#min#
Schone lucht in huis vaak
zaak van goed ventileren
Schoorsteenvegen is een vak apart
Leven en wonen
Blauwe hortensia's
Knipoog
naar de
sarcofaag
1 .MAANDAG 5 OKTOBER 1992
27
REDACTIE HENRIETTE VAN DER HOEVEN
Femina-beurs:
Italiaans tintje
De Piazza San Marco, op houts
kool gebakken pizza's, Napoli-
taanse ijsies. spaghetti bologne-
se en veel, heel veel Chianti. Het
negende lustrum van de Femi
na-beurs in het Rotterdamse
Ahoy'-complex heeft een Itali
aans tintje.
Op de beurs is van alles te zien
op het gebied van leven en wo
nen. Tal van uitheemse vruch
ten liggen te wachten om te
worden geproefd. Er zijn de
laatste nieuwtjes op het gebied
van kabeltelevisie en -radio. Da
gelijks worden vijf modeshows
gehouden met de nieuwe
herfst- en wintermode. Er wor
den nieuwe geurtjes gedemon
streerd. En er is een groots op
gezette woonshow.
De Femina wordt gehouden van
vrijdag 2 tot en met zondag 11
oktober in de Ahoy'-hallen. De
beurs is dagelijks geopend van
11.00 tot 17.00 uur en van 19.00
tot 22.30 uur. Alleen op zondag
blijven de deuren 's avonds ge
sloten. De toegangsprijs be
draagt 12,50 gulden. Kinderen
tot 12 jaar betalen 9 gulden en
senioren (65+) een tientje.
Floriade
groots uitgeluid
De laatste binnententoonstel-
ling in het Exposarium op de
Floriade belooft een kleurig
feest te worden van bloemen,
bollen, bomen en vooral van
groenten, fruit en champignons.
Tot en met 11 oktober (de slui
tingsdag!) is deze finale voor het
publiek te zien.
Op een oppervlak van ruim
2200 m2 zijn de tuinbouwpro-
dukten in fantasierijke vormen
en combinaties geëxposeerd.
Het jubilerende Centraal Bu
reau van de Tuinbouwveilingen
(75 jaar) toont onder andere
welke groenten de Nederlander
driekwart eeuw geleden at en
hoe die waren verpakt.
De bloemisterijsector komt met
een uitgebreid sortiment orchi
deeën en een show van cycla-
De Nederlandse boomkwekerij
presenteert coniferen, klim
planten en vooral bes-dragende
heesters. De bloembollensector
tovert de bezoeker allerlei bol-
bloemen voor, die vanaf het
voorjaar, in de zomer en het na
jaar bloeien: tulpen, Amaryllis,
fresia, iris, lelie. Liatris, Nerine
en dahlia. Zelfs blauwe druifjes
blijken jaarrond te worden ge
teeld.
Ook zullen er inzendingen zijn
uit landen als Hongarije. Tsje-
choslowakije, Litouwen en
Indonesië. Hans Warmerdam
uit Hillegom is hoofdarrangeur
van deze indrukwekkende ma
nifestatie.
Bad/douchewand
met liftsysteem
Een schuif- of uitklapwand bij
bad of douche is ideaal. Alleen
het schoonmaken van zulke
wanden, vooral op de raakvlak
ken tussen wand en kuip, geeft
soms problemen. Er zijn daar
om allerlei systemen ontwik
keld. Bij sommige kunnen de
panelen aan de onderzijde ge
makkelijk iets naar achteren
worden geduwd om alle richels
hygiënisch te reinigen
Duscholux heeft een liftsysteem
ontwikkeld om panelen aan de
onderkant op te tillen. Op het
kozijn van de schuifwand zit
een hendel waarmee het liftsys
teem wordt bediend. Staat de
hendel omhoog, dan sluit het
paneel aan de onderzijde her
metisch. Draait men de hendel
naar omlaag, dan komt het pa
neel omhoog.
Meer informatie: Van Hoefla-
ken.035-2889B8.
Te prijsbewust
In hun prijsbewustheid gaan
kinderkledingzaak bracht een
klant een kledingstuk naar de
kassa met de vraag. „Kunt u dit
voor mij weghangen tot het is
afgeprijsd?", (bron: Textilia).
TUIN
Schone, gezonde 'lucht' in huis
s minder vanzelfsprekend dan
wel eens wordt gedacht. In de
lucht die we thuis inademen
en soms stoffen die de ge
zondheid kunnen schaden.
Belangrijk is te weten dat bij ge
bruik van brandstoffen gassen
kunnen vrijkomen die gevaarlijk
zijn voor de gezondheid. Ook de
centrale verwarming heeft zo
zijn bezwaren. Een (te) hoge
vochtigheidsgraad is net zo on
gezond als een te lage. Te droge
lucht doet een aanslag op onze
ademhalingsorganen.
Voor het bereiken van een ge
zond binnenhuisklimaat moet
dat worden 'beheerst'. Het is
verkeerd om de woning pot
dicht af te sluiten, alle kieren
dicht te stoppen of zelfs de
kleinste raampjes hermetisch
gesloten te houden. Dan kan er
ners nauwelijks nog verse
lucht binnenkomen. Verse lucht
hebben we niet alleen nodig om
goed te kunnen ademhalen,
maar ook om kook- en verwar
mingstoestellen goed te laten
functioneren. Door op een ver
antwoorde manier te stoken en
ed te ventileren kan de kwali-
t van het binnenklimaat op
een aanvaardbaar niveau wor
den gebracht
Rookgassen
Diverse factoren kunnen dit
'de klimaat bedreigen. Steen
kool, olie en aardgas produce
ren rookgassen met schadelijke
stoffen. Zoals koolmonoxyde.
dat kan leiden tot wat 'kolen
dampvergiftiging' heet. Het ge-
raar schuilt in het feit dat kool-
nonoxyde een reukloos gas is
dat meestal niet tijdig wordt op
gemerkt. Dat kolendamp tot
verstikking leidt is onjuist: je
valt in slaap en sterft door ge
brek aan zuurstof. Een waar
schuwing kan zijn: hoofdpijn,
een misselijk gevoel en duizelig
heid. Wanneer de vlammen van
een vuur erg flakkeren en geel
van kleur zijn, wijst dat op on
volledige verbranding en dus op
gevaar van koolmonoxyde.
Kooldioxyde kan ontstaan wan
neer een verwarmingstoestel
brandt in een vertrek waar on
voldoende toevoer van verse
lucht is. Daardoor ontstaat op
eenhoping van koolzuurgas.
Stikstofoxyde is eveneens een
verbrandings(bij)produktdat
vrijkomt bij gebruik van petro
leum en gas. Het kan de lucht
wegen aantasten.
Zwaveldioxyde is een gas dat
ontstaat bij het afstrijken van
een lucifer. Het komt echter in
veel grotere hoeveelheden voor
bij de verbranding van zwavel
houdende kolen en olieproduk-
ten. Het is te herkennen aan
een onaangename, irriterende
walm.
Microstof
Ook centrale verwarming heeft
z'n bezwaren. De radiatoren
kunnen de lucht in huis veront
reinigen. Uit onderzoek blijkt
dat de warme luchtstroom die
door de radiatoren wordt opge
wekt heel fijne stofdeeltjes be
vat. Dit op de hete radiatorvlak-
ken aangeschroeide microstof
blijft in omloop en is, samen
met de veelal te droge lucht,
vermoedelijk een van de hoofd
oorzaken van allergische ver
schijnselen zoals aandoening
van de luchtwegen, die we sa
menvatten onder de term 'cara'.
Badgeisers, kachels en cv-ketels
behoren te zijn aangesloten op
een schoorsteen of een afvoer
kanaal, dat boven het hoogste
punt van het dak uitmondt. De
uitmondingen van gasgevelka-
chels en gevelgeisers vormen
daarop een uitzondering. Bij
deze toestellen wordt verse
lucht van buiten aangetrokken
en de afvoergassen worden naar
buiten afgevoerd. Maar sommi
ge makkelijk verplaatsbare pe
troleumkachelsproduceren
enorme hoeveelheden vocht, ze
hebben geen afvoervoorziening
naar buiten toe en de verbran
dingsgassen komen dus in grote
hoeveelheden zomaar in huis
terecht.
Roet- en teeraanslag (creosoot)
in de schoorsteen ontstaat door
het stoken van olie of vaste
brandstoffen (kolen, hout, turf),
maar wordt nog erger door on
deskundig stoken. De schoor
steen moet daarom minstens
tweemaal per jaar worden ge
veegd. Het aantal schoorsteen
branden is, door onbekendheid
met de techniek van het stoken,
in de laatste tien jaar met 60
procent toegenomen, voorna
melijk doordat creosoot in het
schoorsteenkanaal vlam vat.
Ook het stoken van hout moet
je leren. Eén van de principes
daarvan is: een houtvuur moet
zo heet mogelijk gestookt wor
den. Stook liever geen syntheti
sche openhaardblokken en ge
bruik geen zogeheten aanmaak -
lucifers.
De schadelijke stoffen van de
verschillende rookgassen mo
gen dan, dank zij de afvoer via
een in goede staat verkerende
schoorsteen, geen directe aan
slag doen op het binnenklimaat,
ze komen wèl in de open lucht
terecht en berokkenen schade
aan het milieu.
Goed ventileren en isoleren van
de kruipruimte onder het huis is
pure noodzaak. Maar het dicht
stoppen van de ventilatieroos-
ters in de buitenmuren is nog
steeds een onuitroeibare ge
woonte. Dat doet de klimaatbe
heersing van het huis geweld
agn. De kruipruimte raakt door
die verstopping namelijk verza
digd van vocht, en dat zoekt
dan via de vloer een uitweg.
Niet alleen slecht voor hetleef-
klimaat, maar ook voor het
huis.
Met zijn kast 'Twist'n' heeft Theo Salet de
prijs voor het klassieke meubel '92 gewon
nen, uitgereikt in het kader van de Meubel
beurs in Utrecht. Twist'n, een term uit de
popmuziek, geeft aan dat de kast golft en
beweegt. Het ontwerp doet enigszins den
ken aan de rieten strandstoel vroeger op het
Scheveningse strand. Maar Salet zegt dat hij
zich heeft laten inspireren door de sarco
faag, de stenen doodskist die door de oude
Egyptenaren werd gebruikt.
Salet heeft nooit een opleiding tot meubel
ontwerper gevolgd. Bovendien produceert
hij zijn eigen ontwerpen zelf. op bescheiden
schaal. In meubelland is hij geen onbeken
de. In 1986 won hij met zijn secretaire de
Stijlprijs. Zijn ingenieuze roltafel was pro
minent aanwezig op de onlangs door Dick
Dankers georganiseerde tentoonstelling 'On
Wheels'. Verder is hij actief geweest als
kunstschilder.
Salet vergelijkt zich met een acteur die zich
in een bepaalde rol inleeft. De beelden en
vormen die dan in hem opkomen vertaalt
hij in een ontwerp. ,.|e ziet de details op
doemen en dan krijgt het ontwerp vanzelf
gestalte."
Bij Salet staat het contact met de klant cen
traal. „De klant is belangrijker dan de vraag
wat in een bepaalde stijl wel en wat niet
'mag'. Ik geef graag toe dat ik slordig om
spring met stijlkenmerken, maar dat neem
ik dan maar op de koop toe." Niet slordig
springt hij echter om met de uitvoering van
zijn ontwerpen. Volgens hem is een goede
ontwerper in de eerste plaats een goed vak
man. die precies weet wat je met bepaalde
materialen wel of niet kunt doen.
Het grootste gevaar schuilt tegenwoordig in spinragvor
ming in de schoorsteen. foto united photos de boer
moderne schoorsteenveger beschikt over computerap
paratuur waarmee dat wèl is na te gaan", zeggen de
Sappés.
Wie bij voorbeeld dubbele beglazing in zijn huis
neemt, beseft vaak niet dat de stooksituatie totaal is
veranderd. Sappé senior: „Dus staat er een veel te zwa
re kachel in zo n vertrek. De klep blijft dicht. Gevolg: er
wordt een teerlaag in de schoorsteen gevormd die kan
vlamvatten."
Het grootste gevaar schuilt tegenwoordig in spinrag
vorming in de schoorsteen. Dat is gemakkelijk te con
troleren door een snelkokertje onder de schoorsteen te
plaatsen. Door de opstijgende damp wordt het spinrag
neergeslagen. Vloerbedekking is een stofnest. Een
brandende kachel heeft zuurstof nodig en trekt derhal
ve het stof van de vloerbedekking aan, dat zich uitein
delijk in de schoorsteen in het spinrag nestelt. Sappé:
Als zo n schoorsteen wordt geveegd, komt er een dik
ke bal stof uit."
In Duitsland moet een schoorsteen ook die waarop
een gaskachel is aangesloten altijd boven het dak uit
steken. Tegen die regel wordt in Nederland nogal eens
gezondigd, vooral wanneer de kachel wordt vervangen
door centrale verwarming en de moederkachel een
plaatsje in de bijkeuken krijgt. „Dan komt er een pijpje
van anderhalve meter op het dak en dat is het dan. Dat
de uitstoot bij een bepaalde windrichting zó een open
raam van de woning wordt ingeblazen, daar bekom
mert zich niemand om", aldus Menno Sappé. „Men
rommelt maar wat aan."
In Nederland is schoorsteenvegen een vrij beroep. Dat
betekent dat iedereen die de beschikking heeft over
een ladder het dak mag opklauteren om te gaan vegen.
Sappé senior: „Kijk, er zijn 'collega's', die hebben een
boekje op zak en dat is dan hun hele administratie.
Daar staan hun klanten in. Wanneer een van hen met
hem een afspraak maakt, kijkt hij in zijn boekje of er
nog meer klanten in de buurt wonen. Is dat het geval,
dan bezoekt hij die mensen ook. Maar zo werkt het
niet. Bij de een moet om het jaar worden geveegd, bij
de ander om de drie jaar. Dat hangt gewoon af van de
omstandigheden.
Twee jaar geleden kreeg ik vroeg in het
voorjaar twee bloeiende hortensia's. He
melsblauw van kleur. „Gooi ze maar weg
als ze uitgebloeid zijn. Ze zijn voorgetrok
ken en doen het niet meer in de tuin."
Dat was het advies. Maar ik hield ze binnen
tot na de nachtvorsten en zocht er toen een
mooi plekje in de halfschaduw voor, met
lekker veel compost in de grond.
Ze hadden moeite om weer aan de slag te
gaan, maar dit jaar bloeien ze prachtig. Ro
zerood wel te verstaan!
Is dat een wonder?
Neen, dat gebeurt
heel vaak. want de
meeste blauwe
hortensia's zijn
van nature roze en
worden met be-
zouten in de grond
k^^deid, zoc*at
Nu wil ik het ook
drangea macrop-
hylla, familie van
de Saxifragma. Roze is wel mooi, maar ik
wil zien hoe dat zit met het omslaan van de
kleur naar blauw. Overigens zijn er ook hor
tensiasoorten die van nature blauw zijn. Ze
worden dus niet altijd roze.
Om de bloem van roze naar blauw te doen
kleuren moet de plant in een zure grond
staan. Ph 4,5 - 5,5 is vereist. Dat wil dus
zeggen dat kalkrijke grond en ook de mees
te kleisoorten behandeld moeten worden.
In mijn geval is het de compost die altijd
flink met kalk verrijkt wordt.
Om de bloemen blauw te doen kleuren, be
dek ik de grond om de plant heen met een
dikke laag turf. Turf is van nature zuur en
hortensia's houden ook van veel vocht, dus
dat is ook meegenomen. Dan sta ik voor de
keuze of ik een handjevol oude roestige
spijkers ingraaf in de grond, ofwel in het
voorjaar om de tien dagen ga gieten met
een handje ijzersulfaat of kaliumaluin per
10 liter water!
Ik denk dat de spijkers het milieu minder
belasten. Het ijzer uit de spijkers lost heel
langzaam op in de zurige grond en zorgt
voor de omkleuring van de knoppen. Af
wachten dus wat er volgend jaar gaat ge
beuren.
En tot slot een goede raad: laat u nooit wijs
maken dat hortensia's als potplant andere
planten zijn dan tuinhortensia's. Ze zijn ge
woon voorgetrokken en doen het na de
vorst uitstekend buiten.
LEZERSVRAAG
MEVROUW SCHOUTEN UIT LEIDER
DORP heeft een passiflora die in maart niet
wil bloeien. Ook stekken van deze plant
weigeren om bloemen te vormen. Dit doet
denken aan mijn ervaring met een kamer
linde. Ik kreeg een stek van een fraai groene
kamerlinde, had evenwel niet geïnformeerd
of deze ook bloeide.
Zelfs na vier jaar en veel zorg, geen schijn
van een bloei. Bij navraag bleek de moeder
plant ook nooit te bloeien. De eigenaars za
ten daar niet mee, maar ik wel. Heb dus
een stek van een rijkbloeiende plant ge
vraagd aan een ander en die bloeide na een
jaar.
En nu de moraal van dit verhaal: bij onge
slachtelijke voortplanting (stekken dus)
krijgt de plant precies dezelfde eigenschap
pen als de moederplant. Dus raad ik me
vrouw Schouten aan om helemaal opnieuw
te beginnen met een passiflorastek van een
rijk bloeiende plant. Wedden.dat er binnen
een jaar bloemen aan komen?
C. CAMPFENS UIT HAARLEM schrijft dat
haar goed dragende witte druif in augustus
barsten in de vruchten vertoont. Helaas
weet ik de oplossing van dit raadsel niet.
Stel die vraag eens aan de Planteziekten-
kundige Dienst, Geertjensweg 15, Wagenin-
gen. Wellicht weten de deskundigen daar
ter plaatse wat de oorzaak kan zijn.
En nu 'het gewei' na de snoeibeurt dat mij
opgestuurd werd.
Ik moest wel even lachen om de vergelij
king van een druif met een hert.
Maar uit de foto blijkt dat er veel te veel
takjes vlak bij elkaar blijven zitten. Om te
beginnen verdient het aanbeveling om een
aantal takken horizontaal te leiden. Die
noemen we dan leggers. Op de leggers laten
we op ruime afstand een paar takjes staan,
die men dan afwisselend tot op 3,4 en 5
ogen terugsnoeit. In het voorjaar wordt al
les wat te veel is weggenomen. Zodra de
scheuten in aanraking komen met de vol
gende 'legger' die op ongeveer 60 cm af
stand van de vorige horizontaal bevestigd
is, worden de jonge scheuten getopt, 's Zo
mers moet er regelmatig op,gelet worden
dat de groei niet te wild wordt en verder
moet men 'dieven' dat wil zeggen zijtakjes
van de jonge scheuten verwijderen. Boven
elke bloem die dus een druif wordt, houdt
men vier bladen aan. Niet meer. Bij elkaar
een heel karwei, maar dankbaar.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend
in de natuur een vraag op? Greet Buchner
zal proberen voor u het antwoord te vin
den. De vraag kunt u opsturen naar Da-
miate Dagbladen, Postbus 507,2003 AP
Haarlem t.a-v. de redactie LEVEN EN WO
NEN.
'Er wordt in Nederland vaak verkeerd gestookt'
Vader en zoon Sappé: „Vertrouw nooit een schoorsteenveger in een hemdje en een
spijkerbroek." foto»gpd
Hessel Sappé (19) uit Langweer mag zich gedi
plomeerd schoorsteenveger noemen. Als enige
Nederlander volgde hij de driejarige opleiding
aan de BerufsschulefUrSchornsteinfeger in Ha
gen, een van de zestien schoorsteenvegers-
scholen in Duitsland. Nadat hij zijn opleiding
elektrotechniek op de technische school had
voltooid, vertrok hij als zestienjarige naar
Duitsland. Hij volgde eerst een cursus Duits
om de lessen beter te kunnen volgen. Nu, drie
jaar later, heeft hij zijn diploma op zak, tot gro
te tevredenheid van vader Menno, eveneens
schoorsteenveger.
«JEANCTTI STUUR Of
„Ze vragen mij wel eens, schoorsteenveger: moet je
daarvoor nu studeren? Ja, zeg ik dan. Straks krijgen we
te maken met Europese normen. Als je dan een diplo
ma op zak hebt, zit je goed", aldus Sappé senior. Hij is
lid van de Algemene Schoorsteenvegers Patroonsbond
te Amsterdam en wordt jaarlijks vier dagen bijge
schoold op de vakschool in Dülmen.
Eerlijk gezegd hoopt Sappé senior dat die Europese
normen er snel komen. Er wordt volgens hem in Ne
derland nog te vaak een verkeerde kachel gekocht of
verkeerd gestookt. In Duitsland beperkt de schoor
steenveger zich niet tot het vegen van het rookkanaal,
maar verricht ook metingen. Zijn bevindingen komen
op schrift. Mankeert er iets aan de kachel of het kanaal,
dan moet daar dadelijk in worden voorzien. Is dat ge
beurd, dan wordt er een sticker verstrekt bij wijze van
ijking. Vakwerk dus.
Sappé senior: „Vertrouw nooit een schoorsteenveger in
een hemdje met korte mouwen en een spijkerbroekje.
Als die aanbiedt 'even' de schoorsteen te vegen, kan
dat nooit goed zijn."
Roetdicht pak
Hessel Sappé gaat net als zijn vader gekleed in
het bekende schoorsteenvegerskostuum. Onder het
tweedelige zwarte, katoenen, geoliede (dus roetdichte)
pak, dat is versierd met koperen knopen en een kope
ren gesp, draagt hij lang, stofafstotend ondergoed. In
het zwarte pak zit een leren kruis. Volgens senior is dat
om zaadbalkanker tegen te gaan. Er zouden vroeger
heel wat schoorsteenvegers op vrij jonge leeftijd aan
die ziekte zijn overleden, doordat ze gedurende hun
werkzaamheden wijdbeens boven de schoorsteen
stonden en het stof in hun kleren drong.
Neus en mond worden beschermd door een witte sjaal,
de mouwen worden met riempjes strak om de polsen
gesloten en onder de schoenen zit een zool van auto
band zonder profiel. Zo brengt de schoorsteenveger
geen viezigheid binnen en houdt hij zich tevens goed
staande op het dak. Bij de outfit hoort traditiegetrouw
een hoge hoed. Het pak gaat nooit in de was. „Smerig
is smerig en je draagt het totdat het af is", zegt Hessel.
Spinragvorming
Migraine en hyperventilatie zijn kwaaltjes die niet zel
den het gevolg zijn van een slecht functionerende ka
chel. „De meeste mensen denken dat ze het goed voor
elkaar hebben. De gaswacht kijkt naar de kachel en de
schoorsteenveger veegt de schoorsteen. Maar de gas
wacht verricht geen metingen. Hij gaat niet na of de af
stellingvan de kachel wel goed is, of hij wel voldoende
zuurstof krijgt en een goede uitstoot heeft, of de bran
ders te royaal zijn afgesteld of wellicht bijna af zijn. Een
Theo Salet met zijn winnend ontwerp.
foto 0 pd
