Adios, amigo Willy
In Moermansk leeft de
Sovjetunie vrolijk voort
Iedereen kan zijn
gang gaan in China
Feiten &Meningen
MAANDAG 19 OKTOBER 1992
2
het echter de beurt aan het 'ge
wone volk'. Op ingetogen wijze
nemen de Berlijners en vele
anderen, uit oost en west af
scheid van hun 'Willy'.
Kleurenpracht
Het bos is op zijn mooist. De
bomen verblinden elkaar met
hun kleurenpracht. De winter-
hei zorgt op de grond voor een
paarse gloed. De bleke herfst
zon geeft het palet een betove
rende gloed. De weldadige rust
wordt slechts doorbroken door
voetstappen. Jong en oud trekt
in een lange processie naar die
ene met bloemen gemarkeerde
plek in het bos. Alsof geleid
door een onzichtbare regisseur
en een onweerstaanbare inner
lijke drang.
.Berlijn was de stad van Willy
Brandt. We missen hem", zei
burgemeester Eberhard Diep-
gen tijdens de herdenking. De
drukte op het Waldfriedhof
toont het aan.
„Willy Brandt was als een vader
voor ons. We hebben veel aan
hem te danken. Hij was een ju-
ter Mensch"Op fluistertoon
vertelt een Berlijnse van mid
delbare leeftijd waarom zij met
de bus naar Zehlersdorf is geko
men. Ze kan het verlies maar
moeilijk accepteren.
Zaterdag was ze er ook al vroeg
bij voor de Reichstag, waar zich
5.000 mensen verzamelden om
het officiële afscheid van Brandt
gade te slaan. En vrijdag heeft
ze drie uur in de rij gestaan om
Brandt in Rathaus Schöneberg
de laatste eer te bewijzen. Met
haar defileerden nog eens
14.000 mensen langs de baar.
„Dass war viel schoner", oor
deelt ze. Voor haar hoeft al die
andere poespas niet. „Politici
die hem niet zo lang geleden
verketterden, struikelen nu over
de goede woorden." Het bijzon
dere huldebetoon Brandt is
pas de derde politicus die deze
eer in de Rijksdag ten deel valt
kunnen veel Berlijners maar
matig waarderen. Alleen de uit
het hart gegrepen woorden van
de Spaanse premier Felipe Gon
zalez, die spreekt namens de
Socialistischelntemationale,
krijgen instemming. „Adios,
amigo Willy, zegt de geëmotio
neerde Gonzalez tot slot.
Man van het volk
Buiten is zijn toespraak alleen
via transistorradio's te beluiste
ren. Er is verzuimd luidsprekers
op te hangen, zodat het toege
stroomde publiek de plechtig
heid niet kan volgen. „Brandt
was een man van het volk en
juist het volk wordt buiten ge
houden", moppert een oudere
Berlijner wanneer militairen de
kist met het stoffelijk overschot
de trappen van de Reichtstagaf
dragen en naar de gereedstaan
de lijkwagen brengen.
Het markeert het slot van de zo
genaamde 'Staatsakt', waarbij
Brandt uitvoerig wordt gepre
zen. „Hij heeft een tijdperk ge
zicht gegeven. Wij buigen in
dankbaarheid", zegt bondspre
sident Richard van Weizsacker.
„Willy Brandt zag het als zijn
taak bruggen te bouwen
bruggen over de Muur en over
prikkeldraad, bruggen naar on
ze buren in het Oosten en de
laatste jaren vooral bruggen van
Noord naar Zuid", stelt bonds
kanselier Helmut Kohl.
Bondsdag-voorzitter Rita Süs-
smuth herinnert eraan dat
Brandt op 20 december 1990 in
deze zelfde Reichtstageen van
de mooiste momenten uit zijn
veel bewogen leven heeft ge
kend. Als nestor van de volks
vertegenwoordiging opende
Brandt liefst 34 jaar lang lid
van de Bondsdag na de her
eniging van Duitsland de eerste
zitting van het nieuwe parle
ment. „Hij werd niet alleen ge
acht, maar hij was ook geliefd",
aldus Süssmuth.
Dat laatste was bij de val van de
Muur in 1989 nog eens geble
ken. Onder aan de Muur voor
de Brandenburger Tor, op enke
le tientallen meters van de
Het is passend dat de lijkstoet vanaf de Reichtstag aan de Brandenbur
ger Tor voorbij rijdt, over de Strasse der 17Juni naar begraafplaats Ze
hlersdorf. foto dpa
Rijksdag, werd Brandt door
tienduizenden Duitsers uit oost
en west toegejuicht waar andere
politici werden getracteerd op
een hels fluitconcert. Hij had
die Muur weerstaan, had op
diezelfde plek met onder andere
de Amerikaanse president John
F. Kennedy om het verdwijnen
ervan geroepen. Hij had de
hoop op hereniging levend ge
houden. Met kleine stapjes,
zoals de bezoekersregeling voor
Berlijnse gepensioneerden, en
met grote stappen zoals in de
verzoening met Oost-Europa.
Buitenlandse gasten
Het is dan ook passend dat de
lijkstoet vanaf de Reicfitstagaan
de Brandenburger Tor voorbij
rijdt, over de Strasse der 17.Juni
naar Zehlersdorf. Op de trappen
van het westportaal kijken be
halve de familie ook tientallen
vooraanstaande Duitse politici
en een keur aan buitenlandse
gasten toe. De presidenten van
Frankrijk, Finland, Portugal, de
premiers van onder andere
Noorwegen, Zweden, Grieken
land en Spanje, de bondskanse
lier van Oostenrijk, de Britse
kroonprins Charles, de secreta
rissen-generaal van de NAVO
en de VN.
Verder veel ministers en gewe
zen regeringsleiders, oud-presi
dent Ortega van Nicagarua bij
voorbeeld en Michail en Raisa
Gorbatsjov, die op het laatste
nippertje toestemming kregen
om naar Berlijn te reizen. Even
als overigens president Perez
van Venezuela, die na de mis
lukte staatsgreep in zijn land in
februari van het Congres een
reisverbod kreeg. In dit gezel
schap steekt de Nederlandse
vertegenwoordiging (vice-pre
mier Wim Kok) wel wat mager
tjes af.
Als de eerste gasten de Rijksdag
verlaten merkt een jonge man
op: „We zullen pas later besef
fen wie we hebben verloren. We
zullen Willy Brandt erg missen."
Politiemannen laten de kist met het lichaam van Willy Brandt zakken in
zijn graf op het Waldfriedhof, een begraafplaats in het bos.
foto rtf reinhard krause
Mann hat sich bemiiht. Deze vier simpele woorden heeft
Willy Brandt gekozen als zijn grafschrift. Het betekent zo
veel als 'Ik heb mijn best gedaan'. Het tekent de beschei
denheid van de zaterdag begraven voormalige Duitse
bondskanselier en winnaar van de Nobelprijs voor de
vrede. Hij heeft meer dan alleen zijn best gedaan. Brandt
stelde zijn leven in dienst van vrede, vrijheid en gerech
tigheid.
Staatshoofden en regeringslei
ders zijn uit de hele wereld naar
Berlijn gekomen om de negen
dagen eerder op 78-jarige leef
tijd aan darmkanker gestorven
Brandt te eren. Indrukwekken
der is echter het stille huldebe
toon van de Berlijners. Die trok
ken gisteren naar Zehlersdorf
om definitief afscheid te nemen
van de man die Berlijn door de
strengste vorst van de Koude
Oorlog loodste.
De eerste mensen staan al vroeg
op de Potsdamer Chausseexoor
de hekken van het Waldfried
hof. Een begraafplaats in het
bos. Met recht een laatste rust
plaats. Hier is Willy Brandt be
graven. Naast het graf van een
andere grote man uit de ge
schiedenis van de Duitse hoofd
stad, oud-burgemeester Ernst
Reuter.
De begrafenis zaterdag was een
familie-aangelegenheid. Op ver
zoek van Brandts derde vrouw
en weduwe Brigitte werd het
publiek op ruime afstand ge
houden. Zoals dat ook gebeurde
bij de plechtige herdenking van
de oud-kanselier, oud-minister
en oud-burgemeester in de
Reichstag. Nu, een dag later, is
Het 'magische wapenvan Deng
MEDEWERKER
'De theorie van kameraad Deng
Xiaoping over het opbouwen
van socialisme met Chinese ka
raktertrekken is een zeer sterk
magisch wapen.' Het Volksdag
blad, spreekbuis van de Chinese
Communistische Partij, kwam
afgelopen week woorden te kort
om de verdiensten van de 88-ja-
rige 'vader van de hervormin
gen' lof toe te zingen.
De leer van Deng, omschre
ven als 'modern marxisme dat
van China een ontwikkeld land
zal maken', heeft zeven dagen
lang centraal gestaan op net
veertiende partijcongres fn Pe
king. De gedelegeerden hebben
een week lang achter gesloten
deuren gesproken over de plan
nen voor een op kapitalistische
leest geschoeide economie in
gebed in een communistisch
politiek systeem. Ze hebben er
gisteren zonder uitzondering
mee ingestemd dit op te nemen
in de beginselverklaring van de
partij.
Om aan te tonen dat de partij
in de juiste richting koerst,
schreef het Volksdagblad nog:
'Kameraad Deng Xiaopings
theorie is niet voortgekomen uit
de boeken, maar is gesmeed in
de hete vuren van het leven.'
Misschien zit daar echter juist
de knoop. Wat door de partijtop
inderhaast is gebombardeerd
tot een theorie, Is niet veel meer
dan een zeer vage omschrijving
van Chinees socialisme. De par
tijleiding kan daarmee elke be
slissing verdedigen, of deze nu
een verdere hervorming is of
het tegendeel.
De spil waarom alles draait, is
het ontwikkelen van een 'socia
listische markteconomie'. Maar
ook leidinggevende politici heb
ben de afgelopen week geen
omschrijving kunnen geven van
hoe zo'n stelsel eruit ziet. 'De
theorie kan verrijkt, verbeterd
en ontwikkeld worden als we
hem in praktijk brengen', zei de
vice-minister voor herstructure
ring van de economie.
De vaagheid heeft niet alleen
voordelen voor de politici, maar
ook voor de gewone burgers. In
dc maatschappij heeft zich na
1978 'oen Deng economi
sche hervormingen afkondigde
en de deur naar het Westen
openzette met name in de
kustprovincies een kapitalisti
sche economie ontwikkeld die
niet meer past in de oude
marxistische ideologie, maar
wel welvaart brengt. Om dat
laatste is het Deng te doen; dat
de Chinees in de straat te eten
heeft en tevreden blijft. Alleen
in die omstandigheid kunnen
de huidige leiders hun machts
posities behouden en dat willen
ze allemaal.
De opvatting van Deng, ver
woord tijdens zijn inmiddels
fameuze bezoek aan het zuiden
van China begin dit jaar, is
pragmatisch. „Al wat de wel
vaart van de bevolking ver
hoogd, is socialistisch, want ar
moe is niet gelijk aan socialis
me." Daarom krijgen kapitalis
tische middelen vrij baan in het
Rijk van het Midden.
Het veertiende partijcongres
kan geen wending in de ge
schiedenis worden genoemd.
Het legt een ontwikkeling in de
maatschappij vast die al meer
dan tien jaar aan de gang is. Dat
maakt het voor conservatieve
krachten moeilijker om de klok
terug te draaien. Dit krijgt nog
een extra accent door een ferme
vernieuwing van het Centraal
Comité, het hoogste partijor
gaan, en het Politburo.
De vraag waar iedereen mee
blijft zitten, is: 'Wat gebeurt er
als Deng Xiaoping komt te over
lijden?' Zoals een westers diplo
maat in Peking opmerkt: „Deng
Xiaoping is er duidelijk niet in-
geslaagd een opvolger aan te
wijzen waardoor er na zijn dood
een machtsvacuüm dreigt." In
de machtsstrijd zullen opnieuw
de verschillende kampen tegen
over elkaar komen te staan. Dan
kan het leger een doorslagge
vende rol spelen. Tot nu toe
hebben de militairen de hervor
mingen met kracht verdedigd in
ruil voor een verhoging van het
defensiebudget en meer invloed
in de top van de partij. Waarne
mers achten het echter niet on
mogelijk dat het leger overloopt
naar het conservatieve kamp als
de hervormingsgezinden ook
het politieke systeem willen
gaan veranderen.
Arm Greenpeace, arme bemanning van de Solo
De Communistische Partij van China komt woorden te kort om de 88-jarige 'vader van de hervormingen'
Deng Xiaoping te prijzen. Gisteren werd het veertiende partijcongres afgesloten. foto afp
MOERMANSK HANS CELEUNSE
CORRESPONDENT RUSLAND
Lang leve het marxisme-leninis-
me. In Moermansk lusten ze er
nog pap van. De autoriteiten
dan. Bij de poolcirkel leeft de
Sovjetunie nog vrolijk voort. De
leuzen die deze noordelijke ha
venstad 'opfleuren', getuigen er
van.
Arm Greenpeace dus. Het actie
schip Solo werd gistermorgen
aan de ketting gelegd op de mi
litaire basis Tjoeva Goeba, zo'n
40 km van de stad. En vervol
gens duurde het isolement,
waar de bemanning, onder wie
acht Nederlanders, sind maan
dag in verkeren, vrolijk voort.
Slechts één uitzondering maak
te het ministerie van buiten
landse zaken in Moskou: consu
laire vertegenwoordigers van
zes westerse landen werden gis
teren per boot van Moermansk
naar de basis vervoerd. Maar de
Russische advocaat die Green
peace had ingeschakeld, plus de
correspondent van deze krant
en een reportageteam van RTL-
4, werd het door de militaire au
toriteiten onmogelijk gemaakt
de Solo te bezoeken en met de
bemanning te spreken.
De Nederlandse vice-consul
Dirk-Jan Kop had de beschilde
ring op sommige stadsbussen
'Moermansk, zusterstad van
Groningen' nog als een sig
naal van veranderde tijden be
groet, maar Kop slaagde er voor
zijn vertrek naar de militaire ba
sis niet in de almachtige Dienst
Grenstroepen diets te maken
dat het tijdperk van persbreidel
en ambtelijke willekeur echt
voorbij is.
De commandant van de sleep
boot, die het diplomatencorps
naar de Solo zou brengen, hield
advocaat en pers eerst van
boord met het argument dat er
onvoldoende zwemvesten voor
radig waren. Dit wantrouwen in
de deugdelijkheid van zijn eigen
varend materiaal bleek niet te
gelden voor twee oudere heren,
die zich voorstelden als „corres
pondenten van het staatspers-
bureauTass".
Advocaat Viktor Kozlov sprak er
De Nederlandse vice-
consul Dirk-Jan Kop is
gisteren in Moermansk
aan boord gegaan van het
Greenpeace-schip Solo.
Kop heeft met de
bemanning en met de
Nederlandse kapitein
Kuiken gesproken. De
bemanning maakt het
goed, is gezond en wordt
niet bedreigd, aldus Kop.
Een onderzoekscommissie
beraadt zich intussen op
een nabijgelegen Russisch
marineschip over de
aanklacht. Zolang dit
duurt, mag een door
Greenpeace ingehuurde
Russische advocaat niet
aan boord van de Solo.
Officieel moet 72 uur na
het moment van
binnenkomst een
aanklacht tegen de
bemanning worden
geformuleerd.
schande van. „De bemanning
heeft er volgens onze wetten
recht op om vóór het eerste ver
hoor een advocaat te spreken",
brieste hij in de vrieskou. Vol
gens Kozlov, versierd met tatoe
ages als zichtbare tekenen van
een zeemansverleden, had ook
al lang een aanklacht tegen ka
pitein Kuiken en zijn man
schappen moeten zijn inge
diend. „Volgens onze wet dient
dat binnen 72 uur na aanhou
ding te gebeuren. De Solo-be
manning is vorige week maan-
De advocaat wist niet helemaal
zeker of er in deze wellicht ver
schil is tussen het zee- en land
recht. Zou het er echt toe doen?
Het had er in Moermansk alle
schijn van dat de diplomatie in
Moskou slechts met de grootste
moeite de militairen bij de
poolcirkel tot enige medewer
king weet te bewegen.
Schande
Zo kreeg vice-consul Kop, die al
sinds donderdag in Moermansk
verblijft, pas op het laatste mo
ment bericht dat hij en zijn col
lega's tot de Solo zouden wor
den toegelaten. Daarvoor had
Kop, net als de journalisten en
Greenpeace, vermetel gepoogd
uit te zoeken wie er nu eigenlijk
de touwtjes in handen heeft in
de Solo-affaire. Tot gisteren was
er bijvoorbeeld geen enkel di
rect contact met de staatscom
missie die vanuit Moskou naar
Moermansk was afgereisd om
te beslissen of de Solo-beman
ning strafrechtelijk wordt ver
zorgd. De commissie hield zich
op een .van de marineschepen
op de basis buiten schot. De
zwijgzaamheid van de plaatse
lijke autoriteiten gaat zelfs zo
ver dat geen telefoonnummers
en adressen worden verstrekt
van de superieuren in Moskou
aan wie deze plaatselijke bon
zen hun gedrag toeschrijven.
„Die mensen aan boord zijn nu
al een week van de buitenwe
reld afgesloten. Ze hebben geen
enkele contact met hun familie.
Het is een schande", aldus Ste
ven Shollhorn van Greenpeace.
Mogelijk hebben Shollhorn en
collega-activiste Liz Cunning
ham afgelopen zaterdag offi
cieel Moermansk al te zeer te
gen zich i:i het harnas gejaagd.
Tegen KGB-kolonel Sjeljoechin
schreeuwde Cunningham het
schandelijk te vinden dat de
verantwoordelijken voor het
dumpen van Sovjet-kernafval
bij Nova Zembla vrijuit gaan,
terwijl milieubeschermers wor
den vervolgd. „Wij zijn niet
bang voor jullie. Wij komen te
rug", schreeuwde ze. „Dat is
niet mijn verantwoordelijk
heid", reageerde Sjeljoechin
koeltjes en verstrekte het tele
foonnummer van zijn superieur
in Leningrad, pardon, Sint Pe
tersburg. Die bleek vervolgens
onbereikbaar.
Tass meldde gisteravond trots
dat het zijn plaatselijke corres
pondent Vasily Bjeleoesov was
gelukt aan boord van het kust
wachtschip te komen dat de di
plomaten naar de Solo bracht.
De vrije pers staat voor niets.
