Leidsch Dagblad | 1992 | 15 september 1992 | pagina 10

Wim Kok: Ik ben tevreden, maar geen losbol

Prinsjesdag

Wat de
politici
bedoelen

DINSDAG 15 SEPTEMBER 1992

10 III*

PvdA-voorman ziet heel wat ideeën van zijn pai-tij terug in kabinetsbeleid

Hij is veel grijzer gewor
den. En ook corpulenter.
Drie jaar is hij nu 's rijks
schatkistbewaarder, vice-
premier en PvdA-leider. Al
om wordt hij geroemd om
zijn solide beleid. Wim
Kok. Zijn derde Miljoenen
nota ligt er nu.

DEN HAAG CAR EL GOSELING

- Het derde jaar van een kabinet
geldt als oogstjaar. Wat is de
oogst?

„Simpel, alles wat omlaag moet
gaat omlaag, en wat omhoog
moet gaat omhoog. Wij hadden
de doelstelling om in vier jaar
400.000 extra banen te schep
pen. Dat ligt nu binnen hand
bereik. De economische groei
zet door, weliswaar bescheiden
maar wij hebben geen recessie
zoals elders.

„Het financieringstekort gaat
opnieuw een half procent om
laag. Dat houden we vol en
daarmee zijn we internationaal
een uitzondering. De lasten
druk. Daar hadden we een pla
fond voor afgesproken, maar
niet om daar met lijm tegenaan
te blijven hangen. De belas
tingdruk neemt in 1993 niet toe,
de premies dalen.

„De werkloosheid gaat om
laag daar waar die in andere
landen stijgt. De inflatie loopt
een tikje terug, ook al is die nog
veel te hoog. Dat hebben we
deels zelf veroorzaakt door de
besluiten bij de Tussenbalans
maar daarnaast is er veel in
vloed uit het buitenland".

„Het lijkt wel pep-talk, zeg",
onderbreekt de bewindsman
zichzelf. Om toch maar verder
te gaan met: „We laten zien dat
wij met goede afspraken op en
kele terreinen heel ver kunnen
komen. Ook met vrij zwaar
weer. Natuurlijk, de economi
sche groei is nog mager, de
werkgelegenheidstoename
traag en de infatie nog te hoog.
Maar de hele oogst is ook nog
niet binnen. Bovendien zijn we
ook afhankelijk van de omge
vingen het klimaat.

„Ik ben beheerst tevreden.
Niet onbeheerst want dan zou
ik een losbol lijken. Bovendien
ben ik erg bezorgd over een
combinatie van ontwikkelingen
op economisch, financieel en
politiek terrein. Zo is er grote
onzekerheid over de wereldeco
nomie. In de VS blijft herstel uit,
zeker tot november. Engeland
blijft tot over de enkels in de
problemen staan. In Duitsland
wordt de groei neerwaarts bij
gesteld. Japan pompt miljarden
in de economie maar niemand
weet hoe die impuls uitwerkt

„Op financieel terrein zijn er
de instabiele dollar en de span
ningen bij de Europese valuta.
In politieke zin is er onzeker-

Wim Kok in de partijleidersrol. Ter afsluiting van het PvdA-congres in maart zong hij de Internationale mee.

FOTO NIEUW ANEFO ROB BOGAERTS

matigde inkomensontwikkeling
te komen. Behoud van koop
kracht is genoeg. De financiële
ruimte om iets meer te doen
moeten we gebruiken om de
economische structuur te ver

heid over het Verdrag van
Maastricht. Ook al hoop en ver
wacht ik een 'ja' uit het Frans
referendum. Maar zal dat vol
doende steun geven? Daarnaast
hebben we Joegoslavië en Oost-
Europa. Daar zijn de ontwikke
lingen anders dan wij hoopten
en verwachtten.

„De gedachte met deze be
groting is dat hij een bijdrage
kan leveren aan een grotere sa
menwerking tussen alle betrok
kenen. Dat het draagvlak voor
loonmatiging, het scheppen van
meer banen wordt versterkt. Ik
wil ook een appèl doen op de
sociale partners om tot een ge-

sterken. Dan kunnen we nog
meer oogsten."

- U doet nu een beroep op de so
ciale partners, niet in de Mil
joenennota.

„Het beleid wordt er niet beter
op door bij elke alinea in de
Miljoenennota een krachtig ap
pèl te doen op sociale partners.
Maar ik ben ervan overtuigd dat
deze begroting een basis legt
voor vruchtbaar overleg. Wij
hebben daarvoor de randvoor
waarden geschapen. Wij heb
ben het uiterste gedaan om af
wentelingen te voorkomen,
door lastenverzwaringen zoveel
mogelijk te beperken. De las
tendruk neemt niet toe en de
BTW gaat omlaag.

„Ten tweede breken we de
oplopende inflatie. Die lijn zal
doorgetrokken moeten worden
in het CAO-overleg. CAO's kun
nen niet gebaseerd worden op
de oude trend, zonder BTW-
verlaging. Dan zijn we onver
standig bezig. Je kunt niet zeg
gen, er zijn al CAO's met een
loonstijging van 5 procent voor
1993 dus moet het dat minstens
zijn.

„Dan hebben we de premie-
en belastingmaatregelen. Daar
door gaan de sociale minima er
als groep niet in koopkracht op
achteruit. Daarmee komen we
tegemoet aan een wens van de
vakbeweging.

„Ik ben positief over overleg
met de sociale partners. Dat laat
zich wel organiseren. Er is een
klimaat gegroeid van: naar ver
mogen willen wij iets bijdragen.
Ook ondernemers zien dat het
weer internationaal grimmiger
wordt. Dat kostenbeperking no
dig is. Dan is het afkopen van
zaken door hogere lonen te bie
den niet verstandig.

„Wij als kabinet willen ook
een extra accent geven aan in
vesteringen. Binnen de rijksbe
groting en door het aardgasba-
tenfonds. Een fonds dat per
project ook kan bijlenen op de
kapitaalmarkt. Zo kan het
spaaroverschot vrij komen.

„Wij bouwen aan een sterker
Nederland. We moeten leren de
eigen broek op te houden. Sterk
en weerbaar te zijn, ook zonder
Europese Gemeenschap. Dat is
ook een stukje oogst. En beter
dan het binnenhalen van het
graan, er brood van bakken en
het opeten. Dan heb je niets
meer. Goh, u heeft me wel op
gang gekregen met die oogst".

- Ik lees weinig hoogdravende
plannen. Geen stelselherzienin
gen, grote milieuplannen. Is de
Schwungeruit?

„Deze Miljoenennota heeft de
kenmerken van een ploeg die
over de helft is. We zijn niet

ALGEMENE UITKERING (UIT HET GEMEENTE
FONDS EN/OF PROVINCIEFONDS)

Een uitkering vanuit rijksbegroting die ge
meenten en/of provincies in beginsel naar
eigen inzicht kunnen besteden.

BEGROTINGSTEKORT

Het verschil van alle uitgaven en ontvang
sten op de rijksbegroting, inclusief de saldi
van de begrotingsfondsen (zoals het Ge
meente- en Provinciefonds) en de afdrach
ten aan de Europese Gemeenschap.

BELASTINGDRUK

De belastingopbrengst over een bepaald
jaar, uitgedrukt als percentage van het na
tionale inkomen van dat jaar. De belasting
opbrengst op kasbasis is het totaal aan be
lastinggeld dat in een bepaald jaar wordt
ontvangen. De belastingopbrengst op
transactiebasis is het belastingbedrag dat
over dat jaar door belastingplichtigen is ver
schuldigd. Het verschil tussen de opbreng
sten op transactie- en op kasbasis wordt
veroorzaakt doordat de verschuldigde be
lasting over een bepaald jaar niet altijd in
datzelfde jaar wordt geheven (bij voorbeeld
de definitieve aanslag inkomstenbelasting
over 1992 kan in de loop van 1993 worden
opgelegd).

BETALINGSBALANS

De totale rekening van de betalingsbalans
geeft een overzicht van de transacties met
het buitenland. Men onderscheidt daarbij
de lopende rekening en de kapitaalreke
ning. Op de lopende rekening worden de
uitgaven en inkomsten geboekt die voort
vloeien uit het goederen - en dienstenver
keer. Ook de uit het buitenland ontvangen
(of daaraan betaalde) inkomsten uit vermo
gen en arbeid staan op de lopende reke
ning. De kapitaalrekening geeft een beeld
van het kapitaalverkeer met het buitenland.

BRUTO BINNENLANDS PRODUKT TEGEN
MARKTPRIJZEN (BBP)

De som van de beloningen van de produk-
tiefactoren in het Nederlandse produktie-
proces, plus het saldo van de indirecte be
lastingen (bij voorbeeld de BTW) en subsi
dies (bij voorbeeld aan de NS).

BRUTO NATIONAAL PRODUKT TEGEN

MARKTPRIJZEN (BNP)

De som van de beloningen van alle Neder
landse produktiefactoren (ook die in het
buitenland), plus het saldo van de indirecte
belastingen (bij voorbeeld de BTW) en sub
sidies (bij voorbeeld aan de NS).

BUDGETDISCIPLINE (STRINGENT BEGRO
TINGSBELEID)

Een zodanige uitvoering van de begroting
dat eventuele te grote uitgaven worden te
rugverdiend door aanpassingen in het be
leid of door meevallers. In het regeerak
koord van het huidige kabinet wordt hier
aan veel waarde gehecht.

COLLECTIEVE LASTEN(-DRUK)

Het totaal van de belasting- en premie-ont
vangsten plus enkele niet-belastingmidde-
len. Tot deze laatste groep worden gere
kend de binnenlandse gasbaten, milieuhef
fingen en opbrengsten uit voorzieningen
waarvan het gebruik verplicht is. De collec
tieve lastendruk wordt uitgedrukt als per
centage van het nationale inkomen.

COLLECTIEVE SECTOR

De collectieve sector kan in drie sectoren
worden verdeeld:

a. Rijk.

b. Overige publiekrechtelijke lichamen.

c. Sociale verzekeringen.

In de Miljoenennota wordt onder overheid
verstaan: het rijk en de overige publiekrech
telijke lichamen.

COLLECTIEVE UITGAVEN(QUOTE)

De collectieve uitgaven zijn het totaal van
de uitgaven van het rijk, de overige publiek
rechtelijke lichamen en de sociale fondsen.
De collectieve uitgavenquote is gelijk aan
de collectieve uitgaven in procenten van
het nationale inkomen.

CONTRACTLOON(-STUGING)

(Stijging van) het looninkomen per werkne
mer als direct gevolg van de afgesloten col
lectieve arbeidsovereenkomsten (CAO's) in
de private sector en van de afspraken met
overheidspersoneel in de collectieve sector.
Het verschil tussen de feitelijke toename
van het looninkomen per werknemer en de
toename van de contractlonen is de inci
dentele loonstijging. Dit verschil wordt ver-

UIT-

oorzaakt door bijvoor
beeld promotie, overwerk
en in- en uitstroom.

DEBUDGETTERING,
DEBUDGETTEERDE
GAVEN

Uitgaven die niet op de
rijksbegroting staan,
maar waarvoor de over
heid wel (direct of indi
rect) financieel garant
staat. Het betreft uitga
ven die weliswaar niet
door de overheid worden
gedaan, maar die wel be
trekking hebben op ter
reinen van collectieve
zorg. De bekendste voor
beelden vormen recht
streeks op de kapitaal
markt aangetrokken mid
delen ten behoeve van
woningbouw en acade
mische ziekenhuizen.

DEREGULERING

Het afschaffen of vereen
voudigen van regelingen
en wetten die de over
heid oplegt aan bedrij
ven, instellingen en bur
gers.

V

ECONOMISCHE EN MO
NETAIRE UNIE (EMU)

Tot stand te brengen
unie tussen lidstaten van
de Europese Gemeen
schap, neergelegd in het
Verdrag van Maastricht,
waarbij sprake zal zijn
van onherroepelijk vast
gelegde wisselkoersen en volledig vrij kapi
taalverkeer. In de EMU wordt een gemeen
schappelijk monetair beleid gevoerd, geco
ördineerd door de op te richten Europese
Centrale Bank. Het EMU-verdrag moet nog
door de EG-lidstaten worden geratificeerd.

EUROPESE POLITIEKE UNIE (EPU)

Het streven van de EG naar versterking van
de politieke samenwerking in het interna
tionale optreden van de EG, zoals neerge-

Politici en anderen op en rond het

Binnenhof spreken in termen
waarvan de gewone burger vaak
weinig begrijpt. Dat koeterwaals
is in debatten tussen kenners
handig, maar het is geen
overbodige luxe de belangrijkste
termen juist op Prinsjesdag te
verduidelijken.

minder ambitieus, maar voor
een groot deel is het staand be
leid. Als je begint moet je veel
op de rails zetten en dan wil je
dat ook stevig uit de doeken
doen. Nu moet het meer tot
ontwikkeling komen".

- Minister Pronk zei laatst dat
het goed gaat met de PvdA Dat
de samenwerking met het CDA
steeds beter wordt en dat er ook
een samenhangender beleid
wordt gevoerd. Rust in de tent
dus?

„We zitten nu in een fase waar
in wij samen een lijn hebben
gezet en die willen wij doorzet
ten. Nuchter en realistisch om
gaan met de feiten. De goede
dingen prsenteren zoals ze zijn.
Maar ook de zwakke punten
onderkennen en daar aan wer
ken. Dan kan men wel zeggen,
waarom maakt die coalitie zich
nu druk over een half procent
financieringstekort. Maar de
rentebetalingen op de leningen
die nodig zijn om dat te dekken,
drukken morgen wel op de be
groting. En dan is er dus minder
gezondheidszorg, be-
l, collectieve voor
zieningen.

„De coalitie heeft deze zomer
in goede atmosfeer op lastige
punten belangrijke besluiten
genomen. Dat heeft de cohesie
bevorderd. Ik hoop dat dat ook
in de samenleving kan en dat
deze begroting daartoe bij
draagt. CDA en PvdA zijn naar
elkaar toegegroeid. We staan sa
men voor de hoofdlijnen van
het beleid. Daar zal best kritiek
op komen. Op de bezuinigin
gen, de lastenverzwaringen.
Maar zonder impopulaire maat
regelen kun je financieel-econo-
misch niet goed op koers blij
ven. Dan kom je straks in de
problemen".

- Zal ook de PvdA-kiezer zich
hierin nog herkennen?

„Ik heb op hoofdlijnen een
schets van het beleid gegeven.
Dat is van onmisbare waarde
om in de tweede helft van de ja
ren negentig een flinke slag ver
der te zijn. Werk boven inko
men blijft essentieel. Daar heeft
de lastendruk mee te maken.
Een kleiner verschil tussen bru
to en netto. De dynamiek in de
economie. De jeugdwerkloos
heid is bijna weg door een bete
re aansluiting van onderwijs en
arbeidsmarkt. De inschakeling
van allochtonen loopt. We pro
beren er alles aan te doen. Kri
tiek is mogelijk maar ik geloof
dat wij wel voldoende recht
doen aan de ideeën waarvoor
de PvdA in het kabinet is gaan
zitten".

- De PvdA maakt zich traditio
neel druk over de koopkracht
plaatjes, hoe relatief die ook zijn,

en over een evenwichtig inko
mensbeleid. Het kabinet heeft
daar weer weken over gepraat.
Koopkrachtbehoud voor de mi
nima, maar wel een vergroting
van inkomensverschillen. Heeft
dat ook iets met die herkenbaar
heid te maken?

„Het is waar dat die plaatjes be
trekkelijk zijn. Toch is de vraag
of je vanuit de overheid een be
leid moet voeren dat uitgaat
van koopkrachtbehoud of dat je
hier al zegt 'gaat u maar achter
uit'. Als daar buiten Den Haag
dan nog eens lastenverhogin
gen op komen, gaan die men
sen twee keer nat.

„De inkomensverschillen
worden groter, dat is waar. Toch
vind ik het niet onredelijk om
degenen die indertijd een
steeds hogere premie WAO
moesten betalen, nu te laten
profiteren van een dalende pre
mie. Daarnaast hoop ik dat
door deze begroting een bijdra
ge wordt geleverd aan loonma
tiging. En dat betekent een ge
ringere toename in koopkracht
zodat de inkomensverschillen
kleiner worden dan ze nu op
papier zijn".

- En als die loonmatiging er nu
eens niet komt?

„Ik verwacht dat eigenlijk niet.
Zouden de inkomens toch de
pan uit rijzen dan gaan de mini
ma in ieder geval niet mee. Dat
zullen wij niet repareren, maar
wij zullen oog houden voor de
koopkracht. Van de andere kant
zal het kabinet ook niet ingrij
pen door bij voorbeeld een

loonmaatregel. Dat is geen lijn 0
in een volwassen samenleving
met verantwoordelijke organi- K
saties en mensen. Bovendien o
werkt dwang niet". 8

i

- U roerde de WAO-premie aan. h
De wettelijke ingrepen zijn er i
nog niet. In de Miljoenennota 5
staat geen ingangsdatum. Is die
wet nog nodig?
„Het advies van de Raad van 1
State is net binnen. Wij konden
de Miljoenennota daar niet 1
meer op afstemmen. Van de an-
dere kant hebben we het recht
niet om de Eerste en Tweede
Kamer voor te schrijven hoe
snel de wetsvoorstellen behan-
deld moeten worden. De voor- I
bereiding heeft veel tijd ge-
vergd. Nu moet het parlement
de gelegenheid krijgen daar
zorgvuldig en afgewogen mee
om te gaan. Ik doe geen voor
spellingen over de ingangsda
tum. Ik zeg wel dit: de wets
voorstellen hebben een belang
rijke aankondigende werking
gehad, er is een knop in Neder
land omgegaan. Men is bewus
ter gaan nadenken over ar
beidsongeschiktheid. Over het
dumpen van mensen in de
WAO. Dat is al de winst van het
laatste jaar. Er is een trend
breuk. De instroom stabiliseert,
weliswaar op een nog te hoog
niveau, maar toch".

- De wetsvoorstellen hoeven dus
eigenlijk niet meer ingediend te
worden?

„Nou, indienen nog wel...",
glimlacht Kok.

Het ministerie van Algemene Zaken is het kleinste departement en
het domein van premier Lubbers. Zijn beleidsvoornemens voor 1993
zijn:

Bezuinigen op alle voorlichtingsactiviteiten van de departementen,
gecoördinbeerd door de Rijksvoorlichtingsdienst. De voorlichtings
raad zal voortaan bepalen welke voorlichtingscampagne van welk
ministerie voorrang krijgt.

Op radio 1,2, 3 en 5 zullen voortaan postbus 51 spots worden uit
gezonden, vergelijkbaar met die op televisie.

De Inlichtingendienst Buitenland wordt, na forse interne ruzies, op
geheven.

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid wordt gere
organiseerd.

legd in het Verdrag van
Maastricht. Andere
doelstellingen van de
EPU zijn bij voorbeeld:
versterking van de Eu
ropese instellingen (on
der andere vergroting
van het democratisch
gehalte) en doelmatiger
besluitvorming binnen
de EG. Het EPU-verdrag
moet nog door de EG-
lidstaten worden gerati
ficeerd.

GEMEENTEFONDS

Fonds waarin een deel
van de opbrengst van
de rijksbelastingen
wordt gestort. Uit dit
fonds worden jaarlijks
uitkeringen gedaan aan
de gemeenten, zodat
die daarmee een deel
van hun uitgaven kun
nen betalen.

INACTIEVEN, NIET-AC-
TIEVEN

Het deel van de bevol
king dat niet in het ar
beidsproces is opgeno
men. De redenen hier
voor kunnen zijn: werk
loosheid, ziekte, ar
beidsongeschiktheid,
maar ook leeftijd (ge
pensioneerden) of
plaats in de huishou
ding (huisvrouwen). De
verhouding tussen het
aantal inactieven en het
aantal actieven (wel op
genomen in het arbeidsproces) is het uit
gangspunt bij besluiten over de aanpassing
van de hoogte van het minimumloon en de
sociale uitkeringen (zie ook: koppeling).

INCIDENTELE LOONSTIJGING

Zie:contractloon(-stijging).

INFLATIECORRECTIE

Een in de wet geregelde aanpassing van de
belastingvrije som en de schijflengten in de

loon- en inkomstenbelasting, de vermo
gensbelasting en de successierechten. De
bedoeling daarvan is dat die belastingen
niet omhoog gaan enkel en alleen als gevolg
van deinflatie (geldontwaarding).

INFRASTRUCTUURFONDS

Per 1 januari 1994 op te richten begrotings
fonds, waarin de middelen worden samen
gevoegd die nu op het hoofdstuk Verkeer en
Waterstaat, het Rijkswegenfonds en het
Mobiliteitsfonds beschikbaar zijn voor de
weg-, water- en railinfrastructuur.

INTERNE MARKT

Fase in het Europese integratieproces die
per 1 januari 1993 gerealiseerd zal zijn. We
zenlijk kenmerk is een geheel vrij verkeer
van kapitaal, arbeid (werknemers en zelf
standigen), goederen en diensten tussen de
EG-lidstaten.

KOPPELING

Op grond van een wet of een overeenkomst
wordt een bepaalde economische grootheid
automatisch aangepast aan het verloop van
een andere grootheid. Een voorbeeld is de
koppeling van de sociale uitkeringen aan de
ontwikkeling van de contractlonen in de
marktsector (bedrijven).

MODALE WERKNEMER/MODAAL INKOMEN

Het modale inkomen is het inkomen dat
het meest voorkomt. Het is ongeveer het
brutoloon van een werknemer die nog net
niet de (procentuele) maximumpremie
voor het verplichte ziekenfonds betaalt. De
modale werknemer uit de 'koopkracht-
plaatjes' is alleenverdiener, is getrouwd met
een partner die niet buitenshuis werkt en
heeft twee kinderen (zes en twaalf jaar).

NATIONAAL INKOMEN (NI OF NNI)

Waar in de Miljoenennota zonder nadere
aanduiding de afkorting NI of NNI staat,
wordt bedoeld: „netto nationaal inkomen
tegen marktprijzen". Dit is de som van de
beloningen van alle Nederlandse produktie
factoren (ook die in het buitenland), plus
het saldo van belastingen die de kostprijs
verhogen (zoals de BTW) en subsidies die
de kostprijs verlagen.

OPEN-EINDE REGELING

Regeling op grond waarvan derden buiten
de overheid recht hebben op geld van de
overheid of van de sociale fondsen. Die der
den moeten voldoen aan de voorwaarden
die de regeling stelt. Alleen door die voor
waarden kan de overheid het beroep op een
open-einde regeling beheersen.

PREMIEDRUK (SOCIALE-)

De opbrengst van de sociale premies in een
bepaald jaar, uitgedrukt als percentage van
het nationaal inkomen van dat jaar.

PROVINCIEFONDS

Zelfde als gemeentefonds maar nu bestemd
voor de provincies.

SOCIALE FONDSEN

Organen die belast zijn met de uitvoering
van de sociale verzekeringswetten. Zij beta
len de uitkeringen en voorzieningen die
krachtens deze wetten worden verstrekt.
Dat geld wordt grotendeels opgebracht
door de sociale premies en de bijdragen
van het rijk aan die fondsen.

SOCIALE-ZEKERHEIDSSECTOR

Deze sector omvat de sociale voorzieningen
(sociale zekerheid op de rijksbegroting: on
der andere Algemene Bijstandswet, Wet So
ciale Werkvoorziening, Algemene Kinder
bijslagwet) en de sociale verzekeringen (so
ciale zekerheid die via de sociale fondsen
loopt: onder andere Werkloosheidswet, Wet
Arbeidsongeschiktheid, Ziektewet, Algeme
ne Arbeidsongeschiktheidswet, Algemene
Weduwen- en Wezenwet en Algemene Ou
derdomswet).

SPECIFIEKE UITKERINGEN

Uitkeringen van het rijk aan lagere overhe
den en uitkeringen van het rijk rechtstreeks
aan derden, waaraan ook andere lagere pu
bliekrechtelijke lichamen bijdragen. Vooraf
is (specifiek) aangegeven waaraan dat geld
ongeveer zal worden besteed.

ZORGSECTOR

De zorgsector omvat de volksgezondheid
met inbegrip van de gezinsverzorging, het
kruiswerk en de voorzieningen voor oude
ren en gehandicapten.