
expositie in het Holiday Inn hotel is tevens de hekkesluiter van
een tijdperk waarin beeldend kunstenaars in dit hotel konden
exposeren. In de expositieruimte komen vanaf 1 januari foto's te
hangen van het hotel zelf.
Dubbeltentoonstelling
alphen Olieverfschilderijen van Ruud Verkerk en bronzen beel
den t an Willem Borgh zijn vanaf 6 november te zien bij Osram
Nederland aan de Vennootsweg in Alphen aan den Rijn. Verkerk
schildert voornamelijk stillevens, die hij onder meer op Slot
Zeist, Galerie Siau en kasteel Groeneveld in Baarn exposeerde.
Borgs bronzen hebben een figuratief karakter. De tentoonstel
ling is tijdens kantooruren te bezichten tot 6 januari.
Weer produktie afgeblazen
amsterdam De toneelproduktie Vittoria Corombona' van het
Belgische gezelschap Blauwe Maandag Compagnie is afgelast.
Daartoe is besloten omdat „na negen weken repeteren is geble
ken, dat de produktie niet beantwoordt aan de normen die de
Blauwe Maandag Compagnie zichzelf oplegtzo heeft artistiek
leider Luk Perceval laten weten. In Nederland zouden in totaal
41 voorstellingen worden gegeven. De afgelopen tijd worden
steeds vaker toneelprodukties afgelast, omdat ze niet aan de ver
wachtingen voldoen. Onlangs was dat het geval bij de co-pro-
duktie 'Toren van kaneel' van Toneelgroep Amsterdam, Het Na
tionale Ballet en Sinfonia Amsterdam. Bij het Theater van het
Oosten werd kort geleden de produktie 'Joshe Kalb' van Leonard
Frank teruggetrokken.
Het William Byrd Vocaal En
semble brengt zijn nieuwe pro
gramma 'Metamorfose' op ver
schillende plaatsen - waaronder
op zondag 15 november in de
Lokhorstkerk in Leiden - ten ge
hore. Het ensemble voert voor
namelijk a cappella muziek uit
en wordt sinds de oprichting in
1981 geleid door Nico van der
Meel. De stukken van het nieu
we programma zijn allemaal op
één of andere manier bewerkin
gen van een origineel.
In de muziekgeschiedenis
werd al vroeg gebruik gemaakt
van de mogelijkheid om origi
nele stukken te bewerken. Zo
werden wereldlijke chansons in
de laat-middeleeuwse muziek
gebruikt als thema voor een mis
of andere kerkelijke muziek. De
componist Orlando di Lasso ge
bruikte bijvoorbeeld voor zijn
Magnificat Sexti Toni als thema
het chanson 'Tant vous ales
doulce' van Abran uit 1565. Bei
de stukken zijn te horen tijdens
new york Rolling Stone gitarist Ron Wood gaf afgelopen weekein
de zijn eerste solo-concert. Dat gebeurde in de Ritz In New York. Het
eerste solo-album van Ron Wood 'Slide on this' werd daarmee offi
cieel een feit. foto ap
amsterdam anp
Dc Stichting Gaudeamus in Amsterdam heeft ter gelegenheid van
de 70ste verjaardag van de Grieks/Franse componist Iannis Xcna-
IdS een festival pHfmnlseerd. Centraal staat zijn vocale muziek.
Het lannis Xenakis Festival wordt van 19 tot en met 22 november
gehouden. De concerten worden gegeven in Haarlem (Grote of St.
Bavo Kerk) en Amsterdam (Beurs van Berlage, Stedelijk Museum
en bf IKbreker).
Het huidige beeld dat over architect en vormge
ver Gerrit Rietveld (1888-1964) bestaat, moet ge
nuanceerd worden. Zijn werk is veel gevarieerder
en veelzijdiger dan tot nu toe werd aangenomen.
Die conclusie trekken M. Küper (wetenschappe
lijk medewerkster van het Centraal Museum
Utrecht) en I. van Zijl (conservator Toegepaste
Kunst bij het museum) in een uitgebreid onder
zoek naar de architect.
Aanleiding tot het wetenschappelijk onderzoek
is de overzichtstentoonstelling van het werk van
Rietveld, die van 28 november tot en met 21 fe
bruari 1993 in het Centraal Museum Utrecht
wordt gehouden. Na 21 februari reist de tentoon
stelling naar het Centre Pompidou in Parijs en het
Guggenheim Museum in New York.
Volgens de onderzoeksters is het beeld over
Rietveld veel te beperkt en heeft zijn latere werk
veel te weinig aandacht en waardering gekregen.
Het grote publiek kent Rietveld vooral als de ar
chitect van het Rietveld Schröderhuis en de rood
blauwe stoel. Veel minder bekend is dat hij zich al
voor de oorlog bezighield met volkswoningbouw,
pre fab materialen en stedebouw. Tot zijn na
oorlogse werk behoren onder meer de Julianahal
(één van de laarbeurshallen in Utrecht), de tex
tielfabriek Weverij De Ploeg en de naar hem ge
noemde kunstacademie in Amsterdam. Rietvelds
veelzijdigheid blijkt onder meer uit het feit dat hij
zich niet alleen met architectuur en \ormgeving
bezighield, maar ook met typografie. kleurtoepas
sing en materiaalexperimenten
Van Zijl noemt als verrassende uitkomst van
het onderzoek de enorme produktivitett van Riet
veld. In de oeuvrecatalogus die naar aanleiding
van het onderzoek is samengesteld, worden bijna
700 ontwerpen beschreven. De catalogus geeft
een chronologisch overzicht van het werk van
Rietveld, zes teksten van hem, een lijst met bio
grafische gegevens en een uitgebreide bibliogra-
Voor het onderzoek bezochten Van Zijl en Kü
per vrijwel alle door Rietveld ontworpen gebou
wen Ieder ontwerp werd zorgvuldig bekeken en
vergeleken met de originele tekeningen. Daaruit
bleek dat Rietveld bij tijd en wijle van zijn oor
spronkelijke opzet afweek, omdat bijvoorbeeld de
lichtval dan beter was.
Uit gesprekken met bewoners, opdrachtgevers,
oud medewerkers, familie en vrienden werd dui
delijk dat Rietveld een minder dogmatisch archi
tect was dan veelal wordt verondersteld Fen ac
tieve opstelling van een opdrachtgever stelde hij
zeer op prijs. Ook bij het gebruik van materialen
stond hij open voor suggesties. Voorbeeld daar
van is het huis van een werknemer v an Brvdero x
Bouwbedrijf, waarin Rietveld verschillende soor
ten houtblokken van het bedrijf verwerkte.
het concert van het William By
rd Vocaal Ensemble.
Verder staan twee madrigalen
op het programma, van Maren-
zio op tekst van Joannes
Stalpart van der Wiele en het
stuk Pianto della Madonna van
Monteverdi (bewerking Nico
van der Meel). Tijdens het twee
de deel van het programma krij
gen bewerkingen van instru
mentale stukken de aandacht.
Onder meer worden gespeeld
de uit de jappenkampen over
geleverde vocale bewerkingen
van onder andere Schubert en
Dvorók, de Falla's Balada de
Mallorca naar Chopin en Bach-
bewerkingen van Peter Corneli
us. Als afsluiting van het concert
zingt het ensemble een drietal
swingende negro-spiritu als.
Behalve in Leiden, geeft het
William Byrd Vocaal Ensemble
concerten op 8 november om
15.00 uur in de Oud-Katholieke
kerk in Delft en op 14 november
om 20.15 uur in de Engelse Kerk
in Den Haag. Het concert in
Leiden begint om 15.00 uur.
De Amsterdamse kunstenaarssociëteit De Kring viert in
november haar zeventigjarig jubileum en uit de coulissen
van het verleden verschijnt daarbij een aantal kleurrijke
vertegenwoordigers van kunst, cultuur en journalistiek.
De dichter J.C. Bloem, de cineast Jan Vrijman, de schaker
Jan Hein Donner, de journalist Jacques Gans en de
schrijver Harry Mulisch, het is slechts een greep uit de
parade bekende Nederlanders die in de sociëteit aan het
Kleine Gartmanplantsoen tot aan het ochtendgloren me
nig glas hebben geleegd.
francoise ledeboer
De sociëteit werd in 1922 opge
richt als een vereniging voor
„zij, die een der schone kunsten
of wetenschappen beoefenen
en zij, die uit hoofde van hun
instelling hiervoor in aanmer
king komen". De toelatings
eisen waren streng, want de op
richters koesterden het ideaal
van een hoogstaande ontmoe
tingsplaats van kunstenaars en
intellectuelen. De sfeer in het
verenigingslokaal moest het ni
veau van een gemiddeld café
ontstijgen en daar paste lang
niet iedereen in.
Zowel in de voor- als naoor
logse jaren zijn de uitingsvor
men van die 'instelling' vaak het
mikpunt van schampere kritiek
geweest. Eindredacteur Teun
van den Berg geeft in het nieu
we jubileumboek 'Op de Kring.
Zeventig jaren kunstenaarsle
ven in beslotenheid' een verma
kelijk voorbeeld van hoe de bui
tenwereld tegen het sociëteits
leven kon aankijken.
De dichter en prozaïst H. Mars
man, een van de belangrijkste
intellectuelen uit de jaren der
tig, had in het tijdschrift Forum
een extra lange zin nodig om
zijn intense afkeur kwijt te kun
nen. Hij noteerde naar aanlei
ding van een lezing van Jef Last:
„Hoewel deze sociëteit een der
walgelijkste verblijven ter we
reld is, waar de lamlendigheid
van driekwart der huidige Hol-
landsche kunstenaars zich op
de meest afdoende maniér de
monstreert en encanailleert met
het meest vaat-doeksche half-
en schijn-intellect van de bur
gerlijksten onder de burgers,
waar lamzakken van heeren
vastgeplakt tegen lamzakken
van dames rondschuifelen in de
waan dat dat dansen is, waar
dichters hun uren verlummelen
met meiden die te stom zijn om
één woord mee te wisselen en
te laf om de baan op te gaan,
was deze omgeving van val-
schheid, verleugende schijncul
tuur en hysterische aanstellerij,
dit stinkende roddelmilieu,
waar ook vrienden van mij zich
niet ontzien te verschijnen, de
ware omgeving van Last om zijn
lezing te houden."
Wie niet gevoelig is voor de
charme van een lang gesprek
met goede vrienden onder het
genot van drankgebruik dat
best eens uit de hand mag lo
pen, zal zich ook nu nog in
Marsmans afkeer kunnen vin
don I Ho Ol daar in het jubile
umboek komen de trots over de
hoeveelheid genuttigde alcoho
lica en vleselijke veroveringen
zelfs een beetje puberaal over.
Het optreden van Last maakt
echter duidelijk dat 'De Kring'
altijd meer diepgang had dan
een vrijplaats voor ongestoord
drinken tot aan het ochtendglo
ren. Voor de Tweede Wereld
oorlog werd in dc sociëteit de
Nederlandse Filmliga opgericht
en organiseerden de leden cul
turele avonden met voordrach
ten. concerten, films en theater
voorstellingen. Wie had niet
willen meemaken dat Victor van
Vriesland de Nederlandse poë
zie analyseerde, waarna Ed
Hoomik. M. Mok, Eric van der
Steen. Gerard den Brabander en
Hanno van WflflimHl VOQf
lazen uit eigen werk?
Broeinest
In de jaren na de oorlog was De
Kring een broeinest van ideeën
en activiteiten van een nieuwe
generatie die niet alleen aan het
Kleine Gartmanplantsoen ge
schiedenis heeft gemaakt. De
journalist Wim Schouten herin
nert zich hoe „met het verschij
nen van Harry Mulisch. Jan
Hein Donner. Peter Schat en
hun bewonderingswaardige Re
derijkerskamer De Kring het
culturele middelpunt van dc ja
ren zestig werd". Ook Jan Vrij
man kijkt nostalgisch terug naar
de tijd dat deze groep achter
goedgevulde glazen uitrustte
van de strijd tegen het esta-
alphen aan den run
'Kunst goed bekeken' is het thema van de lande
lijke open dag Kunstluitleen op zaterdag 7 no
vember. Jong en oud kunnen die dag meedoen
met een tekenwedstrijd bij de Alphense Kunstuit
leen aan de Sint Jorisstraat. Wethouder G. Brus-
sen geeft om 11.00 uur het startsein met een po
ging 'Het Alphense gevoel' op tekening vast te
leggen. Hierna mogen de bezoekers van de
Kunstuitleen een impressie van hun eigen visie
over Alphen op papier zetten. De maker van de
winnende tekening krijgt een kunstwerk. Voor
kinderen is er eveneens een wedstrijd, voor hen
luidt de opdracht: teken een droom. De mooist
getekende droom wordt beloond met een teken-
Wie niet
e prijsuitreiking is op vrijdag 20 november,
niet zo goed kan tekenen maar wel leuke
teksten kan maken, kan aan een ander wedstrijd
meedoen. Deze bestaat uit schrijven van een pas
sende tekst bij een affiche van Judith ten Bosch.
De winnaar kriigt op donderdag 12 december het
Origblda .ifiirhe ontwerj! ml handen van de
maakster. Wedstrijdformulieren liggen bij de
Kunstuitleen.
Tijdens dc Sint Nicolaas-expositie, van 7 no
vember tot 4 december, krijgen kopers 20 procent
korting op de aankoop van een werk van een Alp
hense kunstenaar. Deze regeling geldt tevens
voor aankopen bij de STAA-galene aan de Prinses
Irenelaan. Tot 29 november is er een expositie
van nieuw werk voor de kunstuitleen-ex positiy.
Hierbij besinden zich werken van onder anderen
Herman Brood, leroen Olthof. Hans Peeters Inne-
mee. Ina van Toor en vele anderen. Hiervoor
kunnen abonnees één reservering plaatsen.
De Amerikaanse producent en
regisseur Hal Roach, die ver
bonden blijft aan dc carrière
van Laurel en I lardy, is gisteren
op 100 jangc leeftijd ovcrirdrn
Dc op 14 januari 1892 in Elmira
(New York) geboren Roach
maakte een toent dwars door de
Verenigde Staten voordat hij
zich als 20 jangc in Los Angclcx
vestigde. In 1912 begon de film
industrie en Hal Roach droom
de van een carrière ah filmster
Als dubbelganger of figurant
kreeg hij vt|t dollar voor een dag
werken
imtECHT GTO
Tijdens een kunsttaxatiedag an
het Amsterdamse veilinghuis
Sotheby's in het Utrechtse
Spoorwegmuseum heeft een
echtpaar, dat onbekend wenst
te blijven, dn»
Piet Mondnaan aangeboden.
De drie waterverf-schilderijen
zijn nit'l gedalti r< 1D)
Riddcnkhoff
schat dat Mondnaan ze tussen
1900 en 1920 heeft gemaakt
Het echtpaar heeft de werken
geërfd van een oud tante, die ze
rechtstreeks van Mondnaan
heeft gekregen. De gouaches
zullen in juni van het volgend
jaar worden geveild in Amster
dam tijdens de museum vei-
lingdagen. De waarde van dc
drie Mondriaans wordt geschat
op minima.tl 1
Parijse
muziekleven
centraal
in De Waag
lhpen w1lhud stmon',
Kunstenaarssociëteit De Kring in 1964, vermoedelijk tijdens het 35-jarig jubileum van kelner Jan Zwart 'Bekende Nederlanders' zoals burgemeester Van Hall (links met vinger aan ge
zicht), de dichter Adriaan Roland Holst (daarachter) en acteur en schouwburgdirecteur Guus Oster waren van de partij. foto cro
Parade van bekende Nederlanders leegde glas in jubilerende kunstenaarssociëteit
blishment. .Alles wat je wilde
kon, de maatschappij verande
ren. de politiek vernieuwen, de
leunal Op 111n hop MB. Het le
ven leek één maniakale orgie,
een aaneenschakeling van exta
tische momenten."
In de jaren tachtig werd het
rustig op De Kring. Sinds een
paar jaar trekt de belangstelling
onder dc 600 leden en 100 per
manentr iniro.hurs «thirr
weer aan. Mischa de Vreede
weet in het laatste hoofdstuk te
benoemen wat voor velen de
waarde van Dc Kring is geweest
en zal blijven: „Ik ben er nu
ruim dertig jaar lid van en soms
bleef ik er jarenlang weg. laren
waarin alles anders werd om
me heen en ikzelf ook. Maar als
ik dan weer de deur deed pie-
pca rn er znv.el werd lenipyr
zien als niet opgemerkt, dan
was het of ik niet weggeweest
«Vta Ed d.it r dr m hl ,.m I >r
Kring, geloof ik. dat blijvende.
Houeri zo."
'Op De Kring. Zeventig jaren
kunstenaarsleven In besloten
heid' onder eindredactie van
Teun van den Berg kost 29,90
gulden en is verkrijgbaar bij
cnkcie 'betere' boekhandels.
Drie jaar later grbruitde hij
een kleine erfenis om een eigen
onderneming op te richten, met
de acteur Haroki Uuyd. Ais spe
cialist In korie films bracht hij in
1927 Stan Laurel cn Oliver Har
dy bij elkaar, die zijn grote ster
ren werden
Hij draAjde honderden films,
waaronder de wrie Our Gantf
m« t Laurel m Hardy, waarvan
het succes aanhield bij de ovrr
gang naar KWfenda feta Hij
kreeg twee Oscars voor de korte
films 'The Musir Box' 1942) en
Bored of Education (19M) In
1984 kreeg hii een Oscar voor
te loopbaan.
zijn complete
De muziek van dc twintig
ste eeuw is over bet alge
meen niet zo populair. In
de Waag. dat
laatste sier jaar heeft ont
popt tot een Lrids cen
trum \-M.r haÉnÉMfM
kunst en muziek, merkt
men hel .i.m I.
bezoekersaantallen voor
de Gaudeamus-serie. Toch
is er één grote uitzonde
ring op dit algemene
beeld: de activiteiten van
het Haagse 'Luistcrmuse-
urn Irok m-u .1.
twee seizoenen grote be
zoekersaantallen Ents
Bruins, coördinator van de
Waag heeft daarom het
I HfeMnHMHBI gevraagd
om ook dit seizoen weer
met een concertserie te
komen. Het eerste concert
in een serie van vier is op 8
november.
Elk concert draait om
het muziekleven van een
Europese hoofdstad In het
rerxte concert M
centraal. De twee belang
rijkste omp »n
voor de oorlog in de stad
werkzaam waren. (Uaude
Dcbusxv en
Ravel, krijgen allereerst dc
a.mti.ii lil an I >-
spelen Koos Verheul (fluit)
éi mm -1
no) de oorspronkelijke
versie van PréiucL tap-
rb midi d un fauna Later
maakte hij een ortrsrvn
sle van dc prelude, die vrei
b< k( nd« r is g< word»
duo brengt ook And ré joli
vets Chant At ünnt, een
'nco-impresaionistische
compositie in de trant van
Dabusay Van Ravrl speelt
pianist Ketvtn Grout een
Sonatine.
Na de ooriog veranderde
het Parijse muziekleven
totaal. Ben voorbeeld
daarvan is W# approach
the va van lenot. dat
vooruit loopt op de com
posities van Pier tv Boulez,
Maarten Koningsberger
diaritnnen keUin .tuut
besluiten de avond met
een serie luchtigr Chan
sons de Parte liederen v .in
Era nets Poulenc. Gilbert
Bécaud. Yvcs Montand.
Boris Vian en Charles
T renet.
Latrr in het seizoen be
steedt bet Luistermuseom
aandacht aan bet muziek
leven van de fwintigxtr
eeuw fan Amsterdam. We
nen cn leningrad f'rtrix
bui*.
