Waar moet ik in investeren?'
Algemene beschouwingen
slechts achterhaald ritueel
Feiten &Meningen
Ainu maakt aanspraak op Koerilen
Oppositie somber over democratisch proces Togo
Vertaalfoutje
VRIJDAG 2 OKTOBER 1992
Verwarring bij uitdelen eerste Russische 'aandelen'
Anatoly Koslov kan zich
sinds gisteren toekomstig
aandeelhouder in een Rus
sisch bedrijf noemen. Maar
zijn entree in het filiaal van
de staatsspaarbank in
hartje Moskou verraadt dat
het niet zover zal komen.
Hij sloft naar het loket,
smijt z'n paspoort op tafel
en bromt: „Geef me 's snel
die privatizatsjioni tsjek".
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Koslov, ruim over de zestig,
heeft geluk. Hij staat op de lijst
gegadigden die de bank ter be
schikking heeft gekregen. Vijf
entwintig roebel, zegt de cassiè-
re nors. „Ook dat nog, en wat
krijg ik ervoor terug? Een
schilderijtje van tienduizend
roebel. „Ga maar weer gauw
naar huis, drankorgel", scheldt
de dame, terwijl ze een stempel
in Anatoly's paspoort kwakt.
Achter de dikke brilleglazen van
Anatoli zijn twee wodka-wateri
ge oogjes zichtbaar. „Wat ik met
dit papiertje ga doen? Wat
dacht je man, meteen verpat
sen. Voor ze het weer afpakken,
koop ik er een doodskist van".
Achter hem klinken sissende
geluiden. Een hoogblonde veer
tigster: „Je bent gek, ouwe. Dit
ding wordt geld waard. Maar
dan moet je wel slim zijn. Doe
als ik en mijn dochtertjes, inves
teer die tienduizend roebel
straks in een commerciële
bank". Dat roept weer een sner
pend protest op van een oude
vrouw; „Wat nou dochtertjes. Ik
heb m'n hele leven krom gele
gen en jouw baby's krijgen net
zoveel als ik. Schande".
Waardepapier
Alle 150 miljoen Russen krijgen
de komende drie maanden een
waardepapier van 10.000 roebel
(ongeveer 75 gulden) in han
den. Ze mogen het onderling
verhandelen of in een bedrijf of
investeringsfonds beleggen.
Maar nergens wordt op deze
eerste dag van uitgifte een
stormloop gemeld. President
Jeltsin moet voorlopig nog even
wachten op zijn 'volk van eige-
Gek is dat overigens niet. De
verwarring is groot. Het ene fili
aal heeft wel vouchers, maar
een beperkte lijst namen van
degenen voor wie ze bestemd
zijn. Het filiaal dat deze wijk van
14.000 mensen moet bedienen,
heeft van het wijkbestuur nog
maar 26 namen gekregen. In de
wijk Krylatskoje bevat de lijst
honderden namen, maar het
aantal vouchers blijft daar ruim
bij achter.
Er hebben zich tegen de avond
pas zeven gegadigden gemeld.
Filiaalhoudster Svetlana Milja-
jeva: „Ik heb met vijf collega's
gebeld. Daar is vandaag nog
niemand geweest". Sveüana
heeft sinds gisteren een grotere
stapel Pamjatka, instructies,
dan vouchers. Deze velletjes pa
pier verschaffen in eenvoudige
taal broodnodige informatie.
Want de meeste mensen begrij
pen absoluut niet wat ze met de
vouchers kunnen doen.
Instructie
Hoe kan het ook anders. De in
formatie in de media spreekt el
kaar tegen. Na 1 januari kunt u
met deze tsjek in een bedrijf in
vesteren, aldus de instructie. Na
1 december kunt u uw tsjek in
een bedrijfsaandeel omzetten,
schrijft het dagblad Komsomols-
kaja Pravda gisteren.
De Komsomolskaja heeft bij
wijze van aansporing een affi
che uit de Tweede Wereldoorlog
op de voorpagina afgedrukt.
„Heb je je tsjek al opgehaald",
zegt een dreigend kijkende sol
daat. Het begeleidende artikel
geeft precies aan wat er alle
maal mis kan gaan. „Er kunnen
rijen ontstaan vandaag, maar
maakt u zich geen zorgen, er
zijn genoeg vouchers", weet het
dagblad. Maar in Moskou zijn
er voor tien miljoen
nog slechts twee miljoen be
schikbaar.
Er zijn echter nog drie maanden
te gaan. „Ik weet wat ik ga doen.
Ik spel alle kranten na op be
richten over bedrijven waarmee
het goed gaat", zegt de 17-jarige
scholier Aleksandr. Uit het
Komsomolskaja artikel had hij
heel goed begrepen dat de
waarde van de voucher enorm
zal stijgen als er woningen of
land mee kan worden gekocht.
Maar dat houdt het parlement
vooralsnog tegen. Dus blijven
de staatsbedrijven over, die zich
omwille van deze volksprivati
sering in naamloze vennoot
schappen moeten omzetten.
Het aantal dat dit daadwerkelijk
heeft gedaan, is echter uiterst
beperkt.
Beurs
„Vertel mij eens waar ik in zou
moeten investeren? Gewoon
vasthouden is beter", weet
Aleks dan ook. Op de Moskouse
aandelenbeurs bleef het giste-
BANJUL* PETER DA C
Het Westafrikaanse Togo is formeel druk
doende de lange weg naar de democratie
af te leggen, maar het land stuit hierbij
op steeds meer obstakels. De onregelma
tigheden die het onlangs gehouden refe
rendum hebben gekenmerkt, bedreigen
de aanstaande algemene verkiezingen.
Bovendien verweert het militaire staats
hoofd Eyadéma zich met hand en tand
tegen elke aantasting van zijn macht. De
oppositie ziet de toekomst van het de
mocratisch proces steeds somberder in.
De twee miljoen kiesgerechtigden in
Togo zeiden afgelopen zondag in over
weldigende meerderheid 'ja' tegen de
nieuwe grondwet. Daarmee plaveiden zij
de weg voor algemene verkiezingen.
Maar achter de schijnbare unanimiteit
worden wijdverspreide onregelmatighe
den vermoed die het huidige democra
tisch proces ernstig bedreigen.
De autoriteiten vragen zich af of vrije en
eerlijke verkiezingen mogelijk zijn, wan
neer de technische problemen die het
referendum parten speelden zich zullen
herhalen tijdens de verkiezingen. Op 31
oktober en 14 november moeten de eer
ste en tweede ronde van de parlementai
re verkiezingen plaatsvinden. Op 6 en 20
december moeten de Togolezen een
nieuwe president kiezen.
De opkomst afgelopen zondag was hoog.
Vrijheid van meningsuiting is immers
een zeldzaamheid geworden, sinds ge
neraal Gnassingbe Eyadéma in 1967 de
macht greep en alle politieke activiteit
buiten zijn eigen partij, de Togolese
Volkspartij (RPT) verbood.
Maar alle betrokkenen, van Eyadéma tot
interim-premier Joseph Kokou Koffigoh,
beklaagden zich over het gebrek aan or
ganisatie, de ontoereikende kiezerslijs
ten, de onregelmatigheden bij de in
schrijving en de overheersende algeme
ne chaos waarin de volksraadpleging
werd gehouden. Het referendum verliep
wel zonder geweld, maar dat was vol
gens internationale waarnemers louter
te danken aan het feit dat er geen kwes
ties waren die verdeeldheid zaaiden.
Geweld is echter aan de orde van de dag
in Togo, sinds de democratische krach
ten het voorbeeld van hun tegenhangers
in het naburige Benin willen volgen. In
juli probeerde de oppositie Eyadéma via
een onafhankelijke nationale conferentie
af te zetten. Eyadéma werd bij die gele
genheid overvallen door grote veront
waardiging over beschuldigingen dat het
leger betrokken was bij massamoorden
en andere schendingen van de mensen-
STANDPLAATS TEL AVIV
De Evan-Emru Bank moet u kennen. Het
is een Nederlandse bank, las ik in het
Engelstalige Israëlische dagblad The Je
rusalem Post, die nog wat miljoenen te
goed heeft van ene Ruby Asa. De laatste
is een vermiste Poolse industrieel (die
heb je daar tegenwoordig) met een aan
tal bedrijven in Israël. Onze Evan-Emru
Bank heeft nu, samen met een Zwitserse
bank, gevraagd om de liquidatie van
Asa's bezittingen.
Maar daar gaat het hier niet om. Wat me
in het bericht boeide, was die Evan-Em
ru Bank. Even dacht ik aan weer een
nieuwe fusie, na de En Em Bee die ineens
Ie En Gee is gaan heten. Maar Evan-Em
ru, begreep ik al snel, is natuurlijk ge
woon ABN-AMRO.
Logische vraag: waarom schrijft de re
dactie van de Jerusalem Post.Evan-Emru
als ze ABN-AMRO bedoelt? Het ant
woord heeft te maken met de bron van
het verhaal: het Israëlische persbureau
Itim.
De redactie vertaalde een Itim-bericht
vanuit het Hebreeuws in het Engels. In
dat bericht stond ongetwijfeld keurig
ABN-AMRO, maar iemand die van het
bestaan van die bank niet weet, loopt
grote kans bij de vertaling in Latijnse let
ters in de fout te gaan. En in dit geval
ging werkelijk alles mis.
De vertaler dacht twee woorden bij de
kop te hebben: het Hebreeuws kent im
mers geen hoofdletters. De Hebreeuwse
letter alefkan zowel 'A' als 'E' weergeven
en hij gokte verkeerd, tweemaal zelfs.
Dezelfde soort misser scoorde hij met de
letter 'beth', die ook een 'V' kan zijn.
Omdat klinkers in het midden van He
breeuwse woorden gewoonlijk ontbre
ken en de vertalende redacteur dacht dat
hij een woord moest vormen, fantaseer
de hij de letter 'a' erbij. Met de 'n', de 'm'
en de 'r' kon niets mis gaan, maar bij de
laatste letter moest hij weer kiezen tus
sen 'o' en 'u', en helaas...
Als Israël ooit een vrije economie zou
krijgen en buitenlandse banken hier fili
alen zouden mogen openen, dan zou
ABN-AMRO een speciale campagne
moeten starten om Israëli's de juist uit
spraak bij te brengen. Maar waarschijn
lijk zou de bank gewoon het voorbeeld
volgen van alle buitenlandse en Israëli
sche bedrijven en de firmanaam zowel
in Hebreeuwse als Latijnse letters weer
geven. Niemand hier heeft dan ook
moeite met de uitspraak van 'Benetton'
of'Pizza Hut'.
De Israëlische taalkundige Michael
Avinor omschrijft het Hebreeuwse
schrijfsysteem als een soort steno, dat
slechts aanwijzingen geeft, in plaats van
informatie volledig over te dragen. Om
de lezer te helpen, is jn de Middeleeu
wen een systeem ontwikkeld, waarbij
puntjes en streepjes onder de letters ex
tra informatie geven over de uitspraak.
Nog steeds krijgt iedereen die He
breeuws leert daarmee te maken. Had
het persbureau Itim ermee gewerkt dan
had de Jerusalem Post gewoon ABN-AM
RO geschreven. Maar het vervelende is
dat in de harde praktijk van het dagelijks
leven in kranten, boeken en persbu
reau-kopij de puntjes en streepjes
ontbreken.
Michael Avinor geeft toe dat fonetische
perfectie in spelling niet bestaat, maar
volgens hem staat het Hebreeuwse alfa
bet wel erg ver af van wat de modeme
tijd eist. Hij heeft daarom een eigen spel
lingsysteem ontwikkeld, dat hij het Kar-
melitisch alfabet noemt. Daarin wordt
het Hebreeuws weergegeven met Latijn
se letters, aangevuld met vijf letters uit
het Griekse alfabet en een aantal accent
tekens.
Avinors innovatie zou het maken van
Hebreeuwse computerprogramma's ver
gemakkelijken. Maar de taalkundige
vindt het invoeren van het Karmelitisch
alfabet vooral van groot belang „omdat
de meeste Israëli's hun taal niet goed ge
noeg kennen om vreselijke spelfouten te
vermijdenZouden Israëli's zich daarin
écht onderscheiden van Engelsen, Fran
sen of Nederlanders?
AD BLOEMENDAAL CORRESPONDENT
TOKYO TERRY MCCARTHY
THE INDEPENDENT
„De Koerilen zijn niet Russisch
en ze zijn ook niet Japans", ver
kondigde Akibe, gekleed in een
traditioneel Ainu-gewaad en
een geborduurde hoofdband.
„Wij waren de eerste bewoners
van deze eilanden en we woon
den er al voordat dit territoriale
conflict ontstond."
Akibe behoort tot het Ainu-volk,
een etnische minderheid die
voornamelijk op Hokkaido
woont en die al jarenlang vecht
tegen discriminatie door de re
gering in Tokyo. Hij sprak tij
dens een bijeenkomst met de
eilandbewoners die Russen en
Japanners onlangs hebben ge
houden.
Akibe haalde een kaart tevoor
schijn van oostelijk Rusland, de
Koerilen en het noorden van Ja
pan waarop alle door het hele
gebied verspreide Ainu-neder-
zettingen tot aan het begin van
deze eeuw waren aangegeven.
De Ainu waren jagers en vissers
en bewoonden de Koerilen al
vele honderden jaren voordat
de Russen en de Japanners de
eilanden in de 19de eeuw ont
dekten. „Jullie (Russen en Ja
panners) zouden je allebei re
kenschap moeten geven van de
historische rechten van het Ai
nu-volk wanneer jullie je onder
handelingen voeren", aldus Aki
be.
Tot nog toe zijn alle historische
rechten van de Ainu met voeten
getreden, met name door Ja
pan, waar de meeste Ainu wo
nen. Er leven ongeveer 25.000
Ainu in Japan en nog een kleine
groep op het Russische eiland
Sachalin. Tot in de vorige eeuw
leefden de Ainu in betrekkelijke
rust. Ze vingen vis en joegen op
beren, herten en andere wilde
dieren. Maar toen Japan en
Rusland in het midden van de
vorige eeuw ongeveer gelijktij
dig hun gebied uitbreidden,
werden de Ainu uit hun woon
gebieden verdreven.
De Japanse machthebbers
dwongen de Ainu Japanse na
men aan te nemen en legden
hun een vis- en jachtverbod op,
waardoor ze de basis van hun
levensonderhoud verloren en
verpauperden.
Aangemoedigd door het we
reldwijde bewustwordingspro
ces van inheemse volkeren is
het zelfvertrouwen van de Ainu
in de afgelopen tien jaar ge
groeid. „De Ainu brengen hun
oude cultuur weer tot leven",
zegt Jiro Suzuki, een professor
in de sociale antropologie aan
de Sokka Universiteit in Tokyo.
De door de Ainu gevoerde cam
pagne om de mensen aan hun
historische banden met de Koe
rilen te herinneren, zal mis
schien niet veel resultaat ople
veren. Akibe is wat dat betreft
dan ook erg bescheiden. Hij
hoopt alleen maar dat de Ainu
beschouwd worden als gewone
mensen die toevallig een andere
cultuur hebben.
VERTALING MARGREET HESLINGA
TOM JANSSEN
ren dan ook rustig. De tijd werd
vooral besteed aan uitleg hoe je
zonder vouchers in handen
toch kon handelen, namelijk
door opties op vouchers te ne
men en te verkopen. Dat gaat
een man boven z'n pet. Ik heb
hier drie vouchers, echte. Te
koop voor een half miljoen per
stuk", schreeuwt hij.
Niemand hapt. Als het optie
principe een beetje wordt be
grepen, komen de eerste aan
biedingen binnen. Aan het ein
de van de middag is de hoogste
optie 9000 roebel voor tien vou
chers.
Nog weinig vertrouwen dus in
het nieuwe fenomeen. Voorma
lig partijkrant Pravda weet hoe
dat komt. „De armen moeten
hun voucher verkopen om te
overleven. De rijken kopen ze
op en worden alleen maar rij
ker. Het project zal het vliegwiel
van de oorlog in beweging zet
ten. Honger, geweld, etnische
conflicten zijn onontkoom
baar", voorspelt de krant.
Volgende week niets nieuws in Tweede Kamer
rechten. Hij zwichtte voor de eisen van
het oppositionele blok, onder meer om
de grondwet te wijzigen zodat een meer-
partijenstelsel kan worden ingevoerd.
Interim-premier Koffigoh, de advocaat
en voorvechter van de mensenrechten
die gekozen is om Togo door de over
gangsperiode naar democratie te leiden,
is door militairen bedreigd en zelfs ont
voerd. Algemeen wordt aangenomen dat
de knokploegen uit de kazernes afkom
stig zijn. Doordat het leger vorige maand
dreigde in te grijpen was Koffigoh ge
dwongen akkoord te gaan met verdub
beling van het aantal RPT-afgevaardig-
den in de interim-regering. Deze trouwe
aanhangers van Eyadéma beheren nu de
invloedrijke ministeries van defensie,
buitenlandse zaken en veiligheidszaken.
Ook de nieuwe grondwet, die nu officieel
is goedgekeurd, is aan de wensen van
Eyadéma aangepast. Er is een clausule
opgenomen die legerofficieren het recht
geeft zich kandidaat voor het president
schap te stellen, zodat Eyadéma zelf of
een door hem aangewezen opvolger aan
de strijd om het presidentschap kan
meedoen. Voor Koffigoh, de aangewezen
kandidaat van de oppositie, ligt de weg
naar het hoogste ambt nog niet open.
Hoewel de leeftijdgrens nu verlaagd is
tot 45 jaar is hij nog een jaar te jong om
te mogen meedingen.
DEN HAAG CAREL GOSELING
Eén ding lijkt al vast te staan.
GPV-fractieleider Schutte zal
komende woensdag rond 13.00
uur het eerst door premier Lub
bers worden toegesproken bij
het begin van zijn betoog tij
dens de algemene politieke be
schouwingen. Dat is de afgelo
pen jaren steeds zo geweest, en
zal ook nu wel weer zo zijn.
Voor de rest zal het volgende
week een vrij voorspelbaar de
bat worden. De te bespreken
onderwerpen liggen voor de
hand. Te beginnen bij: Neder
land in een veranderende we
reld. De relaties tussen Oost en
West, Noord en Zuid. De rol van
de Verenigde Naties als vrede
stichter in de wereld en de Ne
derlandse bijdrage aan militaire
operaties van dit orgaan.
Automatisch komen we dan op
de toestand in het voormalige
Joegoslavië, de NAVO en de
Westeuropese Unie. Dichter bij
huis volgt de toekomst van de
Europese Gemeenschap. Het
Verdrag van Maastricht, de refe
renda, de Gemeenschap van de
twee snelheden en de EG-top
die op 16 oktober wordt gehou
den in Birmingham. Het Eu
ropese Monetaire Stelsel (EMS),
de valuta en de toekomstige
Economische en Monetaire
Unie (EMU) komen er gedwee
achteraan.
Elke fractieleider heeft dan on
geveer de helft van de toebe
deelde spreektijd gehad, zodat
vervolgens het binnenland aan
de orde kan komen. De voor de
hand liggende onderwerpen
doemen op. De werkgelegen
heid, de loonontwikkeling, de
inflatie en de lastendruk.
Pleidooien voor een centraal
overleg tussen kabinet, werkge
versorganisaties en vakcentra
les. In het rijtje binnenland pas
sen dan ook de reeds overbe
kende thema's als criminaliteit,
milieu, onderwijs. Nog een
vleugje defensie en voor de
smaak een scheutje asielzoe
kers- en minderhedenproble
matiek.
Ten slotte nog wat varia, zoals
het overdragen van rijkstaken
aan gemeenten en provincies,
iets over investeringen en de al
gemene politieke en financiële
beschouwingen 1993 zijn voor
bij. Dat is het inmiddels volgen
de week donderdagavond rond
23.00 uur. Drie dagen met in to
taal zo'n 27 uur vergaderen
heeft het geheel dan gekost.
Of de burger er veel aan heeft, is
de vraag. Hetzelfde kan worden
opgemerkt over het politieke
rendement van het geheel. Vo
rig jaar dienden de fracties bij
dezelfde happening negentien
moties in, waarvan er zestien
uit de koker van de oppositierij-
en kwamen. Bij de stemmingen
waren er nog twaalf over. Daar
van werden er drie aangeno-
De Tweede Kamer vroeg in die
moties van het kabinet achter
eenvolgens om meer taken over
te dragen aan gemeenten en
provincies, de wachtlijsten bij
cursussen Nederlands weg te
werken en om een nationaal
appèl tegen discriminatie. De
eerste wens was een vrijblijvend
FRITS BOLKESTEIN
verzoek. Voor het tweede ver
zoek is 100 miljoen gulden in de
begroting 1993 vrijgemaakt en
het nationaal appèl wordt op 14
oktober geopenbaard.
Natuurlijk zal er komende week
wel iets gebeuren. WD-fractie-
leider Bolkestein zal bijvoor
beeld trachten CDA en PvdA uit
elkaar te spelen op het terrein
van de WAO. Zoals bekend, wil
de PvdA af van het kabinets
voornemen om de uitkering van
WAO'ers jonger dan 50 jaar te
bevriezen. Dit tot grote woede
van het CDA. Recent liet CDA-
fractieleider Brinkman nog we
ten dat het bestaansrecht van
de coalitie op het spel komt te
staan als er wordt getornd aan
de kabinetsplannen.
Bolkestein zal op gedragen toon
een publieke reactie van PvdA-
fract ieleider Wöltgens verlangen
op deze, in zijn ogen, crisisdrei
ging van het CDA. Als gemoede
lijk Limburger zal de sociaal-de
mocraat zich er met een grapje
van afmaken. Iets in de trant
van: „Ik weet wel dat collega
Bol-le-ke-stein deze coalitie een
warm hart toedraagt en dat wil
len wij ook graag zo houden".
Een verdere reactie zullen de
coalitiepartijen niet geven. Bol
kestein zal hooguit met dood
doeners als 'wij komen er wel
uit' of 'wacht u het debat in de
cember maar af naar zijn blau
we stoel worden teruggestuurd.
Brinkman zal met zijn uitspra
ken in de hand aantonen dat hij
helemaal niet met crisis heeft
gedreigd. En een voorziene
WD-motie met daarin een let
terlijk Brinkman-citaat, zal on
der hoongelach van de liberale
fractie worden verworpen. Ook
doop de PvdA.
Ongeveer hetzelfde scenario is
te ontvouwen rond de stelsel
herziening gezondheidszorg en
het plan-Simons. Een WD die
meent dat de staatssecretaris
niet meer te handhaven is nu
het CDA hem niet steunt. De
vraag ook aan de christen-de
mocraten om de staatssecreta
ris van PvdA-huize 'nu' duide
lijkheid te geven over zijn posi
tie, zoals hij zelf in juni eiste. En
dan valt alweer een verenigde
coalitie te zien die een debat
over Simons nu niet opportuun
acht. Dat komt wel in novem
ber.
De liberalen zullen vervolgens
nog wat kunnen schoppen te
gen de lastenverzwaringen die
het kabinet weer doorvoert.
Voorstellen voor een lastenda-
ling zullen CDA en PvdA echter
samen van tafel vegen, omdat
de WD wil snijden in zaken als
sociale zekerheid, milieu en
ontwikkelingshulp.
Als D66-voorman Van Mierlo
het kabinet dan in fraaie volzin
nen zal verwijten dat het alle
ambitie heeft laten varen, zal er
slechts enig gemor te horen zijn
in de coalitiebanken. Daar wil
men rust in de tent, en die is er.
Dat moet vooral zo blijven. Me
de om een stevig fundament
voor de komende regerings
combinatie te leggen. Wellicht
was een recent voorstel van
Wöltgens om de algemene poli
tieke beschouwingen te beper
ken tot een snel, kort debat op
hoofdlijnen nog niet eens zo
slecht.