EG moet doorzichtiger worden'
OU..i PETIT
OUI
Feiten &Meningen
Nederland moet ook
referendum houden
'Mitterrand heeft geluk gehad'
Inheemse volkeren kunnen hun
rechten steeds beter verdedigen
DINSDAG 22 SEPTEMBER 1992
2
Piet Dankert reageert op uitkomst Frans referendum over 'Maastricht'
'Maastricht' haalt 1992 niet meer. Als alle twaalf EG-lid-
staten hun definitieve 'ja-woord' al geven, wordt dat op
zijn vroegst in 1993. Dat zegt PvdA-staatssecretaris Piet
Dankert (Europese zaken). „We moeten eerst conse
quenties trekken uit het publieke debat in Denemarken
en Frankrijk. De fifty-fifty verhouding van voor- en tegen
standers laat ons geen keus. De besluitvorming in de EG
moet doorzichtiger worden voor de burger.
,»Jv<
Staatssecretaris Piet Dankert: Consequenties trekken uit Frans referendum.
foto opd roland de bruin
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN
Dat is punt één. Ten tweede zijn
nadere afspraken nodig over de
toetreding van nieuwe lidstaten.
Tot slot moet helder zijn welke
besluiten je op regionaal niveau
neemt, welke op nationaal en
welke op Europees niveau".
Allemaal onderwerpen voor de
extra Europese Top die de Brit
se premier Major voor 16 okto
ber inmiddels heeft uitgeschre
ven, vindt Dankert. „Maar ik
heb de indruk dat de Britten de
Top willen toespitsen op de
monetaire problemen".
Nu Frankrijk met de hakken
over de sloot 'ja' heeft gezegd, is
Groot-Brittannië het nieuwe
zorgenkind voor Dankert. „De
toch al moeizame discussie in
Groot-Brittannië komt verder
onder druk te staan door het
nipte om/en de monetaire pro
blemen".
Hij vindt het „uiterst riskant"
dat de Britten op het Duitse
rentebeleid schelden, om een
zondebok te vinden voor de
problemen rond het Britse
pond. „Het is juist bitter nood
zakelijk om de Duitsers te sti
muleren om verantwoordelijk
heid te dragen voor Europa. De
Britten spelen gevaarlijk spel".
Denemarken
Het zit Dankert natuurlijk ook
niet lekker dat de Britten het
goedkeuringsproces van Maas
tricht hebben opgeschort tot de
Denen hun 'nee'nebben omge-
51,05 procent van de Fran
sen heeft „ja" gezegd tegen
het Verdrag van Maastricht
over.de Europese Unie. Dit
is de officiële einduitslag
van het zondag gehouden
referendum. De opkomst
bedroeg 69,68 procent.
zet in een 'ja'. De Deens-Britse
besprekingen hebben ondertus
sen nog niet veel opgeleverd.
Dankert verwacht dat de Denen
op maar liefst drie punten een
uitzonderingspositie eisen. „Ze
willen zich onttrekken aan de
defensie-samenwerking; ze wil
len pas over een paar jaar (via
een volksstemming) besluiten
of ze meedoen aan die ene Eu
ropese munt en ze hebben een
psychologisch probleem met
het al dan niet voortbestaan van
het Deense staatsburgerschap".
Dankert kan er mee leven als de
Denen niet meedoen aan het
Europese veiligheidsbeleid. „We
moeten er wel mee uitkijken.
Als we de Denen die vrijheid ge
ven zullen adspirant-lidstaten
zoals Zwitserland, Oostenrijk,
Finland en de Scandinavische
landen hetzelfde opeisen. De
Ieren vormen ook al een geval
apart, omdat zij geen lid zijn
van de NAVO. Het moet natuur
lijk geen algemeen verschijnsel
worden, want dan staan er wel
Twaalf handtekening onder het
Verdrag van Maastricht maar
dan lopen we in de uitwerking
vast. EG-beleid en defensie-sa-
menwerking zijn steeds moeilij
ker te scheiden. Hulp aan So
malia is EG-beleid. Als er mili
tairen nodig zijn om de hulp
transporten te begeleiden kun
je dat niet loskoppelen van het
bestaande EG-beleid betreffen
de Somalia. Dat loopt allemaal
in elkaar over".
Besluitvorming
De belangrijkste les uit het nipte
Franse oui is dat de besluitvor
ming in de EG doorzichtig moet
worden voor de burger, „je kunt
niet anders dan concluderen
dan dat de Europese besluitvor
ming bijna van het begin tot het
einde een ambtelijk proces is. In
de toekomst moeten de rege
ring en de Tweede Kamer hun
standpunten gaan bepalen zo
dra de Europese Commissie een
voorstel indient. Dan kan via de
nationale politiek worden aan
gegeven welke kant de besluit
vorming op moet. Het voordeel
van het huidige systeem is dat
je compromissen kunt sluiten
zonder gezichtsverlies. Maar dat
moet maar op de helling. De
besluitvorming moet een 'open'
en meer politiek karakter krij
gen. Dan wordt de Europese
politiek een proces waaraan de
WD en de PvdA ook gaan mee
doen".
Omdat Maastricht overal in Eu
ropa leidt tot angst voor identi
teitsverlies moeten er volgens
Dankert nadere afspraken ge
maakt worden over het subsi
diariteitsbeginsel. Dat is een
moeilijk woord voor het princi
pe dat besluiten altijd op het
laagst mogelijke niveau geno
men moeten worden; achter
volgens regionaal, nationaal en
Europees.
Nationaal
Dankert: „Het subsidiariteitsbe
ginsel zit nu ook al in het ver
drag van Maastricht voor wat
betreft onderwijs, cultuur en ge
zondheidszorg. Op die terreinen
heeft de EG vrijwel niks in te
brengen. Dat is weggelged voor
de nationale overheden. In zijn
algemeenheid wordt het subsi
diariteitsbeginsel in het Verdrag
van Maastricht 'leidend princi
pe' genoemd. Maar dat is een
moeilijke richtsnoer. Neem nu
geluidsnormen voor grasmaai-
machines. Je zou zeggen: laat
dat maar over aan de nationale
overheden. Maar dan kan
Frankrijk zijn normen zo hoog
opschroeven dat daarmee de
import van Britse grasmaaima-
chines wordt geweerd. Dus wat
moetje dan?".
Uitbreiding
In 1995 of 1996 is een uitbrei
ding van de EG voorzien met
Zwitserland, Finland, Oostenrijk
en Zweden. Dat proces loopt
vertraging op, weet Dankert. Hij
huldigt nog altijd het inmiddels
klassieke Nederlandse stand
punt dat eerst de samenwerking
tussen de bestaande EG-landen
'verdiept' moet worden. „Er kan
geen sprake zijn van uitbreiding
van het aantal EG-landen zon
der zo'n kwalitatieve verbete
ring van de EG-bsluitvorming",
aldus Dankert.
Vice-premier en PvdA-leider
Kok vindt het draagvlak voor
Europa te klein. „Zo kunnen we
in Europa niet doorgaan", zei
Kok zondagavond. Die aanbe
veling heeft Dankert ter harte
genomen, maar zijn analyse is
een tikje anders. „Er is een
draagvlak probleem, maar of
het draagvlak te klein is? Kijk, er
is simpelweg geen alternatief.
De Franse boeren hebben vrij
massaal 'nee' gestemd. Maar ze
hebben geen alternatief. Een
Frans landbouwbeleid kan
Frankrijk zich niet veroorloven.
Zonder de financiële steun van
de Duitsers zijn ze nergens".
HAARLEM SJAAK SMAKMAN
Nee, een overwinning voor Eu
ropa kon je het bepaald niet
noemen. We moeten de burgers
nog maar eens gaan uitleggen
wat dat Verdrag van Maastricht
(over de Europese Unie) nu pre
cies inhoudt. Maar één vraag
ontweken de heren politici
angstvallig in hun reactie op het
nipte Franse ja: moet er in Ne
derland nu ook een referendum
over Maastricht komen?
Toen de Denen in juni met hun
nejeen rotsblok in de Europese
vijver gooiden, kwam die vraag
wél aan de orde. Toen liepen de
Haagse politici bepaald niet
over van enthousiasme: CDA en
WD verklaarden zich ronduit
tegen, de PvdA wilde het alleen
als het een beslissend een niet
slechts een raadgevend referen
dum zou worden (een slimme
opmerking, want een beslissend
referendum is staatkundig niet
mogelijk) en D66 toch de
grote pleitbezorger van alles wat
met referenda te maken heeft
wilde niet speciaal voor
Maastricht een referendum or
ganiseren.
Het meest ontluisterend was de
argumentatie van het CDA: het
verdrag is veel te ingewikkeld
voor de burger dus moeten we
hem er ook geen oordeel over
laten uitspreken.
Nu is het een feit dat tot het
Deense nee het debat over Eu
ropa ook in Nederland een zaak
was voor een handjevol geïnte
resseerden en een paar handen
vol technocraten. Niet alleen
omdat het zo ingewikkeld was,
maar ook omdat Europa onom
streden was. Nederland had als
handelsland immers alleen
maar baat bij open grenzen.
Het Deense nee bracht daar
geen verandering in. Zo vlak
voor de zomervakantie had ie
dereen immers wel wat anders
aan zijn hoofd. Desondanks
meldde in een enquête van
NRC-Handelsblad 58 procent
procent van de ondervraagden
dat ze wel een referendum wil
den. Overigens zou de helft dan
vóór stemmen, 18 procent te
gen en de rest wist het nog niet.
Andere peilingen gaven aan dat
twee van de drie Nederlanders
het verdrag steunen.
Maar hoe stevig is die meerder
heid? De stichting Burger
schapskunde hield voor het
Franse referendum een enquê-
T
illustratie tom janssen
te, waarbij voorafgaand aan de
hamvraag vijf multiple-choice-
vragen over het Verdrag van
Maastricht werden gesteld.
Slechts één op de vijf onder
vraagden scoorde drie vragen
goed en minder dan een op de
dertig wist ze alle vijf. Daarmee
geconfronteerd veranderden de
ondervraagden van mening:
nog maar 41 procent was voor,
terwijl 44 procent het niet meer
wist.
Het ligt voor de hand te veron
derstellen dat het Franse refe
rendum de belangstelling in
Nederland voor het Maastricht
sterk heeft vergroot. Als er ooit
één moment is geweest om hier
een groot publiek debat over
Europa van de grond te tillen,
dan is het nu wel. En uiteinde
lijk staat er niets minder op het
spel dan het overdragen van
een flink aantal nationale be
voegdheden aan 'Brussel'.
Heel politiek Den Haag is het
erover eens dat de burger nog
veel moet worden uitgelegd
over Maastricht en Europa.
Naast een voorlichtingscam
pagne willen premier Lubbers,
minister Van den Broek (bui
tenlandse zaken) en zijn staats
secretaris Dankert zelfs de ko
mende maanden het land in
om uitleg te geven en in discus
sie te gaan.
Zo'n campagne kent echter
maar één logisch slot: een refe
rendum. Want welke burgers is
zo gek om zich te verdiepen in
de materie en vervolgens daar
over in discussie te gaan als hij
van te voren al weet dat hij te
gen de banken staat te praten?
Natuurlijk, met een referendum
ook al zal dat slechts raadge
vend zijn neemt Den Haag
een risico. Maar als het kabinet
en de grote partijen er zo van
overtuigd zijn dat ratificatie van
het Verdrag van Maastricht de
juiste keuze is, waarom zouden
ze er dan niet in slagen om daar
hun kiezers van te overtuigden?
Daar komt nog wat bij. Als de
politiek wérkelijk wil dat Europa
het Europa van de burgers
wordt, dan zal ze die burgers
daarbij moeten betrekken. Niet
alleen door ze informatie te ge
ven, maar ook door ze daar in
vloed op te geven. Doet ze dat
eerste wel en het laatste niet,
dan wordt niet alleen het Euro
pa van de burger, maar ook de
politiek zelf ongeloofwaardig.
'Uitslag overwinning van Fransen op zichzelf
PARUS-BONN-LONDEN DPA-AFP-Rtr
De landelijke dagbladen in Frankrijk, die zich eer
der allen voor 'Maastricht' hadden uitgesproken,
hebben gisteren in hun reacties op de uitslag van
het Frans referendum de nadruk gelegd op de ge
ringe marge waarmee het 'ja' zegevierde.
Volgens de commentator van het conservatieve
dagblad Le Figaro, Franz-Olivier Giesbert, hebben
Mitterrand en de impopulaire socialistische rege
ring geluk gehad dat zij niet door de kiezers zijn
afgestraft. „Op het laatste moment, in de beslo
tenheid van het stemhokje, wisten de kiezers zich
over hun natuurlijke instinct te zetten om zich te
gen de machthebbers te keren. De uitslag van het
referendum is een overwinning van de Fransen
op zichzelf."
„Francois Mitterrand, wiens populariteit op een
dieptepunt is, kan geen enkele conclusie verbin
den aan een dergelijk klein verschil over de legiti
miteit van zijn macht", aldus LeParisien, die gis
teren opende met de kop „Een klein ja".
Ook in Duitsland werd de overwinnning van het
'ja' met bescheidenheid begroet. Die Welt: „Velen
mogen opgelucht zijn, niemand is euforisch. De
Europese eenwording ontbeert een brede ver
trouwensbasis van de burgers. Sinds het 'nee' van
de Denen groeit ook in andere EG-landen de
weerstand. Met name Groot-Brittannië is een on
zekere partner geworden. Maar ook in Duitsland
raakt het Euro-schip op drift."
De Frankfurter AllgemeineZeitungconstateert
dat de overwinning veel te beperkt is. „Als een
vrolijk 'ja' tegen Europa kan de uitslag van het
Franse referendum niet beschouwd worden." De
krant meent dat Helmut Kohl nog een harde dob
ber krijgt voldoende publieke steun voor het ver
drag, dat nog door het Duitse parlement geratifi
ceerd moet worden, te verwerven.
Volgens de Süddeutsche Zeitung heeft het resul
taat van het referendum „de val van het Westen"
voorkomen. „Maar op deze wijze is slechts het
ergste niet gebeurd. Een serieuze crisis in het Eu
ropese monetaire stelsel blijft, net als de Britse
gereserveerdheid, Mitterrands zwakte en het ge
brek aan energie om de volgende stappen te zet
ten."
In Groot-Brittannië constateerden de landelijke
bladen dat het verdrag van Maastricht nauwelijks
nog levensvatbaarheid heeft. Het conservatieve
dagblad The Times spreekt zich uit voor het open
breken van het Verdrag van Maastricht. „Het ver
drag kan niet zonder ingrijpende vweranderingen
worden voortgezet. Het gehele referendum-ge-
beuren heeft de kloof tussen de Europese regerin
gen en zijn kiezers aangetoond. En dat geldt niet
alleen voor Frankrijk."
1 ecmnm rmemi c;cs««i
LE FIGARO
-f -v; V
I e oui IVmfJOrte de iuvtessv
mnarm I—ff'w
m
WIM STEVENHAGEN
GENEVE CAROUNE MOORHEAD
THE INDEPENDENT
Rigoberta Menchu, een jonge
vrouw van de Guatemalaanse
Quiche-indianen, deed haar
verhaal voor het eerst op een
conferentie in Genève in 1982.
Ze is de dochter van een boer
die gevangen werd genomen
omdat hij zijn akkers tegen rijke
landeigenaren en het leger ver
dedigde.
Ze heeft gezien hoe haar broer
en vader werden gemarteld en
levend verbrand. Later werd
haar moeder door het leger ge
arresteerd, opgehangen en ach
tergelaten om een langzame
dood te sterven. De Werkgroep
voor Inheemse Volkeren, die elk
jaar gedurende twee weken in
Genève bijeenkomt, hoorde dit
relaas geschokt aan.
Nu is Rigoberta Menchu kandi
date voor de Nobelprijs voor de
Vrede 1993. En de VN-werk
groep is inmiddels uitgegroeid
tot een internationaal forum
waar inheemse volkeren hun
grieven kunnen uiten.
De Verenigde Naties hebben
1993 uitgeroepen tot Internatio
naal laar van Inheemse Volke
ren. Oorspronkelijk had de VN-
werkgroep gehoopt dat het 1992
zou worden, maar het plan
werd getorpedeerd door Spanje,
dat 1992 het herdenkingsjaar
wilde maken van de ontdekking
door Columbus van de Nieuwe
Wereld één van de meest
rampzalige ontmoetingen in de
geschiedenis van inheemse
stammen.
In de lange, grijze gangen van
het Palais des Nations, het VN-
hoofdgebouw in Genève, ge
woonlijk het domein van sober
geklede VN-functionarissen, lo
pen nu regelmatig kleurrijke
Molukkers, Maori's, Inuit, india
nen en Aborigines. Dit jaar had
den groepen uit meer dan veer
tig landen vertegenwoordigers
gestuurd. Ook van de partij zijn
regeringsfunctionarissen die
hun nationale beleid wilden
verdedigen.
Voor de verschillende inheemse
stammen is de bijeenkomst de
enige internationale arena waar
ze aan de bel kunnen trekken
wegens schendingen van af
spraken en onderdrukking. En
hoewel de Werkgroep voor In
heemse Volkeren weinig aan
dacht krijgt van de internatio
nale media en politiek, heeft ze
opmerkelijke resultaten ge
boekt. Waar VN-resoluties ge
woonlijk worden gekenmerkt
door compromissen en dubbel
zinnigheid. is deze werkgroep
voorbeeldig bezig door in nau
we samenwerking met de be
trokken bevolkingsgroepen zelf
vorm te geven aan nieuwe wet
geving voor de mensenrechten
van inheemse volkeren.
Mensen zoals Rigoberta Men
chu, die nu leider is van het Co
mité voor Boereneenheid in
Guatemala, zijn uitgegroeid tot
ervaren onderhandelaars, die
het voor elkaar hebben gekre
gen dat grote stukken grondge
bied in Latijns-Amerika aan in
heemse indianenstammen zijn
afgestaan, dat de Australische
regering geld heeft uitgetrokken
voor projekten voor en door
Aborigines, dat gebieden in Ca
nada aan de Inuit zijn terugge
geven en dat de Canadese Cree-
indianen met enig succes pro
test hebben aangetekend tegen
een plan voor de bouw van een
waterkrachtcentrale.
Hoewel inheemse volkeren
waartoe wereldwijd zo'n 200
miljoen mensen behoren nog
steeds worden onderdrukt en
vervolgd, wordt het steeds
moeilijker voor regeringen om
de claims van plaatselijke stam
men naast zich neer te leggen.
De roep om zelfbeschikking en
economische rechtvaardigheid
(in de vorm van rechten op land
en delfstoffen) wordt steeds lui
der.
Dit jaar heeft de Australische
minister voor Aboriginal-zaken,
Inheemse volken hebben zich ontwikkeld tot ervaren onderhandelaars.
Ook op de milieuconferentie in Rio afgelopen juni, lieten zij duidelijk
van zich horen. Op de foto twee afgevaardigden van de Braziliaanse
Caiapo-indianen. foto epa
Robert Tickner, een ongekende
concessie gedaan door te ver
klaren dat hij „wel kon leven
met zelfbeschikking" voor de
Aborigines. Maar of regeringen
daadwerkelijk bereid zullen zijn
economische macht over te
dragen, met name wat betreft
natuurlijke grondstoffen, blijft
twijfelachtig.
VERTAUNG MARGREET HESUNGA
ruitó KUKCpFe£S
0T ZE MEEA. Aan]
t^JCjL0f£>i?e feuA
toSi!Oiaw$TEM VAN)
,,.£ên msT&Z voofk&G.ooo,' in hum Fi^M/m
cat Pq£H7£ 6ij RTL4 Hoo\r mt&i
WuOZlVlC Mier. Zê. WILLEN
pMZTi;pOUTlÉtó- peopAGAMW tfiZEfi. MUP
/VEr B£lASTl>qq&p... öp. 2£ 2/i>N
gArt<3 HON J0Uf2NAUSTiÊX£ OUArHANÉÉLUK,-
HeiV 1£ VEJZLIÊZ.EM - j
'K££, UIT lOOIC-
IS <q£-
PAT HUfr
van pe £i.>i<££.r is óaan
TAPPEN OF SLAPEN
fij HET ZIEN VAN
AliNiSTElZ. KM
