'Europa een eng avontuur'
Feiten &Meningen
Test uw kennis over de EG
Hoe zou De Gaulle hebben gestemd?
.8?*
Mitterrand stort Europa in crisis
SEPTEMBER 1992
De wereld houdt de ogen gericht op Frankrijk- Morgen mogen 38 miJjoen Fran
sen 'ja' of 'nee' zeggen tegen het Verdrag van Maastricht De uitslag van het
Franse referendum heeft verstrekkende gevolgen. Een eventueel Frans
Volgens de laatste opiniepeilingen wordt het een dubbeltje op zijn kant Het re
ferendum heeft ook vergaande gevolgen voor de binnenlandse Franse politiek,
de scheidslijn tussen voor- en tegenstanders van 'Maastricht' loopt dwars
brengt de Europese politieke en monetaire samenwerking ernstig in gevaar. Het door de traditionele links-rechts tegenstelling heen. Wat de meerderheid van de
Deense nej
i aanslag, een Frans
de genadeslag zijn voor Europa- Fransen morgen ook beslist, de Franse politieke zal nooit meer hetzelfde zijn.
Het traditionele Franse politieke landschap is blijvend veranderd
Welk Frankrijk gaat het morgen winnen? Het Frankrijk
dat vertrouwen in zichzelf en in Europa heeft, dat van de
doorgaans goed opgeleide vrije beroepsbeoefenaren, de
jongeren, de grote industriëlen en de beter gesalarieer-
den? Of het Frankrijk van de kleine boeren, modale ar
beiders en sappelende zelfstandigen dat niet veel goed
van het grote Europa verwacht? Het eerste kamp her
bergt een duidelijke meerderheid voor 'Maastricht'; het
andere kamp neigt in meerderheid naar het non.
PARUS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
De scheidslijn tussen de voor-
en tegenstanders van het Ver
drag dat eind vorig jaar in de
Limburgse hoofdstad is opge
steld, loopt dwars door de tradi
tionele politieke tegenstellingen
heen. Het is niet zozeer een
ideologische scheiding, alswel
een sociologische.
Het Europa-referendum accen
tueert de enorme verschillen die
al veel langer bestaan in het
land van president Mitterrand.
De verschillen tussen het ver
stedelijkte Frankrijk van de su
persnelle TGV dat klaar is voor
de 21 ste eeuw en la France pro-
fonde, het steeds verder leeglo
pende platteland en het mid
den- en kleinbedrijf dat in som
mige opzichten nog dichter bij
de 19de dan bij de 21 ste eeuw
staat.
Binnenlandse politiek
Toen president Francois Mitter
rand enkele maanden geleden
plotsklaps een referendum be
sloot uit te schrijven, leek er
geen vuiltje aan de lucht. Het
'ja' zou een ruime meerderheid
krijgen, ergens tussen de zestig
en de zeventig procent, zo ver
wachtte men alom. Mitterrands
keus voor een referendum was
volgens velen slechts ingegeven
door binnenlandse politieke
overwegingen. De weinig popu
laire president zag het als een
fantastisch middel om de recht
se oppositie uit elkaar te spelen.
Mitterrand wist maar al te goed
dat de twee belangrijkste oppo
sitiepartijen, de Gaullistische
RPR van jacques Chirac en de
liberale UDF van Valery Giscard
d'Estaing, er heel andere opvat
tingen op na houden over
'Maastricht'.
Zes maanden voor de parle
mentsverkiezingen kon de
de wankele eenheid van de
oppositie een gevoelige tik toe
te dienen, niet weerstaan. Aan
de vooravond van het referen
dum lijkt Mitterrand in zijn op
zet geslaagd. Meer dan geslaagd
zelfs.
Jacques Chirac heeft weliswaar
na veel aarzelingen gekozen
voor het 'ja', maar de burge
meester van Parijs die het zo
graag nog eens tot president wil
schoppen, dreigt de controle
over zijn partij volledig kwijt te
raken. Zeker zeventig procent
van de Gaullisten heen zich
achter Charles Pasqua en Phi
lippe Séguin geschaard, een
tweetal dat 'Maastricht' te vuur
en te zwaard bestrijdt. Het lijdt
geen twijfel dat Jacques Chirac
na het referendum heel wat toe
ren uit moet halen om zijn dis
sidente achterban weer achter
zich te verenigen.
'Helse logica'
Mitterrand kan zich dus ver
kneukelen om de broederstrijd
die het referendum in het kamp
van de oppositie heeft uitgelokt.
Maar helaas voor Mitterrand
dreigt het referendum zich ook
tegen hem en de regerende so
cialisten te keren. Volgens veel
politieke analisten Is de specta
culaire omslag in de Franse pu
blieke opinie deels te wijten aan
het feit dat zowel de president
als de regering uiterst impopu
lair zijn. Veel Fransen zijn ge
neigd om morgen 'nee' te zeg
gen tegen 'Maastrioht' omdat ze
'nee' willen zeggen tegen Mit
terrand en de zijnen. Het is,
zoals Franse commentatoren
dat omschrijven, 'de helse logi
ca van een referendum'. De kie
zers antwoorden niet zozeer op
1Welke twaalf landen zyn lid van de EG?
2. Welke landen hebben het EG-Iidmaatschap aan
gevraagd?
3. Welke landen zijn de vorige, huidige en komende
voorzitter van de EG, de zogenaamde EG-trojka?
4. Wat betekenen de afkortingen EPU en EMU?
5. Hoeveel leden heeft het dagelijks bestuur van de
EG, de Europese Commissie?
6. Wie vertegenwoordigt Nederland daarin?
7. Wie is de voorzitter van de Europese Commissie?
8. Hoeveel leden telt het Europees parlement?
9. Waar vergadert het Europees parlement?
10. Hoe groot is het budget van de EG?
11. Hoeveel is een ECU waard?
12. Welke landen hebben het Verdrag van
Maastricht al goedgekeurd?
13. Welke rechten krygen de burgers onder andere
binnen de Europese Unie, zoals vastgelegd in
Maastricht?
14. Wanneer moet er volgens 'Maastricht' één
Europese munt zijn?
15. Wanneer houdt Nederland een referendum over
'Maastricht'?
Antwoorden op pagina 7.
DE VRAAG
De kiezers moeten antwoord geven op de vraag:
„Stemt u in met het wetsontwerp dat de presi
dent van de republiek aan het Franse volk heeft
voorgelegd, waarin de ratificatie van het verdrag
over de Europese Unie wordt goedgekeurd?" Zij
moeten een ja'- of een 'nee'-briefje in een enve
lop doen en die in de stembus laten glijden. Een
lege envelop geldt als een blanco stem.
HET ELECTORAAT
Volgens het ministerie van binnenlandse zaken
waren er op 25 augustus 38.039.841 mensen op
de kieslijsten geregistreerd. De regering heeft
aan elke geregistreerde kiezer de volledige tekst
van het Verdrag van Maastricht toegezonden.
OPENINGSTIJDEN STEMLOKALEN
De stemlokalen gaan in heel Frankrijk om 08.00
uur open. Ze gaan om 18.00 uur dicht in de ste
den, en om 20.00 uur op het platteland. Door
het tijdsverschil gelden in Frankrijks overzeese
gebieden andere openingstijden. De 350.000
kiezers in Martinique en Guadeloupe in het Ca
ribische gebied die één procent van het elec
toraat uitmakenkunnen hierdoor hun stem
nog uitbrengen zes uur nadat de stemhokken in
Frankrijk zijn gesloten. In het geval van een nek-
aan-nek-race tussen 'ja'- en 'nee'-stemmers
kunnen hun stemmen van grote invloed zijn.
UITSLAGEN
Radio- en tv-stations zullen betrouwbare com
putervoorspellingen brengen, op basis van ge
deeltelijke uitslagen in de provincie. Het minis
terie van binnenlandse zaken zal rond 21.00 uur
de uitslagen bekendmaken op grond van 40
procent van de stemmen. Een voorlopige eind
uitslag wordt rond middernacht verwacht Er
zijn geen plannen voor een hertelling bij een
nipte uitslag. De Grondwettelijke Raad, het
hoogste juridische orgaan van het land, zal de
officiële einduitslag dinsdag bekendmaken.
de vraag die wordt gesteld, als-
wel degene die hem stelt.
Maar de impopulariteit van
Mitterrand en de door corrup
tieschandalen achtervolgde so
cialisten kan niet alles verkla
ren. De aard
en de intensi
teit van de
campagne
van de tegen
standers is
ongetwijfeld
ook deels de
bet aan de
spectaculaire
groei van het
aantal twijfe
laars onder de
Franse bevol-
king.
Philippe Sé
guin, Charles Pasqua, Jean-Ma-
rie le Pen, Philppe de Villiers en
de leider van de communisti
sche partij, Georges Marchais,
hebben er de afgelopen maan
den alles aan gedaan om het
Europa van Maastricht af te
schilderen als een bijzonder eng
avontuur.
Als we hen moeten geloven,
brengt het Verdrag van Maas
tricht slechts ellende voor
Frankrijk. Meer werkloosheid,
drugs en maffia, minder soeve
reiniteit. Frankrijk wordt een
soort veredelde provincie in een
door Brusselse technocraten ge
regeerd Europa.
Het is een schrikbeeld dat voor
al aanslaat in la France profon-
de. De jongeren, de beter opge
leiden en de
zakenlieden
weten wel
beter. Ze be
seffen dat er
simpelweg
geen alter
natiefvoor
Europa be
staat. Hun
toekomst ligt
in een sterk,
verenigd Eu
ropa. Maar
de Franse
boeren en
meer in het algemeen de platte
landsbevolking, schuiven alle
problemen die men dagelijks
ondervindt op het bord van
Brussel en Europa. Het argu
ment dat de Franse boeren er
zonder Europa nog veel slechter
voor zouden staan, slaat niet
aan. Veel arbeiders vrezen dat
Europa het weinig goeds
brengt. Via Europa zouden al
lerlei verworven rechten en hun
salarissen uitgehold worden, zo
houden de vakbonden hen
voor.
Welk kamp het morgen wint,
parus hans gertsenHet antwoord liet niet lang op zich wachten. De
Gaulle zou nooit van zijn leven zijn handtekening
onder een dergelijk verdrag hebben gezet, zo be
weerde een andere volgeling van de generaal,
Pierre Mallard, in Le Figaro.
„Hoe kan men zich voorstellen dat de generaal
ermee akkoord zou zijn gegaan dat de staat in
naam van een gemeenschappelijke munt een es
sentieel deel van zijn economische, sociale, finan
ciële en politieke zeggenschap inlevert ten gunste
van de grote bankiers?", zo werpt Maillard tegen.
De voormalige adviseur weet eveneens zeker dat
De Gaulle nooit akkoord zou zijn gegaan met een
Britse uitzonderingspositie. De Gaulle zou boven
dien de voorrang hebben gegeven aan het uit
breiden van de EG. zo stelt Maillard. Was De
Gaulle immers niet degene die als eerste droom
de van een 'Europa van de Atlantische Oceaan tot
aan de Oeral?
Insiders voorspellen maandag een bloederige af
rekening binnen de partij. Of het ooit nog weer
goed komt tussen de Gaullisten, is de vraag. De
Gaulle is definitief dood en zijn volgelingen zijn
verwikkeld in een gênant gevecht over zijn erfe-
corr es pondent
De Franse Gaullisten maken uiterst moeilijke tij
den door. De RPR, de partij van Jacques Chirac
die zich beroept op het politieke erfgoed van de
illustere generaal, is intern hevig verdeeld over de
vraag of Frankrijk morgen 'ja' of'nee' tegen het
verdrag moet zeggen.
De kwestie die de Gaullisten nu al weken bezig
houdt en steeds verder verdeelt, is de vraag wat
De Gaulle zelf van het Verdrag van Maastricht
zou hebben gevonden. De 'Grote Leider' kan he
laas geen antwoord meer geven. Het gevolg is dat
de voor- en tegenstanders van 'Maastricht' elkaar
te lijf gaan met uitspraken van de generaal en met
interpretaties van zijn ideeen over Europa.-
„Ja, De Gaulle zou met hart en ziel voor 'Maas
tricht' zijn geweest", zo beweerde Maurice Her
zog in Le Monde. Herzog was in het begin van de
jaren zestig minister onder De Gaulle. Volgens
Herzog heeft de generaal zich altijd sterk gemaakt
voor een Europa waarin de Frans-Duitse samen
werking als motor fungeerde. Het Verdrag van
Maastricht zou haast door de generaal persoon
lijk ontworpen kunnen zijn, zo stelt Heizog,
hangt waarschijnlijk af van de
vraag wat de pakweg dertig pro
cent van de kiezers zonder dui
delijke mening gaat doen. Veel
Fransen zullen morgen moeten
kiezen tussen het hart, dat naar
het 'nee' neigt, en het verstand
dat voor een duidelijk 'ja' pleit.
Na een intensieve, wekenlange
campagne is iedereen zo onder
hand wel van het belang van de
keuze overtuigd. Van het belang
voor Frankrijk en voor Europa.
Vanaf morgenavond laat kun
nen de politici de balans opma
ken. De scenario's zijn te talrijk
om ze allemaal te kunnen noe
men. Stapt Mitterrand op als
het 'nee' het wint? Of juist als
het 'ja' het wint? Zijn belangrijk
ste taak is dan immers vol
bracht. Of ontbindt de presi
dent het parlement als net 'ja'
het wint om via vervroegde ver
kiezingen te profiteren van de
wanorde binnen de oppositie?
Twee dingen zijn zeker; de refe
rendum-campagne heeft het
traditionele Franse politieke
landschap blijvend veranderd.
De traditionele links-rechts te
genstelling is voor lange tijd
minder belangrijk geworden
dan de vraag of men voor of te
gen Europa is.
Ja of nee. Aan de Fransen morgen de keuze.
haarlem hans jacobs
Francois Mitterrand heeft Euro
pa in een crisis gestort. De
Franse president schreef enkele
maanden geleden uit eigen po
litiek belang een referendum uit
over het zogenaamde Verdrag
van Maastricht'. De rest van Eu
ropa niet alleen de overige elf
EG-lidstaten, maar ook de
Scandinavische landen en Fin
land zit sindsdien met de
brokken.
De valutakoersen zijn op hol ge
slagen, de financiële markten
slaan op tilt, de Britse regering
wankelt en de Europese samen
werking heeft in geen jaren zo
onder druk gestaan. En dat alles
omdat de sluwe vos uit het Ely-
sée de uitgangspositie voor zijn
noodlijdende socialistische par
tij bij de volgende parlements
verkiezingen wilde verbeteren.
Mitterrand zag het referendum
als een fantastisch middel om
de rechtse oppositie uit elkaar
te spelen. Daarin is hij geslaagd,
maar het middel is erger dan de
kwaal. De afgelopen dagen heb
ben dat afdoende aangetoond.
Mitterrand beweert eerzame
bedoelingen te hebben gehad
toen hij in juni kort na de Deen
se afwijzing van 'Maastricht' tot
ieders verrassing ook een volks
raadpleging aankondigde. Dat
was helemaal niet nodig. 'Maas
tricht' werd door een ruime
meerderheid in het Franse par
lement gesteund. Maar de pre
sident wilde de aarzelende lid
staten met een massaal 'ja' van
de Fransen, plus Européen que
l'Europe, over de streep trekken.
Tenslotte wezen opiniepeilin
gen op ruime steun (zestig tot
zeventig procent) voor 'Europa'.
Veel Fransen zien hef referen
dum echter als uitstekend mid
del om de zelfgenoegzame pre
sident en zijn schutterende par
tij eens goed de waarheid te
zeggen. De opiniepeilingen van
de laatste weken gaven dan ook
een afkalvende steun voor
'Maastricht' te zien. Dat leidde
eerst tot ongerustheid bij de
EG-partners, daarna tot nervo
siteit op de beurs en tenslotte
deze week tot algehele paniek
op de markten en in de Europe
se hoofdsteden.
Zoals een luid oui van de Fran
sen de weifelaars een duwtje in
de rug moest geven, zo betekent
het door velen verwachte non
dat 'Maastricht' in de prullen
bak kan. De verwezenlijking van
één Europese munt om maar
eens één belangrijk aspect van
het gecompliceerde en nauwe
lijks uit te leggen Verdrag eruit
te lichten haalt dan wellicht
het einde van deze eeuw niet
meer. De landen die 'Maas
tricht' nog niet hebben goedge
keurd hoeven dat ook niet meer
te doen. Er moet opnieuw wor
den begonnen.
Mitterrand heeft precies het
omgekeerde bereikt van wat hij
in juni met zijn onbezonnen ac
tie voor ogen had. Frankrijk
heeft ook wanneer er morgen
'ja' wordt gestemd de Eu
ropese eenheid geen stap dich
terbij gebracht. Integendeel, er
is deze week zoveel schade toe
gebracht dat de eenheid weer
een stukje verder weg is.
BEN IX 2oN£>Aq
ft»»Rvi
ILLUSTRATIE LE MONDE
