Kleurloze Franco
ervaren politicus
Niet wentelen in schuldgevoel
Collor schrijft met afzetting geschiedenis
Ik.
Kopen van
zendtijd als
zelfbedrog
Feiten &Meningen
WOENSDAG 30 SEPTEMBER 1992
Collor de Mello is de eerste president in
het 103-jarig bestaan van de Braziliaan
se republiek tegen wie een afzettings
procedure van start is gegaan. Hieron
der de ontwikkelingen, die tot dat be
sluit van het Braziliaanse parlement
hebben geleid.
10 mei: Pedro Collor beschuldigt zijn
presidentiële broer van corruptie en het
aannemen van steekpenningen. Hij zou
miljoenen dollars hebben ontvangen
van zakenlieden, aan wie regeringsop
drachten zijn verstrekt.
26 mei: Het Braziliaanse parlement
besluit een speciale commissie in te
stellen die de beschuldigingen moet
onderzoeken.
27 juni: De vroegere chauffeur van de
president, Eriberto Franca, bevestigt het
merendeel van de beschuldigingen. Hij
heeft van Collors zakenvriend Farias
geld ontvangen om persoonlijke uitga
ven van de president te betalen.
26 augustus: De speciale commissie
aanvaardt met 16 tegen 5 stemmen een
rapport waarin wordt aanbevolen een
afzettingsprocedure tegen de president
te beginnen.
1 september: De Organisatie van Bra
ziliaanse Advocaten dient bij het parle
ment een officieel verzoek in voor een
afzettingsprocedure.
8 september: De voorzitter van het
Huis van Afgevaardigden, Ibsen Pinhei-
ro, stelt een nieuwe commissie aan die
het verzoek om een afzettingprocedure
moet onderzoeken.
23 september: Het Hooggerechtshof
van Brazilië verwerpt het verzoek van
de president om stemming over de af
zettingsprocedure in het parlement uit
te stellen. Ook het verzoek van de presi
dent om een geheime stemming wordt
niet gehonoreerd.
24 september: De speciale commissie
adviseert het parlement met 32 tegen
één een afzettingsprocedure te begin-
29 september: De 503 leden van het
Braziliaanse parlement stemmen over
de afzettingsprocedure. Het voorstel
wordt met veel meer dan het vereiste
aantal stemmen (tweederde van het
aantal leden) aanvaard.
Opvolger Collor tegenpool van Braziliaanse ex-president
I)e afgezette Braziliaanse presi
dent Fernando Collor de Mello
zal zeker in de geschiedenis
boekjes van zijn land komen te
staan. Het Huis van Afgevaar
digden schreef de afgelopen
nacht geschiedenis door Collor
voor een periode van 180 dagen
te schorsen, een eerste stap op
weg naar zijn afzetting. Voor zo-
welBrazilië als Latijns Amerika
een unieke gebeurtenis.
Deskundigen in en buiten Bra
zilië beschouwen zijn schorsing
en vermoedelijke definitieve af
zetting als een teken dat de de
mocratie in het grootste land
van Latijns-Amerika toekomst
heeft. Alleen al het feit dat het
parlement over Collors lot kon
beslissen, de pers vrijelijk bijna
dagelijks nieuwe beschuldingcn
kon publiceren en het leger niet
ingreep, was voor veel Brazilia
nen een wonder.
De geschorste president kwam
drie jaar geleden met een anti-
corruptiecampagne aan de
macht. Hij zou wel even de be
zem door het land halen en de
jacht openen op de corrupte
,,maharadjahs": de rijke lui die
de lakens uitdeelden in de door
hen - ten eigen bate - uitgemol
ken staatsbedrijven. Uiteindelijk
zou hij zelf een „maharadjah"
worden.
Fernando werd uiteindelijk
door zijn broer Pedro, die in
mei door een geruchtmakend
interview met het weekblad Ve-
ja de aanzet tot 'Collorgate' gaf,
aan de schandpaal genageld. De
hoop van de Braziliaanse armen
bleek ijdel en Collor verloo
chende zijn eigen politieke
boodschap.
De pers speelde in 'Collorgate'
een pikante rol. De president,
die zijn verkiezing voor een deel
dankte aan de steun van het
grootste en machtigste (com
merciële) televisie-station en
mediaconcern van Brazilië, O
Globo, werd het slachtoffer van
de grotere persvrijheid die hij
zelfintroduceerde. ,,De media
zijn zonder twijfel sterker ge
worden door deze affaire", zei
de bekende Braziliaanse politie
ke wetenschapper Amaury de
Souza onlangs.
Collor ontkende tot gisteravond
categorisch alle tegen hem in
gebrachte beschuldigingen en
bij geen enkele gelegenheid gaf
hij aan af te zullen treden. Zijn
broer Pedro acht hem eerder in
staat zelfmoord te plegen, zoals
zijn voorganger Getulio Vargas
in 1954 ook deed.
Vorige maand nog liet hij
weten ,,te bidden voor het
overleven van mijnheer
Collor". Tegelijkertijd zorg
de hij ervoor om op de dag
van Collors ondergang
diens baan over te kunnen
nemen. De 61-jarige vice-
president Itamar Franco,
de komende maanden pre
sident van Brazilië, zal het
vertrek van zijn ex-baas
niet al te hard vallen. De
verhouding tussen Franco
en Fernando Collor de
Mello is nooit optimaal ge
weest en was de laatste
maanden tot het nulpunt
gezakt.
DEN HAAG GPD-ANP
Franco heeft nauwelijks iets ge
meen met zijn voorganger. Hij
is volgens veel Brazilianen een
kleurloos, streng en sober man,
terwijl de jonge en dynamische
Collor met miljoenen van de
Braziliaanse belastingsbetalers
de bloemetjes buiten zette en
zichzelf en zijn familie op grote
schaal verrijkte.
Maar Franco heeft wel iets
waardevols dat Collor ten enen
male ontbeert en dat is een re
putatie van integer man. Bo
vendien heeft hij een gedegen
politieke ervaring. Zestien jaar
was hij senator van de invloed
rijke staat Minas Gerais, en twee
keer burgemeester van zijn
woonplaats Juiz de Fora. De ta
melijk onbekende Collor had
aan de respectabele Franco een
goede kracht in zijn verkie
zingscampagne in 1989, maar
eenmaal op het presidentieel
pluche beland was er voor Fran
co bijna geen plaats meer.
Collor hield zijn tweede man
buiten tal van belangrijke be
slissingen. Franco moest in april
bijvoorbeeld via de televisie ver
nemen dat Collor zijn volledige
kabinet naar huis had gestuurd.
De president had hem verder
verboden om ook maar iets te
ondertekenen wanneer hij in
het buitenland verbleef.
,,De vice-president wordt óf ge
kritiseerd omdat hij niets doet,
óf omdat hij zijn ideeën wil ven
tileren", klaagde Franco later.
De breuk kwam in mei van dit
jaar. Franco had zich al gekeerd
tegen het Braziliaanse privatise-
Itamar Franco vermoedelijk tot eind 1994 president van Brazilië.
ringsbeleid waarvan de Usimi-
nas, de staalfabriek in Franco's
eigen staat Minas Gerais, het
eerste slachtoffer was. Hij keer
de in mei Collors partij PRN de
rug toe. Een paar dagen later
brak het corruptieschandaal
rond Collor los.
De interim-president zal ver
moedelijk tot eind 1994, als
nieuwe verkiezingen worden
gehouden, aanblijven omdat de
kans dat Collor terugkomt niet
erg groot is zelfs als de Senaat
hem in een later stadium vrij
spreekt. Collors politiek prestige
en gezag zal dermate zijn ge
daald dat een machtsbasis in
het parlement om verder te re
geren, zal ontbreken.
Veel Brazilianen beschouwen
de nieuwe president als hun ei
gen Dan Quayle (de vice-presi
dent van de VS), een onbekwa
me bestuurder die geen leiding
kan geven aan het grootste La-
tijnsamerikaanse land en Brazi
lië niet uit het politieke en mo
rele slop kan halen. Maar er zijn
ook andere geluiden. Senator
Fernando Hendrique Cardoso
van de oppositionele Sociaal
Democratische Partij, zei vorige
week dat een regering-Franco
netheid" in de Braziliaanse po
litiek zal kunnen terugbrengen.
Hij voorziet zelfs een samen
werking tussen oppositie en re
gering om de enorme economi
sche problemen van het land
aan te pakken.
AMSTERDAM WOUTER GORTZAK
MfDf WERKER
Geld voor R11 1m Kok de gelegenheid te
geven bij mevn igv ki ijl uit te leggen hoe
z'n begroting in Ikaar stak. Of zoiets.
1 sjonge! Bfla-i.i«ggeld uitgeven voor wat de
TV journalist gratis doet en voor niets
Maar wel kr i lier w aarschijnlijk. PvdA-
pnrtijpropag.n da» p kosten van de belas
tlngbetalcr! H gênant, dat wel. en strikt
E nomen mag het niet. luridisch medewer
•rGijs Schn mins lichtte dat op deze pagi
na al toe. Maar een schandaal is overdrc
ven. Want Koks hoop door het kopen van
zendtijd e< n relatie te leggen tussen on-
doorzicl tig, gedepolitiseerd landsbestuur
en burger is, hoewel onnozel, alleszins res
pectabel.
Die Kok! Hij denkt dal wc meestal niet be
grijpen vn at er in Den Haag gebeurt. Daar
neett hij dus gelijk in. En als we het allemaal
wél doorzien dan is het ook weer niet goed.
Want dan vinden we de politiek schandalig
als ons eigenbelang in het geding is. en saai
wanneer we er geen last van hebben. Kok
wilde die houding doorbreken en hoopte
daarbij op de gekochte zendtijd, waarin het
ministerie van financiën precies zou kun
nen uitleggen wat ten departemente was
ujtgebroea. Hetgeen berust opeen misver
stand.
In de jaren vijftig was het anders. Niet per
se beter, vaak ook saai. maar anders. De
Haagse politiek was nog redelijk overzichte
lijk, tie verambtelijking in een beginfase en
Op dc mini'ii nes ging «cd mindei grid om.
Krant en radio verklaarden de leek wat in
politiek Den Haag gebeurde. Ook toen volg
de niet iedereen elke politieke verwikkeling,
maar mensen met belangstelling waren op
de hoogte. Dc partijdige kranten van toen
hielden nieuws en commentaar onvoldoen
de uit elkaar, maar waakten er voor (iet re
geringsbeleid partijpolitiek geheel te ver
duisteren.
Vaak met de beste bedoelingen, en groten
deels onafhankelijk van de Ueur van opeen
volgende kabinetten, werd het regeringsbe
leid ingewikkelder, de Miljoenennota mil
jardennota, de overzichtelijke ambtelijke
stand het ambtenarenleger. Vermindering
van onrecht vereist blijkbaar vermeerdering
en verfijning van wetgeving. Bestrijding van
ongelijkheid in inkomen (en mogelijkhe
den) verlangt een overheid die geld hérver-
deelt. Economisch zwak geachte sectoren
(kunst) moeten door overheidssubsidies
worden gestimuleerd. Nederlands concur
rentievermogen behoeft overheidsinveste
ringen in verkeer en onderwijs.
Het meer werd teveel en wij volgen het
minder. Toch is onze opleiding hoger, zijn
de dagbladen minder partijdig, is de jour
nalist kwalitatief vaak beter en de politiek-
economische berichtgeving alerter. Maar
veel mensen hebben hun krant opgezegd
en halen hun informatie tegenwoordig van
de beeldbuis. Van mij zult u er geen kwaad
woord over horen, maar als nieuws- en ach-,
tergrondmedium schiet televisie te kort; het
bewegende beeld leent zich beter ter illu
stratie van het incident, dan voor toclich-
ILLUSTRATIE TOM JANSSEN
ting bij fundamenteler ontwikkelingen. Het
Hilversumse menu is te schriel, kortom.
Maar de krantelezer, die kan kiezen uit een
rijker aanbod, liggen beschrijvingen analy
se van de Haagse ontwikkelingen vaak zo
zwaar op de maag dat hij liever het smake
lijke randverhaal leest dan de fundamente
ler beschouwing. Als het regeringsbeleid
een herkenbaar politieke dimensie heeft of
het eigen belang direct in het geding is,
houden we soms vol. Maar vaker is het ons
een rotzorg omdat het te ingewikkeld is om
je druk over te maken.
Regeringsbeleid zit opgesloten in een
vicieuze cirkel. Omdat het omvattender,
duurder en ingewikkelder werd kwamen er
ministeriële voorlichters, nu ook zij niet
meer voldoende zijn. wordt zendtijd ge
kocht: als het ministerie zelf zijn beleid uit
eenzet, wordt het contact met de burger wel
hersteld. Oftewel: koop van zendtijd om
aan de vicieuze cirkel te ontsnappen. Zo
ongeveer. Het is goed bedoeld, net stuit me
tegen de borst dat RTI, 4 er geld voor krijgt
en het helpt geen donder. Overzichtelijker
beleid, minder bemoeiziek, minder ambte
naren en minder geld. De rest is zelfbedrog.
Grand Gala van het Genoeg bepleit ander consumptiegedrag
AMSTERDAM ELS W1EGANT
De arme landen zullen er geen
haartje beter van worden als wij
in Nederland minder gaan con
sumeren, de buikriem aansnoe
ren. Maar ze hebben er wél pro
fijt van als de Eerste Wereld
burger anders gaat consumeren;
selectiever, milieu-vriendelijker
en meer op het behoud van
mens en aarde op de lange ter
mijn gericht.
In een luxe Amsterdams hotel
debatteerden gisteravond zes
vooraanstaande Eerste Wereld
burgers over de relatie tussen
de armoede in de ontwikke
lingslanden en het consumptie
gedrag in de ontwikkelde lan
den. Het debat, dat de titel
Grand Gala van het Genoeg
meekreeg, was georganiseerd
door de ontwikkelingsorganisa
tie Novib en dagblad Trouw.
De Novib, zo legde algemeen
secretaris Max van den Berg uit.
vindt het tijd vooreen maat
schappelijk debat. Steeds vaker
worden ontwikkelingswerkers
in het arme zuiden geconfron
teerd met de vraag: Wat doen
jullie er nou eigenlijk in het
westen aan om de wereld recht
vaardiger. schoner en vrediger
te maken?
Een terechte vraag, vindt Van
den Berg. Een vraag die ertoe
kan leiden dat er een andere,
gelijkwaardigere relatie ontstaat
tussen 'het Noorden' en 'het
Zuiden'. Op de grote Unced-
conferentie in Rio de janeiro
deze zomer is daarmee al een
begin gemaakt. Nu moeten we
verder, spoorde Van den Berg
het massaal toegestroomde pu
bliek aan.
PvdA-minister Hans Alders van
milieu, een van de belangrijke
onderhandelaars in Rio. was het
helemaal eens met Van den
Berg, ooit voorzitter van zijn ei
gen partij. Het kan toch niet zo
zijn dat slechts twintig procent
van de wereldbevolking maar
liefst tachtig procent van de
grondstoffen in de wereld op
soupeert. ..Het is tijd voor een
nieuwe-balans. De ontwikke
lingslanden hebben zo langza
merhand iets te bieden waar
door die balans drastisch an
ders kan worden."
Maar wat de arme landen pre
cies te bieden hebben, werd
niet helemaal duidelijk. Moet je
bij dat 'iets' denken aan mate
riële zaken als schone lucht,
grond en water? Of bedoelt Al
ders gewoon dat het tijd wordt
om een ereschuld in te lossen?
Hebben de rijke landen immers
het zuiden niet eeuwenlang
kaalgeplukt en ondertussen hun
eigen werelddeel zo vervuild dat
het bijna onleefbaar aan het
worden is. Bedoelt Alders dat
het tijd is dat we ons bewust
worden van onze verantwoor
delijkheid voor het voortbe
staan van de aarde en ons ge
drag beteren?
Het bleef een beetje vaag. Toch
had Alders, net als de andere
sprekers, even daarvoor nog ge
constateerd dat het geen zin
heeft als rijk. westers land
voortdurend 'mea culpa, mea
culpa, mea maxima culpa' te
roepen.
Dat vond ook W. van Dieren, lid
van de Club van Rome en me
de-oprichter van Milieudefen
sie. jezelf een schuldgevoel aan
praten is wel lekker, maar heel
onverstandig. Het gevaar schuilt
erin dat de ontwikkelingslanden
zich niet meer verantwoordelijk
voelen voor hun eigen hande
len.
En dat is onjuist, stelde Van
Dieren vast, want aan de deplo
rabele situatie van het milieu
hebben ook zij schuld. En het
zijn vooral lokale bestuurders
die daarbij een stevige duit in
het zakje doen. Zoiets onder-
mijnends en schadelijks als ont
bossing is voor tachtig a negen
tig procent te danken aan lokale
omstandigheden en lokale be
stuurders, aldus Van Dieren.
Toch onderstreepte ook hij de
noodzaak van een drastische
verandering van het consump
tiepatroon in de rijke landen. En
daarvoor is het niet genoeg te
gen de burger te zeggen: Een
beter milieu begint bij jezelf.
Dat is zelfs belachelijk als die
zelfde overheid het bestaat om
de volgende dag haar fiat te ge
ven aan een grootscheepse uit
breiding van de luchthaven
Schiphol. Zo n overheid is niet
geloofwaardig, zo kaatste Van
Dieren de bal richting de
milieuminister.
Maar Alders liet zich niet op de
kast jagen. Geduldig legde hij
nog maar eens uit dat de over
heid er alles aan doet om het
gedrag van de burger positief te
beïnvloeden. „Maar", zo be
sloot hij, „zelfs als alle maatre
gelen zijn genomen en als je al
les hebt gedaan, dan nog heb
ben u en ik onze eigen verant
woordelijkheid.''
Collor de Mello gistermiddag in de tuin van het presidentiële paleis. Enkele uren later zou het parlement stemmen over Collors politieke lot. Een meerderheid stemde v
de president.
