Onderzoek naar boomkorvisserij
Over leven
Paddestoelendag Elswout
met excursies en lezingen
pra'enowSring Gewassen onder rook vuilverbranding schoon
Fietsen nog milieuvriendelijker
VRIJDAG 2 OKTOBER 1992
Open dag Vogelhospitaal Haarlem
haarlem Het Vogelhospitaal in Haarlem Noord houdt op Die
rendag, zondag 4 oktober, open huis in de middaguren. Publiek
is van 13 tot 17 uur welkom op het adres Kweektuinstraat 1 om
van dichtbij te zien hoe vogels in nood in staat zijn te herstellen,
indien de juiste hulp wordt geboden. Een goede accomodatie en
de nodige financiële middelen zijn daarvoor onontbeerlijk. Het
verzorgen van een vogel kost gemiddeld een gulden per dag. Dat
lijkt niet veel, maar er zijn veel vogels in nood en de verpleegda-
gen zijn lang. Het vogelhospitaal kon het afgelopen jaar de twee
de quarantaineruimte laten opknappen. Dat is gebeurd met fi
nanciële steun van verenigingen en stichtingen die raakvlakken
hebben met het werk van de stichting Vogelrampenfonds, dona
teurs en acties van schoolkinderen.
Kunst in Waterleidingduinen
vogelenzang In bezoekerscentrum De Oranjekom in de Am
sterdamse Waterleidingduinen exposeren tot en met 18 oktober
de kunstenaars Frans van Rhijn en Wander Harms. Allebei heb
ben ze zich door de duinen laten inspireren. De kunstschilder
Van Rhijn heeft de verstuiving van de duinen gekozen als onder
werp. De tekenaar Harms heeft vooral gekeken naar de objecten
die in het duingebied zijn gebouwd. De Oranjekom, Eerste Ley-
weg 4 in Vogelenzang, is geopend van dinsdag tot en met don
derdag tussen 9.30 en 16 uur en op zaterdag en zondag tussen 9
en 17 uur.
Noordhollandse vogeldag Texel
texel Wad- en zeevogels staan centraal tijdens de negende
Noordhollandse vogeldag, die aanstaande zaterdag wordt ge
houden op Texel. De manifestatie vindt plaats vanaf tien uur 's
ochtends in het gebouw van het Nederlands Instituut voor On
derzoek ter Zee (NIOZ) in t Homtje. Voor meer informatie: de
vogelwerkgroepen Den Helder (tel. 02230-36232) en Texel (tel.
02240-14239).
Nieuw veldwerkcentrum EcoMare
texel EcoMare op Texel heeft een nieuw veldwerkcentrum.
EcoMare heeft al een zeehondenopvang, een natuurmuseum en
een centrum voor natuur- en milieu-educatie. Bij gebrek aan
een werk- en ontvangstruimte moest EcoMare steeds vaker ver
zoeken voor excursies, cursussen en werkweken afwijzen. De
nieuwe vleugel heeft een grasdak en herbergt voorzieningen
voor het analyseren van water- en bodemmonsters en het wer
ken met levend materiaal. Ook is er via een zeewaterleiding een
rechtstreekse verbinding met de Noordzee.
Vissers stomen op naar 'scholbox'
Voor veel vissers is het morgen
de grote dag. Dan gaat de
'scholbox' weer open, een ge
bied ten noorden van Den Hel
der waar slechts een gedeelte
van het jaar mag worden gevist.
De rest van de tijd fungeert dit
gebied als kraamkamer voor
hoofdzakelijk schol. Op enkele
uitzonderingen na mag zich in
dit gebied dan geen enkele vis
ser laten zien.
Het Nederlands Instituut voor
Onderzoek van de Zee pleit
voor een permanente sluiting
van het gebied. Bioloog Rijns
dorp van het NIOZ: „.-Mie vissers
trekken er nu naar toe en in een
mum van tijd wordt het leegge
vist Ook de ondermaatse en
jonge vis moet eraan geloven. Ie
bereikt dan het tegengestelde
van wat je eigenlijk wilt. In
plaats daarvan kun je een be
perkte vissersvloot toestem
ming geven de netten in het ge
bied uit te gooien. Bij voorbeeld
alleen schepen die onder een
bepaald aantal PK's zitten. Zo
voorkom je dat de grote sche
pen in een keer alles opvissen."
RIVO voorziet schepen van zwarte doos
Onderzoek naar
milieukwaliteit
van onze kust
haarlem»
Scholieren en milieube
schermers onderzoeken de
ze week grote stukken kust
op milieukwaliteit. Daarbij
letten ze onder meer op va
ten met gif. die in Neder
land vaker aanspoelen dan
langs andere Europese
kusten. Het onderzoek
maakt deel uit van Coast-
watch, een initiatief van
verschillende Europese
milieugroepen.
In Nederland is de orga
nisatie in handen van de
Werkgroep Noordzee in
Amsterdam. Coastwatch is
uitgegroeid tot een gigan
tisch netwerk van mifieu-
waamemingen. zo stelt de
werkgroep. Binnen een
maand tijd wordt in Europa
meer dan vijfduizend kilo
meter kust op dezelfde ma
nier onderzocht.
Doel is het systematisch
verzamelen van gegevens
over het kustmilieu en het
scheppen van een draag
vlak voor een betere be
scherming daarvan. In Ne
derland zal zon honderd
kilometer strand worden
gecontroleerd Milieugroe
pen en middelbare scholie
ren gaan de resultaten ana-
Iwrin
Na vijf jaar Coastwatch-
onder/oek in Nederland is
duidelijk geworden dat op
onze stranden relatief grote
aantallen vaten met gevaar
lijke stoffen aanspoelen.
Het overboord zetten van
'verpakte chemicaliën' is
sinds juni van dit jaar offi
cieel verboden door het in
werking treden van een on
derdeel van het internatio
nale Marpol verdrag.
De organisatoren van
Coastwatch willen dit (aar
onder meer controleren of
het Marpolverdrag op dit
onderdeel effect heeft.
Herfst is paddestoelentljd. In het landgoed Elswout zijn maar liefst 300
verschillende soorten te vinden.
FOTO UNITED PHOTOS DE BOER OLAF KRAAK
overveen
ter bereiken. De ouderdom kan
Het landgoed Elswout in Over-
veen is een waar eldorado voor
liefhebbers van paddestoelen.
Er zijn zo'n driehonderd ver
schillende soorten te 'vinden,
waaronder veel zeldzame. De
afdeling Haarlem van de Ver
eniging voor Natuur en Milieu
educatie IVN houdt hier zondag
4 oktober een paddestoelendag
met excursies, lezingen en een
tentoonstelling.
Volgens het IVN zijn er in het
najaar in Elswout de meest uit
eenlopende vormen en kleuren
onder paddestoelen aan te tref
fen. De meeste soorten kunnen
alleen worden herkend aan de
hand van een goede paddestoe-
lengids.
Elswout is in Nederland de
rijkste groeiplaats van de zoge
noemde tonderzwammen, die
worden bepaald door het tellen
van de groeilijnen aan de bo
venkant.
De dialezingen over padde
stoelen beginnen ieder uur van
af 11 uur 's ochtends in het
hoofdgebouw. De laatste lezing
start om 15 uur. De excursies
sluiten aan op de dialezingen
en vertrekken vanaf het hoofd
gebouw. De eerste rondleiding
start om 11.30 uur, de laatste
om 1530 uur. Om 13.30 uur is
er een speciale kinderexcursie.
Aan de hand van een route
beschrijving kan er ook op ei
gen gelegenheid door Elswout
worden gewandeld. In het
hoofdgebouw is een tentoon
stelling over paddestoelen te
zien. Verder is daar een kinder
speelhoek ingericht. De ingang
van het landgoed ligt aan de
Elswoutlaan in Overveen. Het
kopen
opgeschreven beuken,
zwammen kunnen soms een verplicht, honden zijn
doorsnede van veertig centime- gestaan.
President-directeur P. van
Duursen van Shell Nederland
maakt zich grote zorgen over de
'onduidelijke en zeer trage' be
sluitvorming rond het afgeven
van boorvergunningen in gebie
den als het Ijsselmeer.
In een briefje aan de voorzit
ter van de vaste kamercommis
sie voor Economische Zaken
schrijft de Shell-topman graag
eens met de commissie van ge
dachten te wisselen. Van Duur
sen denkt daarbij onder meer
aan het boren op het Ijsselmeer
en de Waddenzee, omstreden
vanwege de gevaren voor het
milieu. Volgens Van Duursen
valt in het bijzonder te betreu
ren dat er 'weinig of geen ruim
te lijkt voor discussie en afwe
ging, rekening houdend met het
niveau van risicobeheersing van
de industrie.'
Onlangs noemde de Shell-
topman het ook al hard nodig
dat het kabinet eindelijk een
duidelijk standpunt inneemt
over boringen en winning van
olie en gas in de Waddenzee.
Hij zei toen dat toestemming
daarvoor op termijn kan leiden
tot grote bijdragen aan de over
heidsinkomsten.
Fietsen heet milieuvriendelijk te zijn. Op de fiets
vervuil je niets, is de slogan. De stichting De Klei
ne Aarde uit Boxtel heeft bekeken of dat imago
wel terecht is. Produktie, gebruik en afval zijn on
langs onderzocht met het oog op mogelijke aan
tasting van het mileu.
Enkele jaren geleden zijn de fabrikanten over
gestapt op aluminium als materiaal voor het ma
ken van frames. Aluminium is lichter en buigt
makkelijker dan het tot voor kort gebruikelijke
staal. Aluminium heeft echter nadelen. Het wordt
gemaakt van bauxiet en voor de winning hiervan
wordt regenwoud gekapt. Aluminium kost veel
energie en gaat minder lang mee dan staal. Een
groot aantal onderdelen van de fiets is ver
chroomd. Glimt mooi, maar verchromen is ui
terst milieubelastend. Allerlei kunststof toeters en
bellen maken de fiets 'reparaüegevoelig'.
De auto-industrie maakt al steeds meer gebruik
van lak die minder milieubelastend is. De tradi
tionele verf bevat veel cadmium, lood en pigmen
ten. De fietsindustrie gebruikt nog steeds ae ou
derwetse en sterk vervuilende lafooorten. Door
de fiets droog te stallen, roest deze minder en is
overlakken niet nodig.
Reinigingsmiddel
Een fiets gaat langer mee als deze goed wordt on
derhouden. Veel reinigingsmiddelen zijn nogal
milieubelastend. De Dutch Bicycle Coporation
claimt echter een reiniger en olie op de markt te
hebben gebracht die milieutechnisch volledig af
breekbaar zijn. De BioVeloProtect, de Bio olie, Bio
Kogellagervet en de Bio Ketting Cleaner hebben
koolzaad als grondstof. De olie achtige substan
ties worden in de natuur binnen een maand afge
broken en zijn onschadelijk.
De uitstoot van de huisvuilverbranding in
Alkmaar levert geen gevaar op voor de agra
rische gewassen en produkten. Spinazie,
boerenkool, gras, tulpen, gladiolen en koe
melk onder de rook van de verbrandingsin
stallatie zijn schoon.
Dat wijzen voorlopige gegevens uit van
een biomonitoring-programma, dat medio
volgend jaar wordt afgerond. Pas dan vol
gen definitieve conclusies over de meetbare
effectenvan het verbranden van huisvuil ter
plekke. De installatie is korte tijd gesloten
geweest en voorzien van een nieuwe rook
gasreiniging.
In opdracht van de NV Huisvuilcentrale
Noord-Holland verricht ingenieursbureau
Haskoning metingen en onderzoekt het In
stituut voor Plantenziektenkundig Onder
zoek monsters van genoemde gewassen. De
gewassen worden op drie plaatsen binnen
de invloedssfeer van de vuilverbranding
continu geobserveerd. Meerdere keren per
jaar worden monsters genomen om eventu
ele veranderingen in de produkten waar te
nemen. De gewassen staan in bakken en
hebben geen contact met de grond, zodat
alleen de luchtkwaliteit veranderingen kan
veroorzaken.
j\nalyse van monsters koemelk toont aan
dat het gehalte aan dioxine veel lager is dan
volgens de Warenwet is toegestaan (03 pi-
cogram tegenover 6 picogram per gram
melkvet). Het fluoridegehalte is eveneens in
orde, zo heeft controle van daarvoor gevoe
lige gladiolen en gras uitgewezen. Een te
hoge uitstoot van fluoride beschadigt bloe
men en vergiftigt vee.
Analyse van spinazie heeft opgeleverd dat
er niet meer kwik op voorkomt dan lande
lijk normaal is. Wel zijn er in de spinazie
hogere concentraties cadmium en PAK's
(polycyclische aromatische koolwaterstof
fen) gevonden. Deze stoffen komen niet uit
de schoorsteen van de vuilverbranding. Er
wordt nog onderzocht waar ze dan wel van
daan komen.
Herfst. Regen. Een modderig
wandelpad. ,,Ga nou 's mee
had Loerakker gezegd, „je ziet
van alles!"
U moet weten dat Loerakker
natuurminnaar is, en Zeeman
alles bij voorkeur van horen
zeggen heeft. Oh, Zeeman heeft
dichter bij de natuur te komen,
hij heeft zelfs ooit een hand
boek om vogels te determineren
aangeschaft (de Amazonepape
gaai in huis bleek volgens de
determinatiemethode een groe
ne grutto of zo te zijn: het beest
je was het daarmee luidruchtig
oneens).
Maar Loerakker en Zeeman
soppen voort door de regen.
W'tO DltR
Saaie, dooie bomen.
„Kijk! Een graspieper!' roept
Loerakker verrukt. Als Zeeman
zijn hoofd in de juiste stand
heeft gebracht is het dier alweer
gevlogen. Maar rust is er niet in
de Kennemerduinen. „Daar!
Een konijntje', port Loerakker
Zeeman zachtjes.
Het is net weg als die kijkt.
Zeeman wil naar huis. Hoe lang
duurt deze wandeling nog? Hij
heeft natte voeten. Loerakker
begrijpt zijn geklaag wel. „Je
moet het van jongsafaan leren,
dat beestjeskijken. Op jouw
leeftijd luikt dat niet meer." Hij
houdt plotseling in en wijst naar
de lucht. „Een boomvalk!"
„Maar het wild op de grond is
wat makkelijker te zien," ver
volgt hij. „Reeën bijvoorbeeld,
die zie zelfs jij niet over het
hoofd, als ik ze aanwijs."
Enfin, de twee zeulen door bos
en over duin tot een vosje
langskomt dat door Zeeman ge
heel begrepen wordt: hebbu
eten, zeggen nieuwsgierige
ogen. Het beestje, schichtig,
maar duidelijk aan vrijgevige
voorbijgangers gewend, krijgt
een halve bruine boterham.
Ook al mag het eigenlijk niet
van Loerakker. „Wat is zo'n vos
klein", merkt Zeeman op. „Een
beetje kip scheurt hem aan
stukken." Maar hij is tevreden.
Hij heeft een dier gezien dat hij
geheel op eigen kracht kon de
termineren.
De terugweg door het allengs
donkerder wordend bos legt hij
dan ook met een blij gemoed af,
ondanks de striemende regen.
Hij heeft een Echt Wild Dier ge
zien, dat bovendien om zijn bo
terhammen bliefde te bedelen.
Dat Loerakker intussen nog
melding maakt van een wezel,
een sperwer, een gele kwikstaart
en een stuk of wat kepen deert
hem niet. „Gdt kwikstaarten,
kepen, wat kan het mij sche
len". denkt hij bij zichzelf. „Bo
vendien verzint Loerakker
waarschijnlijk maar wat om mij
te jennen. Die beesten bestaan
vast niet eens."
De Nederlandse visserij
kan haast niet meer zonder
boomkorvisserij. Bij veel
zeebiologen roept het
woord echter louter nega
tieve gevoelens op. Het is
een bijzonder intensieve
manier van vissen, maar
tegelijkertijd ook een zeer
omstreden methode. Is
boomkorvisserij nu wel of
niet schadelijk voor de zee
bodem en wat zijn de con
sequenties voor het eco
systeem?
umuiden pi eter van hove
Een onderzoek van het Rijks In
stituut voor Visserij Onderzoek
(RIVO) in IJmuiden moet op de
ze vraag een antwoord vinden.
Veel onderzoekers hebben zich
al eens gebogen over de vraag
wat de effecten zijn van boom
korvisserij. Met diverse uitkom
sten. Een rapport van de Neder
landse Visserij uit het begin van
de jaren zeventig bij voorbeeld
zag geen kwaad in deze manier
van vissen. Later begonnen de
biologen zich in de discussie te
roeren en zij kwamen tot tegen
gestelde conclusies.
Boomkorvisserij werd in het
begin van de jaren zestig in Ne
derland geïntroduceerd. Tussen
de zijkanten van het voorste
deel van het 25 meter lange vis
net is een boom gespannen.
Het geheel rust met twee zware
steunblokken op de zeebodem.
Het net wordt vervolgens over
de bodem getrokken. Kettingen
zorgen ervoor dat de bodem
wordt omgewoeld. De ver
schrikte vissen proberen weg te
komen en belanden in het net.
Zo wordt meter na meter van de
zeebodem doorploegd. De ge
hele Nederlandse vloot die vist
op tong of schol bestaat uit
boomkorschepen.
Tijdens een conferentie in
1987 kwam de vraag weer naar
voren of het allemaal wel zo
goed is voor het milieu. Het Ne
derlands Instituut voor Onder
zoek van de Zee (NIOZ) conclu
deerde in een vorig jaar uitge
brachte nota van niet. Voor het
onderzoek waren medewerkers
van het instituut twee weken
meegevaren met schepen. Zij
concludeerden dat niet alleen
de beoogde schol en tong werd
gevangen, maar ook veel onder
maatse vis.
Boomkorvisserij op de Noordzee. Het van kettingen voorziene net sleept als een ploeg over de zeebodem.
Verder zouden veel zeebewo
ners voorgoed van de zeebo
dem verdwijnen, zoals krab
betjes en zeesterren. De onder
zoekers van het NIOZ bereken
den verder dat de bodem in
druk beviste gebieden maar
liefst zeven keer door een
boomkor werd omgeploegd.
Onacceptabel, meende het
NIOZ en deed daarbij de aanbe
veling enkele zeegebieden in
het zuidoosten van de Noord
zee te sluiten. Hoewel minister
Bukman deze adviezen naast
zich neerlegde bleef het welles-
/nietes tussen de voor- en te
genstanders van boomkorvisse
rij. Het visserijbedrijf stapte
daarop naar het RIVO voor een
intensief onderzoek dat twee
jaar in beslag neemt.
Twintig schepen worden uit
gerust met een zwarte doos. Dat
is een kastje met geheugen dat
elke vijf minuten de positie van
het schip registreert. Ook kan
de zwarte doos de snelheid van
het schip meten. Een computer
verwerkt de gegevens. Veertig
andere schepen moeten in een
logboek bijhouden waar zij hun
netten halen dan wel trekken.
Zo moet volgens Adriaan Rijns
dorp van het RIVO duidelijk
worden waar veel wordt gevist
en hoe intensief dat gebeurt:
„Uit het onderzoek kan naar vo
ren komen dat er gebieden zijn
waar helemaal niet veel wordt
gevist. Dan is het niet noodza
kelijk om stiltegebieden te cre-
eren, zou men kunnen conclu
deren. En daar zou men weer
over kunnen discussiëren.
Aan de hand van de uitkom
sten van het onderzoek zijn ver
volgonderzoeken denkbaar.
Rijnsdorp: „Als we eenmaal in
kaart hebben gebracht waar
veel wordt gevist, kunnen we
die gebieden vergelijken met de
minder druk beviste zones en
wat dat betekent voor de res
pectievelijke eco - systemen
Zo ver is het nog niet. Mo
menteel is men druk bezig
schepen te vinden die mee wil
len werken aan het een jaar du
rende experiment. Vermoedelijk
begin april volgend jaar gaat het
onderzoek van start. De proef
duurt tot 30 september 1993.
