Grass als een
ongelikte beer
Cultuur&Kunst
Werk Cornelis Springer onder de hamer
Floris Arntzenius op z'n best met natgeregende straten
LAK brengt in eigen
beheer mini-opera uit
Sogers kozijnenH
het betere raamwerk
BOGERS
ZATERDAG 3 OKTOBER 1992
17
Paul van Vliet
krijgt prijs
voor hele werk
Op Frankfurter Buchmesse
Schrijver Günther Grass zit tijdens de Frankfurter
Buchmesse wat onderuitgezakt te praten met zijn uitge
ver. Lange rijen beursgangers trekken voorbij en kunnen
hun nieuwsgierigheid ternauwernood camoufleren. De
borstelsnor van Grass, die hem maakt tot de Bismarck
van de Duitse literatuur, staat op onweer. Hij kijkt een
beetje als een gekooide aap die genoeg heeft van pinda's
en het eerste het beste kind dat er nog één durft te gooi
en, zijn hok zal binnensleuren.
LeidseLEiDEN'Gezicht op de Hooglandse
Kerk en het Weeshuis in Leiden' van Cor
nelis Springer (1817-1891is te bewonde
ren (en te koop) op de 44ste oude kunst
en antiekbeurs die van 10 t/m 18 oktober
in het Delftse Museum het Prinsenhof
wordt gehouden.
Springer wordt in het algemeen be
schouwd als een van de betere stadsge
zichten-schilders van de vorige eeuw.
Door de grote internationale belangstel
ling voor zijn schilderijen zijn de prijzen
die ervoor worden geboden soms erg
hoog. Tijdens de beurs worden in totaal
acht 'Springers' aangeboden.
In 1871 schilderde hij het 'Gezicht op de
Hooglandse Kerk en het Weeshuis in Lei
den'. De aandacht voor de fraaie orna
menten die het Weeshuis sieren, de tech
nisch zeer moeilijk te schilderen Hoog
landse Kerk en het uitbeelden van vele fi
guren op de markt zijn kenmerkend voor
de benadering van Springer. Hij verkocht
het schilderij op 7 november 1871 voor
600 gulden aan de Larense kunsthande
laar H. Koekkoek jr. Later kwam het in En
geland terecht, maar een Alkmaarse
kunsthandelaar verwierf het voor de Delft-
se beurs, waar het voor een veelvoud van
het eerste verkoopbedrag van de hand
moet.
foto pr
FRANKFURT CEES VAN HOORE
Een aanvraag voor een kort ge
sprek wordt dan ook meteen af
gewimpeld. Over enkele dagen,
op 16 oktober om precies te
zijn, wordt Grass 65 jaar. Zelf
lijkt hij er niet al te blij mee te
zijn, maar uitgever SteidI des te
meer. De uitgeverij heeft een
prachtige brochure gemaakt
waarop de auteur samen met
zijn vrouw Ute op een tandem
door de Duitse natuur snelt. In
die brochure staan de festivitei
ten ter gelegenheid van Grass'
pensioengerechtigde leeftijd
vermeld. De uitgever heeft voor
de boekhandelaren een speciale
'dekoset' samengesteld met veel
foto's van de auteur en een le
vensgrote Günther Grass van
karton die de klanten de boek
handel in moet lokken. Daar
naast wordt er een speciale
krant uitgegeven waarin veel fo
to's en gesprekken met Grass
door Nadine Gordimer, Elfriede
Jellinek, Lev Kopelew en vele
anderen.
In de Stadtlichen Kunstholle
in Berlijn wordt een grote retro
spectieve tentoonstelling inge
richt onder de naam 'Günther
Grass. Een bericht uit de werk
plaats. 1951-1992'. Veel grafisch
werk, veel foto's en andere do
cumenten. Een must voor de
Grass-fan.
Bill Buford, hoofdredacteur
van het literaire tijdschrift Gran-
ta, passeert de stand van Grass.
Hij is een van de weinige au
teurs die deze beurs bezoeken.
Voor zijn roman 'Onder het
tuig', waarin de Engelse hooli
gans genadeloos worden gepor
tretteerd, bestaat veel belang
stelling. Maar je moet hier als
auteur écht wat te zoeken heb
ben, anders ga je hier weg met
een enorm minderwaardig
heidscomplex.
Erik Menkveld, redacteur van
de Bezige Bij: „Nee, veel auteurs
komen hier niet. Je denkt als
auteur in je werkkamer dat je
het middelpunt van het heelal
bent, maar als je dan eens op
deze beurs loopt, merk je wel
anders. Ze rennen hier panisch
weg. Behalve Mulisch: die blijft
een hele week. Dat is wel mak
kelijk in verband met bespre
kingen en zo. Kan ik meteen
contact met hem opnemen. Hij
staat echt behoorlijk in de pic
ture. Maar zijn nieuwe roman is
dan ook van het kaliber van een
LEIDEN
Het Leidse LAK Theater brengt
in december in samenwer
king met de Amsterdamse
Stichting Station Friedrich
een mini-opera uit met als titel
'Primadonna'. De première er
van is op 9 december in het
LAKTheater, waama een toer-
nee volgt naar onder meer Alp
hen aan den Rijn, Rotterdam en
I It recht.
De produktie is een initiatief
boek als 'Oorlog en Vrede'. Hij
laat zich ook uitstekend verta
len. Bij een auteur als Kees van
Kooten, en ook bij Remco Cam-
pert, ligt dat moeilijker."
Heersersblik
Even later zien we Mulisch met
een heersersblik in zijn ogen de
beurs betreden, vlot gekleed, in
jeans en blauwe blazer. Hij
heeft een wat panterachtige
loop over zich. Of nee, hij
schrijdt. Maar ja, als je boek nog
voor het in het Nederlands is
uitgebracht al door Gallimard is
aangekocht, mag je je ook wel
wat permitteren.
Als klein landje maken we
toch nog niet zo'n gekke indruk.
Vooral de Duitsers beginnen ge
charmeerd te raken van onze li
teratuur. Het is Cees Noote-
boom geweest die deze belang
stelling met zijn enorme succes
in Duitsland op gang heeft ge
bracht. „Ja", zegt Ronald Dietz,
directeur van de Arbeiderspers,
„hij is onze ambassadeur ge
weest. Er gebeurde natuurlijk
wel al het een en ander, maar
nu begint het echt. Ook speelt
mee dat Nederland volgend jaar
hier centraal staat. Je merkt dat
er meer vraag komt. Het is nog
niet helemaal Tond, maar ik
denk dat ik met het Deutsche
Taschenbuch Verlag een con
tract kan afsluiten voor Marijke
Höweler, Marion Bloem en An-
nemarie Oster. En ik heb net
'Menuet' van Louis Paul Boon
verkocht. Er komt meer vraag
naar vrouwenliteratuur, maar
dan niet de feministische.
Doorwrochte vrouwenlevens
wil men, dat is wel een trend."
Mexico
De 44e Frankfurter Buchmesse
staat in het teken van Mexico.
Daar is op deze dag nog maar
weinig, van te merken. Natuur
lijk zijn er tentoonstellingen en
manifestaties in het teken van
Mexico, maar echt leven doet
de manifestatie niet, ondanks
de kreet 'Mexico is meer dan ta
co's en tequila'. Niemand zit
denk ik te wachten op een fo
rumdiscussie over de litera
tuurkritiek in Mexico. De
Buchmesse een supermarkt
voor het gedrukte woord. Eco
nomisch gezien voor de stad
Frankfurt elk jaar weer een ge
beurtenis van de eerste orde.
van de sopraan Charlotte Rie-
dijk en de mezzo-sopraan Fran-
ciska Dukel, die in de uitvoering
worden begeleid door Hans
Adolfsen (piano). Maarten Vonk
is de regisseur van 'Primadon-
Als rode draad door de vertel
ling lopen de liederen uit het
'Italienisches Liederbuch' van
Hugo Wolf. Daarnaast zijn er
voor 'Primadonna' aria's en du
etten gekozen van onder ande
ren Rossini, Puccini en Ravel.
DEN HAAG FRAN^OISE LEDEBOER
„Ik wou dat het morgen grijs
weer was", heeft de Haagse
schilder Floris Arntzenius ooit
gezegd. Wie zijn gecombineer
de overzichtstentoonstelling in
het Haags Historisch Museum
en kunsthandel Van Voorst van
Beest bekijkt, begrijpt deze op
merkelijke voorkeur meteen.
Arntzenius (1864-1925) stond
op de top van zijn kunnen als
hij grauwe wolkenluchten en
natgeregende straten schilder
de.
De kunstenaar werd geboren
in Soerabaja op Java, waar zijn
vader officier in het Neder
lands-Indische leger was. Om
streeks 1875 stuurden zijn ou
ders hem naar Nederland, waar
hij na de middelbare school
ging studeren aan de Rijksaca
demie in Amsterdam. Hij maak
te er kennis met George Hen
drik Breitner en Isaac Israëls, de
schilders die grote bekendheid
zouden verwerven met hun le
vendige impressies van de
hoofdstad en haar bewoners.
Arntzenius kon in artistiek
opzicht echter niet uit de voe
ten met de veelheid aan indruk
ken waarmee Amsterdam hem
confronteerde. Hij verhuisde in
1892 naar zijn moeder in Den
Haag en zou de stad nooit meer
voor een andere woonplaats
verruilen.
De residentie inspireerde
hem tot opvallend veel doeken
waarop mensen zich onder pa
raplu's of optomend tegen de
wind naar hun bestemming
haasten. Hij gaf deze taferelen
een grote charme door de sub
tiele schakeringen van witte,
grijze, gele en bruine tinten. Het
regent en waait weliswaar, maar
vast niemand vindt dat verve
lend. Het slechte weer heeft eer
der iets gezelligs en straks thuis
wachten een kopje thee en een
koekje.
Spuistraat
De schilder had een begrijpelij
ke voorkeur voor lokaties in wat
ook nu nog het meest aantrek
kelijke deel van Den Haag is. Hij
schilderde impressies van het
statige Mauritshuis, de Korte
Vijverberg toen er nog een
tramlijn liep, de Lange Poten,
de Denneweg, het Noordeinde,
de Veerkade en het Buitenhof.
Vooral de Spuistraat, ook nu
nog een drukke winkelstraat,
was een veelgevraagd tableau
bij zijn kopers. Op veel van deze
straattaferelen vinden we de
kunstenaar zelf terug als keurige
heer met bolhoed. Zo heeft
Arntzenius als erfenis een sfeer
volle indruk nagelaten van een
al lang verdwenen Den Haag.
Wie zin heeft daarover melan
choliek te worden, komt op de
ze expositie ruim aan zijn trek
ken.
De schilder is door de kunst
historici tot laatbloeier van de
'Haagse School bestempeld, de
groep schilders die zich tussen
ongeveer 1870 en 1890 toeleg
den op een realistische weerga
ve van interieur en Jandschap.
De Marissen, Bosboom, Roelofs,
Weissenbruch, Mauve en Jozef
Israëls werden de meest beken
de vertegenwoordigers van deze
stijl. Zij streefden de weergave
van een onbedorven natuurlijk
heid na en het sprak vanzelf dat
zij daarvoor niet in de stad te
recht konden. Arntzenius had
een andere instelling en genoot
juist van de schilderkunstige
mogelijkheden van het stadse
leven.
Strandtaferelen
De kunstenaar trouwde in 1900
met zijn overbuurmeisje de
schilderes Lide Doorman. Ze
lcregen vier dochters met wie ze
geregeld naar het Scheveningse
strand gingen. Deze tochtjes in
spireerden Arntzenius tot
strandtafereeltjes die het werk
van de Franse impressionisten
in herinnering brengen. Arntze
nius toverde van zijn palet het
zelfde feest van licht waar de
impressionisten zulke meesters
Arntzenius heeft altijd zijn ei
gen koers gevaren. Hij week
daar ook niet van af toen de
schilderkunst zich in het eerste
kwart van deze eeuw ingrijpend
vernieuwde met stromingen als
Kubisme en futurisme. „Vol
gens deze tijd is mijn kunstrich
ting niet de goede", constateer
de hij eens. Volgens de overle
vering was dit ironisch bedoeld
en ging hij in het geheel niet ge-
Het Cabaretgala van Schevenin-
gen staat op zondagavond 8 no
vember in het teken van Paul
van Vliet. Aan hem wordt in het
Circustheater de oeuvreprijs
uitgereikt als waardering voor
zijn unieke bijdrage aan het Ne
derlandse cabaret.
Ter gelegenheid van het eer
ste lustrum van de nationale
Scheveningen Cabaretprijs
werd in 1987 voor het eerst een
oeuvreprijs ingesteld. Die viel
toen ten deel aan de schrijfster
Annie M.G. Schmidt. Zij werd
op die avond gehuldigd met een
programma dat was samenge
steld uit haar tekstmateriaal
voor cabaret en musical, uitge
voerd door een gelegenheids
combinatie van vaderlandse
toptalenten.
Nu de stichting Bevordering
Cabaretkunst toe is aan het
tweede lustrum, wordt deze bij
zondere onderscheiding op
nieuw uitgereikt. Paul van Vliet
heeft de Scheveningen Cabaret
prijs nog nooit gewonnen, maar
dit jaar valt hij toch twee keer in
de prijzen, want zijn ensemble
krijgt de begeleidersprijs.
De Scheveningen Cabaret
prijs is dit jaar toegekend aan
Freek de Jonge. Die is princi
pieel tegen onderscheidingen
en wil van een huldiging of een
uitreiking helemaal niets weten.
Zelfs op een video wil hij er die
avond niet bij zijn.
Paul van Vliet wordt ook am
bassadeur van het Nederlands
comité van Unicef, het kinder
fonds van de Verenigde Naties.
Zondagavond, tijdens de uitrei
king van de Danny Kaye Inter
national Awards (Veronica, Ne
derland 2, 19.56 uur) zal hij offi
cieel worden 'benoemd' door
Unicef-ambassadrice/actrice
Audrey Hepbum. Tijdens de
Unicef-actieweek voor weeskin
deren, van 4 tot en met 11 okto
ber. zal de cabaretier via tv en
radio de activiteiten van Unicef
voor het eerst veelvuldig pro
moten.
bukt onder zijn eigen „gebrek"
aan vernieuwingsdrang.
De getoonde kwaliteit op de
ze expositie toont aan dat Arnt
zenius inderdaad een verstandi
ge keus heeft gemaakt.
De overzichtstentoonstelling
van Floris Arntzenius In het
Haags Historisch Museum
(Korte Vijverberg 7) en kunst
handel Van Voorst van Beest
(Laan van Meerdervoort 5a)
duurt tot en met 15 november.
De openingstijden van het mu
seum zijn van dinsdag tot en
met vrijdag van 11.00 tot 17.00
uur en zaterdag en zondag van
12.00 tot 17.00 uur. De kunst
handel is geopend op vrijdag,
zaterdag en zondag van 13.00
tot 17.00 uur en volgens af
spraak.
Ballotage Kunstkring
voorschoten De Voorschotense Kunstlcring, een kunstenaars
vereniging met vijftig leden, houdt half oktober haar jaarlijkse
ballotageronde. Beeldend kunstenaars van verschillende disci
plines kunnen daaraan meedoen door zes tot acht recente wer
ken in te leveren. Dat kan op zondag 11 oktober van 14.00-17.00
uur in het Ambacht en Baljuwhuis. Op woensdag 14 oktober kan
het werk, dat inmiddels door leden van de vereniging is beoor
deeld, worden opgehaald. Ballotageforumlieren zijn verkrijgbaar
bij Renée Steenbrink, Johan van Hoornstraat 29,2595 HP Den
Haag.
Kunstenaressen in het zonnetje
leiden/voorhout» Drie kunstenaressen, alledrie 50 jaar geleden
geboren in wat toen nog Nederlands Indië heten, exposeren h,un
werk in het gebouw van de Pensioen en Uitkeringsraad, Ples-
manlaan 110. Ilse Huitema, Maity van Naersen en Inez Boshou
wer worden op de traditionele najaarsexpositie in het zonnetje
gezet. De expositie is op werkdagen en -uren toegankelijk.
Acryl en aquarellen van Cobie van Overbeeke en sculpturen van
Piet de Jong zijn tot en met 14 december te zien in het gemeen
tehuis van Voorhout. Tijdens de expositie zijn ook voorwerpen
te zien die werden opgegraven in Voorhout en omgeving. De
tentoonstelling is op werkdagen geopend.
De Voorhoutse schilderes Roet van der Meys exposeert haar
werk in Huize 'Het Overbos' aan de Burgemeester Van Lennep-
weg in Heemsteede. Tot 1 november is deze expositie van aqua
rellen, olieverfschilderijen en ikonen dagelijks te bezichtigen.
?rs draaiVkiepramen met vi|f doordachte
standen en inbraakveilig hang en sluitwerk In
nderhOudsvriie kunststof voor een lange levensduur!
n met extra stevige 3-kamerprohelen die samen
>t dubbelglas voor een optimale isolatie zorgen Wat
ij onze kwaliteit hoort, is perfecte service en een
montage door uitsluitend eigen medewerkers Als
eit binnen uw denkraam past. stuur dan nu voor
informatie de bon in Of bel even Showrooms in
Beuningen. Zilverwerf 19, 08897-77277
Den Haag. Noordeinde 142-144.0
Nl|megen Ziekerstraat 87. 080-24
erdai
Dam is uw woning beter af
nbraakveiligheid en afwerking van
