Conflict Abchazië
loopt uit de hand
Guyana kan vandaag door stembus afrekenen met verleden
Buitenland
Dos Santos lijkt zeker van
verkiezingswinst in Angola
Luchtbrug
Sarajevo
opgeschort
'Massamoord' bij gevangenisoproer Sao Paulo
'Schijndemocratie in zandbak met olie'
Dag van de Eenheid
toont verdeeldheid
Einde in zicht van
oorlog Mozambique
MAANDAG 5 OKTOBER 1992
Agenct France Pr«$e ANP Algemeen Nederland* Persbureau AP Associated Press
DPA Deutsche Presse Agentur CPD Gemeenschappeli|ke Persdienst
Ind The Independent IPS Inter Press Setvxe RTR Reuter
Man gooit rookbom naar keizer Japan
Tokyo. De Japanse keizer Akihito is gisteren bij het openen van
de nationale atletiekkampioenschappen aangevallen door een
onbekende man. De man wierp een rookbom in de richting van
de keizer en riep dat hij moest afzien van diens voorgenomen
reis naar China (later deze maand). Niemand bij het incident ge
wond.
Dertien doden bij brand in kerk
Seoul Bij een brand in een Koninkrijkszaal van de Jehova's Ge
tuigen zijn gisteren in Zuid-Korea dertien doden en 27 gewon
den gevallen. De brand was gesticht door een man die kwaad
was omdat zijn vrouw weigerde uit het kerkgenootschap te stap
pen. De politie verwacht dat het dodental nog stijgt.
Iliescu winnaar in Roemenië
bukarest. President Iliescu heeft op comfortabele wijze de eer
ste ronde van de Roemeense presidentsverkiezingen gewonnen.
Iliescu kreeg bij de eerste ronde op 27 september 47,34 procent
van de stemmen. Zijn naaste rivaal Constantinescu kreeg 31,24
procent. Iliescu en Constantinescu komen, omdat geen van bei
den meer dan 50 procent haalde, op 11 oktober nogmaals tegen
elkaar uit.
Joodse begraafplaats Dortmund vernield
dortmund. De joodse begraafplaats in Dortmund is zaterdag
nacht vernield. Onbekenden hebben ongeveer twintig graven
beklad, terwijl andere grafstenen uit de grond werden gerukt. Er
werden ook vernielingen aangericht op het deel van de begraaf
plaats waar massagraven van Russische, Poolse en Joegoslavi
sche krijgsgevangenen zijn.
Gevangenen ontvluchten met helikopter
Versailles Bij een spectaculaire ontsnapping uit een gevangenis
bij Parijs zijn gisteren drie gevangenen met een helikopter ont
komen. De drie werden tijdens een landing van twintig secon
den tussen zo'n dertig mannen op een van de tien luchtplaatsen
van de Bois d'Arcy-gevangenis geplukt. Na een korte vlucht hiel
den de ontsnapte gevangenen een auto aan, dwongen de be
stuurder uit te stappen en vluchtten in zijn wagen.
Venezuela levert verdachte uit
rome. Venezuela heeft opnieuw een belangrijke misdadiger
uitgeleverd aan Italië. Gisteren arriveerde in Rome Maurizio
Abatino, 38 jaar oud en leider van de hoofdstedelijke 'bende van
de Magliana'. Hij geldt als een belangrijke schakel tussen de
maffia en tal van rechtsterroristische groeperingen. Eerder lever
de Caracas de drie broers Cuntrera uit. Zij worden beschouwd
als de financiële breinen van de Siciliaanse maffia.
Franse belangstelling voor Brits spoor
londen De Franse staatsspoorwegmaatschappij SNCF is zeer
geïnteresseerd in het overnemen van spoorlijnen in Groot-Brit-
tannië bij de komende privatisering van British Rail. Er zijn bij
geheime besprekingen met de Britse regering al voorstellen ge
daan, in het bijzonder over de lijn Londen-Edinburgh. De be
langstelling houdt verband met de aanleg van de Kanaaltunnel,
die volgend jaar december wordt geopend.
Uitgaansverbod Mauritanië na rellen
Nouakchott. In de Mauritaanse hoofdstad Nouakchott is gis
teravond een uitgaansverbod afgekondigd. Dat gebeurde nadat
rellen waren uitgebroken wegens prijsstijgingen en een waarde
daling van van de munt, de ouguiya.
Speciale rechtbanken in Algerije
Algiers. De Algerijnse regering heeft gisteren voor een effectie
vere bestrijding van terroristische aanslagen drie speciale recht
banken in het leven geroepen. De rechtbanken zijn bevoegd tot
snelrecht en mogen aan „terroristen" vanaf 16 jaar straffen op
leggen die variëren van vijf jaar tot de doodstraf. De instelling
van deze speciale gerechtshoven is een gevolg van de onlangs in
Algerije van kracht geworden wet tegen het terrorisme.
ANC wijst ultimatum van de hand
Johannesburg. Het African National Congres (ANC) heeft giste
ren een ultimatum van Inkatha-leider Buthelezi afgewezen. But-
helezi eiste gisteren dat het ANC zijn strijdkrachten ontbindt.
Anders zal Buthelezi anders niet deelnemen aan de onderhan
delingen over een nieuw grondwettelijk systeem.
LUANDA PPA-AFP-Rtr
President José Eduardo dos
Santos van Angola stevent af op
een overwinning in de eerste
vrije verkiezingen in zijn land.
Na telling van tachtig procent
van de stemmen stond hij op 52
procent. Jonas Savimbi, de lei
der van de voormalige rebellen
beweging Unita, zou op 38 pro
cent van de stemmen kunnen
rekenen.
Als Dos Santos inderdaad een
absolute meerderheid behaalt is
een tweede ronde tussen de
beste twee kandidaten uit de
eerste kiesronde overbodig. In
de verkiezingen voor het parle
ment staat de regeringspartij
Georgische president Sjevardnadze is wanhoop nabij
Het conflict in de Georgische regio Abchazië dreigt uit te
lopen op een algehele burgeroorlog in het noorden van
de Kaukasus. Gisteren bombardeerden Georgische vlieg
tuigen opnieuw de kuststad Gagra. De stad is ingenomen
door Abchazische opstandelingen, die strijden voor de
onafhankelijkheid van hun autonome regio. Inmiddels
loopt ook de spanning tussen Rusland en Georgië verder
op.
MOSKOU .GPD-AFP-PPA-Rtr
Eduard Sjevardnadze, de waar
nemend president van Georgië,
heeft gezegd geen uitweg meer
te zien uit het conflict. Sjevard
nadze zei zelfs „geen sprankje
hoop meer te hebben, niet al
leen omdat we Gagra hebben
verloren en omdat er slachtof
fers zijn, maar vooral omdat
mensen dergelijke schurkerijen
en het bedrog niet kunnen ver
geten".
„Misschien moet ik maar af
treden", zei hij gisteren mis
moedig, nadat zijn helikopter
boven Abchazië was beschoten.
„De gebeurtenissen hier nemen
hun loop, wat ik ook doe".
De strijd heeft tot nu toe aan
Georgische zijde aan meer dan
honderd mensen het leven ge
kost, terwijl er zeker 160 gewon
den zijn gevallen. Sjevardnadze
vreest dat een algehele burger
oorlog uitbreekt. De Georgische
leider beschuldigde de Abchazi
sche opstandelingen ervan Ge
orgië verraden te hebben. Ze
zouden zich niet hebben ge
houden aan het vredesakkoord
van vorige maand. Hij beschul
digde Rusland, dat bemiddelde
bij de vredesbesprekingen, het
„verraad" van de Abchaziërs
goed te keuren.
De Russische minister
Gratsjev (defensie) waarschuw
de Georgië gisteren af te blijven
van de Russische wapens die
zich op Georgisch grondgebied
bevinden. „Dat zou kunnen
aanzetten tot een scherpe verer
gering van de situatie en een
gewapende confrontatie met
Russische troepen", aldus
Gratsjev. Eerder had de Staats
raad van Georgië, waarvan Sje
vardnadze voorzitter is, aange
kondigd beslag te zullen leggen
op het Russische militaire ma
terieel. Het wil de wapens inzet
ten tegen de opstandelingen.
De Confederatie van Kaukasi-
sche Bergvolkeren, die stam
men in zuid-Rusland vertegen
woordigt die Abchazië steunen,
heeft gisteren gedreigd met het
sturen van 40.000 gewapende
naar het gebied.
GENFVE-SARAJEVO AFP-DPA
De verkeersleiders van de Vere
nigde Naties in de Bosnische
hoofdstad Sarajevo hebben gis
teren de luchtbrug naar Saraje
vo wegens slecht weer onder
broken. In plaats van de zeven
geplande vluchten, kwamen er
maar vier vliegtuigen aan. Twee
toestellen die aan het begin van
de middag uit Split waren opge
stegen, moesten weer
rechtsomkeert maken.
Met een van de gelande toe
stellen werd overigens een deel
van de nieuwe radaruitrusting
van het vliegveld gebracht. De
radarapparatuur van het vlieg
veld is grotendeels kapotge
schoten bij de recente gevech
ten. Herstel ervan heeft absolu
te voorrang, want onder de hui
dige omstandigheden moeten
de piloten practisch op het ge
zicht landen.
De luchtbrug was pas dit
weekeinde weer hervat, na bijna
een maand onderbroken te zijn
geweest.
SAO PAULO AP
Mensenrechtenactivisten en familieleden
van gedetineerden hebben de politie van de
Braziliaanse stad Sao Paulo gisteren be
schuldigd van „een massamoord" nadat
vrijdag een gevangenis werd bestormd om
een oproer te onderdrukken.
De autoriteiten meldden eerder dat 111
gedetineerden om het leven waren geko
men, voornamelijk door mede-gevangenen.
Maar in een niet ondertekend schrijven op
een servet dat gisteren door familieleden uit
de Carandiru-gevangenis werd gesmokkeld,
werd gezegd dat minstens 200 gedetineer
den zijn gedood. In de boodschap, die zou
zijn geschreven door twee gedetineerden,
werd gezegd dat de politie gedetineerden
tegen muren had gezet of had gedwongen
op de grond te gaan liggen, en ze vervol
gens had geëxecuteerd.
De ongeregeldheden braken vrijdagmid
dag uit in de Penitentiaire Inrichting Caran-
diru toen twee groepen gevangenen elkaar
in een recreatiezaal te lijf gingen. Functio
narissen zeiden dat de meeste gevangenen
om het leven waren gekomen bij de onder
linge gevechten.
Tweeënhalf uur na het uitbreken van de
gevechten werden 300 man politietroepen
het complex in gestuurd om het oproer te
onderdrukken. Enkele uren later was de
zaak onder controle, aldus het hoofd van
het departement staatsveiligheid van Sao
Paulo, Franco de Campo.
MPLA voorlopig op 54 procent
van de stemmen. Unita zou
zich met bijna 33 procent tevre
den moeten stellen.
Savimbi en Dos Santos zijn
overeengekomen een onder
zoek in te stellen naar eventuele
onregelmatigheden bij de ver
kiezingen. Zaterdag beschuldig
de Savimbi de regering van ver
kiezingsfraude. De beschuldi
ging is tegengesproken door
buitenlandse waarnemers. Vol
gens hen zijn de verkiezingen
vlot verlopen en vormen ze een
voorbeeld voor andere Afri
kaanse landen. De waarnemers
hebben Savimbi gevraagd met
bewijzen te komen.
De Kuwayti's gaan vandaag
naar de stembus om een nieuw
parlement te kiezen. De kiezers
kwamen vanmorgen al in gro
ten getale opdagen. Het is voor
het eerst dat zij zich kunnen
uitspreken over het regerings
beleid voor, tijdens en na de
Iraakse bezetting. En omdat er
de afgelopen tijd van vele kan
ten soms heftige kritiek is geuit,
kan de stemming wel eens van
belang worden voor de toe
komst van Kuwayt.
De vijftig zetels worden betwist
door 278 kandidaten. Zij spre
ken in naam namens zichzelf,
want partijen zijn bij de grond
wet verboden. Maar in feite tre
den zij meestal op namens
groeperingen of combinaties.
Zo zijn aan de kant van de op
positie vooral het Democratisch
Forum en de Constitutionele
Beweging van belang. Aan rege
ringskant gaat het merendeels
om onafhankelijke kandidaten,
vertegenwoordigers van diverse
stammen en zogenaamde
'klantgebondenen', dat wil zeg
gen kandidaten die in een be
paalde kieskring mensen aan
zich binden door het verlenen
van gunsten.
Kuwayt, zo is tijdens de Golfcri
sis vaak gezegd, is helemaal
geen democratie. Het is eigen
lijk niet meer dan een soort gro
te zandbak met olie, die boven
dien door de heersende familie
Al-Sabah zo'n beetje wordt be
heerd alsof het om hun privé-
eigendom gaat. Het emiraat was
het eigenlijk niet waard om
door het Westen te worden ge
red, zo was de teneur van het
verhaal.
De waarheid is waarschijnlijk
een beetje genuanceerder, ook
al is het waar dat de democratie
in Kuwayt niet voldoet aan Eu
ropese maatstaven. Van de
600.000 Kuwaytse staatsburgers
kunnen er maar zo'n 80.000
stemmen. Alleen mannen ouder
dan 21 jaar, die kunnen aanto
nen dat hun familie al vóór 1921
in Kuwayt woonde, mogen naar
de stembus.
Er staat vandaag veel op het
spel. Vooral voor de emir. Want
de Kuwaytse leider mag dan het
sein tot het houden van deze
verkiezingen hebben gegeven
uit een soort gevoel dat Ku
wayt waar moet maken dat het
écht een land met een demo
cratische traditie is en zeker niet
voor niets uit de klauwen van
Saddam Hussein is gered hij
doet dat met angst voor de uit
slag. Met name het Democra
tisch Forum kan hel hem. als
het straks krachtig uit de bus
komt, knap lastig maken.
Naar schatting zevenduizend mensen hebben gisteren bij het vroegere
concentratiekamp Sachsenhausen bij Berlijn geprotesteerd tegen uitin
gen van antisemitisme en vreemdelingenhaat in Duitsland. Op 26 sep
tember werd brand gesticht in een barak die was ingericht als herden
kingsmuseum. foto epa
SCHWERJN-BONN PPA-Rtr
De Dag van de Duitse Eenheid,
afgelopen zaterdag, heeft vrij
wel volledig in het teken ge
staan van racisme en vreemde
lingenhaat. In Frankfurt betoog
den zo n tienduizend mensen
tegen het geweld van extreem
rechts, in Neurenberg zesdui
zend. Door de straten van Dres
den en Amstadt marcheerden
dan duizend neo-Nazi's.
Tegelijkertijd werden op ver
schillende plaatsen in Duitso-
land weer aanvallen uitgevoerd
op huizen van buitenlanders.
Bij officiële festiviteiten ter
ere van de tweede verjaardag
van de Duitse eenwording, in
het oost-Duitse Schwerin. kreeg
bondskanselier Helmut kohl
een stomp in zijn maag van ie
mand uit het publiek. Linkse
demonstranten bekogelden de
bondskanselier met eieren.
In een televisietoespraak
noemde Kohl het opkomend ra
cisme en antisemitisme een
„schande" voor Duitsland. Kohl
erkende dat er nog veel te doen
is en zei nu te weten dat de eco
nomische sanering van de voor
malige DDR langer zal duren en
meer zal kosten dan hij had
aangenomen. „Maar ik weet ze
ker dat de wissels naar de toe
komst juist zijn gesteld", aldus
de kanselier.
Kuwaytse kiezers luisteren naar een onafhankelijke kandidaat op een verkiezingsbijeenkomst. Die werden vooral goed bezocht vanwege de rijke
maaltijden die er werden aangeboden. foto fpa
Vredesakkoord getekend in Rome
ROME AFPDPA-R
President Joaquim Chissano
van Mozambique en Afonso
Dhlakama, leider van de ver
zetsbeweging Renamo, hebben
gisteren in Rome een vredesak
koord ondertekend. Het ak
koord moet een einde maken
de zestien jaar durende
burgeroorlog in de voormalige
Portugese kolonie. De overeen
komst zal meteen na ratificatie
door de Mozambiquaanse rege
ring (waarschijnlijk nog deze
week) van kracht worden.
Op korte termijn komt er een
wapenstilstand, die binnen een
jaar moet worden gevolgd door
algemene verkiezingen. Die
moeten leiden naar een meer-
partijenstelse). Dhlakama heeft
gezegd dat Renamo als politieke
partij zal deelnemen aan de ver
kiezingen.
De verdragstekst verplicht
ook tot de vorming van een
nieuw leger van 30.000 man
schappen. waarvan het rege
ringsleger en Renamo ieder de
helft leveren.
Voorts dienen alle Zimbab
waanse troepen die nu nog in
Mozambique zijn gestationeerd
(als hulp aan de regering in Ma
puto) het land te verlaten. Ook
komt er een conferentie van do
norlanden. Die is bedoeld om
extra financiële hulp los te we
ken voor vluchtelingen en gede
mobiliseerde soldaten.
Het akkoord kon worden on
dertekend na een periode van
27 maanden moeizaam onder
handelen. Renamo weigerde
vorige week nog het akkoord te
ondertekenen, omdat zij op het
laatste moment ernstige beden
kingen had tegen bepaalde pas
sages in de verdragstekst.
De onderhandelaars werden
het zaterdag uiteindelijk eens,
nadat president Chissano op
het laatste moment had inge
stemd met een door Dhlakama
ingediend amendement Er was
onenigheid over de vraag wie
gedurende de overgangsperiode
tot de geplande verkiezingen de
gebieden gaat controleren die
momenteel nog in handen zijn
van Renamo. Renamo behoudt
de controle in veel van de door
haar bezette gebieden.
De zestien jaar durende bur
geroorlog die nu ten einde
komt, was een van de bloedig
ste van Afrika. De strijd heeft
sinds de onafhankelijkheid in
1975 aan meer dan een miljoen
mensen het leven gekost. Hon
derdduizenden zijn dakloos ge
worden, de infrastructuur van
het land is volledig verwoest en
er wordt op zeer grote schaal
honger geleden. Er dreigt zelfs
een ramp vergelijkbaar met die
in Somalia.
HAARLEM JOLANDA OUKES
EN IPS
Het is er toch nog van gekomen. Na twee
mislukte pogingen, in 1990 en 1991, kun
nen de 380.000 stemgerechtigde Guyane-
zen vandaag een nieuwe president kiezen.
De belangrijkste kandidaten zijn de zit
tende president Hugh Desmond Hoyte
(PCN), Cheddi Jagan (PPP) en CliveTho
mas (WPA).
Hoyte heeft de Guyanese economie uit het
slop gehaald en wil zijn taak voortzetten.
Het is dan ook niet verwonderlijk dal hij de
economie heeft gekozen als thema van zijn
verkiezingscampagne. Jagan (74) daarente
gen legt meer de nadruk op verbetering van
de i assenrelaties. Hij vertegenwoordigt de
Aziatische meerderheid die tijdens de 29-ja-
rige heerschappij van de PCN steeds meer
in een hoek is gedrukt. De Afro-Guyanezen
domineren het overheidsapparaat, de indu
strie en het leger.
Clive Thomas van de WPA zal pas op het
politieke toneel verschijnen als zowel Hoyte
als Jagan geen meerderheid behalen. Tho
mas is econoom en lid van een partij die er
prat op gaat op multiraciale leest te zijn ge
schoeid. Hij wil deze term dan ook in de
grondwet opnemen.
Maar wie het ook zal worden, de Guyane-
zen kunnen nu definitief afrekenen met de
dictatoriale erfenis van Hoyte's voorganger
Burnham. Het democratische gehalte van
de voormalige Britse kolonie ingeklemd
tussen Venezuela en Suriname is name
lijk, eufemistisch gezegd, niet om over naar
huis te schrijven. Dat is vooral te wijten aan
Burnham, die sinds 1964 twee jaar voor
de onafhankelijkheid tot aan zijn dood in
1985 onafgebroken aan de macht is ge
weest.
Bumham stond samen met de etnische In
diër Cheddi Jagan aan de wieg van de onaf
hankelijkheid van Guyana. In 1950 richtten
zij de Peoples Progressive Party (PPP) op en
brachten daarmee de twee belangrijkste be
volkingsgroepen, de Aziatische en de Afri
kaanse. te zamen. Drie jaar later werd Jagan
premier van de eerste marxistisch georiën
teerde regering binnen hel Britse konink
rijk.
De vreugde duurde slechts 133 dagen. Lon
den greep in, stuurde troepen naar de
hoofdstad Georgetown, zond Jagan en
Burnham naar huis en schortte de grond
wet op. De Britse pogingen verdeeldheid te
zaaien in de machtige PPP Burnham was
in hun ogen meer gematigd resulteerde
in 1957 tot een splitsing. Bumham richtte
het Peoples National Congress (PNC) op.
Daarmee verdween tegelijkertijd de raciale
eenheid. De Aziaten bleven Jagan trouw en
de zwarte Guyanezen kozen voor het PNC.
In de periode 1962-'64 was het erg onrustig
in Guyana. De vakbonden, die zijn gelieerd
aan het PNC, leggen met hun massale sta
kingen het openbare leven lam en geven de
economie een fikse klap De raciale span
ningen nemen toe en eindigen in bloedige
rassenrellen. Bij de verkiezingen van 19t>4
neemt Bumham de leiding over van lagan,
die opnieuw premier was geworden.
Bumham ging voortvarend te werk. Hij
leidde Guyana met de welwillende me
dewerking van de Britten in 1966 naar de
onafhankelijkheid en beloofde een multira
ciale samenleving tot stand te brengen. In
1970, vier jaar na de onafhankelijkheid, ver
klaarde Bumham Guyana een 'Coöperatie
ve Socialistische Republiek'.
Burnhams populaire socialistische retoriek,
die bijzonder goed viel bij de van oudsher
militante en anti-koloniale Guyanezen, ver
doezelde zijn streven om van Guyana een
dictatuur te maken. Hij kon zich bijna on
opgemerkt ontwikkelen tot een despotisch
leider.
Hel echte verzet tegen Bumham en consor
ten begon na de oprichting van de Working
Peoples Alliance (WPA) Vooral Walter Rod
ney, een van de leiders van de WPA, zat
Burnham op alle fronten dwars. Met zijn
scherpe pen en tong legde hij de praktijken
van machtsmisbruik, corruptie en wanbe
leid bloot. In 1980 kwam Rodney om bij een
bomaanslag.
In 1985 kwam er abrupt een einde aan de
heerschappij van Bumham Op 6 augustus,
enkele uren na een eenvoudige keelopera
tie, stierf hij.
Hugh Desmond Hoyte nam het vaandel
over Bumham liet hem een bankroet land
na, dal de financ iële hulp van de Verenigde
Staten en het IMF (Internationaal Monetair
Fonds) verspeelde.
Hoyte gooide het roer radicaal om Hij be
zorgde Guyana een politieke face lift door
van links naar rechts over te stappen en te
kende als eerste het Caribische Verdrag met
het IMF Staatseigendommen werden ge
privatiseerd en buitenlandse investeringen
namen toe. Dat is Hoyte's sterkste troef
