1992
Steeds meer
chemicaliën
ingezameld
Decoration
Fair
Een snoek ziet helemaal niets in het Spaarne
Over leven
Protest tegen vuilstort PEN-eiland
Bekendste paddestoel floreert in ons land
Land- en
krijgen 't
tuinbouw
moeilijk
ZATERDAG 10 OKTOBER 1992
Vogeltrekexcursie Bloemendaal
bloemendaal aan zee De vogeltrek is in volle omvang losgebar
sten. Morgen staan gidsen van het IVN Haarlem en de Vogel-
werkgroep Zuid-Kennemerland klaar om vogelkenners en leken
te begeleiden bij het waarnemen van de trek bij Bloemendaal
aan Zee. Hoeveel vogels er morgen te zien zijn. hangt sterk af
van de weersomstandigheden. Met wat geluk zijn er langs de
kust zo n vijftig verschillende vogelsoorten waar te nemen. Het
vertrek is om acht uur 's ochtends aan de kop van de Zeeweg in
Bloemendaal aan Zee. De excursie duurt ongeveer twee uur. Kij
ker en warme kleding aanbevolen, honden niet toegestaan.
Twee onderscheidingen voor C. Sprey
bloemendaal» Ter gelegenheid van zijn afscheid als algemeen di
recteur van het Noordhollandse waterleidingbedrijf PWN heeft
dr. C. Sprey afgelopen donderdag twee onderscheidingen gekre
gen. Vanwege bijzondere verdiensten kreeg Sprey de zilveren
penning van de provincie en hij werd bovendien benoemd tot
Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. De heer Sprey
kwam in 1969 als directeur bij het PWN en heeft zich gedurende
zijn loopbaan met kracht ingezet voor de integratie van drink
watervoorziening en natuurbeheer. Hij kreeg voor dit werk in
1990 een eredoctoraat van de Vrije Universiteit.
De Milieufederatie Noord-Hol
land heeft fel geprotesteerd te
gen plannen van de provincie
Noord-Holland om grof vuil te
gaan storten op het zogenoem
de PEN-eiland bij Diemen. Vol
gens de milieufederatie mag dit
natuurgebied aan de rand van
het IJmeer niet worden veran
derd in een stortplaats.
De milieufederatie schrijft dit
in reactie op de startnotitie voor
een Milieu Effect Rapportage,
die moet uitwijzen waar de
nieuwe stortplaats voor het
zuid-oostelijk deel van Noord-
Holland moet komen: bij de
elektriciteitscentrale van Die-
men of in de Bloemendalerpol
der tussen Muiden en Weesp.
Milieugedeputeerde G. de
Boer heeft er geen geheim van
gemaakt dat het depot wat hem
betreft op het PEN-eiland wordt
aangelegd. Het PEN-eiland is
een deels moerassig, deels be
bost gebied, dat zeventig soor
ten broedvogels herbergt. Maar
volgens De Boer zijn de natuur
waarden van het gebied al over
hun hoogtepunt heen en zullen
ze de komende jaren alleen
maar verslechteren.
De milieufederatie betwijfelt
of er in dit deel van de provincie
wel zo'n grote stortplaats nodig
is. Verder wijzen de Noordhol
landse milieugroepen op de bij
zondere natuurlijke en land
schappelijke waarden van het
PEN-eiland en de Bloemenda
lerpolder, die beide deel uitma
ken van de landelijke en provin
ciale ecologische hoofdstruc-
Het getuigt volgens de milieu
federatie van weinig realiteits
zin om een 'tijd- en geldverslin
dende' MER-procedure te be
ginnen, omdat het rijk toch niet
zou accepteren dat deze plaat
sen als stortplaats worden aan
gewezen. Het ministerie van
landbouw overweegt het PEN-
eiland aan te kopen om het als
natuurgebied over te dragen
aan Staatsbosbeheer.
Volgens de milieufederatie
kan worden volstaan met een
grotere nieuwe stortplaats ten
westen van Amsterdam en
slechts een kleine ten oosten
daarvan. Als mogelijke plaatsen
daarvoor worden onder meer
genoemd: een nieuw buiten
dijks gebied langs de IJssel-
meerdijk, de Flevopolder en het
terrein van Muiden Chemie bij
Muiden.
Open dag schip
De Reinwater
'De Reinwater' houdt mor
gen open dag in Haarlem.
Het schip van de Stichting
Reinwater is tussen twaalf en
vijf uur voor iedereen toe
gankelijk. Basisscholen kun
nen zich niet meer aanmel
den voor een les in het om
gebouwde vrachtschip. Het
leslokaal is volgeboekt tot 16
oktober, wanneer 'De Rein
water' weer uit Haarlem ver
trekt.
Behalve voor onderwijs
aan schoolkinderen en groe
pen wordt 'De Reinwater'
ook ingezet voor onderzoek
en acties. Morgen kunnen
aan boord onder meer een
tentoonstelling over water
vervuiling en een laboratori
um worden bezichtigd. Het
schip ligt afgemeerd in het
Spaarne. aan de stadszijde
bij de Langebrug.
In een van de voorgaande ru
brieken zag u de rode klaver.
Trifolium pratense, afgebeeld.
Pratense betekent: in het wei
land groeiend. De bloemen zijn
verenigd tot grote bolronde
hoofdjes. Het komt vaak voor
dat ze twee aan twee aan het
eind van de bloemstengel staan.
Die hoofdjes zijn ongesteeld en
aan de voet hebben ze minstens
twee drietallige bladen.
De rode tot purperkleurige
bloemkroon is heel bijzonder
gebouwd. Zó bijzonder dat er
een heel aparte bestuivings-
techniek ontstaat, waarbij ei
genlijk alleen maar korttongige
hommels, eventueel honingbij
en, gebruikt kunnen worden.
De bloem, een zogenaamde
vlinderbloem, is een symmetri
sche bloem, waarvan de bloem
kroon uit drie blaadjes bestaat;
de twee onderste komen boot-
vormig samen of zijn met elkaar
vergroeid en vormen de kiel; de
twee zijdelingse blaadjes heb
ben dezelfde vorm en worden
vleugels of zwaarden genoemd;
het bovenste blaadje is meestal
de grootste en draagt de naam
vlag
Midden in de bloem zijn negen
van de tien meeldraden met el
kaar vergroeid. De vergroeiing
sluit aan bij de onderkant, de
nagel, van de kiel van de zwaar
den en van de vlag van de
bloem.
Door de zojuist genoemde ver
groeiing ontstaat er een 9 10
mm lange buis. Onderaan in de
buis, bij de basis van de
meeldraden, liggen de honing-
kliertjes. De meeldraadbuis
blijft open, omdat de tiende
meeldraad niet mee vergroeid is
en dus los van de buis staat.
Als je als hommel een zuigor-
gaan hebt dat te kort is. dan is
dat erg sneu. Zo heeft bij voor
beeld de aardhommel. Bombus
terrestris, maar een zuigappa-
raat van zo'n 7 8 mm lengte.
Net te kort om de diepliggende
nectar weg te halen. In zo'n ge
val breekt nood de wet. Er
wordt dan gewoonweg een stuk
uit de kroonbuis gebroken, op
de plaats waar de honing zit. De
honingbij maakt van de ontsta
ne mogelijkheid soms ook ge
bruik. En wij danken er dan de
klaverhoning aan. Maar die kla
ver zelf is er niet mee geholpen.
Het blijft een kraakgeval in de
plantenwereld.
Landt een hommel op de
bloem, dan doet hij dat zó, dat
zijn beide voorpootjes op de
zwaarden van de bloem staan.
Maar die zwaarden zitten aan
de kiel vast. Door het gewicht
van de hommel veert de stem
pel omhoog en komt met kracht
tegen de buik van de hommel.
Bevindt zich daar stuifmeel van
een eerder bezochte klaver
bloem. dan vindt stuifmeelover-
dracht plaats. Bij verder door
dringen in de buis komt de
hommel in aanraking met de
daar aanwezige meeldraden.
Dan krijgt de hommel een
nieuw vrachtje stuifmeel mee
voor de volgende bloem. Heeft
de hommel genoeg nectar op
gezogen, dan vertrekt hij. Ogen
blikkelijk veren in de bloem alle
delen op hun plaats terug.
In ons met techniek besmet
taalgebruik zouden we voor het
beschreven bestuivingsvvonder
het nietszeggende woord volau
tomatisch gebruiken. Maar zo'n
fijn werkend bouwsel kunnen
we toch ook niet 'onkruid' noe
men? Zullen we uit verwonde
ring maar niets zeggen?
Opslagplaatsen vaak nog niet in orde
In Noord-Holland wordt steeds meer klein chemisch af
val ingezameld. Vorig jaar hielden inwoners van deze
provincie gemiddeld een kilo chemisch afval apart, tegen
730 gram in 1989 en 930 gram in 1990. Ook de hoeveel
heid apart verwerkt klein chemisch afval van bedrijven
nam toe.
Volgens de Provinciale Inzamel-
dienst produceert de Noordhol
lander jaarlijks gemiddeld 2,8
kilo verfresten, olie, batterijen,
oplosmiddelen, medicijnen,
cosmetica, spuitbussen en an
der chemisch afval. Het inza-
melresultaat van vorig jaar be-
tekent dat het grootste deel (61
procent) van het chemisch afval
dat huishoudens weggooien
nog steeds bij de rest van het
huisvuil belandt.
In totaal werd er vorig jaar in
Noord-Holland 2837 ton klein
chemisch afval opgehaald. De
Provinciale Inzameldienst ver
wacht dat er dit jaar 3700 ton
kan worden ingezameld. Deze
hoeveelheid moet oplopen tot
6000 ton in 1994. De tarieven
voor de verwerking blijven stij
gen. In 1990 kostte -dit per kilo
1,70 gulden, dit jaar al 3,10 gul
den.
Gemeenten blijven volgens
het ministerie van VROM veelal
ernstig in gebreke bij de opslag
van klein chemisch afval. De ca
paciteit blijkt in veel gevallen te
beperkt, de administratie deugt
niet en bovendien wordt niet
voldaan aan eisen, die in ver
gunningen zijn gesteld. Een en
ander komt doordat het aanbod
van klein chemisch afval veel
groter is dan aanvankelijk werd
voorzien. Tevens bestaat er
nogal wat onduidelijkheid over
de eisen.
Eerder dit jaar bracht de re
gionale milieu-inspectie naar
buiten dat veel opslagdepots in
Noord-Holland niet in orde wa
ren. Elders in het land blijkt dit
ook het geval te zijn. Het minis
terie van VROM heeft de ge
meenten gewezen op de tekort
komingen. In een aantal geval
len is de situatie inmiddels ver
beterd. Het ministerie wil de
rechter inschakelen als hercon
troles uitwijzen dat depots nog
steeds ernstige gebreken verto-
De Vliegenzwam is door zijn rode hoed en witte stippen bij het publiek de meest bekende paddestoel. foto nickmoreus
HAARLEM»
De vliegenzwam floreert als nooit tevoren.
Deze meest bekende paddestoel, met rode
hoed en witte stippen, komt nog algemeen
voor op zandgrond in Nederland. Dat is het
resultaat van een onderzoek van de Konink
lijke Nederlandse Natuurhistorische Vereni
ging. Ter gelegenheid van het 90-jarig be
staan heeft de KNNV vorig jaar het voorko-
men*van de Amanita muscaria laten inven
tariseren door het publiek. Dat gebeurde in
samenwerking met de Nederlandse Myco-
logische Vereniging.
Dat leverde 10.374 waarnemingen op. De
meeste vliegenzwammen komen voor in de
duinstrook en op de zandgronden van
Drenthe, Oost-Overijssel, Oost-Gelderland,
Veluwe, Utrechtse Heuvelrug, Noord-Bra
bant, Zeeuws-Vlaanderen en Limburg. Op
laagveen en klei komen ze niet zoveel voor.
Opvallend genoeg groeien vliegenzwamm-
nen wel in de grote steden op plaatsen waar
zand is opgebracht. De paddestoelen staan
het meest onder berken, minder onder
beuk, den en eik. De meeste waamemenin-
gen zijn gedaan in oktober.
Deze paddestoelensoort, de mycorhizza,
is vrij gevoelig voor luchtverontreiniging en
zure regen. Daarom is kennis over de ver
spreiding uit milieu-oogpunt van belang.
De wortels van de paddestoelen staan on
dergronds in verbinding met boomwortels.
Beide partners profiteren van deze samen
werking: de boom levert suikers aan de
zwam en de zwam levert mineralen aan de
boom.
Vanwege het grote succes wil de KNW
dit soort inventarisaties door het publiek in
•de toekomst laten herhalen.
HAARLEM»
Land- en tuinbouw in Noord-
Holland krijgen het de komende
jaren moeilijk. De agrariërs zul
len bij hun productie-metho
den moeten voldoen aan steeds
strengere milieu-eisen, terwijl
de consument produkten wil
die steeds beter van kwaliteit
zijn. De structuur van de land
en tuinbouw in de provincie
zou drastisch moeten verande
ren om het assortiment aan
produkten te kunnen verbre
den.
Dit stelt het ministerie van
landbouw, natuurbeheer en vis
serij, dat heeft laten vastleggen
hoe de landbouw in Noord-Hol
land zich tot het jaar 2000 mag
ontwikkelen. In het hierover de
ze week verschenen rapport
'Landbouw in Beweging' klinkt
de algemene boodschap door
dat natuur en milieu gespaard
dienen te blijven en dat land
en tuinbouw zich daaraan moe
ten aanpassen.
In het algemeen is de kennis
van milieuvriendelijke teeltwij
zen bij de agrariërs niet zo
groot. Om die kennis te vergro
ten zijn onderwijs, voorlichting
en studieclubs noodzakelijk.
Bij de bollenteelt constateert
het ministerie een dilemma. Er
is vooral in het noorden een
grondtekort en uitbreiding kan
alleen door het scheuren van
grasland. Dit stuit op grote
maatschappelijke bezwaren
vanwege de schadelijke gevol
gen voor natuur en milieu. Er
komt onderzoek naar alterna
tieven.
Met uitzondering van de lelie
gaan de bollen voor te lage prij
zen de bedrijven uit. Grotere di-
versiteit aan bollen en betere
kwaliteit moeten daar verande
ring in brengen. De supermarkt
is een mogelijk nieuw afzetge
bied. Bollen kunnen toe met
minder bestrijdingsmiddelen,
wanneer de rassen resistenter
zijn. Verbetering van de be
drijfshygiëne en teeltmaatrege
len als inundatie dragen daar
ook toe bij. Er dient meer ken
nis te komen over de minera-
lenbehoefte van bolgewassen.
Dat kan goed in studieclubver
band.
De bollenteelt zou het milieu
aanzienlijk minder belasten,
wanneer de teelt los van de
grond komt.
Ook de glastuinbouw heeft
meer ruimte nodig. Het minis
terie constateert dat het streek
plan niet in die extra ruimte
voorziet. Toch zal er rond Aals
meer 250 hectare aan kassen bij
moeten komen en een dito op
pervlakte bij Heerhugowaard.
Om onaanvaardbare schade
aan het milieu te voorkomen zal
ook de teelt van bloemen en
groenten onder glas los van de
grond moeten komen. Bedrijfs
leven en overheid moeten sa
men zoeken naar verantwoorde
afvoer van oude grond, tuinaf
val, plastics, recirculatiewater
en verpakkingen.
Het gaat niet goed met de
vollegronds-groenteteelt. De
komende jaren zullen heel wat
bedrijven moeten verdwijnen
vanwege verzadiging van de
markt en hoge milieu-eisen.
Voor alle sectoren, ook de
veeteelt, geldt dat studeren op
de toekomst hard nodig is. Ook
zullen alle bedrijfstakken veel
meer dan nu gebeurt aan ener
giebesparing moeten doen.
NATUURLIJK
DÉ BEURS VOOR
VERFIJND WONEN.
70 perfect gedecoreerde
interieur- en tuin-
presentaties op
internationaal niveau met
antiek, klassiek, design
en modem meubilair.
EXPOHAL
HILVERSUM
VAN 9 T/M 17
OKTOBER
Scholen krijgen les op schip 'De Reinwater'
Een snoek voelt zich niet lekker
in het Spaarne. Het opsporen
van een smakelijke prooi in het
troebele Spaarnewater staat
voor deze roofvis gelijk aan
blindemannetje spelen. Dat
kunnen leerlingen van Haar
lemse en Heemsteedse basis
scholen zelf vaststellen op het
schip 'De Reinwater', dat in het
centrum van Haarlem ligt afge
meerd.
Rein van Hoeken, een van de
vrijwilligers van de stichting
Reinwater, laat vanaf het voor
dek aan een touw een zwarte-
witte schijf tussen wat olievlek
ken in het Spaarnewater zak
ken. Leerlingen van de Haar
lemse Willem Fredrik Jansen-
school voor LOM-onderwijs kij
ken toe. Al na een halve meter is
het ding niet meer te zien, ter
wijl een snoek toch minstens
een anderhalve meter zicht no
dig heeft. Het Spaarne is dus
niks voor een snoek.
De stichting Reinwater ziet
overigens geen aanleiding om
hel Spaarnewater verder te ana
lyseren. De autoriteiten houden
hier de waterkwaliteit voldoen
de in de gaten, zo stelt de stich
ting. En helaas is het in Neder
land al gewoon dat wateren
sterk vertroebeld zijn door een
algenbrij. Een overmaat aan
menselijke en dierlijke mest
stoffen, grote ladingen kunst
mest en vrachten wasmiddelen
i hebben helder oppervlaktewa-
ter tot een zeldzaamheid ge
maakt.
Binnen loont de biologiestu
dente Tanja van der Krift een
door onheilspellende, klanken
begeleid videofilmpje over ie-
I mand die op zoek gaat naar een
grote watervervuiler. Als de
boosdoener gevonden is, wordt
er feest gevierd. ..Het is eigenlijk
helemaal niet leuk om feest te
vieren als je een vervuiler
vindtverduidelijkt Van der
Krift. „En als je dat toch doet,
dan moet je de hele week feest
gaan vieren."
Ze pakt een bak met water en
vraagt wat er zo allemaal in te
recht komt. Olie, roepen de kin
deren. En ze giet olie in het wa
ter, uit een Punicafles zoals
scherp door een leerling wordt
opgemerkt. Daarna doet ze er
een flinke scheut afwasmiddel
en shampoo ('maar dat is An-
drelon!') in. Ook een stuk me
taal en een pot verf verdwijnen
in het water.
Tot grote ontzetting van de
kinderen gooit ze er tenslotte
iets van poep in. Het resultaat is
een smerige drap, waaruit ze tot
Leerlingen van een basisschool in het laboratorium van het schip 'De Reinwater'.
afgrijzen van de Haarlemse
leerlingen met de hand weer al
lerlei rommel begint te vissen.
Ze legt uit welke stoffen wel en
niet afbreekbaar zijn. De poep
is trouwens evenals de rest niet
echt, zo stelt ze de kinderen ge
rust.
In het kille, zoemende labora
torium in het voorschip toont
Rein van Hoeken een serie pot-
-jes met vloeistoffen in zo'n
beetje alle kleuren van de re
genboog: afvalwater van bedrij
ven. Vooral de uit Belgische lo
zingspijpen langs de Schelde
getapte potjes hebben felle tin
ten. Een zondagsschilder zou er
een aardig eind mee uit de voe
ten kunnen.
De Belgen maken het volgens
de Stichting Reinwater ook wel
erg bont met hun lozingen. Ne
derlandse en Duitse industrieën
langs de Rijn zuiveren hun af
valwater de laatste jaren al veel
beter. Maar dat ook daar nog
niet alles in orde is, blijkt wel als
Van Hoeken schudt aan een
potje helder afvalwater van een
Duits bedrijf. Het water wordt
op slag inktzwart.
De kinderen van de Willem
Frederik Jansenschool tonen
zich onder de indruk, maar slik
ken niet alles voor zoete koek.
„Als jullie hier naar de wc gaan,
dan spoelen jullie dat toch zelf
ook in het water?", merkt een
meisje alert op. „Eh. ja op het
schip wél", antwoordt Van Hoe
ken. „Maar bij jullie thuis gaat
alles gelukkig via het riool naar
een zuiveringsinstallatie."
foto michael tence
De kinderen krijgen uitleg bij
een helder en een troebel aqua
rium, turen door een micro
scoop naar waterbeestjes en
zien bij een nagebouwde lo
zingspijp hoe gif zich via algen,
watervlooien en vissen ophoopt
in dieren als otter en aalschol
ver. Een maquette toont hoe
landbouw, industrie en riolen
een aanvankelijk schone rivier
vervuilen.
De sombere boodschap wil er
niet bij alle kinderen in. „Heb
ben we nog zalm in Nederland?
vraagt Van Hoeken. „Jawel
zegt een meisje zelfverzekerd.
Ze wil maar nauwelijks gëlovcn
dat deze vis in de Nederlandse
wateren is uitgestorven. „Echt
waar, ik heb laatst nog een zalm
gegeten."
