'Keuken stille ven'
ernstig beschadigd
'Waarom zijn octaven niet interessant?'
Cultuur&Kunst
De Haas bekijkt Koenig-collectie
1
Reflex Modern Art Gallery:
mini-kunst in mini-museum
MAANDAG 5 OKTOBER 1992
n hoore annemiek ruygrok (CHEF'
Voorschoten rekent op schadeclaim
Het bekende schilderij 'Keukenstillevendat de gemeen
te Voorschoten sinds jaar en dag in bruikleen heeft van
de Rijksdienst Beeldende Kunsten (RBK), is flink bescha
digd. Feestvierders hebben onlangs tijdens een receptie
in het Ambachts- en Baljuwhuis op drie plekken de verf
van het monumentale paneel gestoten. Verder heeft het
schilderij schade opgelopen door een lekkage in de zol
der van het gebouw. Drie straaltjes water, vermengd met
vogelpoep, hebben op het schilderij even zovele vieze
witte vegen achtergelaten.
voorschoten wilfred simons
Het 'Keukenstilleven' is een
groot schilderij van een waar
schijnlijk Vlaamse schilder.
Vanuit kunsthistorisch oogpunt
is het heel bijzonder, omdat er
zowel een stilleven, een interi
eurschildering als een jachtscè
ne op te zien zijn. Volgens con
servator A. Elen van de RBK is
het een uitzonderlijk vroeg en
kwalitatief zeer hoogstaand
werk. Bovendien zijn er bijna
geen stillevens bekend die zo
groot zijn; het schilderij meet
185 x 205 centimeter. Elen schat
de waarde op ongeveer 100.000
gulden: „Om dat bedrag maar
als ondergrens te hanteren."
Volgens gemeentewoordvoer
der M. van Bruggen verkeerde
het schilderij van omstreeks
1600 al lange tijd in slechte
staat: „Het hangt in een ruimte
voor feesten en partijen. De
mensen fotograferen er met
flitslicht en er mag worden ge
rookt. Als er veel mensen in de
zaal aanwezig zijn, loopt de
temperatuur op en dan wordt
het er snel vochtig. Het is dui
delijk dat het schilderij daar
ernstig van te lijden heeft. Daar
komt nog bij dat het Ambachts-
en Baljuwhuis geen airconditio
ning heeft, zodat wij tempera
tuurschommelingen niet kun
nen opvangen."
De RBK heeft het 'Keukenstil
leven' onlangs van de gemeente
teruggevraagd. Het is de bedoe
ling om het in bruikleen te ge
ven aan Stedelijke Museum 'De
Princehof in Delft. De Prince-
hof opent daar in mei of juni
1993 een grote en langdurige
overzichtstentoonstelling van
stillevens. Het 'Keukenstilleven'
moet een van de pronkstukken
zijn. Overigens verwacht Elen
niet dat het werk daar meteen
komt te hangen: „Het moet
eerst gerestaureerd worden. Dat
kan, gezien de toestand, nog
wel een jaar duren."
Elen heeft het schilderij in
mei van dit jaar geïnspecteerd
en zegt geschrokken te zijn van
wat hij zag: „Er was net een
trouwerij aan de gang en de
feestvierders hadden twee wal
mende kaarsen onder het schil
derij neergezet. Die heb ik toen
meteen uitgedaan, maar ja, ik
kan er natuurlijk niet steeds bij
blijven."
De RBK heeft ook een ander
schilderij teruggevraagd dat in
het Ambachts- en Baljuwhuis
hangt. Het gaat om een portret
dat kunsthistorici toeschrijven
aan de Vlaamse schilder David
Het bekende schilderij 'Keukenstilleven', in bruikleen bij de gemeente Voorschoten, is flink beschadigd.
Teniers II (1610-1690). De toe
stand daarvan is niet precies
bekend, maar het hangt in de
zelfde zaal en heeft dus van de
zelfde omstandigheden te lij
den.
De gemeente Voorschoten zit
met de toestand in zijn
Kunstgeschiedenis voor beginners
leiderdorp» De Kunstkijker, een instelling voor kunsthistorische
cursussen, excusies en reizen, organiseert in Leiderdorp een cur
sus kunstgeschiedenis voor beginners. Van de middeleeuwen tot
nu toe wordt de cursist wegwijs gemaakt in het labyrint van vele
eeuwen kunstgeschiedenis. Schilderkunst, beeldhouwkunst en
architectuur komen aan de orde. De curus beslaat 13 (maandag
avonden en wordt gegeven in Haaghuishof 28. Informatie is
verkrijgbaar bij Nicoline Zemering, telefoon 070-3106350.
Panfluit voor kinderen en volwassenen
leiden» Wie wil leren spelen op de Boliviaanse panfluit en tarka
kan terecht bij de stichting Tuya. Die organiseert twee cursus
sen, voor kinderen èn volwassenen in de Kaasmarktschool aan
Koppenhinksteeg. Muzikale voorkennis is niet nodig. Voor in
lichtingen kan men bellen met de stichting Tuya, telefoon 071-
123481.
Riksbios slaat aan
Amsterdam De 'riksbioscoop' in Amsterdam lijkt een succes te
worden. Al in de eerste twee weken na de opening konden ge
middeld 3500 bezoekers per week worden genoteerd. Vanwege
de grote belangstelling is inmiddels besloten wekelijks een nieu
we film aan te bieden. Op 17 september opende de riksbios in
de Amsterdamse Cineac. Van elf uur 's morgens tot elf uur 's
avonds wordt dezelfde speelfilm vertoond. Tegen de prijs van
een rijksdaalder kunnen bioscoopbezoekers binnenlopen. De
films die worden vertoond, behoren tot de top-tien speelfilms
van het afgelopen.
den haag gpd
Directeur R. de Haas van de
Rijksdienst Beeldende Kunst
(RBK) en cultureel ambassadeur
P. Brouwer vertrekken volgende
week zondag voor een vijfdaags
verblijf naar Moskou om de
Koenigs-collectie te bekijken.
Het gaat om 526 tekeningen uit
de voormalige collectie van de
Haarlemse bankier Koenig.
De Russische autoriteiten
ontkenden tot nu toe dat de
werken van meesters als Rem
brandt, Dürer, Rafael en Cézan-
ne na de Tweede Wereldoorlog
in Rusland waren beland. De
Russische minister van cultuur
Sidorov deelde donderdag ech
ter mee dat de collectie is ge
vonden en binnenkort in elk ge
val wordt getoond aan de Ne
derlandse ambassadeur J. Vos
in Moskou. Omdat de Russische
minister eerst zelf gaat kijken,
wilde hij nog niet bekendmaken
waar de tekeningen nu zijn.
Russische kunsthistorici spra
ken eerder het vermoeden uit
dat de collectie zich in het
Poesjkin-museum in Moskou of
een Idooster even buiten de stad
bevindt.
De Haas is vorig jaar al twee
keer in Moskou geweest om na
dere inlichtingen in te winnen
over de miljoenen-collectie, die
aan het begin van de Tweede
Wereldoorlog door de Rotter
damse havenbaron D. van Beu-
ningen aan de Duitsers werd
verkocht. De tekeningen kwa
men terecht in de Dresdner Ga
lerie en werden door de Russen
meegenomen als oorlogsbuit.
De RBK-directeur kwam met
lege handen thuis, maar toonde
zich niet verbaasd dat de collec
tie nu toch boven water is geko
men. „Ik had daar het volste
vertrouwen in, alleen het mo
ment waarop bleef een verras
sing", aldus De Haas. Hij ver-
Twee premières van componist Peter Schat binnen een week
amsterdam tom ruufrok
Soms moet het toeval een
handje helpen. In het geval van
de onlangs verschenen briefwis
seling tussen de componisten
Peter Schat en Rudolf Escher
was dat de brand in het Amster
damse sekstheater Casa Rossa,
waardoor Schats privé-archief,
aan de achterzijde grenzend
aan het pomo-paradijs, onder
het bluswater kwam te staan.
„Het archief heb ik toen maar
ter beschikking gesteld van de
Vrije Universiteit, maar toen
ook daar brand uitbrak en een
deel van de verzameling verlo
ren ging, heb ik snel een privé-
archivaris ingehuurd om alles te
inventariseren". En zo kwamen
de inmiddels uitgegeven brie
ven bijna letterlijk boven water.
Het is niet alleen deze uitgave
die Peter Schat (57) momenteel
midden in de belangstelling van
de Nederlandse muziekwereld
plaatst. Want deze maand gaan
binnen een week twee nieuwe
werken van de Amsterdamse
componist in première: op 8 ok
tober 'De opening', geschreven
in opdracht van Het Brabants
Orkest ter gelegenheid van de
ingebruikneming van het Eind-
hovense Muziekcentrum, en op
15 oktober bij het Radio Filhar
monisch Orkest de 'Etudes'
voor piano en orkest, speciaal
geschreven voor de Franse pia
nist Jean-Yves Thibaudet. Twee
dagen na deze première in
Utrecht zijn de Etudes te beluis
teren tijdens de Vara-matinee
in het Amsterdamse Concertge
bouw.
Hoewel Schats werken ander
half jaar na elkaar zijn ontstaan,
ziet de componist zelf duidelij
ke overeenkomsten: „Het zijn
allebei tamelijk actieve stukken,
die ook nogal wat van de uit
voerenden vragen. Bij 'De ope
ning' heb ik zelfs rekening ge
houden met het feit dat het or-
Peter Schat „Het zijn allebei tamelijk actieve stukken, die ook nogal wat
kest kan laten horen wat het in
huis heeft. De 'Etudes' zijn ge
schreven voor een virtuoos pia
nist en in het werk klinkt de ro
mantische school door, dus ook
in dat stuk worden wel wat ei
sen aan de uitvoering gesteld."
Fanfare
Bij het schrijven van 'De ope
ning' heeft Schat zich niet laten
leiden door de architectuur of
mogelijke akoestiek van het
nieuwe Muziekcentrum in
Eindhoven. „Nee, dat soort za
ken heb ik niet laten meespelen.
Ik heb me veel meer laten inspi
reren door de opening als ei
genlijke gebeurtenis. Het is een
soort fanfare geworden, mis
schien een beetje traditioneel,
maar wel vitaal en enthousiast,
toegankelijk misschien ook wel.
Wat overigens niet betekent dat
ik er als componist minder werk
aan heb gehad. Vergelijk het
maar met toneelschrijven: een
goede komedie schrijven is net
zo moeilijk als een goede trage
die."
De vitaliteit van 'De opening'
klinkt volgens Schat ook door in
de 'Etudes' opus 39, waarvoor
hij samenwerkte met de Franse
pianist jean-Yves Thibaudet
„Het is een buitengewoon in
spirerende gedachte dat zo'n ta
lent zich over een werk van mij
ontfermt. „Ik wilde iets schrij
ven dat je echt 'pianistisch' zou
kunnen noemen, dat lekker ligt
voor de solist en waarin de ziel
van het instrument alle gelegen
heid krijgt om te spreken. Toon
ladders, akkoorden, octaven-
passages, alles komt aan bod.
Dat zal me wel weer niet in
dank worden afgenomen, want
op dat soort 'traditionele' muzi
kale verschijningsvormen rust
in de hedendaagse muziek ken
nelijk een enorm taboe. Alsof
muziek pas interessant is wan-
maag. Van Bruggen zegt: „We
wekken nu de indruk dat de ge
meente niet goed voor zijn
bruiklenen zorgt." Hij verwacht
dat de RBK wel een schade
claim zal indienen: „Dat zit
erin". De gemeente is voor dit
soort schade niet verzekerd.
Academie-leerling
wint Gouden Kalf
utrecht pi eter v
De meest eigenwijze jury die
de Nederlands Filmdagen
gedurende twaalf edities ge
had heeft, riep vrijdagavond
'Kyodai Makes The Big Time'
uit tot de beste Nederlandse
speelfilm van het jaar. Te
vens werd totaal onverwacht
Janneque Draisma voor haar
rol in deze door de Amster
damse Zuidafrikaan lan
Kerkhof vervaardigde film
uitgeroepen tot beste actrice.
Een vergelijkbare dubbel
slag maakte Alex van War
merdam met De Noorderlin
gen. Van Warmerdam ont
ving de Regieprijs en zag zijn
acteur Rudolf Lucieer de Ac
teursprijs winnen voor zijn
rol als kippige jager. De Prijs
Van De Nederlandse Filmkri
tiek werd toegekend aan de
korte speelfilm Richting En
geland, van regisseur André
van Duren.
Met de Speciale Jury-Prijs
voor De Domeinen Ditvoorst
wilde de jury zowel een post-
huum eerbetoon brengen
aan de vijf jaar geleden uit
het leven gestapte cineast
Adriaan Ditvoorst als aan
Thorn Hoffman, de acteur
die (in De Witte Waan) de
laatste hoofdrolspeler van
Ditvoorst is geweest.
Paul Verhoeven, stellig het
meest succesvolle talent dat
de Nederlandse cinema ooit
gekend heeft, ontving het
Cultuur-Kalf.
wacht een sleutelrol te spelen
bij de onderhandelingen over
teruggave omdat de RBK veel
„kennis en kunde in huis
heeft." De RBK stelde in 1988
een catalogus over de collectie
samen.
Onderhandel i ngen
WVC-woordvoerster Mirjam Ot-
ten deelde gisteren mee dat de
onderhandelingen zich de ko
mende tijd zullen afspelen „in
het diplomatieke circuit". Er zit
ten nogal wat haken en ogen
aan de teruggave omdat Van
Beuningen de tekeningen in
dertijd niet onder druk, maar
vrijwillig van de hand zou heb
ben gedaan. In dat geval is er
geen sprake van een oorlogsbuit
waar Nederland volgens inter
nationale verdragen nog rech
ten op kan doen gelden. Zij sluit
bijvoorbeeld niet uit dat ook de
Duitsers een claim op de collec
tie zullen leggen.
Binnen de hedendaagse muziek
geldt Peter Schat niet (meer) als
één van de meest experimentele
componisten. Integendeel: zijn
werk krijgt nogal eens het etiket
'neo-romantiek' opgespeld, een
term waar de componist zelf
overigens niets van wil horen.
Feit is wel dat Schat niet, zoals
veel van zijn collega's, op streng
gestructureerde wijze seriële
muziek beoefent, maar bij het
componeren zonder uitzonde
ring terugvalt op een door hem
zelf, op basis van een bepaalde
historische lijn ontwikkeld prin
cipe, de 'toonldok'.
„De toonklok is geen systeem
dat wetten voorschrijft, maar
wel houvast biedt bij het rang
schikken van intervallen", legt
hij uit. De basis voor de
toonklok werd gelegd in 1958,
toen Schat in een brief aan
Rudolf Escher liet weten een be
paald muziektheoretisch princi
pe bij toeval te hebben ontdekt.
De 'vondst' wordt in de brief
wisseling uitgebreid door de
dan nog jonge componist uit de
doeken gedaan, waarop Escher
inhoudelijk overigens ontwij
kend reageert. Hoe kijkt Schat
anno 1992 tegen de briefwisse
ling aan, nu blijkt dat in één van
de brieven aan Escher zijn zo
geliefde toonklok in ziin meest
primitieve vorm wordt gepre
senteerd? „Ik vond de brieven
vooral leuk. Waardevol? Ach,
dat moeten anderen maar be
palen. Natuurlijk wist ik nog wel
dat ik met Escher gecorrespon
deerd had, maar niet dat ik alles
bewaard had. Toen ik de brie
ven teruglas, was ik echt verrast,
vooral door het feit dat het alle
maal zo leesbaar was. Nee, na
tuurlijk sta ik niet meer achter
alles wat ik toen allemaal vond.
Maar wat geschreven is, is ge
schreven, zoals Pilatus al zei."
'Femme et Fleur*, een houten mini-sculptuurtje van Comeille (1992). foto
'Iets kleins maken werd een uitdaging
amsterdam fran^oise ledeboer
Wie Reflex Modern Art Gallery aan de Amster
damse Weteringschans binnenstapt, komt oog in
oog te staan met maar liefst 900 schilderijen, col
lages, tekeningen, sculpturen en objecten van 365
kunstenaars. Het grootste museum zou nog te
klein zijn voor zo'n omvangrijke expositie. Om
zoveel kunst binnen te krijgen, legde Reflex-eige
naar Lex Daniels dan ook een beperking op: het
werk mocht niet groter zijn dan tien bij twaalf
centimeter of kleine varianten daarop. Zijn
vondst heeft een verrassende tentoonstelling op
geleverd.
Daniels is twee jaar bezig geweest met de op
bouw van wat hij zijn 'miniatuurmuseum voor
hedendaagse kunst' doopte. De basis daarvoor
had hij zelf al gelegd door een aantal aankopen
van kunstwerken op mini-formaat. De rest haalde
hij bij elkaar door bruiklenen uit andere collecties
en verzoeken aan kunstenaars een bijdrage te le
veren. „Ook van internationaal vermaarde kun
stenaars kreeg ik enthousiaste reacties. Iets kleins
maken, werd een uitdaging gevonden. Zo groeide
de voorraad langzaam tot het huidige aantal."
Zijn streven was een zo compleet mogelijk
overzicht van de moderne kunst te presenteren.
Dat is hem uitstekend gelukt: de kunstenaars ver
tegenwoordigen verschillende richtingen zoals
Cobra, After Nature, Nouveau Realisme, Fluxus,
Franse Figuratie, Geometrisch Constructivisme
en Graffitti-kunst. Bekende kunstenaars als Picas
so, Joseph Beuys. Salvador Dali, Keith Haring, Ka-
rel Appel, Lucebert, Lucassen, Comeille, Georg
Baselitz, Robert Longo en Carl Andre tonen dat
Daniëls bepaald niet overeen nacht ijs is gegaan.
Het is aardig te zien dat onder meer Karei Ap-
pek bij uitstek een liefhebber van wild geschilder
de grote doeken, ook met een klein formaat uit
stekend uit de voeten kan. Datzelfde geldt voor
beeldhouwer-in-het-groot Nic Jonk, op de expo
sitie present met een aantal bronzen mini-beeld
jes. Niki de Saint-Phalle, eveneens bekend door
haar voorkeur voor het grote gebaar, verrast met
een kunststof sculptuurtje van een koe met kleu
rige vlekken. Groot of klein: uit de expositie blijkt
dat dit voor goede kunstenaars geen enkel ver
schil maakt.
De inrichting van de expositie is een juweeltje
van vormgeving. De Franse architecten Mare Beri
en Olivier des Clers ontwierpen elegante transpa
rante vitrines met perspexwanden; Ria Daniëls
heeft de objecten daarin smaakvol gegroepeerd.
Subtiele belichting met kleine spotjes en verschil
lende soorten lijsten maken het bekijken van het
museumpje tot een waar visueel genoegen. Als
'levensecht' detail is er tussen de vitrines ook een
vertederend museumtrapje geplaatst.
Afspraak
„Helaas is mijn eigen ruimte te klein voor éen
permanente expositie, anders zou ik haar graag
hier houdenzegt Daniëls. Hij hoopt een deel
van de vitrines voor langere tijd onder te brengen
in het Academisch Medisch Centrum, voor het
andere deel heeft hij al een afspraak met een
Haarlemse collega kunnen maken.
De toegang tot de galerie is gratis; er wordt wel
een vrijwillige bijdrage gevraagd voor de Stichting
Kindergeneeskundig Kankeronderzoek en de Dot-
Een Wens Stichting.
De expositie 'Miniatuur-museum voor heden
daagse kunst' In Reflex Modern Art Gallery (We
teringschans 83 Amsterdam) duurt tot en met
31 oktober. De openingstijden zijn van dinsdag
tot en met zaterdag van 10.30 tot 17.30 uur.
