De zondeval van een aartsengel
Gespreksregels
ZATERDAG 3 OKTOBER 1992
Of het nu in Amerika, Europa of Azië is, mensen
die zich vanwege problemen in hun partnerrela
tie bij een therapeu t melden, zo blijkt uit een re
cent internationaal onderzoek, verwoorden hun
vrouwen zijn: zich onbemind voelen door hun
partner, constant gekleineerd worden en altijd
en overal (negatieve) kritiek op krijgen. Mannen
hebben het vooral over 'verwaarloosd worden'
klachten opeen verrassend overeenkomstige
manier. De meest voorkomende klachten van
door hun partneren over 'al heel lang het gevoel
hebben op de een of andere manier niet goed bij
elkaar te passen'. Zowel vrouwen als mannen
klagen er vaak over dat ze seksueel niet aan hun
trekken komen en dat hun partner altijd maar
boos of'bitchy' reageert.
Uit hetzelfde onder
zoek blijkt ook dat
op hulp wordt gezocht meestal
bepaald niet toevallig is gekozen.
De acute reden is vaak dat er een
andere relatie 'in hel spel is ge
bracht'. Maar voor wie verder te
rugkijkt wordt duidelijk dat die
andere relatie vaak een symp
toomfunctie heeft. Dikwijls is er
een langdurige periode aan voor
afgegaan. waarin de partners er
steeds handiger in werden over
en weer het slechtste in elkaar op
te roepen. Wat begon met min of
meer onschuldige grensconflic
ten is in de loop der tijd uitge
groeid tot een heuse emotionele
oorlog waarin partners op eigen
kracht nog wel eens wapenstil
stand kunnen regelen maar zon
der bemiddelaars geen duurza
me vrede.
Het basisprincipe van paarthera-
pie is het omkeren van dit pro
ces: het op gang brengen van
probleemoplossen waardoor
partners elkaar positieve gedra
gingen en gevoelens versterken.
Dat lukt alleen maar als partners
bepaalde spelregels met elkaar
afspreken en geholpen worden
die zo goed en vaak mogelijk te
volgen. Een paar voorbeelden.
Voor het bespreken van relatie
problemen (in en buiten de be
handelkamer) zijn onder meer
de volgende spelregels belang
rijk:
1 Begin altijd met iets positiefs
te zeggen als je een probleem
onder woorden brengt. Dus niet
meteen losbarsten in: ..Wat me
altijd zo loeiend in jou ergert is
dat jij altijd...', maar: 'er zijn mo
menten geweest waarop jij heel
goed hebt gereageerd..., maar er
zijn tegenwoordig ook momen
ten waarop jij..."
2 Noem concrete gedragingen
om te beschrijven wat je dwars
zit in plaats van generalisaties en
vernederende etiketten. Dus niet
„jij liegt altijd alles bij elkaar",
maar „jij hebt ooit tegen mij met
een stalen gezicht gezegd dat ik
gewoon paranoïde was te den
ken dat jij met een ander...
3 Maak duidelijk wat het ver
band is tussen die concrete ge
dragingen en bepaalde gevoelens
die je ervaart. Dus niet: „Man. al
les wat ik tegenwoordig voel over
onze relatie is pijn. teleurstelling,
niks anders", maar: „toen later
uitkwam hoe het werkelijk zat.
dat je gelogen had. heb ik me
ontzettend gekwetst gevoeld,
vooral omdat je niet een keer ge
zegd hebt dat je begreep of je in
ieder geval afvroeg hoe het voor
mij moest zijn om..."
4 Erken de rol die je (mogelijk)
zelf gespeeld hebt in het ont
staan van het probleem. Dus
niet: „Ik heb altijd voor je klaar
gestaan en je altijd gestimuleerd
om...", maar: „ik denk dal ik ook
niet voldoende heb stilgestaan
bij hoe onze relatie zich ontwik
kelde en meer aandacht en ener
gie aan andere dingen heb be
steed dan hoe het tussen ons
5 Hou geen uitgebreide litanie,
geen eindeloze opsomming van
alle oude koeien, ga niet zitten
speculeren over oorzaken of zo
genaamde 'waarom?'-vragen
stellen, maar richt je zo veel mo
gelijk op het hier-en-nu of op de
toekomst. Dus niet: „Waarom
heb je toen nooit eens tegen me
gezegd..." (je bedoelt dan im
mers: je had tegen me moeten
zeggen...), maar „wat ik nu graag
zou willen is dat je me uitlegt...",
of: „wat ik graag zou willen is dat
je het voortaan tegen me zegt.
ook al is het pijnlijk voor me om
te horen, dat je..."
Voor het nemen van een beslis
sing over wat er gedaan zou kun
nen worden om een bepaald
probleem aan te pakken, zijn on
der meer de volgende spelregels
belangrijk:
6 Begin het zoeken naar oplos
singen door eerst te brainstor
men over alle mogelijkheden die
je samen maar verzinnen kun
nen. Dus niet: „Dit kan je alleen
maar oplossen door...", maar
„laten we maar gewoon samen
eens een tijdlang dingen verzin
nen en afspreken dat alles ge
zegd mag worden en pas dan be
spreken wat..."
7 Richt het zoeken zo veel mo
gelijk op oplossingen waaraan je
alle twee iets kunt en wilt bijdra
gen. Dus niet: „Wat er gewoon
moet gebeuren, is dat jij voort
aan...". maar: „okay, als ik nou
van mijn kant eens.... en als jij
van jouw kant..."
8 Biedt uitdrukkelijk aan iets in
je eigen gedrag te veranderen.
9 Accepteer, om een begin te
maken, een verandering die be
neden blijft wat je idealiter zou
willen. Dus niet: „ja zeg dan kan
het me dus nog wel eens gebeu
ren dat...", maar „goed. ik vind
het al iets als je in ieder geval
probeert om..."
10 Bespreek de voor- en nadelen
van iedere oplossing alvorens sa
men een besluit te nemen. Dus
niet: „Nou dat hoeven we in ie
der geval niet te proberen
maar: „okay. dat lijkt me nou
echt niks. maar goed laten we er
in ieder geval maar even over
praten..."
11 Spreek over en weer duidelijk
uit. leg desnoods vast (schrijf el
kaar een brief), wat je samen
overeen bent gekomen, doe dat
heel concreet en spreek ook af
hoe je elkaar over en weer aan de
overeenkomst mag herinneren.
Dus niet: „We spreken voortaan
af wat meer samen te doen.
punt", maar „Wat we samen af
spreken is dat we een keer in de
week. vrijdag- of zaterdagavond,
samen iets buitenshuis doen, dat
mag zijn naar de film gaan, naar
de kroeg. of... en we leggen van
tevoren vast welke avond dat zal
zijn..."
Om er voor te zorgen dat dit
soort gesprekken zo goed moge
lijk verlopen is het verder belang
rijk om de volgende algemene
regels in acht te nemen. Alge
meen omdat ze zowel nuttig zijn
bij vredesonderhandelingen in
de wereldpolitiek als in de rela-
tiepolitiek:
12 Stel samen een agenda op
voor ieder probleemoplossings-
gesprek
13 Bespreek de problemen een
voor een. dus niet allerlei proble
men door elkaar husselen.
14 Ga niet zitten interpreteren
of gedachtenlezen; praat alleen
over wat je kunt waarnemen.
15 Geef steeds eerst in je eigen
woorden weer wat je partner
heeft gezegd, controleer of dat
ongeveer Idopt met wat deze be
doeld heeft en reageer er dan pas
op.
Uit onderzoek blijkt dat paren
die deze regels geleerd hebben
en met vallen en opstaan
zo veel mogelijk in acht nemen
een betere overlevingskans heb
ben. En als ze toch uit elkaar
gaan, blijken ze een betere 'ex-
relatie' te onderhouden. Waaruit
maar weer eens blijkt dat het er
in dit leven niet alleen om gaat
wat je doet. maar vooral ook om
hoe je je daar achteraf over voelt.
RENE DIEKSTRA
hoogleraar klinische en
gezondheidspsychologie
)hn oomkes
Wiltshire is een rustig graaf
schap aan de Engelse Zuid
kust, niet al te ver van Lon-
lit de Derde Wereld.
Peter belichaamde de nieuwe
Vesterse, verantwoordelijke
topster. Opkomen voor je mede-
nens, vasten voor de creperen-
len in hongerig Afrika, geld inza-
nelen voor de daklozen in de
Jewyorkse metro, interesse to-
len voor muziekgenres van waar
lok ter wereld afkomstig. Gabriel
verd nog bekender, alweer ge-
jefder, nog meer een voorbeeld v
Peter Gabriel zingt 'de hele psychische rotzooi' van zich af
Maar ook het afgunstige Westen eigen
4- mikpunt
jeus gedrag v
6 not done.
verdachtmakingen. Gene-
r je zelf beter van wordt, dat
Sabriel leek en lijkt geen krimp te geven. Als
nj niet maandenlang thuis werkt in zijn stu-
lio in de buurtschap Box (bij het stadje Bath)
jan opnamen voor zijn arbeidsintensieve
produkties, is hij op pad voor een betere we-
feld. Hij speelt een rol achter de schermen bij
(iet Witness Project dat Amnesty Internatio
nal samen met The Reebok Foundation (de
rharitatieve tak van het sportschoenen merk)
Opzet. Daarbij worden moderne communica
tiemiddelen als video-handycams, faxen en
jap-top-computers ter beschikking gesteld
Iran mensen die actief voor democratische
ivaarden en de Rechten van de Mens opko
men in landen waar die normen niet onver
deeld gelden.
De Rusteloze ploegt ook anderszins voort.
Dp de schaarse vrijvallende momenten die
tiog overschieten is hij op pad met natuurfil-
jner John Downing. De natuur, het milieu,
het bewustwordingsproces moet worden ge
diend. De schepper zoekt zijn handlangers in
de strijd tegen het kwade zelfs onder popster
ren. Bovendien heeft Peter zijn achternaam
jnu eenmaal mee.
Gabriel gaf zijn leven die invulling, en
(daarmee die vervulling, die doodgewone
mensen nog wel eens associëren met Het Ge
luk. We hadden beter moeten en kunnen we
ken. In 1989 schreef Peter de soundtrack Pas
sion voor de geruchtmakende film Last
Temptation of Christ (De Laatste Verleiding
van Jezus Christus) van de Amerikaanse re-
jgisseur Martin Scorsese. De film gaf al aanlei
ding tot betogingen en protestdemonstraties
in de VS en Griekenland, maar ook de sound-
itrack is zeker achteraf bezien een op
vallende produktie.
De verwijzingen naar verschillende ge
beurtenissen uit het leven van Jezus (met ti
tels als Gethsemane, Lazarus, Its is Accom
plishedHet is volbracht) zijn even veelvul-
Idig aanwezig als signaaltjes dat Gabriel zelf
Idoor een moeilijke periode in zijn leven
[koerste (In doubt, Troubled, The Promise of
Shadows. Disturbed). De vaak zeer interes
sant gekozen instrumentatie en de rijkheid
Jaan melodieën moet de aandacht hebben af
geleid. De keur aan muzikanten uit de Derde
Wereld (zoals Nusrath Fateh Ali Khan,
Baabaa Maal, Shankar, Hossam Ramzy,
Youssou N'Dour) maakte zelfs dat je die vin
gerwijzingen negeerde.
Op Us is de „psychische rotzooi die zich in
mijn leven heeft opgehoopt" (Gabriel) als et
ter naar buiten gedrongen. De plaat is een
oprecht document humain in de menselijke
lijdenstijd, een Matthdus Passion in de pop
muziek. De muzikale aanpak is groots, dra
matisch. onontkoombaar en eist van de luis
teraar een volstrekte overgave. Trek de tele
foon er maar een uurtje uit, want anders kom
je er niet door. Het oratorium trekt langs
menselijke communicatie Come Talk to Me),
onzekerheid (Love to be lotted), reiniging
Washing of the Water) naar de psyche (Secret
j World).
Us is de neerslag van de stukgelopen, twin-
j tigjarige huwelijksrelatie tussen Peter en zijn
j vrouw Jill Moore, en daarna yan een even
dramatische affaire met filmster Rosanna Ar-
quette. Break up-albums, platen waarop zo n
Voor de Amsterdamse galerie
drommen nieuwsgierigen en
geïnviteerden op straat. Terwijl
de megaster uit de taxi stapt,
mompelt hij net verstaanbaar:
The bloody place is sold out.
Als performer dirigeert Peter
Gabriel mensenmassa's, als
privépersoon schuwt hij door
gaans de confrontatie met het
publiek. Toch heeft de 42-jarige
zanger zojuist met Us een dra
matisch album gemaakt. Een
menselijk document van een
verbroken huwelijksrelatie en
een daaropvolgende periode
van intensieve psychotherapie.
„Je kunt nog zo gesloten zijn,
maar dit houdt mij bezig. En
velen van mijn generatie.
Peter Gabriel is live e
scheidingsproces wordt beschreven, zijn
geen nieuw fenomeen. Gabriels vroegere Ge-
nesis-kameraadje Phil Collins haalde fel uit
naar zijn ex op Face Value, recentelijk deed
Gerry Rafferty iets soortgelijks. Zelfs een En
gelse prins scheidt tegenwoordig.
~k
Opmerkelijk is dat Gabriel niet uithaalt naar
welke ex dan ook. of in De Vrouw voortaan
de belichaming van Het Kwaad ziet. Veeleer
zoekt hij de oorzaak van de tragedie in zich
zelf. „Als je zoals ik jezelf laat nakijken,
in therapie gaat dus. dan kom je tot het in
zicht dat je relaties zo eindigen, onder meer
omdat je zelf telkens dezelfde fouten maakt.
Mijn ex-vrouw Jill ervaart het ook zo. You
may change the player, but the part remains
the same: je kunt wel voor andere acteurs
kiezen, maar de rol blijft dezelfde."
In Blood of Eden tekent Gabriel zijn eigen
Zondeval in dit aards pseudo-paradijs:
I caught sight of my reflection
I caught it in the window
I saw the darkness in my heart
I saw the signs of my undoing
They had been there from the start
„De song beschrijft het beeld dat de
Griekse mystiek ooit had van de band tussen
man en vrouw. Namelijk dat ze pas één zijn,
als ze veréénd zijn. De mensen verlangen van
een relatie het gevoel van eenheid", zegt Ga
briel. Hij formuleert het woord 'unanimiteit'
zorgvuldig, met nadruk op de letterlijke bete
kenis: met één ziel. Wipt vervolgens zijn ge
kleurde glazen voor zijn ogen weg, haalt een
vinger door zijn ooghoek en zegt: „Je kunt
nog zo gesloten zijn. maar dit houdt mij be
zig. En velen van mijn generatie."
„De laatste vijf jaar van mijn leven is voor
het grootste deel in beslag genomen door de
relaties met Jill en Rosanna. De groepsthera
pie die ik tot vlak voor kerst tweemaal per
week volgde, deed me inzien dat ik eerst in
mezelf moest afdalen het verval zo je wilt
compleet maken voordat ik er aan de
overkant weer kon uitklimmen. Net zoals bij
een tunnel die onder een rivier doorloopt. Je
kunt pas jezelf reinigen als je bereid bent in
je eigen vuil te graven en te roeren. Het aar
dige van groepstherapie is dat andere men
sen je dingen kunnen duidelijk maken die je
zelfbij een privébehandeling met een psychi
ater misschien nog makkelijk zou kunnen
verstoppen. Jouw puzzel bevat weer stukjes
die ze in hun puzzel kunnen gebruiken."
Gabriel maakt tijdens het interview een in
getogen. verbijsterend in- en in-serieuze in
druk. Zijn humor zorgt er voor dat de materie
af en toe dragelijk is. „Wie ben je. waar ben je
door gevormd? Bij mij was het woede wat
naar buiten kwam. een monster zelfs. Voor
een deel bestond dat kwade in mij uit geërfde
emoties, voor een deel was het aangeleerd."
„In die therapiesessies was het heel opval
lend dat je gelijkgezinde karakters opzocht.
Kenneth Tyne. de Engelse criticus, schreef
ooit: We seek the teeth to match our wounds:
we zoeken de tanden die passen in onze ver
wondingen. Ik schreef er apropos een song
over die op deze plaat zou komen. Love Tag,
maar 't net niet gehaald heeft."
„Er is nog iets wat ik wil zeggen. Er bestaat in
het Engels een gezegde: He who lives in a ca
ge. earns the cage Hij die in een kooi zit.
verdient opgesloten te zijn. Dat was op mij
ook van toepassing. Op deze plaat hoor je
iets van wat ik heb meegemaakt: ik zing de
rotzooi van me af. De deur waardoor je je
kooi bent binnengelopen, vormt ook de eni
ge uitweg."
De vraag of hij zijn eigen artistieke ontwik
keling, in het licht van de persoonlijke ellen
de nog kan zien als Vooruitgang, verrast Ga
briel. „Volgens mijn eigen maatstaven wèl".
zegt hij. na even te hebben nagedacht over
de wijze waarop hij de progressie dient te
verwoorden. „Ik ben meer in staat dat te
doen of te bereiken
wat ik me ten doel
heb gesteld. Toen ik
Passion schreef deed
ik dat op basis van
een heel korte toe
lichtingvan regisseur
Scorsese: ontwikkel
een muzikaal spec
trum dat zowel an
tiek als modem is,
muziek die zowel het
Midden-Oosten kan
vertegenwoordigen
maar ook mondiaal
van karakter is, orga
nisch èn synthetisch,
en boven alles: spiri
tueel."
„Dat was een for
midabele uitdaging voor me. Ik heb het pro
ces om die vorm te bereiken achteraf ervaren
als een grote sprong voorwaarts. Via het WO-
MAD-festival heb ik kennis gemaakt met zo
veel fantastische muzikanten van over de he
le wereld. Zij helpen mij bij het proces, hün
geef ik alle ruimte."
Op So, Peters laatste reguliere cd (uit 1986),
komen twee tracks voor, waarover hij ach
teraf niet tevreden is. „That was again en
We'll do what we're told. Ik heb niet het beste
uit die songs gehaald. Op deze plaat. Us. is
me zo n fout niet overkomen. Met behulp
van de ongelooflijke fortuinen die ik met So
heb verdiend, heb ik vooral Tijd gekocht. Ik
kan onder elke deadline uit: ik zelf moet we
ten dat ik muzikaal het uiterste heb gepro
beerd. Pas als iets compleet is, kan het de we
reld in."
We stappen in een taxi die ons naar Galerie
Torch aan de Herengracht brengt. Voorin
schrijft Peter ansichtkaarten aan zijn stude
rende dochters in New York en Londen. Hij
beschrijft onderwijl hoe de geboorte van de
oudste. Anna, indirect zorgde voor de breuk
met Genesis. „Ze leek geen blijvertje bij de
geboorte. Plotseling was de groep niet meer
belangrijk voor me. Dat konden de bandle
den, toen, nog niet begrijpen."
„Achteraf gezien was het de eerste keer
waarop zich een balansverstoring voordeed
tussen de wereld binnen en buiten mijn per
soonlijk leven. Ik moet nu proberen daar een
beter evenwicht tussen te vinden." Hij lacht
verontschuldigend: „Zou 't een midlife crisis
zijn?"
We arriveren bij de galerie. Er hangen uitver
grotingen van kunst waartoe Gabriel de op
dracht gaf. Ieder werkje beeldt een song uit.
„De gemeenschappelijke noemer is de afge
sloten ruimte: doos, kooi. perkje, zelfs een ei.
Je begrijpt nu
Gabriel in duet met
Youssou N'Dour, de
Senegalese zanger.
FOTO LEX VAN POSSEN
neW»#^
itterWjVc op
de na"
en. Hier wonen de welgestelden in het land
an John Major: zij die aanzien en vermogen
ebben geërfd, maar ook de neorijken. Peter
abriel behoort tot de categorie van de par
enu's. Een zanger die begin jaren zeventig
Dt wereldfaam reikte als frontman van de
wnfonische rockband Genesis en nog on-
jndig veel populairder werd als soloartiest,
(abriel was een hemelbestormer, een muzi-
gle vernieuwer.
Met benefietconcerten ten gunste van Am-
lesty International en als initiatiefnemer van
iet jaarlijks terugkerende multiculturele fes-
jval WOMAD (World Of Music, Arts, Dance)
erwierf Gabriel zich in de jaren tachtig defi-
litief een plaatsje in het Pantheon van de
teogoden. Dankzij hem kwam er
ten brede interesse voor muziek
De Schotse kunstenaar David Mach maakte dit kunstwerk bij de song Come talk to Me.
