TROONREDE
Prinsjesdag
IINSDAG 15 SEPTEMBER 1992
11
eden van de Staten-Generaal,
leelden van geweld, honger, racisme en
erwaarlozing van het milieu bereiken ons
tdere dag. Zij laten ons niet onberoerd.
)ns antwoord moet tweeledig zijn: hulp en
jitemationale actie, maar ook zorg dragen
oor het behoud van onze eigen rechtsstaat
li voor de kracht van onze economie. Een
Jederland dat zich sterk en geloofwaardig
oont; dat is de opdracht,
In het voormalige Joegoslavië gaat de uit-
larsting van etnische spanningen gepaard
liet onnoemelijk leed. Onze regering tracht
amen met andere landen de oorlogstoe
tand te beëindigen en een oplossing van
iet conflict tot stand te brengen. Daarnaast
er jet zij het als haar taak in onze samenle-
,ta jng onderdak te bieden aan vluchtelingen
lle m verdrevenen. Waardering past voor de
jispanningen van velen daarbij. Behalve de
ipvang hier te lande wordt nu ook hulp ge-
loden bij de opvang in kampen ginds. Zo
et rordt getracht in deze nood de hand te rei-
n- Én-
ht In Somalia leven vele mensen op de rand
an de hongerdood. Afrika bezuiden de
3e lahara wordt door droogte geteisterd. Dui-
n,. jenden zijn al omgekomen. De vluchteün-
enstromen die het gevolg zijn van honger
e- in geweld vormen een extra opgave. We
eldwijd zijn hulpacties op gang gekomen,
ar vaaraan ook Nederlandse burgers ruimhar-
|g bijdragen.
T. Bij veel ellende zijn er ook de positieve
a. intwikkelingen. In Afrika en elders ter we-
s- leid groeit het inzicht dat democratie, men-
g. enrechten en duurzame ontwikkeling
ig lauw met elkaar samenhangen. In een toe-
r_ lemend aantal landen worden daaruit ook
s- iolitieke consequenties getrokken.
r. In de voormalige Sovjetunie en in het uit-
jengevallen Joegoslavië zijn oude bin-
le Jengrenzen in korte tijd veranderd in bui-
et engrenzen. Als reactie op een in het verle-
i- len vaak afgedwongen eenheid zijn er nu
Jeel meer onafhankelijke landen in Mid-
Jen- en Oost-Europa. De regering spreekt
Se wens uit dat landen en volkeren in vrij
heid leven, maar ook dat zij over grenzen
ts teen samenwerken. Met het einde van de
te Koude Oorlog heeft ook de discussie over
heiligheid een andere inhoud gekregen: de
Inassale militaire dreiging heeft plaats ge
blaakt voor lokale conflicten.
Door het wegvallen van de Oost-West-te
renstelling is de politieke rol van de Vere
nigde Naties in de beslechting van conflic-
en toegenomen en wordt op de lidstaten
Caker een beroep gedaan om troepen uit te
Jenden voor vredesoperaties. Zo wordt op
pasis van het oordeel van de internationale
jrolkerengemeenschap militaire macht in-
'ezet om spanningen niet te laten ontaar-
en in gewelddadige conflicten, om agres
sie te beteugelen en om bescherming te
Dieden bij humanitaire acties.
Ook Nederland levert zijn bijdrage aan de
l/N-vredesoperaties. Tegelijkertijd weegt de
verantwoordelijkheid voor de veiligheid van
Üe uitgezonden militairen zwaar. Onze ge
dachten gaan dan ook uit naar de mannen
èn vrouwen die onder moeilijke omstandig
heden deelnemen aan vredes- en hulpope
raties in verschillende delen van de wereld.
De Conferentie voor Veiligheid en Sa
menwerking in Europa heeft op voorstel
|/an Nederland besloten dat zij voor vredes
operaties de hulp kan inroepen- van de
NAVO of de Westeuropese Unie. Ook is het
Nederlandse voorstel aanvaard om een ho
ge commissaris voor nationale minderhe
iden te benoemen. Deze zal als taak hebben
in geval van dreigende conflicten bij te dra
gen aan vreedzame oplossingen, en partijen
af te houden van het gebruik van geweld.
Bij een andere wereld hoort een andere
jdefensie. Met behoud van de onmisbare
band met de Verenigde Staten en de NAVO
•zullen de defensieplannen moeten worden
jherzien. Eind van dit jaar zal de regering u
•hierover voorstellen doen. Ook de visie van
de regering op de toekomst van de dienst
plicht zal daarin verwerkt zijn.
Reeds in 1987 werd onder het devies 'Eu-
jropa 1992' afgesproken voor het eind van
jdit jaar tol één markt te komen. De lidsta
ten van de Europese Gemeenschap toon
den zich sterk. Welvaart en werkgelegen-
3 iheid namen toe. Het was eveneens van be
tekenis voor de omwentelingen in Midden-
en Oost-Europa; terwijl landen als Oosten
rijk, Zweden en Finland nu ook willen toe-
treden tot de Gemeenschap. Met het Ver-
jdrag van Maastricht, dat aan de Staten-Ge
neraal ter goedkeuring is voorgelegd, wordt
nu een volgende logische stap gezet. In een
Europa zonder grenzen is het belangrijk ge-
leidelijk naar één munt te groeien, tot één
doeltreffend milieubeleid te komen en het
optreden tegen de georganiseerde crimina
liteit te bundelen.
De omvang en welvaart van ons Europa
zonder grenzen verplicht tot een gemeen
schappelijk buitenlands en veiligheidsbe-
I leid. Dat zelfde geldt voor het toelatingsbe
leid, zowel met betrekking tot degenen die
op grond van gezinshereniging naar ons
Europa komen als voor asielzoekers en
vluchtelingen. Bij alle noodzaak tot een ge
meenschappelijke aanpak van bepaalde
vraagstukken is in Maastricht nadrukkelijk
afgesproken dat Europese besluitvorming
slechts daar van toepassing is waar het echt
nodig is. Maar één ding is zeker: in Europa
ligt onze toekomst, en daarin zullen wij ons
als Nederlanders sterk en geloofwaardig to
nen met onze eigen identiteit. Het Verdrag
van Maastricht geeft daar ook alle ruimte
voor. Aanstaande zondag zal in Frankrijk
een referendum worden gehouden. Laat
vanuit hier de wens en het vertrouwen uit
gesproken worden dat het 'ja' zal klinken,
opdat Frankrijk en Nederland, ieder met
behoud van eigen tradities en waarden, zij
aan zij, met de andere lidstaten, Europa
verder gestalte zullen geven.
Tijdens het bezoek van de president van
Suriname is besloten de bestaande bijzon
dere banden te verbreden en te verdiepen.
Dit is vastgelegd in het Raamverdrag inzake
Vriendschap en Nauwere Samenwerking.
Daarbij is de samenhang tussen enerzijds
democratie en rechtsstaat en anderzijds ge
zonde economische ontwikkeling van we
zenlijk belang.
Een sterk Nederland vraagt investeren in
FOTO CAPITAL PRESS
aandacht worden geschonken aan architec
tuur, vormgeving en film: uitingen waarvan
grote delen van de bevolking bijna dagelijks
kennis nemen.
In het Structuurschema Groene Ruimte
worden voorstellen gedaan voor een beter
geïntegreerde aanpak van het natuur- en
landbouwbeleid. Teneinde sneller over Fi
nanciële middelen te beschikken om het
landelijk gebied zo groen mogelijk te hou
den en waardevolle natuurgebieden te be
schermen, wordt gewerkt aan het oprichten
van een Groenfonds.
Een effectief landbouwmilieubeleid ver
eist een breed draagvlak. Daarom is hel ver
heugend dat agrariërs steeds meer bereid
blijken hun verantwoordelijkheid te nemen.
Budgetbeheersing en handelspolitieke re
denen hebben een aanpassing van het Ge
meenschappelijk Landbouwbeleid noodza
kelijk gemaakt. Daarbij blijft een redelijke
inkomensontwikkeling mogelijk voor hen
die in de landbouw werken, terwijl tegelijk
een belangrijke bijdrage aan een succesvol
le afsluiting van de wereldhandelsbespre
kingen is geleverd.
Milieu en ontwikkeling was het thema
dat honderdtachtig landen, arm en rijk, en
kele maanden geleden bijeenbracht in Rio
de Janeiro. Uitdrukkelijk is daar de samen
hang tussen het milieuvraagstuk en ontwik
keling vastgelegd; duurzame groei. De rijke
landen moeten daarom zoeken naar andere
vormen van produktie en consumptie. Te
vens moeten financiële middelen en tech-
nieken beschikbaar komen voor de armere
landen, opdat daar bij de bestrijding van ar
moede en de gröei naar welvaart met het
milieu rekening gehouden gaat worden.
Ook voor ons land is duurzame ontwikke
ling geen vrijblijvende opdracht. Wij zullen
ons aandeel in de wereldwijde belasting
van het milieu moeten verminderen.
Intussen wordt door bedrijven, burgers
en overheid al hard gewerkt om de kwaliteit
van het milieu te verbeteren. Producenten
accepteren hun eigen verantwoordelijkheid
door produkten in het afvalstadium terug te
nemen en overbodige verpakkingen terug
te dringen. Steeds meer vindt gescheiden
inzameling van afval plaats. Op korte ter
mijn zullen de eerste produkten voorzien
van een milieukeur verschijnen, en zal een
logo worden ingevoerd voor klein chemisch
afval. Zo kan de consument rekening hou
den met milieu-aspecten en zelf zijn bijdra-
ge leveren.
De bestuurlijke en financiële situatie in
de Nederlandse Antillen en Aruba baart
zorg De Knninknjksregerng is van nnrdi-el
dal bij de aanpak daarvan de rijksdelen
moeten samenwerken. Veel wordt gevergd
van de regeringen van de Nederlandse An
tillen en van Aruba om wezenlijke en blij
vende verbeteringen tot stand te brengen,
i let beleid van Nederland is erop gent ht
deze inspanningen te steunen.
Leden van de Staten-Generaal,
Internationaal zijn de politieke en econo
mische ontwikkelingen zorgelijk. Dat ver
scherpt in ons land de noodzaak tot geza
menlijke beleidsinspanningen Alleen dan
kunnen wij de uitdagingen aan waarvoor
Nederland zich gesteld ziet.
Van harte wens ik u toe dat Gods zegen op
uw werk rust.
Het regeringscentrum in Den Haag. In de Ridderzaal las koningin Beatrix vandaag de Troonrede voor.
werkgelegenheid; alleen dan zijn waarde
volle collectieve voorzieningen houdbaar.
Dat vergt voortzetting van het herstel van
evenwicht in de overheidsfinanciën, en ver
sterking van de structuur van de economie.
De hardnekkigheid van de internationale
inzinking geeft in ons land des te meer aan
leiding om vast te houden aan de uitgezette
koers. In overeenstemming met het regeer
akkoord wordt het financieringstekort vol
gend jaar verder teruggebracht. Ondanks
enkele belastingverzwaringen daalt de col
lectieve lastendruk als geheel. Deze positie
ve ontwikkelingen zijn mede mogelijk ge
maakt door een even noodzakelijke als
stringente uitgavenbeheersing, waarbij om
buigingen onontkoombaar waren en zijn.
Het één kan niet zonder het ander.
De werkgelegenheid in ons land groeit
nog steeds. De doelstelling ,,400.000 men
sen meer aan de slag in deze kabinetsperio
de" komt binnen bereik. Toch zijn er nog te
weinig mensen met een baan, en te veel
met een uitkering. Om de werkgelegenheid
verder te laten groeien moet de inflatie wor
den bestreden. Daarom is voorgesteld de
BTW te verlagen, en vinden enkele eerder
voorziene lastenverzwarende maatregelen
geen doorgang.
De koopkracht wordt beschermd voor
hen die op het sociaal minimum aangewe
zen zijn, terwijl werken toch meer lonend
wordt. Zo wordt ook voor de sociale part
ners de ruimte geschapen en de basis ge
legd om in goed overleg de lonen te mati
gen. Gezien de scherpe internationale con
currentie en de in veel landen stijgende
werkloosheid is dit te meer noodzakelijk.
Behalve loonmatiging en een beter functio
neren van de arbeidsmarkt zijn ook van be
lang de wetsvoorstellen die betrekking heb
ben op het verder terugdringen van ziekte
verzuim en arbeidsongeschiktheid, en op
een betere uitvoering van de sociale zeker
heid. Zo kunnen de sociale premies dalen,
en ook dat is voor de werkgelegenheid be-
langrijk.
Voor een sterk Nederland en het behoud
van onze welvaart zijn industriële activitei
ten van vitaal belang. Evenals een goed eco
nomisch klimaat en een goed opgeleide be
roepsbevolking is een effectief beleid nodig
voor de bescherming en versterking van het
industriële draagvlak. De ontwikkeling en
toepassing van nieuwe technologie zijn
hierbij essentieel, voor het midden- en
kleinbedrijf niet minder dan voor de grote
bedrijven. Aan investeringen in economi
sche infrastructuur zal hoge prioriteit wor
den gegeven. Ter ondersteuning hiervan
wordt de instelling van een Aardgasbaten-
fonds voorzien.
Dit is onder meer van betekenis voor de
ontwikkeling van Nederland als toegangs
poort tot Europa. De toekomst van de ha
ven van Rotterdam en van de luchthaven
Schiphol vraagt om belangrijke beslissin
gen. In samenhang hiermee zullen ook na
dere voorstellen gedaan worden voor de
aansluiting van ons land op het Europese
Hogesnelheidsnet en met betrekking tot de
Betuwelijn.
Het beleid ter zake van de mobiliteit heeft
effect. I Iet privé-autogebruik groeit minder,
het gebruik van het openbaar vervoer
neemt toe. Een goede voortgang van het in
frastructuurplan Rail 21 is daarom van
groot belang. Voorstellen om de Nederland
se Spoorwegen grotere zelfstandigheid te
geven, zullen u dit najaar bereiken. Om de
concurrentiepositie van de zeescheepvaart
onder Nederlandse vlag te versterken, heeft
de regering besloten tot een gericht pakket
van maatregelen.
Voor een sterk Nederland is goed onder
wijs van wezenlijk belang. Aan de voorbe
reiding op leven en werken in onze moder
ne maatschappij worden hoge eisen ge
steld. Het onderwijs moet daarvoor een
brede basis leggen. De invoering van basis
vorming stelt het onderwijs daartoe beter in
staat. Hierbij is ervoor gekozen de uitwer
king bij de scholen zelf te laten. Deze moe
ten ook samenwerken met het oog op de
ontplooiing van het broodnodige en geluk
kig weer groeiende beroepsonderwijs. Het
woord is nu, na een lange politieke en
maatschappelijke discussie, aan de scholen.
Het beroep van leraar is voor de samenle
ving uiterst belangrijk. Het is zorgwekkend
dat de bezetting van functies in het onder
wijs in toenemende mate knelpunten te
zien geeft. Voor jongeren is lesgeven te wei
nig aantrekkelijk. De regering stelde reeds
eerder extra middelen voor de salarissen
van leerkrachten beschikbaar. De komende
jaren wordt opnieuw extra geld uitgetrok
ken om de arbeidsvoorwaarden in basis- en
voortgezet onderwijs en in het middelbaar
beroepsonderwijs selectief te verbeteren.
Met de betrokkenen zal overleg worden ge
voerd over de
precieze in
vulling.
Wetgeving
met het doel
het hoger on
derwijs meer
dit onderwijs
in te richten, is in een vergevorderd stadi
um. De Adviesraad Onderwijs is gevraagd
zijn visie te geven op de samenwerking tus
sen hogescholen en universiteiten. Met de
betrokken instellingen zal reeds dit najaar
overleg gepleegd worden.
Naar de regering hoopt zal in 1993 de Al
gemene Wet Gelijke Behandeling in wer
king treden. Deze wet verbiedt discrimina
tie en geeft aan mensen die zich gediscrimi
neerd voelen, de mogelijkheid zich tot een
Commissie Gelijke Behandeling te wenden.
De uitwerking van artikel 1 van onze
Grondwet is van fundamentele betekenis
voor allen die hier leven.
Ook voor minderheden is deze wet van
groot belang. Voor hen is, naast gelijke be
handeling, onderwijs een essentiële voor
waarde om hun plaats te vinden in onze sa
menleving. De regering stelt extra geld be
schikbaar, opdat meer mensen de cursus
'Nederlands als tweede taal' kunnen volgen.
Dit is slechts één van de initiatieven die uit
nodigen tot eigen inspanning van de min
derheden.
Ondanks de forse werkgelegenheidsgroei
in de afgelopen jaren is het percentage niet-
werkenden onder de minderheden nog al
tijd driemaal zo hoog als het gemiddelde.
De arbeidsvoorzieningsorganisatie schenkt
daaraan terecht veel aandacht. Daarenbo
ven vragen initiatieven van het bedrijfsle
ven teneinde arbeidsdeelname van al
lochtonen te bevorderen om wettelijke on
dersteuning. Behalve v4n de sociale part
ners en van de overheid wordt ook van de
minderheden zelf en van hun organisaties
een actieve bijdrage verwacht.
Succesvolle integratie en verbetering van
de kansen van zwakke groepen op de ar
beidsmarkt vragen ook om een strak beleid
met betrekking tot de toestroom naar ons
land. De voorgenomen wijziging van de
Wet Arbeid Buitenlandse Werknemers en
de daarbij behorende nota over illegale te
werkstelling moeten mede in dit licht wor
den bezien. De regels voor gezinshereni
ging vragen om zorgvuldige toepassing en,
waar het asielzoekers betreft, is een hu
maan maar restrictief toelatingsbeleid, met
snelle beslissingen ter zake, geboden.
Sociale zekerheid en goede sociale voor
zieningen zijn in onze rechtsstaat belang
rijk. Het draagvlak hiervoor is bij de bevol
king onverminderd aanwezig, maar kan
slechts behouden blijven indien ervoor
wordt gezorgd dat belastingen en premies
correct worden betaald en dat subsidies en
uitkeringen op de juiste plaats terechtko
men. Het bestrijden van fraude en oneigen
lijk gebruik zal dan ook geïntensiveerd wor
den.
Naast het voorkómen van fraude zullen
wij in ons land waakzaam moeten zijn te
gen de georganiseerde misdaad. Criminele
organisaties vormen een reëel gevaar door
dat zij met hun grote financiële en techni
sche mogelijkheden in de samenleving in
filtreren. Justitie, politie en openbaar be
stuur zullen zich gezamenlijk moeten in
spannen om dit kwaad te bestrijden. Bo
vendien is een goede samenwerking met
diensten in het buitenland van groot be
lang. Met het Verdrag van Schengen wordt
de uitwisseling van gegevens vergemakke
lijkt. In Maastricht is tot de oprichting van
Europol besloten. Dit instituut zal in de Eu
ropese Gemeenschap van grote betekenis
zijn bij de bestrijding van de georganiseer
de internationale criminaliteit.
De reorganisatie van de politie moet in
1993 haar beslag krijgen. De grote inzet van
korpsbeheerders en politiemensen heeft
het mogelijk gemaakt dat in betrekkelijk
korte tijd al veel is bereikt.
Toename van de criminaliteit leidt tot
steeds meer overlast voor de burger en ge-
voelens.van onveiligheid. Vooral de stijging
van het aantal geweldsdelicten baart zorg.
Bij alle aandacht voor de preventie blijft be
schikbaarheid van voldoende cellen nood
zakelijk. Daarom zal de capaciteit van het
gevangeniswezen nog eens extra worden
verbeterd en uitgebreid.
Met het proces van vernieuwing van de
bestuurlijke organisatie wordt goede voort
gang geboekt. Een essentieel onderdeel
daarvan vormt een omvangrijk pakket voor
stellen voor decentralisatie van taken, ver
antwoordelijkheden en financiële midde
len. Met de gemeenten is daarover inmid
dels overeenstemming bereikt.
Op het terrein van de volkshuisvesting
krijgen decentralisatie en bestuurlijke ver
nieuwing verder gestalte. Zo zal een groot
aantal gemeenten zijn inspanningen in re
gionale verbanden gaan bundelen. Verder
worden de woningbouwcorporaties onaf
hankelijker van het rijk en de gemeenten.
Decentralisatie is ook belangrijk om soci
ale vernieuwing bestuurlijk inhoud te ge
ven. Bovendien is een aparte stimulerings-
wet in voorbereiding. De rijksoverheid blijft
impulsen geven aan vernieuwing en kwali
teitsverbetering van het welzijnswerk. De
gemeenten geven samen met maatschap
pelijke organisaties en andere betrokkenen
invulling aan de sociale vernieuwing.
Veel vrijwilligers zorgen voor een grote
betrokkenheid. Door een betere organisatie
en afstemming zien ook jongeren vrijwilli
gerswerk steeds meer als een zinvolle uitda
ging. In welzijnswerk en daarbuiten krijgt
de sociale vernieuwing langzaam maar ze
ker vorm. Zo houdt de arbeidsbemiddeling
steeds meer rekening met individuele om
standigheden en zet mensen ertoe aan zich
zélf in te spannen; in de gezondheidszorg
krijgt eigen verantwoordelijkheid een
plaats; onderwijs en volwasseneneducatie
bieden niet alleen kansen, maar men wordt
er ook op aangesproken deze te benutten.
Sociale zekerheid en voorzieningen be
schermen niet alleen mensen, maar stimu
leren ook, waar mogelijk, tot werk of andere
activiteit. 1993 is in Europa uitgeroepen tot
het Jaar van de Ouderen. In een speciaal op
te richten Nationaal Comité zullen jong en
oud samen activiteiten ontplooien om de
belangrijke rol van ouderen in onze maat
schappij te onderstrepen.
In ons land bestaat brede overeenstem
ming over de
wenselijkheid
van een goede
gezondheids
zorg die voor
ieder toegan
kelijk en be
taalbaar blijft.
Individuele be
roepsbeoefe
naars, instellingen en verzekeraars, en ook
de burgers dienen eigen verantwoordelijk
heden te krijgen en te nemen. Nü investe
ren in bestuurlijke en financiële vernieu
wing betekent op iets langer zicht voldoen
de ruimte voor zorgvernieuwing, voor uit
breiding waar nodig èn voor een stevig
draagvlak. Dat is te meer geboden, gegeven
de druk die voortvloeit uit de toenemende
vergrijzing en uit ontwikkelingen in de me
dische technologie zelf. Adviezen van de
Gezondheidsraad en van de commissie-
Dunning zullen nu in praktijk gebracht
moeten worden.
Daarop zal het komend jaar het overleg,
ook met u, volksvertegenwoordigers, in het
bijzonder gericht zijn. Zo wil de regering
bevorderen dat er bewust keuzen worden
gemaakt in de gezondheidszorg. De groei in
de vraag noopt ertoe meer nadruk te leggen
op preventie, doelmatigheid en op de eigen
verantwoordelijkheid van alle betrokkenen.
Het bewust kiezen vraagt ook om inhoude
lijke verdieping van het publieke debat over
ethische vraagstukken in de zorg.
De bereidheid en de wil om te investeren
in de toekomst zal ook tot uitdruking wor
den gebracht op het gebied van de cultuur
in de zorg voor het cultureel erfgoed en in
de ondersteuning van de actuele kunst- en
cultuurbeoefening. Bij alle aandacht voor
de materiële aspecten van het bestaan, is
het voor onze samenleving van vitaal be
lang ook oog te hebben voor de culturele
waarden. De verruiming van het voorstel-
lings- en inlevingsvermogen van kinderen
door het lezen van boeken is daarbij even
zeer van betekenis als de confrontatie met
de hoogtepunten van de cultuurschepping,
bijvoorbeeld in onze musea.
Binnen het budget voor cultuur zal extra
