Forel
Drie weken spitten naar die laatste seconde
Tien jaar niet genoeg voor socialist Felipe Gonzalez
Feiten &Meningen
Hezbollah
laat Israël
tanden zien
WUbNSUAL) 2S UK I UKtK I
Commissaris Weiten: Vliegramp brengt 'vierde wereld' aan het licht
Na drie weken onderzoek blijft er de verstilde reconstruc
tie van de flats Kruitberg en Groeneveen, één seconde
voor de ramp. De bromfietser en de twee fietsers die de
dood vonden op het fietspad onder de flat, omdat ze er
net reden toen het vliegtuig naar beneden kwam. Het
meisje dat op de vierde verdieping zat te spelen, en sa
men met haar moeder stierf in het geweld van instortend
beton en brandende kerosine. En de vier bezoekers van
de sociëteit onderin, die wonder boven wonder allemaal
konden ontsnappen.
De Boeing 747 van El Al heeft 43
doden gemaakt. Commissaris
Bernard Weiten, leider van het
Operationeel Recherche Com
mando dat voor de ramp werd
samengesteld, zegt het ,,met
aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid". Natuurlijk is er
de Schotse professor Busuttil,
die zegt dat bij een intense ker-
osinebrand tussen de tien en
dertig procent van de slachtof
fers spoorloos kunnen zijn ver
dwenen. „Maar dat is theorie.
We hebben dit zo grondig uitge
spit, gecontroleerd en nog eens
gecontroleerd, dat ik er voor
mezelf zeker van ben dat er niet
meer slachtoffers zijn."
De zoektocht van Wel ten en
honderd collega's begon met
het absurde aantal van 1588 na
men. Het leek wel of de hele
Bijlmer een familielid of kennis
kwam opgeven en of het halve
land belde. Burgemeester Van
Thijn schrok er zo van, dat hij
het aantal pas achteraf bekend
maakte. 'Die 1588, dat was toch
lulkoek', hield een verslaggever
Weiten voor. Het was niet de
enige keer dat Weiten verbijs
terd was over het onbegrip voor
het politiewerk. „Natuurlijk wa
ren het er veel te veel, maar als
rechercheur kun je niet anders
dan alles onderzoeken. Want
wat is onzin en wat niet?"
„Dan de klus de adressen te
vinden bij de namen. De admi
nistratie bleek helaas niet te
kloppen, en dan druk ik me
vriendelijk uit." In de publieke
discussie welden onmiddellijk
de vele illegalen en sjoemelaars
op. Maar volgens Weiten ont
braken 'personen die niets te
vrezen hebben' net zo goed. „In
grote steden met een vlottende
bevolking laten mensen zich ge
woon niet dwingen tot admini
stratieve verplichtingen."
Dus werden banken, apothe
kers, huisartsen, de PTT, reisbu
reaus, Wehkamp en Keurkoop
om de adressenbestanden ge
vraagd: 36 bestanden. Ja, dat le
verde spanning op met de pri
vacy. „Maar dit was een ramp.
We moesten die gegevens heb
ben, uit algemeen belang." Vijf
tig rechercheurs trokken met de
computeruitdraai de flats in.
„Aanbellen en vragen: bent u
die en die? Ja? Dank u. Streep
erdoor." In de eerste uren wer
den honderden 'vermisten' af
gevoerd. „Sommigen belden
ons meteen zodra iemand de
telefoon niet oppakte. 'Die is er
niet, zet hem maar op de lijst',
was het dan."
Wat zat er ten slotte allemaal
tussen: een man die iemand als
vermist had opgegeven die hem
geld schuldig was, in de hoop
dat de politie hem zou vinden.
De vrouw die haar ex-man uit
het oog had verloren en via de
ramp haar alimentatie weer op
gang hoopte te brengen. Er
stond een man op de lijst die al
drie jaar dood is. „En laten we
het niet aandikken, maar wel
eerlijk vaststellen: er waren
nogal wat personen die onder
valse namen leefden. Het is nu
eenmaal geen doorsneebuurt."
Op kolossale wandborden wer
den namen ingevuld en doorge
streept op de doorsnede van de
tachtig verwoeste woningen.
Het zware werk: zoeken naar resten van slachtoffers. Weiten: 'Alle betrokkenen willen er over praten, van hoog tot laag. Ik ken dit gevoel eigenlijk niet, voortdurend gevangen te zijn
tussen emotionele menselijkheid en professionele zakelijkheid.' foto dijkstra
Een continu veranderend sche
ma van dood en leven. Het aan
tal vermisten steeg nog verder.
„Familieleden bleven maar bel
len. Wat we er aan de voorkant
afhaalden, kwam er aan de ach
terkant weer bij." Rechercheurs
werkten 48 uur aan één stuk, tot
er uiteindelijk 120 namen over
bleven op de eerste lijst die
werd gepubliceerd.
Emotioneel
Weiten praat gedreven, emotio
neel. Niet voor niets was er vrij
dag een bijeenkomst van alle
politiemensen in de RAI, waar
een film over de ramp werd ge
draaid. Iedereen bleef lang na
praten. „Het grijpt je allemaal
zo aan. Het was gruwelijk. Van
hoog tot laag, ze willen er alle
maal over praten. Ik ken dit ge
voel eigenlijk niet, voortdurend
gevangen te zijn tussen emotio
nele menselijkheid en profes
sionele zakelijkheid."
De bergers die op de puinhopen
stonden, zich door het metaal
en het beton heenwerkten en
overal half verbrande lichamen
en lichaamsdelen tegenkwa
men. Een been, een arm, een
deel van een gezicht. De geur
van ontbinding die ze in het ge
zicht sloeg: twaalf uur op en
twaalf uur af.
De mensen in Hangar 11 op
Schiphol-Oost, die met pincet
ten moesten werken om de li
chaamsdelen zo gaaf mogelijk
te bewaren. Tussen de brok
stukken vonden de bergers een
hand van een meisje. Wie was
zij? Er werden vingerafdrukken
genomen. Rechercheurs keken
welke meisjes er vermist waren
en gingen naar de scholen
waarop ze gezeten hadden. Hun
schriftjes werden behandeld
met een stof die de vingeraf
drukken zichtbaar maakte. Zo
werd weer een naam aan een
dossier gekoppeld.
Vanaf de eerste dag stond het
onderzoeksteam onder zware
druk. „De media drongen
enorm aan. Iedereen wilde we
ten hoeveel slachtoffers er wa
ren. Eigenlijk konden we dat re-
cherchetechnisch niet verant
woord zeggen, maar onder druk
is dat getal van 250 er toen uit
gekomen. Waarop we weer on
der druk stonden van dat getal."
En dan was er de Antilliaanse
premier Liberia Peters, die met
haar eigen lijst van vermiste
landgenoten kwam aanzetten.
„Zij wilde die lijst publiceren.
Dat was zo'n motie van wan
trouwen voor ons geweest. Ge
lukkig hebben we haar ertoe
kunnen bewegen dat niet te
doen. Er is druk voor nodig ge
weest ik zal niet vertellen hoe
maar ze heeft haar plan niet
uitgevoerd.Hoofdinspecteur
Peter Slort ging naar de Antillen
en wist de lijst in een paar da
gen tot nul terug te brengen,
zegt Weiten tevreden. Hij laat
een door Liberia Peters onder
tekende bedankbrief zien. „Dat
mocht ook wel."
Vierde wereld
Hoe erg ook, „de ramp heeft
ontsluierend gewerkt", zegt
Weiten. „Iedereen heeft nu kun
nen zien hoe de samenleving
daar in elkaar zit. De politie wist
dat wel, maar de bestuurders
kunnen er nu ook niet meer
omheen. Want hoe kun je je
druk maken om een procent
meer of minder WAO, terwijl
dat neerstortende vliegtuig be
wijst dat er sprake is van een
'vierde wereld', die onder de al
ledaagse werkelijkheid bestaat.
De mensen denken dat het in
Nederland allemaal zo keurig is
georganiseerd, maar dat is niet
zo."
Na drie weken werk aan de
ramp storten de rechercheurs
zich weer op de organiseerde
criminaliteit in de regio. Weiten
is tevreden. „Een volledige
identificatie, dat is zeldzaam bij
een vliegramp." Hij glimlacht
bij de herinnering aan de minis
ters Maij-Weggen en Dales, die
kort na het ongeluk zeiden dat
'het Rampenplan zo goed had
gewerkt'. „Ik kan me niet herin
neren dat ik een rampenplan
heb gezien. En ik mag zeggen
dat ik er bij ben geweest. Bij
zo'n ramp heb je ook niet meer
nodig dan een blauwdruk op
één velletje papier. De rest moet
van de mensen komen."
Jubilerende Spaanse premier volgend jaar opnieuw lijsttrekker
BARCELONA RUUD DE WIT
CORRESPONDENT
Hij zag er nog vrij jong uit, tij
dens die gedenkwaardige dagen
van eind oktober 1982. Lang
haar, een beetje in de stijl van
de jaren zeventig, maar daar
voor gold het excuus dat Spanje
door vier decennia Franco-dic
tatuur eigenlijk in alles achter
liep.
Veertig was hij toen de
Spaanse socialistische partij
PSOE op 28 oktober 1982 onder
zijn bezielende leiding via ver
kiezingen een historische
machtsgreep uitvoerde die
voorgoed een einde maakte aan
de internationale twijfels over
het democratisch gehalte van
Spanje na de dood van Franco.
Hoe men ook denkt over het
socialisme, het valt niet te ont
kennen dat de verovering van
202 van de 350 parlementsze
tels een politieke aardverschui
ving betekende die tot de dag
van vandaag voortduurt. Bij de
algemene verkiezingen van
1986 en 1989 bleef die absolute
meerderheid behouden, hoewel
het succes van 1982 niet meer
herhaald kon worden.
Verlegen
De rode rozen en anjers waar
mee Felipe Gonzalez in 1982
zwaaide op partijbijeenkomsten
en politieke meetings, heeft hij
inmiddels afgezworen. Niet uit
principe, maar omdat het niet
meer bij zijn stijl past. De vast
beraden, maar wat verlegen
ogende Gonzalez is nu een in
binnen- en buitenland geres
pecteerd leider van een land,
dat een nadrukkelijke rol wil
spelen binnen de Europese Ge
meenschap (EG) en de Verenig
de Naties (VN). Een land ook,
dat zich ziet als de geografische
en historische schakel tussen de
derde wereld van Afrika en" La
tijns Amerika en het rijke Euro-
pa. Belangrijker voor de Span
jaarden is dat Spanje in de afge
lopen tien jaar een land is ge
worden dat ook economisch en
cultureel weer meetelt. Waar
het leger niet meer de lakens
uitdeelt, maar zich nauwkeurig
houdt aan de regels van een
'Alte Kameraden'. Felipe Gonzalez wordt geflankeerd door de Franse
president Francois Mitterand en de Duitse oud-kanselier Willy Brandt
op een bijeenkomst van de Socialistische Internationale in 1976.
foto ap
moderne democratie. En waar gaan. Zozeer zelfs, dat Spanje al
de sociale voorzieningen, de ge- bijna niet meer in één adem
zondheidszorg en het onderwijs wordt genoemd met de andere
met sprongen vooruit zijn ge- zwakke broeders in de EG, zoals
Griekenland, Portugal of zelfs
Italië. Spanje heeft dat ten over
vloede bewezen met de meer
dan geslaagde organisatie van
de Olympische Zomerspelen in
Barcelona en de zonder inci
denten verlopen Expo in Sevilla.
Opvolger
Geen geringe prestatie voor de
socialisten, die er geen enkel
probleem mee hebben het suc
ces van het moderne Spanje ge
heel aan Gonzalez toe te dich
ten. Vandaar dat de partij er al
les aan gedaan heeft om hun in
middels gerijpte, wat grijs ge
worden leider opnieuw te vra
gen lijsttrekker te worden bij de
algemene verkiezingen, die bin
nen negen maanden moeten
plaatsvinden.
Daarbij heeft overigens mee
gespeeld, dat er binnen de partij
nog geen potentiële opvolger
voor Gonzalez is opgestaan en
peilingen aangeven dat de po
pulariteit van de PSOE flink aan
het tanen is. En alleen al de ver
zuchting van Gonzalez tegen
over enkele van zijn vrienden
en medewerkers dat hij met de
gedachte speelde om eens iets
anders te gaan doen dan pre
mier te zijn, deed menig socia
listische partijbons de schrik
om het hart slaan.
De bijeenkomst van zondag
in de Madrileens arena Las Ven-
tas was dan ook bedoeld om
aan alle onduidelijkheid een
einde te maken. Felipe Gonza
lez zal opnieuw lijsttrekker zijn
en de enige voorwaarde die hij
heeft gesteld, is dat de partij
hem geen regeeropdrachten
meegeeft die hem persoonlijk
tegen de borst stuiten.
Felipismo
Zoals voor de hand ligt, delen
lang niet alle Spanjaarden in de
euforie over tien jaar socialis-
tisch-getinte democratie. De
rechtse oppositiepartij Partido
Popular (PP) is al maanden be
zig de messen te slijpen voor de
komende verkiezingen en is er
van overtuigd dat er in 1993 een
einde zal komen aan het felipis
mo.
Tegenover de politieke kreto
logie van de PP .snijdt de kritiek
van vakbondsleider Nicolas Re-
dondo van de socialistische
vakbond UGT, veel dieper in
het PSOE-vlees. In een inter
view dat veel stof heeft doen
opwaaien, zegt deze voormalige
persoonlijke vriend van Gonza
lez dat tien jaar PSOE-regering
zeer belangrijk is geweest voor
de stabilisering van de demo
cratie. Ook prijst Redondo de
verbeterde positie van de
Spaanse vrouwen. Maar verder
is hij in zijn lof voor tien jaar
Gonzalez zuinig. Hij kraakt de
socialistische arrogantie, hekelt
het economisch beleid van mi
nister Solchaga en verwijt de re
gering niets te hebben l
aan het immense probleem
de werkloosheid.
De getrouwe achterban van
Gonzalez, die volgens opinieon
derzoeken al jarenlang de po
pulairste politicus in het land is,
zal dit een zorg zijn. Na alle
schandalen over corruptie,
machtsmisbruik, geldverspilling
en arrogantie om nog maar
niet te spreken over een snel
oplopend overheidstekort, een
inflatie die niet te beteugelen
valt en nog altijd fors stijgende
werkloosheid is het in deze
dagen vooral zaak om met ge
paste trots terug te kijken.
Felipe Gonzalez hield zijn ge
hoor van 35.000 getrouwen
zondag voor: „Tien jaar is niet
genoeg om de geschiedenis de
finitief te veranderen. Om van
Spanje echt een modem land te
maken, hebben we zeker twin
tig tot vijfentwintig jaar nodig".
Of de Spaanse kiezer daar in
meerderheid ook zo over denkt,
zal pas volgend jaar blijken.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
Yitzhak Rabin moet zich dezer
dagen wel eens afvragen of hij
er verstandig aan heeft gedaan
bij zijn aantreden in juli naast
het minister-presidentschap
ook nog de portefeuille van de
fensie onder zijn beheer te ne-
Als premier verdeelt hij op dit
moment zijn aandacht tussen
het oplossen van de ruzie tus
sen de coalitiepartners Meretz
en Shas en het sturen van het
vredesoverleg in Washington.
En als Israëlisch minister van
defensie wordt hij geacht ade
quate acties te verzinnen en uit
te laten voeren in antwoord op
de bomaanslag in zuid-Libanon
door de pro-Iraanse Hezbollah-
organisatie.
Sinds 1978 wordt het uiterste
zuiden van Libanon bewaakt
door een militie, die wordt be
taald, bewapend en opgeleid
door het Israëlische leger. Israël
heeft de Libanese regering her
haaldelijk laten weten dat het
geen aanspraak maakt op het
grondgebied van deze 'veilig
heidszone'.
Terugtrekken
Het zou zich willen terugtrek
ken, zodra het Libanese leger in
staat en bereid is de rust in het
grensgebied te garanderen en
vijandelijke acties tegen Israël te
voorkomen. De Israëlische aan
wezigheid is ook bedoeld als
een drukmiddel zolang Syrië
een aanzienlijke troepenmacht
in Libanon handhaaft.
De regeringen in Baymt en Da
mascus beschouwen Israël als
een gewone bezettingsmacht,
maar ze zijn gedwongen de rol
van toeschouwer te spelen. Het
Libanese leger is machteloos en
Syrië heeft op dit moment geen
enkele behoefte aan een militai
re confrontatie. Hun enig mo
gelijke verzetsdaad is indirecte
en vooral verbale steun aan de
shi'itische Hezbollah, die zich
de rol heeft toebedeeld van al
gemeen beschermer van het
onderdrukte Libanese volle.
Mantelorganisatie
Hezbollah, de Partij van God, is
een mantelorganisatie van een
groot aantal radicale pro-Iraan
se groepen en cellen. Hezbollah
noemt zichzelf geen militie,
maar een verzetsbeweging te
gen buitenlandse overheersing.
Maar de situatie kan niet hele
maal worden los gezien van de
omstandigheid dat Iran de Hez
bollah opleidt en financiert.
Ook Syrië ontvangt aanzienlijke
geldelijke steun uit Teheran.
De afgelopen maanden heeft
Hezbollah zich militair gezien
betrekkelijk rustig gehouden.
De Partij van God nam met
aanzienlijk succes deel aan de
Libanese parlementsverkiezin
gen. Afgelopen zondag achtte ze
de tijd gekomen de Libanese
bevolking duidelijk te maken
dat haar strijders hun camoufla
gepakken niet definitief hebben
ingeruild voor grijze maatkos
tuums.
Verdrijving
Doel blijft het verdrijven van de
Israëli's uit 'het deel van Liba
non dat wij nog niet hebben be
vrijd'. De gefaseerde terugtrek
king van Israëlische leger in
1984 en 1985 blijft Hezbollah
niet'helemaal ten onrechte be
schouwen als het unieke pro-
dukt van haar gewelddadige
verzet.
Een probleem voor Israël is dat
Hezbollah zich duidelijk gren
zen heeft gesteld. De organisa
tie valt alleen Israëlische militai
ren aan op Libanees grondge
bied, 'legitiem geweld van de
bevolking tegen een bezettende
mogendheid' derhalve.
Hezbollah lanceert alleen Katy-
usha-raketten in de richting van
Israël als een directe vergelding
voor aanvallen van Israëls
luchtmacht en artillerie op doe
len ten noorden van de veilig
heidszone.
Premier Rabin is zich er heel
goed van bewust dat Hezbollah
'beheerst geweld' gebruikt. In
een besloten zitting van de par-
lemenstcommissie voor defen
sie en buitenlandse zaken waar
schuwde hij gisteren dat groot
scheepse militaire vergeldings
operaties ertoe kunnen leiden
dat Hezbollah alle remmingen
laat varen en gaat proberen zo
veel mogelijk slachtoffers te ma
ken onder de burgerbevolking
binnen Israël. Het staat vast dat
de organisatie daartoe in staat
is. Daarom heeft Rabin besloten
Hezbollah de kans te geven de
rol van een 'zuivere verzetsbe
weging' in zuid-Libanon te blij
ven spelen door een Israëlische
landmachtactie ten noorden
van de veiligheidszone uit te
stellen.
De Spaanse premier Felipe Gonzalez begroet 30.000 partijaanhangers
op een bijeenkomst van zijn socialistische partij in Madrid. Tien jaar na
dat hij Spanje's eerste democratische leider werd, heeft hij er nog steeds
zin in. foto reuter enrique shore
