mmI Accu struikelblok elektrische auto ,%sr.- AIDS mm Wetenschap Compressor bij gasplatform Ameland Prins reikt Heinekenprijzen uit Pionier van onderzoek erfelijkheid overleden Toch geen geschikt proefdier voor aids Koud oceaanwater als energiebron DINSDAG 22 SEPTEMBER 1992 Gesproken bijsluiter mijdrecht. Het farmaceutisch bedrijf Bayer in Mijdrecht heeft bij een aantal geneesmiddelen gesproken teksten gemaakt. De on dernemer heeft dit met name gedaan voor mensen die slecht zien of blind zijn. Het gaat om medicijnen tegen verhoogde bloeddruk, pijn op de borst en middelen tegen infecties en sui kerziekte. Op de normale bijsluiter wordt de patiënt door middel van extra grote letters attent gemaakt op het bestaan van de cas settebandjes. Patiënten, huisartsen en apothekers kunnen de bandjes kosteloos aanvragen bij de Christelijke Bibliotheek voor aangepaste lectuur en informatie, Postbus 131,3850 AC Ermelo, telefoon 03417-81014. Methadon geeft geen aids-bescherming amsterdam. Het methadonprogramma in Amsterdam heeft in de jaren 1985-1991 geen beschermend effect gehad tegen aids- besmetting. Dat staat in het proefschrift van de psychologe C. Hartgers van de GG&GD in Amsterdam. Langdurige en regelma tige methadongebruikers blijken net zo vaak te spuiten en door hun gedrag net zo veel risico te lopen op een aids-infectie als verslaafden die korter methadon gebruiken. Omruilen van spui ten (1 miljoen per jaar) leidt niet tot vaker spuiten of tot het va ker weggeven van gebruikte spuiten en naalden. Verslaafden die relatief vaak andermans spuit gebruiken drinken ook vaak veel alcohol, zijn recent met het spuiten van cocaïne begonnen en/of hebben geen vast onderdak. Lagere norm ozongehalte bepleit utrecht Tijdens zomersmog treedt bij kinderen een verminder de longfunctie op van ongeveer 5 procent. Dit effect bleek al te meten onder ruim 1800 schoolkinderen uit Deurne, Venlo, Nijmegen, Enkhuizen en Wageningen bij een luchtverontreini ging die lager is dan de nu in ons land gehanteerde norm. Ir. G. Hoek die op dit onderzoek promoveerde aan de Landbouwuni versiteit Wageningen vindt dat daarmee de voorstellen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) worden ondersteund om de grenswaarde te verlagen voor het ozongehalte in de buitenlucht. Er is dan officieel eerder sprake van luchtverontreiniging. Een verminderde longfunctie is te ver gelijken met een flinke verkoudheid. Nog schonere was door nieuw enzym amsterdam De speurtocht naar steeds betere wasmiddelen heeft een nieuw enzym opgeleverd dat mogelijk kan bijdragen aan een nóg schonere was. Bovendien zou de toepassing van dit enzym minder schadelijk zijn voor het milieu. Het gaat om het enzym chloroperoxidase dat onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam uit een schimmel hebben weten te isoleren. Chloroperoxidase is in staat hypochloriet te produceren, de ble kende component in bleekwater. Bekeken wordt nu of het en zym inderdaad bruikbaar is in wasmiddelen. Gebleken is inmid dels dat het vrij eenvoudig in grote hoeveelheden kan worden gezuiverd. Bovendien is het enzym zeer stabiel bij hogere tem peraturen. Zelfs bij 85 graden Celsius blijft het actief. De Amster damse onderzoekers proberen via genetische manipulatie de produktie en de eigenschappen van het enzym te optimaliseren. men: nikkel-metaal hydride, so- dium-zwavel en lythium-ver- De ontwikkeling van de elektrische auto lijkt een gebed buurt van die doelstelling te ko zonder eind. Het ene ogenblik worden we onthaald op de meest optimistische geluiden en zien we ons zelf al rij den in een zacht zoemend vervoermiddel. Kort daarop zegt een deskundige weer dat er geen enkele toekomst voor is. Duidelijk is één ding: de accu is nog het struikel blok. leeuw arden nico hyucema Vooral de niet om hun vooruit strevendheid bekend staande Amerikaanse automobielfabri kanten staan nu plotsklaps op beurzen met wel heel futuristi sche modellen van elektrisch aangedreven auto's. Het is alsof men wil zeggen: kijk er maar eens goed naar, voorlopig komt het er toch niet van. De be staande karretjes met een zeer beperkte actieradius hebben een bereik dat de 150 kilometer zelden te boven gaat, om van de snelheid maar niet te spreken. Ook in Japan zit men niet stil en merkwaardig genoeg zoekt men het daar ook al in die fraaie modellen. In de praktijk blijken evenwel slechts bestelwagens voldoende laadcapacitiet te hebben om de accu's mee te nemen. In stilte werken de Ja panners voort, zoals we dat van hen gewend zijn. Maar gedwongen door de overheid hebben de Ameri kaanse fabrikanten voor het eerst een programma voor sa menwerking opgesteld. General Motors, Ford en Chrysler heb ben het US Advanced Battery Consortium (USABC) opgericht. Waarmee ze een duidelijk sig naal geven, dat de accu voorals nog het grote probleem is. Nu al 1 sr 4 Het boorplatform bij Ameland, waaraan een compressor wordt gekoppeld. fok leeuwarden nico hylkema Wanneer de NAM een aardgas veld aanboort, dat groot genoeg is om rendabel te exploiteren, is de druk al gauw zo'n 400 bar. Genoeg om het gas zonder hulpmiddelen langs de vele be handelingskanalen bij de Gas unie te krijgen. Na verloop van tijd neemt de druk in het veld evenwel af en is er een beetje hulp nodig. Onlangs heeft de NAM beslo ten een compressor te installe ren op het gasplatform bij Ame land. De verwachting is, dat omstreeks 1994 de druk te ver gedaald zal zijn. Dan is het Amelander veld naar verwach ting voor bijna de helft opge bruikt. Het Amelander veld is sinds het midden van de jaren tachtig in exploitatie. De regering be sloot jaren geleden de Gronin ger bel zo lang mogelijk te ont zien omdat die als enige een echte winterpiek in de vraag aan kan. Het Amelander veld is in grootte het derde na het Gro ninger, maar wel NAM's groot ste off-shoreveld. Als over twee jaar de druk te laag is, wordt een compressie-platform in ge bruik genomen. Het hart daar van vormt een F4-straalmotor die het gas met grotere druk omhoog 'zuigt'. In de toekomst moet er op hetzelfde platform noe een compressor achter om voïdoen- druk te creëren. De straal motor draait op gas uit het plaatselijke veld, nadat dit gas voldoende gereinigd is van zanddeeltjes en andere onge rechtigheden. Als de druk zo laag wordt, dat het meer gas kost om gas omhoog te krijgen, houdt het natuurlijk op. Wanneer dat is valt moeilijk te voorspellen. Ir. Pieter Liem- berg van de NAM: „Er was ooit sprake van dat we Groningen binnen 25 jaar 'op' zouden heb ben, nu hebben we het over ver in de 21e eeuw. De capaciteit is nog altijd groot met 400 miljoen kubieke meter per dag." Ooit zal ook in het Groninger aard gasveld een compressor geïn stalleerd moeten worden. Wan neer is nog onduidelijk. Koud water uit de diepte van de oceanen zou een energiebron voor de toekomst kunnen zijn. Het zou gebruikt kunnen worden voor het opwekken van elektriciteit en als koeling voor air-conditio- ners. Het zou de kosten van ontzouting van zee water aanzienlijk kunnen drukken en bovendien als goedkoop vers water voor viskwekerijen kun nen dienen. Dat beweert Alistair Johnson, directeur van GEC-Marconi's Research Centre, een van de grootste Britse reserachinstellingen. Onderzoe kers zijn al lang bezig een mogelijkheid te vinden het temperatuurvenichfl In tropische wateren. mag dit consortium 50 miljoen gulden besteden aan de ontwik keling van vier typen accu's. Anders ligt het met de serie- produktie van elektrische au to's. Die miljoenen kostende operatie ligt nog niet echt in het verschiet, zo menen deskundi gen. Toch roepen mensen als GM-voorman Frank Jam er son dat de ontwikkeling van de nieuwe accu's gelijk staat aan de inspanningen bij het Apollo- programma en het Manhattan- project (atoombomontwikke ling). Samenwerking met de Japan ners, zodat niet elk het wiel apart hoeft uit te vinden, werd door de Amerikanen met af schuw afgewezen. In plaats daarvan heeft het USABC zich zelf heel hoge doelen gesteld. Zo moeten in 1994 proeffabrie ken in staat zijn tienduizenden accu's te produceren met een capaciteit van twee keer die van de huidige loodzuuraccu's. Om streeks de eeuwwisseling moet de accu een acceleratievermo gen scheppen gelijk aan een dragster, een actie-radius van rond de 600 kilometer en een levensduur gelijk aan die van de auto, meldt Scientific American spottend. Slechts enkele soorten gea vanceerde accu's lijken in de bindingen. De eerste is een duurzame energiebron, in staat grote hoeveelheden energie op te slaan. Bovendien is het een lang niet zo giftige accu, als zijn broertje nikkel-cadmium. Lythi- um is een lonkend toekomst perspectief. Sodium-zwavelaccu's lijken het meest succesvol, vooral ook omdat ze in de Europese indus trie met succes worden aange wend door BMW, Volkswagen en Ford. Europa neemt hier zelfs een voorsprong op de Amerikanen. De laatsten heb ben zich een prijs per accu van 10.000 gulden gesteld; als ze dat niet halen, zullen ook de Ameri kanen op Europese accu's over moeten. De nieuwste ontwikeling is de lithium-accu. Door USABC meer gezien als een idee voor de lange termijn, maakt lithium als grondstof voor batterijen in bijvoorbeeld wat gecompliceer der fototoestellen een flinke op mars. Er zijn met lithium twee mogelijkheden. De eerste is een accu gebaseerd op de reactie met aluminium om stroom op te wekken, de tweede een van een polymere accu, bestaand uit papierdunne laagjes metaal. De opbrengst van de lithium accu is beduidend hoger dan die van bestaande accu's. De energie-opslag is tweemaal zo groot, de actieradius op zijn minst verdubbeld, hij heeft een korte oplaadtijd en belangrijker nog, is de goedkoopste van alle opties. Helaas staat de litium- accu vooralsnog dichter bij de De elektrische auto ziet er vaak futuristisch uit n kan bergen. werkbanken van de laboratoria dan in een auto. Inmiddels zit de auto-indus trie niet stil. Men ontwikkelt waterstof aangedreven auto's en auto's gemaakt van heel lich te materialen. Maar nog niet een van de USABC-batteri|in is in produktie. AMSTERDAM Henk Hellama De winnaars van de vijf Heine kenprijzen 1992 nemen vrijdag hun prijs in de Amsterdamse Nieuwe Kerk in ontvangst uit handen van prins Claus. De vijf prijzen worden om het jaar toe gekend aan geleerden die zijn [eselecteerd door de Koninklij- ;e Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het prijzen geld van in totaal 900.000 gul den wordt gefinancierd door de Heineken2Dstichtingen. De dr. H.P. Heinekenprijs voor biochemie en biofysica (f 250.000) gaat naar prof. Piet Borst, biochemicus en weten schappelijk directeur van het Nederlands Kankerinstituut. Borst krijgt de prijs voor zijn verdiensten op het terrein van de biochemie en de moleculaire biologie. De Amsterdamse Prijs voor de Geneeskunde (f 250.000) is toegekend aan prof. S. Mon- cada, geboren in Honduras en wetenschappelijk directeur van de Wellcome-onderzoekslabo- ratoria in het Engelse Kent. Hij krijgt de prijs voor zijn onder zoek naar stoffen in de wand van bloedvaten. Daardoor is het inzicht in het ontstaan van hoge bloeddruk, oedeem, vaatver- nauwingen en het ontstaan van hart- en herseninfarcten sterk verbeterd. De Amsterdamse Prijs voor het Milieu (f 250.000) is voor de Kroatische hoogleraar M. Brani- ca, verbonden aan de Universi teit van Zagreb. Branica is nauw betrokken geweest bij de ont wikkeling van analyse-metho den voor het aantonen van ura nium en verwante radio-actieve stoffen in het milieu. De Prijs voor de Historische Weten schap (f 100.000) gaat naar de Belgische hoogleraar prof. H. van der Wee, verbonden aan de Katholieke Universiteit van Leu ven. Zijn studies over de crisis in de jaren dertig en over de economische ontwikkeling van Europa van 950 tot 1950 zijn van grote betekenis. De kuns-prijs (f 50.000) is toe gekend aan Carel Visser voor zijn grafische werk. leeuwarden grq De Amerikaanse erfelijkheidsdeskundige dr. Barbara McClinirx k is onlangs op 90-jarige leeftijd overleden. Deze krasse, oude da me verwierf pas enige bekendheid toen haar in 1983 de Nobel prijs voor Geneeskunde werd toegekend. Zij kreeg die prijs voor naar baanbrekende onderzoek op het gebied van de erfelijk heidsleer. Al in het begin van de jaren veertig concludeerde zij uit haar onderzoek bij maïsplanten dat stukjes erfelijk materiaal zich van het ene chromosoom naar het andere konden verplaatsen Met dit idee van 'springende genen' bleef rij echter lange tijd een roepende in de woestijn Maar zi| hield vol cn heeft ten alotb p lijk gekregen. 'Springende genen' bestaan en spelen een rol In onder meer de evolutie en bij het ontstaan van kanker. Het hele leven v.m McGtntOCk was gewijd aan de genetica Tot vier maanden voor haar dood werkte /Ji nog 12 uur per dag en dat 7 dagen in de week. Zij deed vrijwel alles alleen. groningen kees v Leeuwarden Nico hylkematussen 5 graden op grote diepte en 30 graden aan de oppervlakte, aan te wenden voor energie-op wekking. Tot nu toe gingen de gedachten uit naar het koken van ammonium, waarna met de stoom een turbine wordt aangedreven. Deze plannen verdwenen naar de achtergrond omdat de kosten te hoog waren. Johnson meent evenwel dat aangepast gebruik van opgepompt koud water in bepaalde delen van de wereld waardevol zou kunnen zijn. In het Canadese Nova Scotia is het koude water in een air-conditioningssysteem aangewend en bleek daarin heel goed toepasbaar. Het leverde een energiebesparing van 80 procent op. gehouden aidscongres in Am sterdam, dat de in Azië veel voorkomende varkensstaart makaak (Macaca nemestrina) een ideaal diermodel voor aids zou zijn, ebt weg. De enige aap, die met het aidsvirus hiv kan worden besmet maar daarvan niet ziek wordt, blijft voorlopig de chimpansee. Er zijn nu op de hele wereld zo'n 100 chimpan sees, die het aidsvirus bij zich dragen (enkele al van 1982 af) en daarvan geen last hebben. Dr. Michael Agy van het re gionale primatencentrum van de University of Washington in Seattle meldde op het congres erin geslaagd te zijn acht var kensstaart makaken met het aidsvirus te besmetten. De die ren vertoonden meteen na de besmetting dezelfde acute ziek teverschijnselen als de mens (koorts, opgezette lymfeklieren, diarree). Dat hield de 'belofte' in dat zich bij deze dieren na verloop van tijd ook echte aids zou ontwikkelen. Het aidsonderzoek heeft drin gend behoefte aan een goed diermodel. Een dier dat met het aidsvirus hiv kan worden be smet en dan alle stadia van de dodelijke ziekte doorloopt, zou onderzoekers in staat stellen het verloop van de ziekte te bestu deren, geneesmiddelen uit te proberen en kandidaatvaccins te testen. Ook als de varkensstaart ma kaak op de besmetting slechts zou reageren als de chimpan see, zou dat van grote betekenis zijn. Er zijn immers slechts wei nig chimpansees (een be schermde diersoort) en heel veel varkensstaart makaken. Helaas. De in Seattle uitge voerde experimenten de dieren te besmetten werden herhaald. Echter zonder succes. Evenals andere makakensoorten bleken de varkensstaart makaken niet op een besmetting met hiv te reageren. Veel wordt nu verwacht van het 'chimerische' virus shiv. Het ape-aidsvirus siv is via geneti sche manipulatie voorzien van het omhulsel (de eiwitenvelop- pe) en twee regulerende genen (tat en rev) van het aidsvirus hiv. Deze kunstmatige virus combinatie shiv is gemaakt door onderzoekers van het DanaFaber Cancer Institute in Boston en de groep van Masa- nori Hayami van het Kyoto Uni versity's Institute for Virus Re search in Japan. Apen worden wel ziek als zij worden besmet mot het ape- aidsvirus siv. Dr. Albert Oster- haus van het Rijksinstituut voor Volkgezondheid cn Milieuhygi ëne (RIVM) in Bilthoven meldt succes bij het ontwikkelen van een vaccin, dat apen enige be scherming biedt tegen infectie met dit virus. Zowel de Japanse als de Amerikaanse groep on derzoekers zegt er in te zijn ge slaagd de nondskopmakaak (Macaca cynomolgus) met het kunstmatig gecombineerde vi rus shiv te besmetten. Het zou een diermodel opleveren, v op althans die aidsvaccins kun nen worden getest die zijn ge baseerd op de enveloppe-eiwit- ten van het aidsvirus hiv. De ontwikkeling roept wel Vaccin: Vaccin gemaakt door een onschuldig# vorm van het HIV-vin» te omgeven door een coating het GP120 proteme Dit wordt ingespoten om het afweersysteem te stimuteren O Het vin» hecht nch aan de CD4 receptoren of aan de gasteel Soluble C04: Dit medicijn fungeert als afleider en voor komt hechting van het HlV-vin» O Hot virus scheidt de proteïne coating at en laat hel RNA vn|komen vragen over de veiligheid op: waarschijnlijk kan ook de mens er mee worden besmet Be smette proefdieren zullen dan worden gehouden, opdat het vi - ook in extra beveiligde laborato- rus niet in de natuur terecht naruimten gevangen moeten komt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1992 | | pagina 21