Cultuur Kunst
Con Amore: 80 jaar zingen met liefde
Shylock als de
kille bureaucraat
m°eten
Vindingrijke
choreografie
DONDERDAG 15 OKTOBER 1992
21
Rauw
Debuut
n Twaalf Ierse pop-
Z. J muzikanten begin
nen een soulband. The
Commitments is rauw, re
alistisch, vol grappige de
tails en anekdotes. En de
beste rockfilm sinds jaren.
r Menno van Bee-
ZL J kum debuteert met
'24 uur aan zee': het eeu
wige verlangen naar een
ander en de onmogelijk
heid om lief te hebben.
„Als we de muze
^7^7 onderverdelen, staat
poëzie bij mij op de
eerste plaats, muziek
op de tweede en beeldende
kunst op de derde plaats. Toch
kies ik voor deze rubriek niet
voor een gedicht. Nee, ik heb
twee dingen in mijn
woonkamer hangen waaraan ik
enorm ben gehecht. Zou ik niet
meer uit mijn leven kunnen
wegdenken. Het gaat om een
wandkleed en drie paneeltjes
met daarop een voorstelling in
houtsnijwerk.
Dit kleurige wandkleed hing in
onze ambtswoning aan het
Visserpark eigenlijk veel mooier,
ruimer. Maar we (mijn vrouw
en ik) kunnen het niet meer
missen. Vandaar. Het is
gemaakt door de Alphense
kunstenares Ansje van Dijk. We
hebben haar toen ik hier net
burgemeester was, in 1980, een
vrije opdracht gegeven. Ik
kende haar werk al uit mijn
wethoudersperiode. Op
tentoonstellingen sprong het
eruit door de vrij felle
kleurstelling. Juist toen de
gedekte tinten, bruin en beige,
in de mode waren. We hebben
dus niet gezegd het moet dat of
dat zijn.
Het resultaat vind ik heel mooi.
Ze heeft voor mijn gevoel twee
werelden geschapen. Droom en
werkelijkheid. Hier gaat iemand
door een poort. Dit tempeltje is
vast en zeker een toespeling op
het Romeinse verleden van
Alphen. Een plezierig doek.
Aan die paneeltjes zit een heel
ander verhaal vast. Veel
emotioneler. Het is een
herinnering aan mijn periode
als burgemeester in De Lier.
Een pastoor die toentertijd in
ons dorp zo'n beetje
onbezoldigd cultureel
ambtenaar was, had ervoor
gezorgd dat in de
expositieruimte van het nieuwe
gemeentehuis een
tentoonstelling kwam ter
gelegenheid van de 4-mei-
herdenking. De kunstenaar die
hij ervoor had gevraagd was
voor mij de onbekende
dominee Jan Drost. In de oorlog
was hij predikant in De Lier en
daama is hij de hele wereld over
getrokken. Zijn werk op de
expositie was heel divers:
houtsnijwerk, olieverven,
ballpoint-tekeningen. Ik was er
door geroerd. Er volgden meer
tentoonstellingen van hem. De
dominee-kunstenaar leerde ik
goed kennen. Het is een vriend
van me geworden.
Donnerprijs voor Kees Fens
den haag De prijs van de Nederlandse Boekverkopersbond, de
J.H. Donnerprijs, gaat deze keer naar auteur en hoogleraar Let
teren Kees Fens. Fens krijgt de onderscheiding (een penning en
2.500 gulden) voor 'zijn uitzonderlijke kennis van en grote liefde
en bevlogenheid voor literatuur, boeken en boekhandels'.
De J .H. Donnerprijs wordt eens in de vijf jaar uitgereikt. Hij ging
in 1987 naar A. Wouters van de Vlaamse Vereniging ter Bevorde
ring van de Belangen van de Boekhandels.
Puzzeltocht langs natuurwonderen
leiden Voor kinderen is er tijdens de tentoonstelling 'Topstuk
ken in Stelling', die tot en met 25 oktober in het nationaal Na
tuurhistorisch Museum aan de Pesthuislaan te zien is, een puz
zeltocht uitgezet. In de vorm van een spannende ontdekkings
reis worden de kinderen langs alle natuurwonderen geleid. Bo
vendien kunnen zij met kleur- en vouwplaten hun eigen dino
sauriërs reconstrueren. Voor volwassenen worden elke middag
om drie uur lezingen gehouden. Conservatoren vertellen over
het dino-skelet, het fossiel van het oerpaardje en de dodo. In
lichtingen: 071-140143.
Zaterdag jubileumuitvoering in Pieterskerk
dans
recensie maarten baanders
Voorstelling: Spel zonder woorden door
RAZ. Gezien 14/10 LAKtheater, Leiden
Het werk van choreograaf
Hans Tuerlings is geen pure
dans. Hij verwerkt zijn dansbe
wegingen in een dramatisch ge
geven. Zijn aanpak is origineel,
hij heeft een persoonlijke stijl
en toch blijkt hij telkens op
nieuw iets totaal nieuws op het
toneel te kunnen zetten. De vo
rige produktie, 'De reis' (naar
een roman van Céline) was een
rijkgeschakeerd geheel met veel
attributen en duidelijk herken
bare personages. Zijn nieuwe
voorstelling, 'Spel zonder woor
den', is een dansbewerking van
een stuk dat Samuel Beckett
schreef voor twee mimespelers.
Soberheid en precisie kenmer
ken Becketts absurdistische the
ater. Dat is dus iets heel anders
dan de barokke stijl van Céline.
Het is opvallend hoe voortreffe
lijk Tuerlings de kem weet te ra
ken van auteurs die zo van el
kaar verschillen. In 'Spel zonder
woorden' gaan dans en abstrac
te mime samen. Muziek en de
heldere belichting geven het to
neel een verlaten sfeer. Hierin
voeren de dansers, Linhares Ju
nior en Eelco Roovers, bewegin
gen uit die op het eerste gezicht
zeer eenvoudig zijn. Maar Tuer
lings weet het sobere materiaal
waar hij voor gekozen heeft met
grote vindingrijkheid uit te bui
ten. Naarmate de voorstelling
vordert, dringt het tot je door
hoe geraffineerd de bewegingen
van de dansers op elkaar zijn af
gestemd. Heel subtiel roept de
één een gebaar van de ander
op. De personages zijn in hun
verlatenheid op elkaar aange
wezen en in alles drukken ze uit
hoezeer ze hun situatie samen
delen. Hun karakters zijn ver
schillend: de één is sterk en ze
ker, de ander is afhankelijk en
soms onbeholpen als hij even
niet weet hoe hij op de ander
moet reageren. Zijn mimiek
doet af en toe aan Stan Laurel
denken. In het tweede deel
maakt dit subtiele spel plaats
voor dynamische passages,
waarin veel bewegingen uit het
begin terugkeren. De emoties
worden feller en de tederheid
waarmee ze elkaar aan het eind
weer vinden, is ronduit ontroe
rend.
theater
recensie wunand zeilstra
'De Koopman van Venetië' van William
Shakespeare door Het Nabonale Toneel.
Regie en bewerking Ger Thijs Verta
ling Bert Voeten Decor Paul Gallis
Spel Hans Crotset, Jacqueline Blom, Gijs
Scholten van Aschat, Leslie de Gruyter
e.a. Gezien: 8/10, (première) Koninldi|ke
Schouwburg. Den Haag Aldaar nog te
zien 21 t/m 25/10,16 t/m 18/11 en 25
t/m 29/11.
Van moderne kostuums of
eigentijdse telefoons en ander
soortige anachronismen in
een willekeunge Shakespeare-
enscenering kijkt geen mens
meer op. Ook regisseur Ger
Thijs maakt er in zijn regie van
'De Koopman van Venetië' re
gelmatig gebruik van. Aange
zien het inmiddels een alge
meen toegepast stijlmiddel is
geworden, is het shockerende
of lachwekkende effect ervan
sterk verminderd. Desondanks
is er natuurlijk niets op tegen
om dit middel weer eens toe te
passen, al is het in dit concrete
geval nog maar de vraag, of
het voor de interpretatie van
het stuk iets oplevert.
Als het alleen maar zou die
nen om het omstreden ver
haaltje van Shakespeare tijdlo-
zer te maken en dientengevol
ge dichter bij onze belevings
wereld te brengen, is dat een
weinig overtuigend argument.
En als het 'comedy'-karakter
erdoor versterkt dient te wor
den, is ook dat een magere re
den. Vooral ook omdat de 'ac
tualisering' slechts gedeeltelijk
is doorgevoerd, aangezien het
toneelbeeld, voornamelijk be
staande uit acht verplaatsbare
zuilen, eerder een afstandelij
ke. ondefinieerbare indruk
maakt en een historische sfeer
ademt. De Bill Clinton-persif
lage bijvoorbeeld wordt door
Gijs Scholten van Aschat (in
een dubbelrol) best geestig ge
speeld, maar maakt het stuk
zelf niet actueler. Deze Clin-
ton-figuur is één van de drie
huwelijkskandidaten. De rijke
erfdochter Portia namelijk laat
de naar haar hand dingende
vrijers kiezen uit drie kistjes.
Wie het juiste kistje met haar
portret erin weet aan te wij
zen, mag met haar trouwen.
Bill Clinton op vrijersvoeten;
een aardig, maar verder weinig
relevant en zelfs op een mak
kelijk succesje mikkend inter
mezzo. Bij dit stuk gaat nu
eenmaal de aandacht uit naar
Shylock. de meedogenloze, op
geld beluste jood. Uit de ma
nier waarop Antonio, een
koopman te Venetië, en zijn
vrienden op de jood Shylock
afgeven, spreekt onverbloemd
antisemitisme.
Op dat punt is de regisseur
terecht veel ernstiger. Daar
laat hij in alle hardheid twee
denkwerelden op elkaar bot
sen. De christen Antonio ver
afschuwt de jood Shylock,
maar doet wel zaken met hem.
Komt hij zijn verplichtingen
•niet na. dan zint Shylock op
wraak en eist onvermurwbaar
op wat hem volgens hun bei
der overeenkomst toekomt: hij
mag een pond vlees snijden
uit het lichaam van Antonio.
De Shylock in de vertolking
van Hans Croiset is geen ko
mische figuur; na de Holo
caust zou dat ontoelaatbaar
zijn (daarom ook doen die
grappen in de rest van de en
scenering soms enigszins mis
plaatst aan). Evenmin is hij
een tragisch slachtoffer van ra
cisme: het zou de strekking
van het stuk ongevaarlijk ma
ken. Het antisemitisme staat
hier in algemenere zin voor
haat tussen mensen onderling.
In deze interpretatie komt dat
vooral tot uitdrukking in de
onverzoenlijke botsing tussen
twee mensen met verschillen
de uitgangspunten: kille prin
cipiële standvastigheid van
Shylock tegenover opportunis
tische compromis-bereidheid
van Antonio.
Deze Shylock draagt geen
kaftan en keppeltje. Deze Shy
lock probeert een stereotype te
mijden. Deze Shylock draagt
een gewoon zwart pak en
heeft voortdurend een modem
■lU'llfJll Mj /li h Ml) rirt (T
uit als een hedendaagse amb
tenaar die zich als de kille bu
reaucraat slechts aan de afge
sproken regeltjes wenst te
houden. Dat in principe onop
geloste conflict komt door de
eigentijdse vormgeving in alle
hardheid over, de vrolijke,
maar ongeloofwaardige, af
loop van het stuk ten spijt.
Voor boeken altijd eerst naar De Slegte.
Breestraat 73, Leiden. Tel. 071-122007
In de pauze worden er bloemen verkocht. Vers, net van
de veiling. De opbrengst komt ten goede aan het koor.
'Con Amore', de christelijke oratoriumvereniging bestaat
80 jaar, heeft ruim 80 leden en zaterdag 17 oktober is de
jubileumuitvoering in de Pieterskerk.
Hoe gezellig en vriendschappe
lijk de koorleden ook met elkaar
omgaan, gewerkt wordt er op de
repetitie-avonden. En hard ook.
Want het zijn niet de eenvou
digste werken die op het pro
gramma staan. Zware stukken.
Nu ja, zwaar: dat is het oordeel
van de leek. Peter Snaterse,
voorzitter van Con Amore en
eerste tenor, legt uit dat inspan
ning juist ontspanning voor de
koorleden betekent. „Een op
het oog moeilijk stuk vormt een
uitdaging. En oratoriums zijn
vaak heel vrolijk. Zo'n mis van
Gounod, daar zitten echt heel
vrolijke stukken in. Het gaat er
om dat we muziek met onze
stem maken."
Velen zijn al jaren lid van het
koor. Snaterse zelf, maar ook
Bep van Luijk, eerste alt en als
bestuurslid 'algemeen adjunct',
een manusje-van-alles zoals zij
het zelf kenschetst. De meeste
koorleden komen niet uit Lei
den, maar uit omliggende ge
meenten. „Het is inderdaad
geen typisch Leids koor", aldus
Wil Kroon, eerste sopraan èn
secretaresse. Het ledenbestand
telt 82 leden, van wie tweederde
niet uit Leiden afkomstig is. „In
de dorpen heb je natuurlijk ook
wel koren, maar niet van de
kwaliteit en omvang van deze
oratoriumvereniging."
Over de omvang van 'Con
Amore' wil het bestuur wel kwijt
dat er een voortdurend gebrek
is aan tenoren en eerste sopra
nen. Ook jongeren kan de vere
niging wel gebruiken. Auditie
wordt er niet gedaan. „Dat se
lecteert zichzelf uit. De meeste
nieuwe leden lopen een tijdje
mee en blijkt dat ze niet vol
doen, dan stappen ze uit zich
zelf op. De meeste mensen kun
nen echter goed zingen, al den
ken ze zelf van niet."
Vaste dirigent is Piet Kiel.
Concessies doet hij niet. Een
koorwerk moet kwaliteit heb
ben. Mist 'Con Amore' een aan
tal zangstemmen, dan wordt
het koor aangevuld met leden
van zijn 'hulpkoor' uit Aals
meer. Dat heeft wel als gevolg
dat het repertoire van beide ko
ren enigszins op elkaar moet
worden afgestemd.
Wat de keuze van de uitvoe
rende werken betreft is ook hier
'regeren is vooruitzien' het mot
to. Want de jaarlijkse uitvoering
wordt begeleid door het Rand
stedelijk Begeleidings Orkest.
Een professioneel orkest dat tal
van koren in Zuid-Holland be
geleidt en dus een volle agenda
heeft. Snaterse: „We moeten
ons repertoire wel twee of drie
jaar van tevoren vaststellen."
Voor de jubileumuitvoering
heeft dirigent Kiel gekozen voor
een vrij onbekend werk: de
Messe c-Moll van Schumann.
Verder op het programma de
Messe Solennelle van Gounod
en het Te Deum van Dvorak.
Behalve de jubileum-uitvoering,
wat voor 'Con Amore' toch een
hoogtepunt mag heten, wordt
zoveel mogelijk 'werk' bij ande
re gelegenheden gezocht. Zo zal
het koor te horen zijn in de can
tatedienst van de Pieterskerk op
29 november. En natuurlijk
wordt eens in de twee jaar de
Messiah ten gehore gebracht,
'Con Amore' repeteert: de Messe c-Moll van Schumann.
terwijl het Weihnachtsoratori-
um ook op het programma
staat.
Al dat gepraat maakt nieuws
gierig. Hoe klinkt het koor? Bij
het naderen van de repetitie
ruimte lijkt het alsof een stukje
van de hemelpoort is openge
zet. Dirigent Joop Schets, die op
het laatste moment Piet Kiel
moest vervangen, omdat deze
wegens ziekte een tijd is uitge
schakeld, is toch niet tevreden:
„Die uitspraak van dat 'Sanc-
tus', dat is een 'Sjlivovitsj-Sanc-
tus'," zegt hij bestraffend, daar
mee aanduidend dat de articu
latie van de s wel wat scherper
kan. Hij waarschuwt de koorle
den voor voetangels en klem
men: „Dit blijft een gevaarlijke
inzet," en zingt zelf de solopar
tijen voor, opdat het koor op
tijd kan inzetten. „Dit is een
goed koor," zegt hij na afloop
van de repetitie, „het niveau is
boven het gemiddelde."
Jubileumconcert C.O.V. 'Con
Amore' o.l.v. Joop Schets; me
dewerkenden: Hanneke Kaas-
schieter, sopraan, Ludwig van
Gljsegem, tenor, Charles van
Tassel, bas, en Ton van der
Meer, orgel. Begeleiding?
Randstedelijk Begeleidings Or
kest; uitvoering op zaterdag 17
oktober, Pieterskerk, Leiden,
aanvang 20.00 uur.
In deze rubriek komen al of niet bekende streekgenoten aan het woord die hetzij direct
hetzij zijdelings met kunst of cultuur te maken hebben. Zij praten over een
kunstvoorwerp waaraan zij bijzondere waarde hechten. Van de snuifdoos van oma tot
het grijsgedraaide muziekstuk en alles wat daar tussen zit. Vandaag spreekt
burgemeester M. Paats van Alphen aan den Rijn zijn bewondering uit. Hij is zijn
carrière ooit begonnen als muziekmedewerker van de Nieuwe Leidse Courant.
Nu die herkomst van die drie
paneeltjes. Ze zijn dus gemaak
door Jan Drost. Ik heb ze bij
mijn afscheid in 1979 van de
gemeenteraad cadeau
gekregen. Op die eerste
expositie was een aannemer
naar Jan toegekomen met de
mededeling: 'dominee ik heb
een mooi stukkie hout voor u'.
Het is een oude deur met
paneeltjes afkomstig uit de
gesloopte kerk in Lier. En juist
op die paneeltjes heeft hij voor
mij het houtsnijwerk
aangebracht. Uit Liers materiaal
als het ware. Jan heeft er voor
mij drie wijze Figuren op
aangebracht. Figuren die alles
met de wet en het gebed te
maken'hebben. Ze zijn mij zeer,
zeer dierbaar.
Drost heeft geen enkele
kunstzinnige opleiding genoten.
Hij is een autodidact. Ik denk
dat het iemand is die we
bijzonder hebben leren
waarderen. Dominee-dichter
kwam in protestantse kringen
wel voor, maar dominee
schilder werd nooit zo
hoog aangeslagen. Ik
denk dat Jan voor eeru
verandering heeft
gezorgd'.
