Tien jaar Kohl? Dat is twaalf jaar te lang
Buitenland
VRIJDAG 2 OKTOBER 1992
De afrekening volgt eind 1994 bij de algemene verkiezingen
Helmut Kohl is deze week tien jaar kanselier van de
Bondsrepubliek Duitsland. Alleen zijn grote voorbeeld
Konrad Adenauer heeft het langer volgehouden. Zijn
naaste medewerkers gaven hem gisteren een collage van
alle verhalen waarin zijn val werd aangekondigd, zijn
partij organiseert een groot feest in Bonn. Maar van ech
te feeststemming is geen sprake. Tien jaar Kohl, een poli
tiek leven vol ups en downs.
1 oktober 1982, vijf over half
zes. Met een lijkwit gezicht geeft
de arrogante Macheren wereld
politicus Helmut Schmidt de
macht over aan een man wiens
grote kwelgeest Franz-Josef
Strauss eens zei: „Als Kohl met
pensioen is, schrijft hij een
boek: 'Waarom ik nooit kanse
lier kon worden".
Misschien dacht Helmut Kohl
eraan toen hij glimlachend, de
handen gevouwen over de nog
niet zo gevulde buik, de parle
mentsvoorzitter hoorde zeggen
dat dr. Helmut Kohl tot kanse
lier was gekozen. Dankzij de
FDP, die in de herfst van '82 co
alitiepartner SPD verruilde voor
CDU/CSU, had hij zijn levens
doel bereikt. Met zijn 52 jaar
was hij de jongste kanselier in
de geschiedenis.
Het moet meer voor Kohl heb
ben betekend dan de Duitse
eenheid die hem acht jaar later
in de schoot viel. Want voor de
vervulling van zijn droom het
land te regeren, had hij al sinds
zijn prille jeugd keihard ge
werkt. In 1976 liet hij voor het
eerst in het openbaar weten: „Ik
word de eerste man van dit
land".
Hoeksteen
Hoongelach van de SPD via de
CSU tot in brede kringen van
zijn eigen partij, was zijn deel.
Hij, de weliswaar fysiek impo
sante, maar politiek onbeteke
nende provinciaal uit de Palts
kanselier? Onmogelijk, was de
algemene reactie van het poli
tiek establishment. Maar hij
werd het. Kohl introduceerde de
'geestelijk-morele Wende',
waarbij het gezin weer de hoek
steen van de maatschappij
moest worden. Een soort Duitse
versie van Dries van Agts
'ethisch reveil'.
Aan het eind van elke tv-avond
liet hij weer het volkslied spelen
en elke minister moest de Duit
se driekleur duidelijk zichtbaar
op zijn kamer hebben. De kriti
sche pers lachtte zich een deuk:
allemaal banaliteiten, Duitsland
opzijn (s)malst.
Maar Kohls filosofie is werkelijk
dat het leven een aaneenscha
keling van banaliteiten is. Poli
tiek omgezet betekent dat: ideo
logie en programma's kun je
vergeten. De opdracht is uit te
zoeken wat de meerderheid van
het volk wil. Het werkte, in ieder
geval tot en met de val van de
Muur. Niet voor de eerste keer
bleek het een enorm voordeel
voor Kohl dat zijn tegenstanders
hem schromelijk hadden on
derschat.
Blunders
De ambtenarenzoon uit Lud-
wigshaven begon al op jonge
leeftijd politieke vrienden om
zich heen te verzamelen op wie
hij in moeilijke tijden terug zou
kunnen vallen. Hij ging tekeer
tegen de verkalkte CDU, waarin
de notabelen uit kerk en maat
schappij het voor het zeggen
hadden. Het leverde hem snel
de reputatie van een gevaarlijke
linkse rakker op, die in de gaten
moest worden gehouden. Het
deed hem niks. Binnen de
kortste keren was hij fractielei
der in het regionale parlement
van Rijnland-Palts.
Op zijn 39ste nam hij na een
verrassende coup de macht
over. Daarna ruilde hij het com
fortabele leventje van regerings
leider in een kleine deelstaat in
voor de harde oppositiebank in
Bonn in een tijd dat de sociaal
democraat Helmut Schmidt op
het toppunt van zijn macht
stond. Hij wist dat het zware ja
ren zouden worden, maar in
1982 kwam de beloning: Hel
mut Kohl werd kanselier.
De eerste jaren van zijn leider
schap beging Kohl de ene blun
der na de andere. I lij marcheer
de als een olifant door de porse
leinkast. Berucht werd zijn uit
glijder in Israël, waar hij ieder
een schokte met zijn uitspraak
over de „genade van de late ge
boorte", waardoor hij dus geen
schuld zou hebben aan de nazi-
gruwelen.
Een blamage was het bezoek
met Ronald Reagan aan de mili-
Twee jaar geleden werd Kohl enthousiast verwelkomd in Magdeburg. De vreugde over de Duitse hereniging is nu weggeëbd, archieffoto adn»
'Ik word de eerste man van dit land' wist Kohl al op jeugdige leeftijd.
archieffoto ap
Vrienden voor het leven? Mitter
rand en Kohl als architecten van
het 'nieuwe Europa'.
archieffoto ap
Kohl vergeleek Gorbatsjov eerst
met nazi-propagandaminister
Goebbels. De verhouding tussen
de twee werd later aanmerkelijk
beter. archieffoto ap
Helmut Kohl op bezoek bij Ronald
Reagan in Washington.
archieffoto» AP
Te lang
Kohl bedrijft weer partijpolitiek
alsof het in Duitsland niet erop
of eronder is, de tehuizen voor
asielzoekers niet branden en de
economie floreert in plaats van
op de rand van een recessie
staat. En dat is het grootste ver
wijt van zijn tegenstanders.
Tactische manoeuvres op bin
nenlands gebied zijn voor hem
zijn hele leven al belangrijker
geweest dan de inhoud van zijn
politiek. Opnieuw zucht Duits
land: „Zo n kanselier hebben
we nu toch werkelijk niet ver
diend" en „Tien jaar Kohl? Dat
is twaalf jaar te lang".
Hoe anders klonken de gelui
den, zelfs uit de Kohl nooit wel
gezinde hoek, nadat in 1989 de
Muur was gevallen. De kanselier
verkeerde weer eens in een diep
dal toen Michail Gorbatsjov zijn
historische achtbaan in bewe
ging zette. Plotseling zat Kohl in
de voorste wagen. Ook hij was
verrast door de snelle ontbin
ding van de DDR. Eerst wist hij
niet wat hem overkwam en
deed de eerste weken intuïtief
het enige juiste: afwachten.
Dat had een positieve uitwer
king op de Westerse vrienden
en de Oosterse nieuwe partners,
die vol wantrouwen keken hoe
Kohl zou reageren. Op 6 decem
ber 1989 vond Mitterrand dat
cher Helmut zijn ideeën maar
eens moest komen uitleggen op
de Europese top. Hij kwam, zag,
transpireerde hevig en won op
alle fronten.
Schauble wilde zijn baas uit
diens lethargie wekken. Een
grote fout. Uit Kohls bureau
kwamen verdachtmakingen dat
Schauble een putsch voorbe
reidde en kanselier van een gro
te coalitie wilde worden. Hel
mut Kohl liet deze geruchten
een paar dagen woekeren en
trapte het vuurtje toen meedo
genloos uit. Schauble likt nu
zijn wonden en geeft toe fouten
te hebben gemaakt bij de pre
sentatie van zijn ideëen.
Helmut Kohl: tit
taire begraafplaats Bittburg,
waar ook SS'ers liggen. Bijna
pijnlijk zijn hand-in-hand-de-
monstratie met Mitterrand over
de graven van Verdun. Hele
maal pijnlijk zijn vergelijking
Gorbatsjov-Goebbels. Zijn da
gen waren geteld; daarover wa
ren vriend en vijand het eens.
Gewicht
Alleen dacht Kohl daar zelf heel
anders over. Op zijn lange weg
naar de top had hij niet alleen
lichamelijk, maar ook politiek
aan gewicht gewonnen. Hij
kende de partij door en door en
overal zaten mensen die hun
positie aan hem te danken had
den. Daarnaast was hij zich ter
dege bewust van de relatie tus
sen fysieke grootte en politiek
gewicht. Eens liet hij zich in
kleine kring ontvallen „veel te
danken te hebben aan mijn
postuur". De bijnaam „Reus uit
de Palts" vindt hij nog altijd een
van de grootste complimenten.
Anderen vergelijken hem met
een sumo-worstelaar. Gelijk de
massieve vechters uit Japan
pleegt de Duitse kanselier zijn
tegenstanders te beloeren, met
een geraffineerde schijnbewe
ging uit balans te brengen en ze
dan met een gezien zijn
postuur elegante beweging
uit de ring te wippen.
Weer anderen zien meer in de
vergelijking met een zware eikè-
houten kast. Je kunt er tegenaan
lopen, je kunt hem proberen te
verplaatsen; het heeft geen zin.
Je houdt er alleen blauwe plek
ken of een zere rug aan over. De
grootste lof komt misschien wel
van de briljante sociaal-demo
craat Peter Glotz. Zijn typering
van Kohl: „Die kan een tegen
stander op het toneel wurgen
en krijgt dan nog applaus van
het publiek ook".
Droevig lied
Zijn politieke tegenstanders
kunnen er een droevig lied van
zingen, ledereen die er door
Kohl ook maar in de verste verte
van wordt verdacht tegen hem
samen te spannen, krijgt mini
maal een tik op de vingers of
wordt ijskoud buiten spel gezet.
Het meest recente voorbeeld is
de na een aanslag tot het leven
in een rolstoel verdoemde frac
tieleider Wolfgang Schauble. Hij
had vastgesteld dat Helmut
Kohl na zijn topprestatie in het
herenigingsjaar weer in zijn ou
de passieve houding van het
„uitzitten van problemen" was
teruggevallen. Overal brandt het
in Duitsland, maar Kohl roept
alleen maar „doorgaan, het
komt allemaal wel in orde".
Slaapwandelaar
Het is een van Kohls beste ei
genschappen mensen voor zich
te winnen die hem liggen en die
voor hem van politiek belang
zijn. Dat beleefde ook Gor
batsjov. Vergeven en vergeten
was de vergelijking met Goeb
bels. Gekleed in een wollen trui,
zittend om een vuurtje in Gor-
batsjovs geboorteplaats, regel
den de twee de prijs voor de
verkoop van de DDR. „Vanaf
dat moment", zei een mede
werker van Kohl, „is hij zijn weg
naar de Wiedervereinigung ge
gaan met de zekerheid van een
slaapwandelaar".
De bekroning volgde twee jaar
geleden, op 3 oktober 1990,
voor de Rijksdag in Berlijn. Bo
ven alles en iedereen tornde
Helmut Kohl uit. Een gelukzali
ge glimlach om de lippen en
met de ogen gesloten hoorde hij
om middernacht het volkslied
aan. De Duitse vlag werd gehe
sen, Duitsland was weer één.
Helmut Kohl had geluk, hij zal
het nooit ontkennen, maar hij
handelde echter wel exact op
het juiste moment
en daarom komt hij
in de geschiedenis
boekjes. De eerste
blunder zat er echter
al weer op en met de
gevolgen daarvan
worstelt het herenig
de land nu. Kohl be
loofde immers dat
„het iedereen in het
Oosten beter zou
gaan, terwijl nie
mand in het Westen
daarvoor iets hoefde
in te leveren". „Bin
nen vijfjaar ontstaan
er in de ex-DDR
bloeiende land
schappen ".pro
feteerde hij.
Onkruid
In het Oosten bloeit
hooguit het onkruid,
de afbraak van de in
dustrie gaat in een
adembenemend tempo verder,
de werkloosheid ligt in een aan
tal gebieden boven de 50 pro
cent. Als Helmut Kohl zich deze
dagen in de ex-DDR vertoont,
wordt er niet meer met vlaggen
gezwaaid en klinkt niet langer
het „Helmut, dank-je-wel",
maar vliegen er eieren en rotte
tomaten. Alle experts zijn het
erover eens dat die bloeiende
landschappen nog minstens 20
jaar op zich zullen laten wach
ten en dat de Westduitsers nog
heel diep in de beurs zullen
moeten tasten om dat allemaal
te betalen.
De tweede blunder was de door
alle financiële des
kundigen afgeraden
operatie D-mark. De
Oostduitsers kregen
voor hun vrijwel
waardeloze Mono-
poly-marken keihar
de D-marken in een
verhouding een op
een. Het resultaat:
een ongekende con- p
sumptieroes. De
daaruit voorvloeien
de inflatoire tenden
sen bestrijdt de cen
trale Bundesbank
nog steeds met een
meedogenloze hoge
rentepolitiek.
Het gevolg is onder
meer de totale chaos
op de Europese valu
tamarkten, die ver
wezenlijking van Ko
hls tweede droom,
de Europese eenwor
ding, in gevaar heeft
gebracht. Maar de
kanselier wast zijn
handen in onschuld.
Heeft hij immers, in
een toespeling op
zijn voorganger
Schmidt, niet altijd al gezegd
„niet de pretentie te hebben
een wereldeconoom te zijn".
Gezag
Dat verwacht ook niemand van
hem. Wel dat in deze tijd, waar
in de afkeer van de politiek
steeds groter wordt en vooral de
radicalen rechts van de CDU de
wind mee hebben, de eerste
man van het land leiding geeft.
Kohl constateert echter alleen
dat in partijen, vakbonden
Helmut Kohl legde op 1 oktober 1982 in de
Bondsdag de eed af als bondskanselier.
archieffoto ap
Nog is het niet zo dat de anar
chie heerst, maar veel is daar
niet meer voor nodig. En de
'gouden Wessies beginnen er
achter te komen dat het voorbij
is met het kleine paradijsje, dat
ze dankzij Honeckers Muur en
het Sovjet-Rode Leger zo heer
lijk hadden ingericht.
Of ze het nu leuk vinden of niet,
er wordt een rol op het mondia
le toneel van hen verwacht met
alle lastige materiële en geeste
lijke gevolgen vandien. Dus kij
ken ze naar Bonn, naar Helmut
Kohl. Maar de man wiens ster in
het eenheidsjaar flonkerde, lijdt
y
weer onder zijn oude kwaal: het
uitzitten van problemen.
Tien jaar Helmut Kohl, een ju-
blieum met weinig glans. De
degelijke eiken kast kampt met
houtrot. Eind deze maand op
het partijcongres zal nog nie
mand daar in het openbaar op
durven wijzen. De afrekening
volgt eind 1994 bij de algemene
verkiezingen. Dan zal Kohl ver
moedelijk sneuvelen, maar niet
door eert revolte uit eigen kring.
Zoals Schmidt eens ten onder
kerken het gezag verdwijnt: „Ie- g aan de opkomst
dereen doet maar wat hij wil. -
Groenen, zal Kohls einde v
Als dat zo verder gaat, wordt het schjjnijjk'volgen op de parle-
land onbestuurbaar", zei Kohl.
Dat is het ten dele al en niet in
de laatste plaats is dit de schuld
van Helmut Kohl. Angst en
agressie nemen snel toe. Onder
de Ossiesontstaat een pre-revo-
lutionaire stemming. Ze pikken
het niet langer als tweederangs
burgers te worden behandeld.
mentaire entrée van de rechts-
extremistische Republikaner.
Dan is de weg vrij voor een nu
al door de kiezers gewenste gro
te coalitie van CDU en SPD. En
daarin is geen plaats voor de
uitgebluste, alleen fysiek nog
maar imposante, Reus uit de
Palts.
