'Mening buurvrouw doorslaggevend'
II915' 89 45'
Cultuur Kunst
Raadselachtig cultuurgoed
van Wassenaar verzameld
KunstHAL Rotterdam vol contrasten
|03fbutiis
(C.D.H OUMfis
Bert Mullenders afkeer voor massa-drukwerk
Hello Dolly
MAANDAG 28 SEPTEMBER 1992
Krisztina de Chatel in LAKtheater
leiden De voorstellingen van Dansgroep Krisztina de Chatel in
het Leidse LAKtheater. die eerder deze maand niet konden
doorgaan wegens ziekte van de choreografe, zijn verplaatst naar
4 en 5 november. Aanvankelijk stonden in Leiden ook enkele
try-outs op het programma. Die zijn door de gewijzigde data ko
men te vervallen.
Benefietconcert slachtoffers 'Andrew'
Miami Een door popsterren opgezet benefietconcert voor de
slachtoffers van de orkaan Andrew heeft circa 50.000 bezoekers
getrokken en meer dan een miljoen dollar opgeleverd. Dit heb
ben de organisatoren zaterdag in Miami bekendgemaakt. „We
willen dat iedereen ons helpt uit de duisternis te komen", riep
popzangeres Gloria Estefan, initiatiefneemster van dit concert,
tegen het publiek in het Joe Robbie Stadium.
Een raadselachtige zeventien-
de-eeuwse kist met documen
ten erin. Dat was het begin van
de nieuwe stichting Ad Gloriam
Pavonis, in Wassenaar is opge
richt. In de kist, die nu nog in
Amerikaans bezit is. zitten do
cumenten met betrekking tot
Comelis van Oudermeulen, een
vroegere Wassenaarse bestuur
der die ook de stichter is van
kasteel Oud-Wassenaar.
Een Nederlander die de Ame
rikaanse eigenaar van de kist
bezocht, meldde het bestaan
aan de gemeente Wassenaar.
De vondst zette een groepje
plaatselijke notabelen aan het
denken: zouden in de gemeente
en in de rest van Nederland niet
nog veel meer van dit soort
unieke documenten en objec
ten te vinden zijn? Het idee voor
een stichting die deze histori
sche spullen zou verzamelen,
was toen snel geboren.
„Veel mensen in Wassenaar
hebben spullen in hun bezit die
betrekking hebben op Wasse
naar. Ze zien de waarde er niet
altijd van in en willen ervan af',
zegt R. Bitter, in het dagelijks le-
directeur personeelszaken
bij de gemeente. „Wij staan dan
klaar om ze over te nemen. Het
hoeft niet altijd vooreen habbe-
krats. We doen namelijk actief
aan sponsorwerving om de ob
jecten te kunnen betalen."
Wassenaar telde in het verle
den veel buitenplaatsen en
landgoederen die in de loop der
jaren zijn verdwenen: „Die hui
zen stonden natuurlijk vol spul
len. Waar zijn die allemaal ge
bleven" peinst Bitter hardop.
Hij heeft goede hoop dat de
stichting daarvan veel kan ver-
er al wat binnengekomen: bij
voorbeeld een grote oude
Delftsblauwe vaas met een af
beelding van een Wassenaarse
buitenplaats erop."
De stichting is ook van plan
haar toekomstige verzameling
te exposeren. Raadhuis De
Pauw, ook een voormalige bui
tenplaats, heeft volgens Bitter
een mooie expositieruimte en
het streven is om daar, één a
twee keer per jaar, de nieuwe
aanwinsten te tonen. De docu
menten uit de 'Amerikaanse'
kist zullen daar ook zeker bij
horen: „We zullen er echt alles
aan doen om die geschriften in
ons bezit te krijgen," aldus Bit-
Conny van der Zanden meet invloed recensies bij publiek
loopt de bezoeker door de KunstHAL heen
voordat hij de entree passeert.
Overheersende kleuren in het interieur
zijn wit. zwart en grijs. De gevels zijn voor
zien van verschillende soorten transparant
materiaal: glas in diverse kleuren, m.ugl.is
en zelfs kunstslof golfplaat. Daardoor ont
stond er een subtiel geheel van lichtval in
verschillende kleuren en sterktes. Fumi
Hoshino: „We wilden iedere ruimte een ei
gen karakter geven, om zo te benadrukken
dat er in de KunstHAL altijd diverse exposi
ties tegelijk gaande zijn. DMV bM ibllill
van de zon ontstaan er steeds andere licht
effecten."
Naast drie grote zalen, respectievelijk 650,
1000 en 1250 vierkante OMT, ^jn M diNI
se kleine ruimtes die als expositieruimtes
dienen. Vanla djn in hal gebouw aan groot
auditorium en een restaurant onderge
bracht. Er zijn ook diverse gangen en hoek
jes, die al dan niet als expositieruimte kun
nen worden gebruikt. Op v. rs. lull, rij
plaatsen in het gebouw zijn er hoeken van
waaruit de bezoeker een speciaal door- of
overzicht van de KunstHAL krijgt. Architect
Hoshino: „We rekenen een beetje op de
brutale bezoeker, die zelf op onderzoek
gaat. Voor wie zelf het initiatief neemt is er
heel wat te ontdekken."
Ook de buitenkant van het gebouw heeft
diverse aezichten. De gevel aan de Westzee
dijk is hard en zakelijk- De achterzijde,
grenzend aan het park- is grotendeels opge
trokken uit geelkleurig Travertijns marmer
en maakt een heel warme indruk. De expo
sitiezaal die uitkijkt over het Museumpark
is voorzien van pilaren die bestaan uit ont
schorste boomstammen. De architecten
wilden zo de overgang tussen park en ge
bouw wat verzachten.
De KunstHAL wordt op 31 oktober ge
opend met zes exposities. De grootste ten
toonstelling. met als titel 'Hofcultuur uit
Indonesië', schetst een beeld van meer dan
duizend jaar Indonesische hofgeschiedenis
Komend voorjaar is ook het Museumpark
voltooid, evenals het aan het park gelegen
Nederlands Architectuurinstituut. Museum
Boymans-Van Beuningen is de derde poot
aan de culturele driehoek die dan is ont
staan.
Slechte voorstelling, vindt de recensent. Hij duwt wat
mensen in de schouwburgfoyer opzij en rept zich met
een verbeten trek om zijn mond naar huis. Daar schenkt
hij zich een borrel in en vervolgens gaat hij eens breeduit
achter zijn tekstverwerker zitten om het stuk tot de grond
toe af te kraken. Midden in de nacht horen zijn buren
hem sardonisch lachen. Geloven de mensen zijn slechte
recensensie? Gaan ze dan juist wel of niet? De kersverse
doctorandus Conny van der Zanden deed daar in Leiden
een klein onderzoek naar. En wat blijkt? Het vertrouwen
in het oordeel van een recensent is niet erg groot.
Als uitgangspunt voor de speci
fieke begripsvragen diende een
recensie van Wijnand Zeilstra in
het Leidsch Dagblad. Hij
schreef een redelijk positief ver
haal over het stuk 'Een leeg
huis' van Marga Minco, dat op 2
mei door het Theater van het
Oosten in de Leidse schouw
burg werd gebracht. Conny van
der Zanden legde een twintigtal
abonnementhouders van de
Leidse schouwburg, om precies
te zijn zes mannen en vijftien
vrouwen, voor en na het ver
schijnen van Zeilstra's recensie
een uitgebreide vragenlijst voor.
Het resultaat? Volgens Van
der Zanden, die afgelopen vrij
dag afstudeerde en van haar
hoogleraar voor dit onderzoek
maar liefst een 8.5 kreeg, zijn
haar uitkomsten aardig, maar
zeker niet opzienbarend „Ik zie
het meer als een aanzet voor
een groter, algemener onder
zoek, waarbij meer dagbladen,
meer voorstellingen en meer
theaters betrokken zijn."
De cijfers. Bijna alle proefper
sonen lazen regelmatig theater
recensies in het Leidsch Dag
blad. Meer dan de helft las ook
de recensies in andere bladen.
De meningen waarom theater
recensies werden gelezen liepen
nogal uiteen. Ruim 76 procent
gaf aan dat met behulp van de
recensie een keus werd gemaakt
uit het grote aanbod aan voor
stellingen. Ook wordt een re
censie gebruikt om de kennis
over de theatervoorstelling te
vergroten. Slechts eenderde van
de ondervraagden leest een re
censie om te weten wat de criti
cus van de voorstelling vond.
Deze groep let ook op de naam
van de man of vrouw die het
stuk schreef.
Een voorzichtige conclusie
van Van der Zanden luidt: "Re
gionale bladen bewijzen hun le
zers misschien een dienst door
recensies ook eens vooraf te
plaatsen. Dat kan door de re
censent de voorstelling wat eer
der in een ander theater te laten
bekijken".
Haastwerk
Wat willen de ondervraagden in
een recensie lezen en hebben ze
vertrouwen in het recensenten-
dom? Even ter informatie. Van
der Zanden: „Als je tien recen
senten over dezelfde voorstel
ling een verhaal laat schrijven,
krijg je tien verschillende recen
sies. Ieder legt zijn eigen na
drukken, kiest een eigen bena
dering, stijl en oordeel. Maar
niet alleen de persoonlijkheid
van de recensent zorgt ervoor
dat recensie nooit objectief kan
zijn. Het dagblad waarvoor hij
schrijft heeft een bepaalde doel
groep met wie hij rekening
moet houden. De recensent
probeert aan te knopen bij de
belevingswereld van zijn le-
Zanden met wat listige vragen
of de 21 proefpersonen het stuk
hadden begrepen en of ze tot
een eigen oordeel konden ko
men. Een dag na de voorstel
ling. dus vöör het verschijnen
van Zeilstra's recensie, kwamen
de meeste proefpersonen al tot
een helder oordeel Ook Nu k
het merendeel het stuk goed te
hebben begrepen. Maandag
avond. dus na het lezen van ue
bewuste resencie. bleken slechts
twee ondervraagden hun waar
deoordeel bij te stellen. Daaruit
kan worden opgemaakt, dat de
Leidse onderzoeksgroep heel
standvastig was en absoluut
niet klakkeloos het oordeel van
de recensent volgde. Ze zag de
recensie zeker niet als een voor
schrift van wat ze van de voor
stelling zou moeten vinden. Ik
moet hier wel bij vermelden dat
mijn proefpersonen allen cul
tuur-geïnteresseerde lezers van
het LBldSCh Dagblad zijn en
abonnementhouders. Ik denk
niet dat zi| representatief gtyn
voor de recensielezers in Neder
land.
En. je bent wetenschapper of
niet. Van der Zanden onder
zocht ook nog een theorie. De
theorie van Bourdieu. Bourdieu
beweerde dat menvn die op
school aan theater deden en
thuis vaak naar toneel gingen
tot mrrst amdvMdpB en aeM
standige beoordeling kwamen.
Van der Zandens theorie naar
aanleiding van haar meest zelf
standige en standvastige proef
personen: „Die kwamen alleen
via hun ouders met theater in
aanmkbtf. En zonder onder
zoek denk ik er zo over. in zeke
re zin kun je het leren begrijpen
van een theatervoorstelling ver
gelijken met het leren van een
vreemde taal. Voor de vreemde
taal krijg je pas echt gevoel als je
er mee in aanraking komt. Als je
veel voorstellingen ziet, leer je
de regels minder streng hante
ren en st.i je open voor nieuwe
vormen van theater".
Grote contrasten zijn een in het oog sprin
gend element van de KunstHAL, het com
plex van expositiezalen dat eind oktober
wordt geopend aan de Rotterdamse West
zeedijk. De verschillende zalen en andere
ruimtes zijn uiterst licht of geheel verdui
sterd, uitzonderlijk hoog of juist heel laag
en de sfeer loopt uiteen van modem-indus
trieel tot bijna-klassirk
Conny van der Zanden: „Recensies hebben maar weinig invloed." foto henk bouwman
zerspubliek om zich verstaan
baar te maken. Ook heeft hij bij
het dagblad te maken met fac
toren die buiten zijn controle
vallen. De ruimte die hem ter
beschikking staat is beperkt en
de recensent staat onder een
tijdsdruk. Vaak is het schrijven
van een recensie haastwerk om
dat het stuk de volgende dag in
de krant moet staan.
En wat blijkt dan bij de on
dervraagden? Van der Zanden:
„Ze hebben weinig van doen
met die argumenten. Een re
censent is alleen geloofwaardig
als hij in een recensie kan laten
zien waarom hij tot een bepaald
oordeel komt. De meeste waar
de wordt gehecht aan een be
schrijving met een evaluatie. De
helft van de ondervraagden
meent zelfs dat een recensie ob
jectief moet zijn. Mooie en lelij
ke recensies hebben haast geen
invloed op de keus van de voor
stelling. Mond-tot-mond recla
me, daar moet de \oorMelling
het van hebben. Vindt mijn
vriend of buurvrouw hel gnri
dan ga ik', zo is veelal de me
ning'
Ook onderzocht Van der
De ontwerpers zijn de Nederlander Rem
Koolhaas en zijn uit Japan afkomstige assis
tent, project-architect Fumi Hoshino. Zij
stonden onder meer voor de taak een groot
hoogteverschil te overbruggen. De zuidkant
van de KunstEJAL staat op de Westzeedijk,
de achterkant komt uit op het lager gelegen
Museumpark. Net zoals veel oude dijkhuis-
jes, heeft het complex aan de achterzijde
een extra bouwlaag. Met hellingbanen die
tegelijk als trap en gang fungeren, wordt het
hoogteverschil opgevangen. Eén baan loopt
dwars door het gebouw, vanuit het Muse
umpark naar de ingang aan de voorkant. Zo
De kunstHAL in Rotterdam die volgende maand wordt geopend. foto cpd niels v
SPAKENBURGSI „„liruVcu HEÏRUIKI
vruchten- vnr,.?,!!? panklare
brood HUTSPOT
jfik. 6— heel pond
eloers 2-79 »uo*s u*»s 2.98 »uo« «loiks VCVbuom
FIJN
GEKRUIDE VERSE
BRAAD
WORST
heel pond
o«s
VELE ARTIKELEN NU NOG GOEDKOPER
BEELDENDE KUNST
RECENSIE IRENE VAN BEVEREN
Expositie 'De grafische technieken' van
Bert Mullenders
Te zien: tot 26/10. Galleria Propitia, do.
t/rn zo. 13.00-18.00 uur. Nieuwe Rijn 93
Uit het werk van de uit Heerlen
afkomstige Bert Mullenders
(1950) in Galleria Propitia lijkt
een afkeer te spreken voor mas
sa-drukwerk. Het bestaat uit
combinaties van verschillende
druktechnieken die nooit een
zelfde beeld opleveren omdat er
een tekening aan is toegevoegd
of een collage is gemaakt.
Voor 'Hart en hand' heeft
Mullenders bijvoorbeeld ge
bruik gemaakt van de linosne
de, gecombineerd met grafiet
en vetkrijt. Op het witte vlak
heeft hij expressieve zwarte lij
nen aangebracht. Rechts daar
van heeft hij een rechthoekige
opening uitgeknipt en ingevuld
met een vetkrijttekening. Links
heeft hij de tekening van een
robotachtige kop geplakt.
Hoofden of andere lichaams
delen komen vaak voor in Mul
lenders werk, soms realistisch,
soms geabstraheerd. Ze zijn
weergegeven temidden van
symbolen, lijnen en grillige
vlakken, in overwegend donkere
tonen. Allemaal composities die
een verhaal lijken te vertellen.
Een aantal van de werken
toont gemeenschappelijke
zachtgrijze lijnen op de achter
grond, waardoor het vlak in
rechthoekige compartimenten
is verdeeld, die genummerd
zijn. Daardoor lijken zij versnij
dingen van een groot rastergra-
fiek, die afzonderlijk zijn be
drukt, of op hun beurt weer zijn
versneden tot unica.
Speciaal gemaakt voor de in
grafiek gespecialiseerde Galleria
Propitia door de schilder/teke
naar die zich met veel enthou
siasme van zijn opdracht heeft
gekweten. En dat laatste is dui
delijk te zien aan de zeventien,
stuk voor stuk mooie en met
zorg vervaardigde werken.
AMSTERDAMHello Dolly, de gelijknamige musical uitgevoerd door het Koninklijk Ballet van Vlaanderen trekt vanaf begin oktober weer door de
Nederlandse theaters en zal meer dan 20 steden aandoen. De première is op 29 september in het Bossche casino. foto