IS
'Die jongelingen riepen al clagende broot, broot'
■3
|3
Leiden
Verzet Leidse bewoners op camping Duinschoten gebroken
Erkenning
van scholen
Collecte
Sarajevo
in cafés
VRIJDAG 2 OKTOBER 1992
15
Onbekende 3 oktober gedichten uit 1578
LEIDEN EMIEL FANGMANN
Wie aan het Leids Ontzet
denkt, denkt vooral aan de be
vrijding van de honger. Al vier
jaar na het ontzet gebruikten
dichters het beeld van de hon
ger. Een beeld van treurende
moeders met hun baby's, zoals
ook op schilderijen te zien is:
De moeders saten treurich met
hun kint op den schoot
Schreyende en maecten elckan-
der natte wanghen.
Die jongelingen riepen al cla
gende broot, broot,
Maer al te vergheefs sy en moch-
tens niet ontfangen.
Dus heb ick tuschen hope en
dinckt hoe sulck verveirt is.
Maer doen riep ic tot u. O heere
met verlanghen,
Als een die hert, cracht, moet
deur magerheyt verteirt is,
Want boven alle gehwelt hong-
her tscherpste sweirt is.
Het is de stad Leiden zelf die
hier spreekt en over wat anders
dan de hongersnood vlak voor
het Leids Ontzet kunnen deze
regels handelen? Ze werden ge
schreven door de Antwerpse
metselaar Machiel van de
Zande voor een Leidse dicht
wedstrijd in oktober 1578. De
Leidse neerlandicus Johan Kop-
penol haalt het fragment aan in
een artikel in het tijdschrift
Spektatorvan vorig jaar. Dit jaar
kreeg hij voor de publikatie van
de Maatschappij der Neder
landse Letterkunde de Rijklof
Michaël van Goensprijs.
Koppenols artikel In mate
volget mi: Jan van Hout als
voorman van de renaissance
handelt over die Leidse dichter
en stadssecretaris Jan van Hout
(1542-1609). Hij was het die een
rederijkerswedstrijd uitschreef
voor de tiendaagse jaarmarkt
van 1 tot 10 oktober 1578. Het
was de tweede keer dat er toe
stemming voor een dergelijke
markt was gegeven. Van Hout
maakte een kaart met een ge
dicht, die zowel als uitnodiging
voor de poëzie wedstrijd be
doeld wasd, maar tevens han
delaren, marktkooplui en pu
bliek naar Leiden moest lokken.
De kaart werd op de Leidse
stadsdrukkerij vervaardigd en
naar de vrije gewesten gestuurd.
De opdracht aan de dichters
luidde om God te danken voor
het Leidse ontzet. In een vers
dat niet minder dan 150 en niet
meer dan 200 regels mocht tel
len. En er werden voor die tijd
moderne eisen aan rijm en rit
me gesteld door Van Hout. Ze
ventien deelnemers uit Holland,
Zeeland, Brabant en Vlaanderen
deden ten slotte mee op die
zesde oktober 1578, onder wie
Van Houts vader Cornelis en
nog enkele vrienden van hem.
In de jury zat naast Van Hout
ook burgemeester Pieter
Adriaensz van der Werff. Wie de
wedstrijd won en wat de prijs
was vermeldt de historie niet.
Een van de deelnemers was Jan
jansz. van Woerden.
Al ist dat ghy verheven en goe
dertieren Godt
u volck te helpen schijnt door
enich instrument
door van Oraingen mij als den
prins excellent
die mij vereerden vrij door den
Eed'len Boijsot
met veel sceepen die bij Lam
men al laeghen vlot
en maetroosen daer op seven
hondert ontrent
daer al die Spaeniaerts voor
beeffden als thelsch' serpent.
De dichters hielden zich duide
lijk aan de religieuze opdracht.
Volgens Koppenol, die de hand
schriften in het gemeente-ar
chief bestudeerde, zijn de
hoofdmotieven de nood, tijdens
het beleg geleden, en de bevrij
ding van de stad. Daarbij wordt
de situatie van de Leidenaars
steeds vergeleken met de ver
lossing van het joodse volk van
Israël. Uit de bijdrage van een
onbekende dichter uit het
Vlaamse leper:
Uwe crachtrighe handt heeft
mijnen druck doen sch ueren.
Ghelyck ghij gheleerdt hebt uut
veel zuchten en trueren.
Ysrahel duer de zee vut Egipen
onzoet
als ghij twater hebt ter zyden
doen stoet
De Leidse stadsbode Pieter Cor-
nelisz van der Mersch (1543-
1629) laat er geen twijfel over
bestaan dat huisdieren hun le
ven niet zeker waren tijdens de
belegering van Leiden. Zelfs het
gras bleef niet gespaard. De pest
heerste. Spanjaarden poogden
Leidenaars tot collaborateurs te
maken.
Ick Leyden in tsviants net zeer
druvich gezeeten
Bijnae negentien weecken ofte
daer ontrent
Den honger bij mij geleden was
God bekent
Al mijn honden en catten wer
den opgegeeten
Loff nocli gras in dien tijden
werden wech gesmeeten
Den pes te heeft mij oock zeer
veel menschen geschent
Tzwaeert hinc over mijn hooft
ick werde vast beren t
Vanden Spaenschen sprincha-
nen die mij deden weeten
Oft ick mij wilden begeven in
hoeren handen
Om alsoe mij met listen te bren
gen tot schanden.
Volgens johan Koppenol zijn de
gedichten uit de wedstrijd, die
op één na nimmer zijn uitgege
ven, vooral van literair-histori-
sche waarde op het gebied van
de verstechniek. De gedichten
zaten in het archief verborgen
in een bundel geschiedkundige
aantekeningen over het beleg
en ontzet van Leiden. De poëzie
moet nog verder worden onder
zocht.
AGENDA
LEIDEN «GERTVISSER
kosten van het verhuizen
de c
De bewoners van camping Duinscho
ten in Noordwijkerhout hebben enkele
weken extra de tijd gekregen om met
hun caravan het terrein de verlaten. De
Stichting Beheer Leids Volkshuis wil de
camping verkopen en had de bewo
ners laten weten dat zij gisteren weg
moesten zijn. De Stichting heeft de be
woners ook geschreven niet bereid te
zijn een vergoeding te betalen voor de
Inmiddels lijkt het verzet van de
voornamelijk Leidse bewoners op de
camping weggeëbd. Een aantal bewo
ners heeft voor zekerheid gekozen en
een plaats op een ander kampeerter
rein in de regio gevonden. Zo ziet het
er naar uit dat tien van de vijftien ge
zinnen de komende weken vrijwillig
verhuizen. De overigen weten nog niet
waar zij naartoe zullen gaan.
Beheerder G. Seijn is teleurgesteld
over de gang van zaken. Enkele weken
geleden kondigde hij nog aan dat de
bewoners zich zouden verzetten wan
neer zij met harde hand van de cam
ping zouden worden weggesleept. In
middels beseft hij dat de solidariteit
onder de bewoners tanende is nu een
aantal vrijwillig vertrekt. ,,lk heb daar
trouwens best begrip voor. Langzamer
hand besef ik dat de zaak hopeloos is."
Volgens Seijn gaan de meeste bewo
ners op hun nieuwe camping veel
meer huur betalen. In een aantal gaat
het om een verdubbeling.
Seijn is zeer teleurgesteld in de Leid
se politici die de afgelopen weken - na
dat een publiciteitsgolf over de cam
ping heen was gekomen - niets van
zich hebben laten horen. Inmiddels
hebben burgemeester en wethouders
nog geen antwoord gegeven op de
schriftelijke vragen van de PvdA over
deze kwestie. Volgens een woordvoer-
De PvdA-fractie heeft er bij wethou
der A. van Bochove (welzijn) op aange
drongen al het mogelijke te doen om
verkoop van Duinschoten tegen te
houden. De wethouder liet enkele we
ken geleden weten geen enkele hoop te
hebben op behoud van de camping.
Aan wie de kampeerinrichting wordt
verkocht, is nog niet duidelijk.
Wordt 3 oktober alleen in Leiden gevierd?
Vergeet het maar. De Nederlandse
kolonies in het buitenland grijpen deze
gelegenheid net als koninginnedag en
oud-en-nieuw aan om een feestje te
bouwen. Maar wel véél netter dan hier.
Om de stemming
en de gedachte aan
Leiden bij al deze
clubs hoog te
houden, stuurt de
Leidse 3 October Vereeniging
jaarlijks tientallen pakketjes met
een tonnetje haring en een
behoorlijke kruik Corenwijn de
wereld rond. Een behoorlijk uit
de hand gelopen ideetje van
burgemeester Goekoop. Vrijwel
iedere hoofdstad in de wereld
heeft wel een Nederlandse
Vereniging en ex-Leidenaars
(lees: ex-Minervanen) zitten
overal. Gisterochtend werd de
lading op Schiphol officieel
uitgeleide gedaan. De actie valt
in goede aarde, getuige de vele
reacties die vorig jaar bij
Goekoop binnen kwamen.
Overal ter wereld wordt nu
Leidens Ontzet herdacht. Van
Tokio tot Chili en van de
Emiraten tot Berlijn. Maar de
feestjes in het buitenland zijn
letterlijke tegenpolen van wat
hier gebeurt. Voor een deel is
dat te verklaren uit het feit dat
dat Nederlandse Verenigingen
doorgaans keurige, haast stijve
clubjes zijn waar de etiquette
hoog in de rood-wit-blauwe
vaandels staan.
Tre Ottobre
Hoe 3 oktober overal over de
globe wordt gevierd, valt te
destilleren uit de bedankbriefjes
die Goekoop vorig jaar kreeg
voorde verzonden pakketten.
Zo stuurde de Nederlands-
Italiaanse Vereniging een
verslag van hun Leidens Ontzet
feest. Tweehonderd
Nederlanders en familie
kwamen in Rome bijeen en
aten samen hutspot. De sfeer
wordt nog het best weergegeven
door de volgende drie
zinssneden: 'De haringen en het
stokbrood waren spoedig
weggespoeld', 'Een stuk of acht
getrouwen hadden zelfgemaakte
hutspot meegenomen, maar een
dame die bezorgd was over de
gezondheid van haar man had
een schaal pasta afgegeven in de
keuken'en 'Al waren ze het een
en ander gewend, toch was dit
Ontzetfeest wel een heel
opvallende uitspatting binnen
de normaal zo onverstoorbare
rust in deze plechtige behuizing
van wetenschappelijk
onderzoek'. Onder het verslag
staat een kleine oproep:
'gevonden: na Leidens Ontzet,
een oorbel'
October Third
De Nederlandse Vereniging
Luxemburg kwam samen in de
Cockpit Inn van het Aerogolf-
Sheraton Hotel en zij dankten
'Herrn C. Goekoop die
übersendung der Flasche
Corenwyn'. In Warschau werd 3
oktober 1991 gevierd in
aanwezigheid van de
burgemeester van de Poolse
hoofdstad en die van Leidens
zusterstad Turun. In de
Emirates golf club in Dubai
kwam 60 daar gevestigde
Nederlanders bijeen: 'we
hebben genoten van de party',
staat in de bedankbrief.
Bij de Hollandse club in
Singapore zijn er Nederlanders
die pas van 'Leidens Ontzet'
hoorden toen ze het pakketje en
de kranteknipsels vanuit
Nederland opgestuurd kregen:
'de haring en Corenwijn zijn
ZATERDAG 3 OKTOBER
Leiden
Bloemenwandeltocht over 10,15 en
20 km, start vanaf WV-kantoor, Sta
tionsplein 210, tussen 9.00 en
16.00 uur.
Lisse
Countrydansavond met live muziek,
org. North-Hill Country Dancers, in
Tapperij 'De Gewoonste Zaak',
Schoolstraat 11aanvang 21.00 uur.
Noordwijk
Open Dag Golfcentrum Noordwijk,
Van Berckelweg, aanvang 9.30 uur.
ZONDAG 4 OKTOBER
Archeologisch spreekuur in de Taf-
feh-zaal van het Rijksmuseum van
Oudheden, Rapenburg28, van
13.00 tot 16 00 uur.
Noordwijk
Winkels geopend m het Hoofdstraat
Koopcentrum, van 13.00 tot 17.00
Natuurwandeling in de Amsterdamse
Waterleidingduinen oiv natuurgids.
vertrek vanaf de ingang Oase. Vo-
gelenzangseweg. om 13.00 uur.
MAANDAG 5 OKTOBER
Bloemenwandeltocht over 10.15 en
20 km, start vanaf VW-kantoor. Sta
tionsplein 210. tussen 9.00 en
17.00 uur.
Maandelijks spreekuur vakcentrale
CNV. gebouw CNV - Jongerenorgani
satie, Haagweg 52/c. van 19.00 tot
LEIDEN ERIC JAN WETEWINGS
De zes onderzoeksscholen waar
de Leidse universiteit bij betrok
ken is, zijn deze week erkend
door de Koninklijke Nederland
se Academie van Wetenschap
pen (KNAW). Van drie scholen
is Leiden penvoerder (secreta
ris). De erkenningsprocedure is
bedoeld om topcentra van on
derwijs en onderzoek te stimu
leren. Geld levert de erkenning
nog niet op. maar minister Rit-
zen van onderwijs wil in de toe
komst premies uit gaan delen.
De Leidse universiteit mocht
maximaal drie scholen voor er
kenning voordragen. Dat zijn de
Nederlandse Onderzoekschool
voor Astronomie (NOVA), de
onderzoekschool Medische Ge
netica en het Leiden/Amster
dam Institute for Drug Re
search. Bij drie andere scholen
is Leiden als gewoon deelnemer
betrokken: Immunologie (onder
leiding van de Universiteit van
Amsterdam), Katalyse (samen
met de TU Eindhoven) en Bio-
moleculaire Chemie (in samen
werking met de Universiteit van
Utrecht).
De Nederlandse universitei
ten mochten samen 20 scholen
voordragen. Negentien daarvan
kregen erkenning, alleen het
Materialen Centrum van de
Rijksuniversiteit Groningen
moet goedkeuring ontberen.
Voor de Leidse universiteit
komt de erkenning niet onver
wacht. „Scholen moeten aan
strenge criteria voldoen voor je
ze mag voordragen," zegt een
woordvoerder. „Het zou dus lij
ken op het intrappen van een
open deur als we zeggen dat we
verrast zijn."
De moeders saten treurich met hun kint op de schoot. Een fragment uit het schilderij uit 1817 van Van Bree (1773-1839). Daarop biedt burge
meester Van der Werff aan de hongerige bevolking van Leiden zijn leven aan. Het schilderij hangt in de Lakenhal. foto pr
De collecte in Leiden voor de
bevolking van de Bosnische
hoofdstad Sarajevo gaat door.
Op initiatief van dominee A.
Dronkers en de Hervormde
Diakonie gaan vanavond collec
tanten langs een tiental Leidse
cafés. Eveneens vraagt burge
meester Goekoop vanavond tij
dens de uitreiking van de ere
penning aandacht voor de actie.
Morgenochtend wordt er ook
gecollecteerd tijdens de herden
kingsdienst in de Pieterskerk.
De tien cafés die aan de actie
meedoen zijn Huis de Bijlen,
Malle Babbe, de Hut van Ome
Henne, Plantage, de Harmonie,
de Overkant, Barrera, de Kroon,
de Bontekoe en de Grote Beer.
Zij krijgen rond tien uur bezoek
van middelbare scholieren en
mensen van voetbalvereniging
ASC, die de collecte voor hun
rekening nemen. Cafés die zich
nog willen aanmelden voor
vanavond kunnen dat doen op
tel. 071-140880.
Ook op gironummer 777 van
de gezamenlijke hulpfondsen
kan een bedrag voor Joegoslavië
worden overgemaakt. O.v.v.
Leiden-Sarajevo.
Dominee Dronkers kwam op
het idee voor de actie, omdat
het thema van deze 3 Oktober
viering 'Europa in Harmonie' is.
„Ik wil er zo aandacht voor vra
gen dat dat nog niet overal zo
VRUETUD
Met het vaandel in de vuist houdt secretaris D. den Os toezicht bij het verschepen van de tonnetjes haring en de vaatjes Corenwijn per KLM-
Boeing.
inmiddels zeer populaire
consumpties geworden en
worden tot de publiekstrekkers
gerekend', laat men vanuit het
Verre Oosten weten.
Tres de Octubre
Een gemelleerd Nederlands
Braziliaans gezelschap van 150
personen vierde op 4 oktober, 3
oktober in Rio. Daar werden de
haring en corenwijn tot de prijs
van de Bingo-avond verheven.
Maar de opbrengst van de
bingo kwam ten goede aan het
straatkinderen project. In
Ottawa (Canada) viel 3 oktober
samen met een andere
plaatselijk feest. De Ambassade
daar sponsored een paardenrace
op de plaatselijke renbaan. De
prominenten noemden het
welkome verrassingspakket uit
Leiden een 'traktatie'.
De Hollanders in Madrid
hadden pech. Een fles
corenwijn had een barst
opgelopen. Maar dat haalt het
niet bij het ongeluk dat het
consulaat in Parijs beleefde.
Daar overleefden slechts vijf van
de twaalf flessen het transport.
Dat de Ontzetavond met 99
aanwezige landgenoten in
Stockholm (waar een litertje
zwaar alcoholisch drank zoals
corenwijn in de winkel
ongeveer 200 gulden kost)
Dritter Oktober
Honderd hele en halve
Leidenaars kregen in Djakarta
hutspot mét klapstuk
voorgeschoteld. Ook daar werd
een loterij gehouden maar nu
was de hoofdprijs een retourtje
per KLM naar Amsterdam. De
winnaar werd de heer
Vredenbregt, de
vertegenwoordiger van de
Leidse Universiteit in Indonesië
'zo kwam in de tropen Leiden
weer collectief tot leven vooreen
enthousaiste groep i
foto loek zuyderduin
zich op enigerlei wijze met onze
mooie stad verbonden voelt
Maar waar het waarschijnlijk
allemaal omgaat komt het best
tot uiting in de brief die van de
ambassadde uit Wenen kwam:
„Deze traditie verheugt zich in
een buitengewone Mangstelling
met name van het Oostenrijks-
Nederlandse bedrijfsleven.
Gaarne vertrouw ik erop
hiermede te hebben voldaan
aan uw verwachting met
betrekking tot de promotie van
Nederland in het algemeen en
Leiden in het bijzonder.(LL)
Roy Klopper ei
tel: 071-161418
Pink Puppies
De jongerenafdeling van de
Leidse Werkgroep Homosexua-
liteit organiseert 4 oktober een
filmavond in het gebouw aan de
Langegracht 65. Aanvang: 20.00
Hardlopen
AV Holland organiseert zondag
4 oktober een prestatieloop in
de Leidse Hout. Inschrijven
vanaf 10.00 uur in de kantine bij
de ateliekbaan. De start voor al
le afstanden (2,1 tot 15,8 km) is
om 11.00 uur.
Bibliotheek
Belangstellenden kunnen zon
dag 4 oktober een rondleiding
krijgen door de bibliotheek in
de Nieuwstraat. Tevens is er een
verkoop van afgeschreven boe
ken tussen 12.00 en 16.00 uur.
Verhalen
De Leidse Vertelkring houdt
zondag 4 oktober een kennis
makingsavond voor mensen die
graag verhalen willen vertellen.
De bijeenkomst begint om
Computercursus
Op maandagochtend 5 oktober
houdt de Suze Baartschool van
10 tot 12 uur een voorlichtings
ochtend over de opleiding
Computergebniik. Deze oplei
ding, die in januari start, is be
doeld voor werkloze vrouwen
van 25 jaar en ouder die mavo-
Ibo-niveau hebben. De oplei
ding - drie dagen per week -
duurt een jaar. Eigen bijdrage is
60 gulden. Adres van de school:
Donizettilaan la, Leiden. Inl. bij
T. Huurman, consulente. Tel.
071 - 320355.
Voeding en Aids
Op maandagavond 5 oktober is
het HIV- café Leiden open voor
een thema-avond over voeding
en aids. Mevrouw de jong
houdt een inleiding voor men
sen die zelf aids hebben of ser
opositief zijn, maar ook voor
nauw betrokkenen. De avond
begint om 20.00 uur. Het café is
gevestigd in 'De Bakkerij'. Oude
Hijn 44 in loeiden. Inlichtingen:
Wijnand Glimmerveen, tel. 071
-615505.
