Voor Hans Alders blijft het
dweilen met de kraan open Icio
Staatssecretaris Simons
is veel te optimistisch
Welslagen onderwijsbeleid staat niet vast
Prinsjesdag
DINSDAG 15 SEPTEMBER 1992
14
Nederland vindt portemonnee belangrijker dan het milieu
Drie jaar geleden werd Hans Alders minister van volkshuisvesting, ruimtelijke orde
ning, en vooral milieu. Door zo'n baan verandert een mens, weet menig oud-minister.
Tot voor kort was daarvan bij Alders, naar buiten toe, niets te merken. De regenbui aan
woorden en niet te volgen bijzinnen die hij vanaf zijn eerste optreden over parlement
en volk uitstortte, hield onverminderd aan. En hoe moeilijk een plan, een idee of een
beleid ook te verwezenlijken viel: Alders toonde zich altijd optimistisch. Slechts als een
door hem gewenste beleidsontwikkeling geen enkele kans maakte, was hij „gematigd
optimistisch".
15 september '92
VOLKSHUISVESTING'
RUIMTELIJKE
De meest in het oog springende punten uit de begroting van minis
ter Alders en staatssecretaris Heerma zijn:
Ingaande 1994 zijn alle gemeenten verplicht het groente-, fruit- en
tuinafval gescheiden in te zamelen.
Er worden technische maatregelen getroffen die vervuiling door het
verkeer tegengaan.
Onderzocht zal worden of het mogelijk is in 1994 de mate waarin
een auto het milieu vervuilt tot uitdrukking te brengen in de tarieven
motorrijtuigenbelasting.
Het programma voor ingrijpende renovatie van vooroorlogse huur
woningen wordt verminderd met 3.000 woningen. De opbrengst
wordt geraamd op 26 miljoen in 1993, oplopend tot 60 miljoen in
1997.
Op grond van een hogere immigratie dan verwacht, zijn de wo-
ningbouwprognoses voor 1993 tot 1997 verhoogd tot ongeveer
100.000 woningen per jaar.
Alders woordenvloed is nog im
mer niet gestuit. Zijn optimisme
over een adequate voortgang
van het milieubeleid, lijkt echter
een deuk te hebben opgelopen.
„Ik voel me vaak een eeniing,
ook in het kabinet", verzuchtte
hij vorige week tijdens een
spreekbeurt in Den Haag. En
tijdens zijn persconferentie over
de begroting: „Het milieubeleid
zit nu in een cruciale fase. Er is
een ongekend grote inzet nodig,
want vaak werken we tegen de
verdrukking in".
Alders staat voor het pro
bleem dat de voor het jaar 2000
beoogde vermindering van de
milieuvervuiling op vele fronten
bij lange na niet gehaald zal
worden. Zo gebruiken de
nieuwste afwasmachines min
der energie dan die van tien jaar
terug, maar zolang de verkoop
van die machines blijft stijgen,
wordt het energieverbruik er
niks minder op.
Het is prachtig dat steeds
meer auto's worden uitgerust
met een katalysator en dat het
gebruik van zwavelarme diesel
zal worden gestimuleerd. Dat
werpt vruchten af. Maar onder
tussen neemt de uitstoot van
het broeikasgas C02 door het
verkeer volgend jaar wederom
toe. De Nederlanders kopen na-
Kosten gezondheidszorg lopen uit de hand
DEN HAAG CAREi GOSEUNG
Staatssecretaris Simons (volks
gezondheid) zit financieel klem.
De kosten in de gezondheids
zorg stijgen zo hard dat hij geld
dat hij voor 1993 opzij had ge
zet voor nieuwe dingen, moet
inleveren. De gereserveerde 90
miljoen gulden verdwijnen in
de schatkist.
Een verrassing zal het voor de
staatssecretaris niet zijn ge
weest. Tenminste, als hij de Ma
cro Economische Verkenning
(MEV) 1993 van het Centraal
Planbureau (CPB) heeft gelezen.
Daarin wordt hem, zij het in be
dekte termen, duidelijk te ver
staan gegeven dat zijn bereke
ningen voor volgend jaar te op
timistisch zijn geweest.
Zo concludeert het CPB dat
de mogelijkheden om in 1993
binnen het budget te blijven
onder druk staan. Daarvoor zijn
drie redenen. Ten eerste: veel
omvangrijker nabetalingen aan
ziekenhuizen die via de tarieven
moeten worden opgebracht.
Was eerst nog gerekend met
900 miljoen gulden, inmiddels
is dat 1,5 miljard geworden.
Ten tweede zijn de CAO's in
de zorgsector duurder uitgeval
len. Er zit een loonstijging in
van gemiddeld 5,2 procent. Als
de sector daarvoor zelf geen fi
nanciële compensatie vindt,
moet er 300 miljoen gulden op
tafel komen.
Ten derde verwijt het CPB Si
mons een veel te rooskleurige
kijk op de kostenontwikkeling
bij medicijnen, kunst- en hulp
middelen en omzetten van spe
cialisten. De door Simons ge
hanteerde veronderstellingen
zijn in de ogen van het planbu
reau „heroïsch, gelet op de his-
In de Miljoenennota 1993
wordt er inmiddels van uitge
gaan dat de kosten van de ge
zondheidszorg komend jaar
met 1 miljard gulden zullen stij
gen. Terwijl Simons zelf in eer
ste instantie nog rekening hield
met een kostendaling van zo'n
500 miljoen gulden.
Het gebruik van de zorg zal
komend jaar met zo'n 1,2 pro
cent toenemen, zo blijkt uit de
laatste berekeningen. Dat is
heel wat anders dan de voorzie
ne daling met 0,2 procent. De
prijsstijging in de zorg zal 4,4
procent zijn, zo is de verwach
ting.
Hoe het financieel precies in
elkaar zit, moet Simons nog be
kend maken in het Financieel
Overzicht Zorg (FOZ) een
stuk dat eigenlijk bij de Mil
joenennota zou moeten zitten,
maar al jaren ontbreekt.
Wat ook ontbreekt, is de
voortgang van de stelselherzie
ning gezondheidszorg: het
plan-Simons. Na alle gekrakeel
rond het plan is het nu stil. Het
wordt even genoemd, ook in de
begroting van Simons, maar
daarbij blijft het. De doelstellin
gen staan nog eens aangegeven.
Meer niet.
Vast staat nu wel, dat er per 1
januari 1993 geen enkele voor
ziening uit het ziekenfonds naar
de AWBZ (Algemene Wet Bij
zondere Ziektekosten, de toe
komstige basisverzekering)
gaat. Ook niet de kraamzorg,
iets dat Simons een paar maan
den terug nog wilde.
Hetzelfde geldt voor het voor
nemen om de strakke AWBZ-re-
gels in de sectoren verpleging
en verzorging om te zetten in
melijk steeds duurdere, dus
zwaardere en grotere auto's. En
ook het aantal door vracht- en
personenauto's gereden kilo
meters blijft stijgen.
Of neemt het elektriciteits
plan van de regering, dat in mei
van dit jaar is uitgebracht. Daar
in staat dat de uitstoot van C02
niet zal dalen ten opzichte van
1990. Weliswaar zal de uitstoot
enorm worden teruggedrongen
door milieu- en besparings
maatregelen, maar die winst
wordt volledig teniet gedaan
door de te verwachten econo
mische groei.
De duurzame samenleving
waarvan het kabinet de mond
vol heeft, zal zodoende altijd
achter de horizon blijven liggen
zolang economische groei het
toverwoord blijft en er niet
wordt ingegrepen in de huidige
produktie- en consumptiedrift.
Velen vinden dat we maar eens
af moeten van die produktie- en
consumptiedrift totdat de in
houd van de eigen portemon
nee in het geding komt. Dan
botst Alders op een muur van
verzet.
Dat was bijvoorbeeld eind ju
ni het geval, toen de minister
het waagde kanttekeningen te
plaatsen bij de loonsverhoging
van vijf procent voor het perso
neel in ziekenhuizen en bejaar
denoorden. loonsverhogingen,
zei Alders, leiden tot meer con
sumptie en dat is schadelijk
voor het milieu. „Als we echt
menen dat we kiezen voor een
duurzame samenleving, dan
zullen we moeten stoppen met
het almaar meer", vervolgde hij.
Of we daarover eens willen na
denken.
Nee dus. De vakbonden
bromden dat Alders zich met
zijn eigen zaken moest bemoei
en. Diezelfde houding is te zien
bij het bedrijfsleven, dat alle
krachten mobiliseert om invoe
ring te voorkomen van groot
scheepse energieheffingen,
waarvoor Alders zich het vuur
uit de sloffen loopt. Eenzijdige
invoering daarvan, alleen in Ne
derland, is alleen officieel nog
niet van de baan. Invoering in
Europees verband, waar het ka
binet naar streeft, lijkt onhaal
baar omdat diverse Europese
landen daar pas aan willen, als
ook de Verenigde Staten en Ja
pan meedoen. Maar die willen
niet. Inmiddels mist Alders ook
de steun van Duitsland. Milieu
beleid is daar naar de achter
grond geschoven, nu men er de
handen vol heeft aan de een
wording.
En in het kabinet gaat menig
collega even iets anders doen
als Alders op zijn stokpaardje
gaat rijden. Zijn pleidooi om de
op handen zijnde BTW-verla-
ging niet te laten gelden voor
milieubelastende produkten
ging kansloos ten onder in de
discussies over lastenverlichting
en infiatiebestrijding. Het beleid
van Alders gaat dus op de oude
voet voort: dweilen, terwijl de
kraan open blijft. Noodgedwon
gen moet hij het blijven zoeken
in kwaliteitsverbetering van de
dweil.
Leraren afkerig van prestatiebeloning
DEN HAAG MARIA SITNIAKOWSKY
Meer geld voor de leraar, min
der geld voor de oudere stu
dent. Dat is de kern van het on
derwijsbeleid van de PvdA-be
windslieden Ritzen en Wallage.
In de begroting voor 1993 leg
gen zij duidelijke accenten.
Dat betekent extra geld voor
salarissen oplopend van 211
miljoen in 1993 tot 633 miljoen
in 1996. De universiteiten en
hogescholen krijgen minder
geld. Ze mogen dat verhalen op
oudere studenten door een ho
ger collegegeld te berekenen.
Het gaat om de groeiende groep
mensen die na hun 26e een stu
die begint. Vooral vijftigplussers
zijn een populaire doelgroep
voor de universiteiten, die heel
wat studies voor ouderen heb
ben opgezet om zo het studen
tental op peil te houden.
Voor trage studenten komt er
een stok achter de deur wie
niet opschiet wacht een korting
op de beurs. „Natuurlijk is het
belangrijk dat studenten zich
ontplooien, maar dat behoeft de
overheid niet te betalen", aldus
Ritzen bij de presentatie van de
onderwijsbegroting. „Voor de
machinebankwerker doen we
dat ook niet."
Prikkelender is het arbeids
voorwaardenbeleid dat Ritzen
en Wallage voor ogen staat.
Loonbeleid in het ondewijs is
van belang: de 33 miljard die
het ministerie te besteden heeft,
wordt voor het leeuwedeel aan
loonkosten uitgegeven.
Al snel na zijn aantreden in
1990 meldde onderwijs-
econoom Ritzen dat de positie
van de leraar verbetering be
hoeft. Maar niet via een alge
mene salarisverhoging. De be
windslieden willen in het on-
Onderwijzers moeten beloning naa
Amsterdamse Pijp les geeft.
derwijs een vorm van prestatie
beloning invoeren. „Er zijn lera
ren die dag en nacht werken en
er zijn leraren die niet weten
hoe snel ze op de camping
moeten komen", aldus staatsse
cretaris Wallage. En: „Het
maakt nogal wat uit of je leraar
bent in Appelscha of in de Am
sterdamse Pijp".
Die verschillen moeten in de
beloning tot uitdrukking ko
men. De bewindslieden hebben
gelijk en geen weldenkend
mens zal dat bestrijden. Maar in
de politiek gaat het niet om ge
lijk hebben, maar om gelijk krij
gen En het is de vraag of de
bonden akkoord gaan met de
differentiatie in de onderwijssa-
larissen. „Het wordt geen
makkkie", geeft Wallage, eerste-
verantwoordelijke voor het ar
beidsvoorwaardenbeleid, toe.
Met dat beleid zetten Ritzen
en Wallage hoog in. De bonzen
in vakbondsland zijn wellicht te
vinden voor de nieuwe aanpak,
de achterban denkt er anders
over. Dat bleek drie jaar geleden
al toen de grootste onderwijs-
vakbond, de ABOP, in het rap
port 'De bedrijvige school' een
voorzichtige eerste stap zette op
weg naar de invoering van een
prestatiebeloning. 'De bedrijvi
ge school' stierf een zachte
dood in de bureaula.
Het onderwijs voelt niet voor
prestatiebeloning. Leraren hou
den vast aan een 'platte organi
satie'. Het onderwijs doet graag
alsof iedere docent even ijverig
en even kundig is. Iedere leraar
verdient hetzelfde als zijn colle
ga met evenveel dienstjaren en
ieder is koning in eigen klas.
Wat hij daar doet, weet nie
mand: zelfs de directeur be
moeit zich niet met de gang van
zaken in de klas, zo blijkt uit het
veel globalere, zodat iemand
veel sneller kan overstappen
van bijvoorbeeld een bejaar
denoord naar een verzorgings-
of verpleeghuis.
Het feit dat het allemaal niet
meer doorgaat, heeft vooral een
inkomenspolitieke achtergrond.
Meer voorzieningen in de
AWBZ zou de vaste (nominale)
premie sterk hebben opgedre
ven. En dat had het hele 'koop
krachtplaatje' overhoop ge
gooid.
De nominale premie AWBZ
gaat nu van 130 naar 133 gul
den per volwassene per jaar. De
nominale premie in het zieken
fonds daalt: van 198 naar 185
gulden. De procentuele premies
AWBZ en ziekenfonds (die af
hankelijk zijn van het inkomen)
stijgen met 0,15 procent. En wil
iemand in 1993 nog in het zie
kenfonds vallen dan mag het in
komen niet hoger zijn dan
56.650 gulden bruto per jaar
(2.000 gulden meer dan de hui
dige grens).
De meest In het oog springende plannen van mininster d' Ancona zijn:
De regeling voor opvang van asielzoekers wordt aangescherpt voor
gedoogde asielzoekers. Dat zijn degenen die geen verblijfsvergunning
hebben gekregen, maar nog niet kunnen worden uitgezet wegens de
toestand in hun land. Het gaat om duizenden gedoogden.
Het ministerie gaat volgend jaar aan de hand van speciale TV-pro-
gramma's aandacht besteden aan de beeldvorming over verstandelijke
gehandicapten.
Het budget voor incidentele subsidies voor beeldende kunsten gaat
3 miljoen gulden omlaag.
Versterking architectuurbeleid. Het Nederlands Architectuurinstituut
krijgt 5,4 miljoen gulden, het Beriage-instituut 1,01 miljoen.
De drie belangrijkste beleidsvoornemens van het duo Ritzen-Wallage
zijn:
Aanlokkelijk maken van het beroep van leraar.
Opkrikken van de kwaliteit van het onderwijs.
Wegwerken van de wachtlijsten voor cursussen Nederlands voor mi
granten.
Voor salarisverhogingen in het onderwijs is 211 miljoen beschikbaar
in 1993. In weerwil van wat de bonden vinden, gooien Ritzen en Wal
lage niet de aanvangssalarissen over de hele linie omhoog.
rapport van de onderwijsin
spectie dat tegelijk met de be
groting is verschenen.
De vlijtige docent verdient in
de ogen van de bewindslieden
strqks meer dan de luilak, maar
wie beoordeelt dat?
Ook heeft de invoering van
prestatiebeloning verstrekkende
gevolgen voor de gang va
ken binnen school. De beterbe
taalde docent is blijkbaar kun
diger en mag zich dus bemoei
en met de minder goede leer
kracht. Dat is bedreigend
de leraar die graag zelf de keize
der kinderen blijft.
Er schuilt nog een tweede ri
sico in het beleid van Ritzen en
Wallage. Dat heeft te maken
met een denkfout die veel be
leidsmakers eigen is. Het PvdA-
duo redeneert als volgt: verbeter
de positie van de leerkracht,
dan krijg je meer en betere lera
ren. Betere leraren geven beter
les, dus neemt de kwaliteit van
het onderwijs toe en leveren
kinderen betere prestaties.
Zo simpel zit de wereld echter
niet in elkaar. Er zijn veel meer
factoren die de kwaliteit van het
onderwijs bepalen. Dat weten
de bewindslieden ook wel. maai
er zijn nauwelijks mogelijkhe
den om het doen en laten van
leerkrachten in de klas te beïn
vloeden. Dat kan wél door de
kwaliteit van de lerarenoplei
dingen te verbeteren.
heeft de overheid meer greep
op, omdat ze zelf de voorn
ste 'afnemer' is van de afgestu
deerden. Bovendien is het mo
gelijk aan de poort van de lera
renopleiding te selecteren.
Het verhaal van Ritzen en
Wallage is dus niet af. Tot 1994
weten ze wat ze te doen staat.
