Waar moet ik in investeren?' Algemene beschouwingen slechts achterhaald ritueel Feiten &Meningen Ainu maakt aanspraak op Koerilen Oppositie somber over democratisch proces Togo Vertaalfoutje VRIJDAG 2 OKTOBER 1992 Verwarring bij uitdelen eerste Russische 'aandelen' Anatoly Koslov kan zich sinds gisteren toekomstig aandeelhouder in een Rus sisch bedrijf noemen. Maar zijn entree in het filiaal van de staatsspaarbank in hartje Moskou verraadt dat het niet zover zal komen. Hij sloft naar het loket, smijt z'n paspoort op tafel en bromt: „Geef me 's snel die privatizatsjioni tsjek". MOSKOU HANS GELEUNSE CORRESPONDENT Koslov, ruim over de zestig, heeft geluk. Hij staat op de lijst gegadigden die de bank ter be schikking heeft gekregen. Vijf entwintig roebel, zegt de cassiè- re nors. „Ook dat nog, en wat krijg ik ervoor terug? Een schilderijtje van tienduizend roebel. „Ga maar weer gauw naar huis, drankorgel", scheldt de dame, terwijl ze een stempel in Anatoly's paspoort kwakt. Achter de dikke brilleglazen van Anatoli zijn twee wodka-wateri ge oogjes zichtbaar. „Wat ik met dit papiertje ga doen? Wat dacht je man, meteen verpat sen. Voor ze het weer afpakken, koop ik er een doodskist van". Achter hem klinken sissende geluiden. Een hoogblonde veer tigster: „Je bent gek, ouwe. Dit ding wordt geld waard. Maar dan moet je wel slim zijn. Doe als ik en mijn dochtertjes, inves teer die tienduizend roebel straks in een commerciële bank". Dat roept weer een sner pend protest op van een oude vrouw; „Wat nou dochtertjes. Ik heb m'n hele leven krom gele gen en jouw baby's krijgen net zoveel als ik. Schande". Waardepapier Alle 150 miljoen Russen krijgen de komende drie maanden een waardepapier van 10.000 roebel (ongeveer 75 gulden) in han den. Ze mogen het onderling verhandelen of in een bedrijf of investeringsfonds beleggen. Maar nergens wordt op deze eerste dag van uitgifte een stormloop gemeld. President Jeltsin moet voorlopig nog even wachten op zijn 'volk van eige- Gek is dat overigens niet. De verwarring is groot. Het ene fili aal heeft wel vouchers, maar een beperkte lijst namen van degenen voor wie ze bestemd zijn. Het filiaal dat deze wijk van 14.000 mensen moet bedienen, heeft van het wijkbestuur nog maar 26 namen gekregen. In de wijk Krylatskoje bevat de lijst honderden namen, maar het aantal vouchers blijft daar ruim bij achter. Er hebben zich tegen de avond pas zeven gegadigden gemeld. Filiaalhoudster Svetlana Milja- jeva: „Ik heb met vijf collega's gebeld. Daar is vandaag nog niemand geweest". Sveüana heeft sinds gisteren een grotere stapel Pamjatka, instructies, dan vouchers. Deze velletjes pa pier verschaffen in eenvoudige taal broodnodige informatie. Want de meeste mensen begrij pen absoluut niet wat ze met de vouchers kunnen doen. Instructie Hoe kan het ook anders. De in formatie in de media spreekt el kaar tegen. Na 1 januari kunt u met deze tsjek in een bedrijf in vesteren, aldus de instructie. Na 1 december kunt u uw tsjek in een bedrijfsaandeel omzetten, schrijft het dagblad Komsomols- kaja Pravda gisteren. De Komsomolskaja heeft bij wijze van aansporing een affi che uit de Tweede Wereldoorlog op de voorpagina afgedrukt. „Heb je je tsjek al opgehaald", zegt een dreigend kijkende sol daat. Het begeleidende artikel geeft precies aan wat er alle maal mis kan gaan. „Er kunnen rijen ontstaan vandaag, maar maakt u zich geen zorgen, er zijn genoeg vouchers", weet het dagblad. Maar in Moskou zijn er voor tien miljoen nog slechts twee miljoen be schikbaar. Er zijn echter nog drie maanden te gaan. „Ik weet wat ik ga doen. Ik spel alle kranten na op be richten over bedrijven waarmee het goed gaat", zegt de 17-jarige scholier Aleksandr. Uit het Komsomolskaja artikel had hij heel goed begrepen dat de waarde van de voucher enorm zal stijgen als er woningen of land mee kan worden gekocht. Maar dat houdt het parlement vooralsnog tegen. Dus blijven de staatsbedrijven over, die zich omwille van deze volksprivati sering in naamloze vennoot schappen moeten omzetten. Het aantal dat dit daadwerkelijk heeft gedaan, is echter uiterst beperkt. Beurs „Vertel mij eens waar ik in zou moeten investeren? Gewoon vasthouden is beter", weet Aleks dan ook. Op de Moskouse aandelenbeurs bleef het giste- BANJUL* PETER DA C Het Westafrikaanse Togo is formeel druk doende de lange weg naar de democratie af te leggen, maar het land stuit hierbij op steeds meer obstakels. De onregelma tigheden die het onlangs gehouden refe rendum hebben gekenmerkt, bedreigen de aanstaande algemene verkiezingen. Bovendien verweert het militaire staats hoofd Eyadéma zich met hand en tand tegen elke aantasting van zijn macht. De oppositie ziet de toekomst van het de mocratisch proces steeds somberder in. De twee miljoen kiesgerechtigden in Togo zeiden afgelopen zondag in over weldigende meerderheid 'ja' tegen de nieuwe grondwet. Daarmee plaveiden zij de weg voor algemene verkiezingen. Maar achter de schijnbare unanimiteit worden wijdverspreide onregelmatighe den vermoed die het huidige democra tisch proces ernstig bedreigen. De autoriteiten vragen zich af of vrije en eerlijke verkiezingen mogelijk zijn, wan neer de technische problemen die het referendum parten speelden zich zullen herhalen tijdens de verkiezingen. Op 31 oktober en 14 november moeten de eer ste en tweede ronde van de parlementai re verkiezingen plaatsvinden. Op 6 en 20 december moeten de Togolezen een nieuwe president kiezen. De opkomst afgelopen zondag was hoog. Vrijheid van meningsuiting is immers een zeldzaamheid geworden, sinds ge neraal Gnassingbe Eyadéma in 1967 de macht greep en alle politieke activiteit buiten zijn eigen partij, de Togolese Volkspartij (RPT) verbood. Maar alle betrokkenen, van Eyadéma tot interim-premier Joseph Kokou Koffigoh, beklaagden zich over het gebrek aan or ganisatie, de ontoereikende kiezerslijs ten, de onregelmatigheden bij de in schrijving en de overheersende algeme ne chaos waarin de volksraadpleging werd gehouden. Het referendum verliep wel zonder geweld, maar dat was vol gens internationale waarnemers louter te danken aan het feit dat er geen kwes ties waren die verdeeldheid zaaiden. Geweld is echter aan de orde van de dag in Togo, sinds de democratische krach ten het voorbeeld van hun tegenhangers in het naburige Benin willen volgen. In juli probeerde de oppositie Eyadéma via een onafhankelijke nationale conferentie af te zetten. Eyadéma werd bij die gele genheid overvallen door grote veront waardiging over beschuldigingen dat het leger betrokken was bij massamoorden en andere schendingen van de mensen- STANDPLAATS TEL AVIV De Evan-Emru Bank moet u kennen. Het is een Nederlandse bank, las ik in het Engelstalige Israëlische dagblad The Je rusalem Post, die nog wat miljoenen te goed heeft van ene Ruby Asa. De laatste is een vermiste Poolse industrieel (die heb je daar tegenwoordig) met een aan tal bedrijven in Israël. Onze Evan-Emru Bank heeft nu, samen met een Zwitserse bank, gevraagd om de liquidatie van Asa's bezittingen. Maar daar gaat het hier niet om. Wat me in het bericht boeide, was die Evan-Em ru Bank. Even dacht ik aan weer een nieuwe fusie, na de En Em Bee die ineens Ie En Gee is gaan heten. Maar Evan-Em ru, begreep ik al snel, is natuurlijk ge woon ABN-AMRO. Logische vraag: waarom schrijft de re dactie van de Jerusalem Post.Evan-Emru als ze ABN-AMRO bedoelt? Het ant woord heeft te maken met de bron van het verhaal: het Israëlische persbureau Itim. De redactie vertaalde een Itim-bericht vanuit het Hebreeuws in het Engels. In dat bericht stond ongetwijfeld keurig ABN-AMRO, maar iemand die van het bestaan van die bank niet weet, loopt grote kans bij de vertaling in Latijnse let ters in de fout te gaan. En in dit geval ging werkelijk alles mis. De vertaler dacht twee woorden bij de kop te hebben: het Hebreeuws kent im mers geen hoofdletters. De Hebreeuwse letter alefkan zowel 'A' als 'E' weergeven en hij gokte verkeerd, tweemaal zelfs. Dezelfde soort misser scoorde hij met de letter 'beth', die ook een 'V' kan zijn. Omdat klinkers in het midden van He breeuwse woorden gewoonlijk ontbre ken en de vertalende redacteur dacht dat hij een woord moest vormen, fantaseer de hij de letter 'a' erbij. Met de 'n', de 'm' en de 'r' kon niets mis gaan, maar bij de laatste letter moest hij weer kiezen tus sen 'o' en 'u', en helaas... Als Israël ooit een vrije economie zou krijgen en buitenlandse banken hier fili alen zouden mogen openen, dan zou ABN-AMRO een speciale campagne moeten starten om Israëli's de juist uit spraak bij te brengen. Maar waarschijn lijk zou de bank gewoon het voorbeeld volgen van alle buitenlandse en Israëli sche bedrijven en de firmanaam zowel in Hebreeuwse als Latijnse letters weer geven. Niemand hier heeft dan ook moeite met de uitspraak van 'Benetton' of'Pizza Hut'. De Israëlische taalkundige Michael Avinor omschrijft het Hebreeuwse schrijfsysteem als een soort steno, dat slechts aanwijzingen geeft, in plaats van informatie volledig over te dragen. Om de lezer te helpen, is jn de Middeleeu wen een systeem ontwikkeld, waarbij puntjes en streepjes onder de letters ex tra informatie geven over de uitspraak. Nog steeds krijgt iedereen die He breeuws leert daarmee te maken. Had het persbureau Itim ermee gewerkt dan had de Jerusalem Post gewoon ABN-AM RO geschreven. Maar het vervelende is dat in de harde praktijk van het dagelijks leven in kranten, boeken en persbu reau-kopij de puntjes en streepjes ontbreken. Michael Avinor geeft toe dat fonetische perfectie in spelling niet bestaat, maar volgens hem staat het Hebreeuwse alfa bet wel erg ver af van wat de modeme tijd eist. Hij heeft daarom een eigen spel lingsysteem ontwikkeld, dat hij het Kar- melitisch alfabet noemt. Daarin wordt het Hebreeuws weergegeven met Latijn se letters, aangevuld met vijf letters uit het Griekse alfabet en een aantal accent tekens. Avinors innovatie zou het maken van Hebreeuwse computerprogramma's ver gemakkelijken. Maar de taalkundige vindt het invoeren van het Karmelitisch alfabet vooral van groot belang „omdat de meeste Israëli's hun taal niet goed ge noeg kennen om vreselijke spelfouten te vermijdenZouden Israëli's zich daarin écht onderscheiden van Engelsen, Fran sen of Nederlanders? AD BLOEMENDAAL CORRESPONDENT TOKYO TERRY MCCARTHY THE INDEPENDENT „De Koerilen zijn niet Russisch en ze zijn ook niet Japans", ver kondigde Akibe, gekleed in een traditioneel Ainu-gewaad en een geborduurde hoofdband. „Wij waren de eerste bewoners van deze eilanden en we woon den er al voordat dit territoriale conflict ontstond." Akibe behoort tot het Ainu-volk, een etnische minderheid die voornamelijk op Hokkaido woont en die al jarenlang vecht tegen discriminatie door de re gering in Tokyo. Hij sprak tij dens een bijeenkomst met de eilandbewoners die Russen en Japanners onlangs hebben ge houden. Akibe haalde een kaart tevoor schijn van oostelijk Rusland, de Koerilen en het noorden van Ja pan waarop alle door het hele gebied verspreide Ainu-neder- zettingen tot aan het begin van deze eeuw waren aangegeven. De Ainu waren jagers en vissers en bewoonden de Koerilen al vele honderden jaren voordat de Russen en de Japanners de eilanden in de 19de eeuw ont dekten. „Jullie (Russen en Ja panners) zouden je allebei re kenschap moeten geven van de historische rechten van het Ai nu-volk wanneer jullie je onder handelingen voeren", aldus Aki be. Tot nog toe zijn alle historische rechten van de Ainu met voeten getreden, met name door Ja pan, waar de meeste Ainu wo nen. Er leven ongeveer 25.000 Ainu in Japan en nog een kleine groep op het Russische eiland Sachalin. Tot in de vorige eeuw leefden de Ainu in betrekkelijke rust. Ze vingen vis en joegen op beren, herten en andere wilde dieren. Maar toen Japan en Rusland in het midden van de vorige eeuw ongeveer gelijktij dig hun gebied uitbreidden, werden de Ainu uit hun woon gebieden verdreven. De Japanse machthebbers dwongen de Ainu Japanse na men aan te nemen en legden hun een vis- en jachtverbod op, waardoor ze de basis van hun levensonderhoud verloren en verpauperden. Aangemoedigd door het we reldwijde bewustwordingspro ces van inheemse volkeren is het zelfvertrouwen van de Ainu in de afgelopen tien jaar ge groeid. „De Ainu brengen hun oude cultuur weer tot leven", zegt Jiro Suzuki, een professor in de sociale antropologie aan de Sokka Universiteit in Tokyo. De door de Ainu gevoerde cam pagne om de mensen aan hun historische banden met de Koe rilen te herinneren, zal mis schien niet veel resultaat ople veren. Akibe is wat dat betreft dan ook erg bescheiden. Hij hoopt alleen maar dat de Ainu beschouwd worden als gewone mensen die toevallig een andere cultuur hebben. VERTALING MARGREET HESLINGA TOM JANSSEN ren dan ook rustig. De tijd werd vooral besteed aan uitleg hoe je zonder vouchers in handen toch kon handelen, namelijk door opties op vouchers te ne men en te verkopen. Dat gaat een man boven z'n pet. Ik heb hier drie vouchers, echte. Te koop voor een half miljoen per stuk", schreeuwt hij. Niemand hapt. Als het optie principe een beetje wordt be grepen, komen de eerste aan biedingen binnen. Aan het ein de van de middag is de hoogste optie 9000 roebel voor tien vou chers. Nog weinig vertrouwen dus in het nieuwe fenomeen. Voorma lig partijkrant Pravda weet hoe dat komt. „De armen moeten hun voucher verkopen om te overleven. De rijken kopen ze op en worden alleen maar rij ker. Het project zal het vliegwiel van de oorlog in beweging zet ten. Honger, geweld, etnische conflicten zijn onontkoom baar", voorspelt de krant. Volgende week niets nieuws in Tweede Kamer rechten. Hij zwichtte voor de eisen van het oppositionele blok, onder meer om de grondwet te wijzigen zodat een meer- partijenstelsel kan worden ingevoerd. Interim-premier Koffigoh, de advocaat en voorvechter van de mensenrechten die gekozen is om Togo door de over gangsperiode naar democratie te leiden, is door militairen bedreigd en zelfs ont voerd. Algemeen wordt aangenomen dat de knokploegen uit de kazernes afkom stig zijn. Doordat het leger vorige maand dreigde in te grijpen was Koffigoh ge dwongen akkoord te gaan met verdub beling van het aantal RPT-afgevaardig- den in de interim-regering. Deze trouwe aanhangers van Eyadéma beheren nu de invloedrijke ministeries van defensie, buitenlandse zaken en veiligheidszaken. Ook de nieuwe grondwet, die nu officieel is goedgekeurd, is aan de wensen van Eyadéma aangepast. Er is een clausule opgenomen die legerofficieren het recht geeft zich kandidaat voor het president schap te stellen, zodat Eyadéma zelf of een door hem aangewezen opvolger aan de strijd om het presidentschap kan meedoen. Voor Koffigoh, de aangewezen kandidaat van de oppositie, ligt de weg naar het hoogste ambt nog niet open. Hoewel de leeftijdgrens nu verlaagd is tot 45 jaar is hij nog een jaar te jong om te mogen meedingen. DEN HAAG CAREL GOSELING Eén ding lijkt al vast te staan. GPV-fractieleider Schutte zal komende woensdag rond 13.00 uur het eerst door premier Lub bers worden toegesproken bij het begin van zijn betoog tij dens de algemene politieke be schouwingen. Dat is de afgelo pen jaren steeds zo geweest, en zal ook nu wel weer zo zijn. Voor de rest zal het volgende week een vrij voorspelbaar de bat worden. De te bespreken onderwerpen liggen voor de hand. Te beginnen bij: Neder land in een veranderende we reld. De relaties tussen Oost en West, Noord en Zuid. De rol van de Verenigde Naties als vrede stichter in de wereld en de Ne derlandse bijdrage aan militaire operaties van dit orgaan. Automatisch komen we dan op de toestand in het voormalige Joegoslavië, de NAVO en de Westeuropese Unie. Dichter bij huis volgt de toekomst van de Europese Gemeenschap. Het Verdrag van Maastricht, de refe renda, de Gemeenschap van de twee snelheden en de EG-top die op 16 oktober wordt gehou den in Birmingham. Het Eu ropese Monetaire Stelsel (EMS), de valuta en de toekomstige Economische en Monetaire Unie (EMU) komen er gedwee achteraan. Elke fractieleider heeft dan on geveer de helft van de toebe deelde spreektijd gehad, zodat vervolgens het binnenland aan de orde kan komen. De voor de hand liggende onderwerpen doemen op. De werkgelegen heid, de loonontwikkeling, de inflatie en de lastendruk. Pleidooien voor een centraal overleg tussen kabinet, werkge versorganisaties en vakcentra les. In het rijtje binnenland pas sen dan ook de reeds overbe kende thema's als criminaliteit, milieu, onderwijs. Nog een vleugje defensie en voor de smaak een scheutje asielzoe kers- en minderhedenproble matiek. Ten slotte nog wat varia, zoals het overdragen van rijkstaken aan gemeenten en provincies, iets over investeringen en de al gemene politieke en financiële beschouwingen 1993 zijn voor bij. Dat is het inmiddels volgen de week donderdagavond rond 23.00 uur. Drie dagen met in to taal zo'n 27 uur vergaderen heeft het geheel dan gekost. Of de burger er veel aan heeft, is de vraag. Hetzelfde kan worden opgemerkt over het politieke rendement van het geheel. Vo rig jaar dienden de fracties bij dezelfde happening negentien moties in, waarvan er zestien uit de koker van de oppositierij- en kwamen. Bij de stemmingen waren er nog twaalf over. Daar van werden er drie aangeno- De Tweede Kamer vroeg in die moties van het kabinet achter eenvolgens om meer taken over te dragen aan gemeenten en provincies, de wachtlijsten bij cursussen Nederlands weg te werken en om een nationaal appèl tegen discriminatie. De eerste wens was een vrijblijvend FRITS BOLKESTEIN verzoek. Voor het tweede ver zoek is 100 miljoen gulden in de begroting 1993 vrijgemaakt en het nationaal appèl wordt op 14 oktober geopenbaard. Natuurlijk zal er komende week wel iets gebeuren. WD-fractie- leider Bolkestein zal bijvoor beeld trachten CDA en PvdA uit elkaar te spelen op het terrein van de WAO. Zoals bekend, wil de PvdA af van het kabinets voornemen om de uitkering van WAO'ers jonger dan 50 jaar te bevriezen. Dit tot grote woede van het CDA. Recent liet CDA- fractieleider Brinkman nog we ten dat het bestaansrecht van de coalitie op het spel komt te staan als er wordt getornd aan de kabinetsplannen. Bolkestein zal op gedragen toon een publieke reactie van PvdA- fract ieleider Wöltgens verlangen op deze, in zijn ogen, crisisdrei ging van het CDA. Als gemoede lijk Limburger zal de sociaal-de mocraat zich er met een grapje van afmaken. Iets in de trant van: „Ik weet wel dat collega Bol-le-ke-stein deze coalitie een warm hart toedraagt en dat wil len wij ook graag zo houden". Een verdere reactie zullen de coalitiepartijen niet geven. Bol kestein zal hooguit met dood doeners als 'wij komen er wel uit' of 'wacht u het debat in de cember maar af naar zijn blau we stoel worden teruggestuurd. Brinkman zal met zijn uitspra ken in de hand aantonen dat hij helemaal niet met crisis heeft gedreigd. En een voorziene WD-motie met daarin een let terlijk Brinkman-citaat, zal on der hoongelach van de liberale fractie worden verworpen. Ook doop de PvdA. Ongeveer hetzelfde scenario is te ontvouwen rond de stelsel herziening gezondheidszorg en het plan-Simons. Een WD die meent dat de staatssecretaris niet meer te handhaven is nu het CDA hem niet steunt. De vraag ook aan de christen-de mocraten om de staatssecreta ris van PvdA-huize 'nu' duide lijkheid te geven over zijn posi tie, zoals hij zelf in juni eiste. En dan valt alweer een verenigde coalitie te zien die een debat over Simons nu niet opportuun acht. Dat komt wel in novem ber. De liberalen zullen vervolgens nog wat kunnen schoppen te gen de lastenverzwaringen die het kabinet weer doorvoert. Voorstellen voor een lastenda- ling zullen CDA en PvdA echter samen van tafel vegen, omdat de WD wil snijden in zaken als sociale zekerheid, milieu en ontwikkelingshulp. Als D66-voorman Van Mierlo het kabinet dan in fraaie volzin nen zal verwijten dat het alle ambitie heeft laten varen, zal er slechts enig gemor te horen zijn in de coalitiebanken. Daar wil men rust in de tent, en die is er. Dat moet vooral zo blijven. Me de om een stevig fundament voor de komende regerings combinatie te leggen. Wellicht was een recent voorstel van Wöltgens om de algemene poli tieke beschouwingen te beper ken tot een snel, kort debat op hoofdlijnen nog niet eens zo slecht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1992 | | pagina 2