van hoogleraar
gezochte man i
Guzman:
tot meest
Etiopiërs in Israël
zijn het wachten moe
Steeds minder hulp VS voor Latijns Amerika
Groeiende kritiek op beleid Wereldbank en IMF
Feiten &Meningen
MAANDAG 14 SEPTEMBER 1992
2
iCAnh
Vorig jaar februari zagen verbaasde Peruanen voor de
eerste keer in twaalf jaar de geheimzinnige maoïstische
guerrillaleider Abimael Guzman, bijgenaamd president
Gonzalo. De Peruaanse televisie zond video-opnamen uit
van een feestje van het Centrale Comité van Sendero Lu-
minoso, het Lichtend Pad. De opnamen waren in 1987
en 1989 gemaakt en tonen Guzman die met een van de
vrouwelijke kaderleden danst als 'Zorba de Griek'.
Een inwoner van Lima leest het nieuws van de arrestatie van de 57-jarige Abimael Guzman, de leider van de terreurorganisatie Lichtend Pad.
foto» ap
UMA IPS-ANP
Sinds Guzman (57 jaar) de ge
wapende strijd twaalf jaar gele
den begon, was de geheimzin
nige leider niet meer gezien. De
strijd tussen Lichtend Pad en
het Peruaanse leger heeft al aan
meer dan 25.000 mensen het le
ven gekost. Volgens Amnesty
Internationaal is Lichtend Pad
verantwoordelijk voor de helft
van de slachtoffers. De materië
le schade ten gevolge van de
bloedige strijd wordt geschat op
20 miljard dollar.
Nieuwe rekruten van Sendero
zweren trouw aan president
Gonzalo; „leider van de Peru
aanse communistische partij en
de wereldrevolutie".
Bloed-bijdrage
Bloedvergieten is een essentieel
onderdeel van de strijd. De zo-
genaamde*'bloedbijdrage'
speelt een belangrijke rol in de
leer van Lichtend Pad. De
'bloedbijdrage' is het aantal li
ters bloed dat moet vloeien
voordat de ideale boerenstaat is
bereikt. „De bloedbijdrage is
een onderdeel van de wereld
wijde revolutie. De meeste
slachtoffers vallen door het op
treden van onze vijanden en
niet door onze handen. Zij vor
men met hun geweld zeeën van
bloed terwijl wij slechts enkele
druppels veroorzaaken", heeft
Guzman eens gezegd.
Lichtend Pad betrekt zijn in
komsten uit de verbouw van co
caïne in de gebieden die het be
heerst. Tegen flinke betaling
biedt Lichtend Pad de coca
boeren in de Andes 'bescher
ming'. Het jaarlijkse inkomen
van de organisatie wordt ge
schat op 20 tot 40 miljoen dol
lar.
Carlos Ivan DeGregori is een
deskundige op het gebied van
Lichtend Pad en vergelijkt de
organisatie met de Rode Khmer
in Cambodja. Net zoals de Rode
Khmer streeft Sendero naar de
boerenheilstaat en wil Peru te
rugbrengen tot het „jaar nul" en
schuwt daarbij geen enkel mid
del.
De Peruaanse Communistische
Partij (PCP) is de officiële naam
van Lichtend Pad. De PCP werd
in de jaren zestig in de provin
cie Ayacucho opgericht en is ge
baseerd op de gedachten van
Jose Carlos Mariategui. De jour
nalist Mariategui zocht in de ja
ren twintig naar een Peruaanse
vorm van socialisme. Deze
vorm baseerde Mariategui op
het 'oercommunisme van het
Inka-rijk' en het marxisme van
de twintigste eeuw.
In de jaren zestig voegde Abi
mael Guzman, professor in de
filosofie aan de Sint Cristobal-
universiteit van Ayacucho in de
Andes, hieraan de leer van Mao
Zedong toe. Guzman verzamel
de volgelingen om zich heen en
ging in 1976 ondergronds. In
1980 lanceerde Guzman de ge
wapende strijd tegen de „facis-
tische regering in Lima". Hij
ontwikkelde een dodelijk effec
tieve guerrilla-tactiek: de onder
grondse strijders verbergen na
elke aanslag hun wapens en ke
ren naar huis terug, waardoor
ze ongrijpbaar blijven voor de
autoriteiten. Van verraad ver
dachte dorpelingen worden
door „volkstribunalen" ter dood
veroordeeld.
Martelaar
„Alleen het geweer kan Peru
redden", is een van de slogans
van Sendero. De guerrilla van
Lichtend Pad is zeer succesvol
en teistert nu ook de hoofdstad
Lima. Het offensief tegen de
hoofdstad heeft al aan talloze
inwoners het leven gekost. Uit
angst voor autobommen en an
dere aanslagen hebben de in
woners inmiddels 10.000 stra
ten in de hoofdstad afgesloten.
In de afgelegen streken van
Peru is Sendero al min of meer
heer en meester. Sendero vindt
een vruchtbare voedingsbodem
onder de verarmde Indiaanse
plattelandsbevolking. Volgens
de Verenigde Naties leeft de
helft van de 22 miljoen Perua
nen „in extreme armoede".
Sendero belooft de arme bevol
king op het platteland en in de
slopppenwijken rondom Lima
„bevrijding en verlossing".
Enrique Obando van het Peru
aans Centrum voor Internatio
nale Studies vergelijkt Peru met
Libanon, waar niemand meer
effectieve controle uitvoert over
het land. „Dit conflict kan nog
jarenlang doorgaan", zegt
Obando.
Deskundigen denken niet dat
Lichtend Pad met de arrestatie
van Guzman zal ophouden te
bestaan. Daarvoor is de organi
satie te goed georganiseerd. In
tegendeel, de vrees bestaat dat
Guzman zal uitgroeien tot een
'nationale martelaar' die vanuit
zijn gevangeniscel de 'revolutio
naire strijd' zal voorzetten.
TEL AVIV AD BLOEMENPAAL
CORRESPONDENT
De Etiopische immigranten in
Israël lange tijd een zwijgen
de minderheid zijn het
wachten moe. Acht jaar na de
Operatie Mozes en twee jaar na
de Operatie Salomon beginnen
de eens zo schuchtere zwarte
joden steeds luidruchtiger te
protesteren. Hun belangrijkste
eisen zijn huisvesting, werk en
erkenning van hun religieuze
leiders.
De eerste twee verlangens delen
de Etiopiërs met de honderd
duizenden immigranten uit de
voormalige Sovjetunie, al is hun
huisvestingsprobleem nijpen
der. Anders dan de Russen, die
met een uitkering op zak on
middellijk op zoek konden naar
eigen woonruimte, zijn ze na
aankomst ondergebracht in op
vangcentra en hotels. Dat zou
niet lang duren, werd hun ver
zekerd, maar het pakte anders
Nog altijd zitten te veel Etiopi
sche gezinnen in krappe hotel
kamers, waar ze niet zelf kun
nen koken en waar geen speel
ruimte voor hun kinderen is. In
de hotels is de spanning te snij
den. Ruzies zijn er aan de orde
van de dag, met in enkele geval
len moord en zelfmoord als ge
volg.
Dankbaar
De Israëlische media raakten
vlak na aankomst van de nieu
we landgenoten niet uitgepraat
en -geschreven over hun on-Is-
raëlische gedrag. Wat waren ze
stil, bescheiden en vooral ook
dankbaar voor hun redding, via
luchtbruggen, uit het door bur
geroorlog verscheurde Etiopië.
Zo dankbaar, dat ze er aanvan
kelijk niet aan dachten te pro
testeren.
Pas de afgelopen maanden is
het zwarte verzet in Israël echt
op gang gekomen. Honderden
Etiopiërs hebben in een uiting
van protest hun hotels verlaten,
om onderdak te zoeken in nog
niet gereedgekomen stacara
vanparken. Vorige week begon
een grote groep Etiopiërs, com
pleet met zwangere vrouwen,
kinderen en bejaarden, een pro
testmars naar Jeruzalem.
Het gaat de Etiopiërs niet alleen
om huisvesting en werk, maar
vooral om hun waardigheid als
volksgroep. Sinds vorige weck
demonstreren tientallen Etiopi
sche geestelijk leiders, 'kessim'
genaamd, bij het bureau van de
minister-president en het kan
toor van het opperrabbinaat in
Jeruzalem. Ze nebben de afge
lopen dagen versterking gekre
gen van Etiopische activisten en
morele steun van Israëliërs die
ijveren voor religieuze plurifor
miteit en een scheiding van
staat en religie. Het is al tot bot
singen met ae politie gekomen,
waarbij gewonden zijn gevallen
en tientallen Etiopiërs zijn gear
resteerd.
Status
De kessim eisen een volledige
Al In 1985 protesteerden Etiopische joden tegen de religieuze eisen van
het Israëlische opperrabbinaat. foto archief
Geestelijk leiders van de Etiopische gemeenschap in Israël
hebben besloten hun actie voor erkenning van hun status
voort te zetten. Ze hebben gisteren een compromis-voorstel
van de regering van de hand gewezen. Volgens dat voorstel
zouden de Etiopische geestelijk leiders, de kessim, huwelijken
kunnen voltrekken en echtscheidingen kunnen uitspreken als
ze bereid zijn een spoedcursus van zes maanden te volgen
voor 'erkend rabbijn'.
Een groep kessim, die al enkele weken demonstreert tegenover
het bureau van de minister-president in Jeruzalem, had giste
ren een ontmoeting met premier Rabin, die een toelichting gaf
bij een compromis voorstel. De Etiopiërs wezen het voorstel
als 'vernederend' van de hand, omdat het geen erkenning be
tekent van hun positie. De kessim hebben na de vergadering
met Rabin hun demonstratie tegenover diens kantoor voort
gezet
erkenning van hun status door
het Israëlische rabbinaat. Zo'n
erkenning is nodig omdat ze
anders geen huwelijken mogen
sluiten of scheidingen mogen
uitspreken. Anders dan in Wes
terse democratieën is er in Is
raël een nauwe band tussen
staat en godsdienst, in dit geval
de orthodoxe variant van het jo
dendom. Omdat het burgerlijk
huwelijk niet bestaat, hebben
joodse Israëliërs de keus tussen
een orthodoxe huwelijksvoltrek
king of trouwen in het buiten
land.
De macht van het orthodoxe
rabbinaat over het persoonlijk
leven van de Israëliërs heeft ge
leid tot de merkwaardige situa
tie dat joden in de joodse staat
minder godsdienstvrijheid ge
nieten dan belijders van andere
religies. Terwijl christenen en
moslims voor een huwelijk te
recht kunnen bij de geestelijk
leider van hun keuze, moeten
alle joden orthodox, liberaal,
Etiopisch of atheïstisch zich
wenden tot het orthodoxe rab
binaat.
Binnen de joodse gemeenschap
in Etiopië genoten de kessim
hoog aanzien en bijna onbe
perkte macht. Hun frustratie in
Israël, waar Oosteuropese en
Oriëntaalse rabbijnen de dienst
uitmaken, is dan ook onpeil
baar diep. Het Israëlische rabbi
naat eist dat de kessim zich la
ten omscholen tot 'echte rabbij
nen' via een cursus in het orale
joodse recht, iets waarvan ze in
Etiopië nog nooit hadden ge
hoord. Pas daarna zullen ze hu
welijken mogen sluiten en
scheidingen uitspreken.
Eer
De strijd van de kessim is een
symbool aan het worden van
Etiopisch etnisch verzet. De
zwarte joden hebben sterk het
gevoel dat het om meer gaat
dan „een aanpassing aan de re
ligieuze normen van het land",
zoals het opperrabbinaat be
weert. Ze menen dat hun vari
ant van het jodendom die in
sommige opzichten nogal af
wijkt van het Oosteuropees- en
Orientaals-orthodoxe in Is
raël wordt beschouwt als min
derwaardig en dat daarmee de
eer van de Etiopische gemeen
schap als geheel op het spel
staat. Daarom is het conflict zo
afweten als het gaat om een
modernisering van de wetge
ving. De regeringspartij Meretz
heeft in haar verkiezingscam
pagne gehamerd op een com
plete scheiding van staat en re
ligie. En de Arbeiderspartij heeft
op het jongste Congres eerst
een motie aangenomen die on
geveer hetzelfde nastreefde,
maar die later afgezwakt om de
vorming van een*coalitie met de
orthodoxen niet in gevaar te
brengen. Nu de ultra-orthodoxe
Shas in het kabinet niet kan
worden gemist, is de roep om
van Israël een moderne staat te
maken niet meer te horen.
TEGUCIGALPA THELMA MEJIA EN
MARCO ANTONIO SIBAJA-IPS
Sinds het einde van de Koude Oorlog
geven de Verenigde Staten minder eco
nomische hulp aan Latijns Amerika. De
Amerikaanse aandacht gaat momenteel
vooral uit naar binnenlandse proble
men: het land verkeert in een nog
steeds voortdurende economische re
cessie en heeft te kampen met een aan
zienlijk begrotingstekort. Bovendien
hebben andere regio's prioriteit gekre
gen.
President George Bush leek aan het be
gin van zijn ambtsperiode nog wel veel
waarde te hechten aan verbetering van
de verhouding met Latijns Amerika. Dit
streven heeft inmiddels geresulteerd in
de verwachte oprichting van de Mexi
caans-Amerikaanse vrijhandelsgemeen
schap Nafta. Momenteel blijkt zijn rege
ring echter meer interesse te hebben in
het Midden-Oosten en in Europa.
Op het ogenblik zijn voor de Latijnsa-
merikaanse landen hun economische
problemen een eerste prioriteit, terwijl
voor de VS het respect voor de i
rechten aldaar centraal staat. Dat zegt
Alex Wilde van het Bureau voor Latijns
Amerika Studies in Washington.
Vooral sinds het begin van het presi
dentschap van Ronald Reagan verloren
de VS hun economische belangstelling
voor Latijns Amerika. Waar er in de pe
riode van Carter nog een zekere be
zorgdheid bestond om het grote aantal
militaire regimes in de regio, was voor
de conservatieve Reagan de strijd tegen
het communisme wereldwijd en dus
ook in Latijns Amerika het voor
naamste programmapunt.
Inmiddels is een nieuwe periode aange
broken. De Koude Oorlog is ten einde,
bijna alle militaire regimes zijn uit het
gebied verdwenen, en president Bush
maakt zich vooral zorgen om zijn bin
nenlandse moeilijkheden: de recessie,
het tekort op de Amerikaanse begroting
en de aanstaande presidentsverkiezin
gen. Internationale kwesties staan op
het tweede plan, waarbij vooral aan
dacht wordt gegeven aan economische
aangelegenheden: het oplossen van het
vraagstuk van de buitenlandse schulden
en het bevorderen van vrijhandel.
Peter Hakim van de Interamerikaanse
Dialoog-groep spreekt van een „ongeor
dende agenda" van Washington ten
aanzien van Latijns Amerika. Diverse
waarnemers wijzen erop dat op het
ogenblik de presidentsverkiezingen in
de VS alle aandacht opeisen. Samen
werking met de Latijnsamerikaanse
buurlanden is echter van groot belang,
willen de VS de economische crisis te
boven komen, zo menen andere des
kundigen. Japan en Duitsland, de voor
naamste handelsconcurrenten van de
VS, zijn al doordrongen van het nut van
goede regionale samenwerking.
Hoewel aan de ene kant de regering-
Bush duidelijk meer openstaat voor re
gionale initiatieven dan het geval was in
de tijd van Reagan, hebben tegelijkertijd
conservatieve Amerikaanse politici kans
gezien de hulp aan Nicaragua van le
vensbelang voor dit Middenamerikaan-
se land te blokkeren.
Bovendien is al aangekondigd dat er
sterk zal worden bezuinigd op de eco
nomische en militaire hulp aan Mid-
den-Amerika. In de jaren van de Koude
Oorlog was dit gebied voor de Amerika
nen een „fort tegen de communistische
roofvogels die bevriend gebied bedreig
den", aldus Crescencio Arcos, de Ameri
kaanse ambassadeur in Honduras. Van
wege dit strategische belang pompten
de VS in de jaren '80 zo'n 15,8 miljard
gulden in de vorm van economische en
militaire hulp in Centraal Amerika.
Arcos: „De Amerikaanse hulp is vermin
derd ten gevolge van de recessie in de
VS en omdat onze veiligheid niet langer
op het spel staat. Midden-Amerika
moet zich nu meer gaan instellen op
vrijhandel. Het kapitaal en het techno
logisch potentieel daartoe is volop aan
wezig."
Het is echter de vraag of dit kapitaal,
voor zover aanwezig, ook daadwerkelijk
wordt aangewend om de Latijnsameri
kaanse landen tot verdere ontwikkeling
te brengen. Vooralsnog is kapitaalvlucht
een van de opvallendste karakteristie
ken van de economieën van de betref
fende regio. Investeerders hebben nog
steeds te weinig vertrouwen in de toe
komstperspectieven van Midden-Ame-
rika.
WASHINGTON IPS
Donderdag begint in Washing
ton de jaarvergadering van de
Wereldbank en het Internatio
nale Monetaire Fonds (IMF). De
kritiek op beide internationale
financiële instellingen neemt
toe en is vooral gericht op de
ecologische en sociale gevolgen
van het beleid van het IMF en
de Wereldbank.
Parallel aan de jaarlijkse verga
dering van de financiële instel
lingen houden non-gouvem-
mentele organisaties (NGO's)
uit meer dan veertig landen een
bijeenkomst in de Amerikaanse
hoofdstad. De NGO's hebben
ernstige kritiek op de structure
le economische aanpassingen
structural adjustment program
mes, SAP) die ontwikkelingslan
den moeten doorvoeren willen
zij in aanmerking komen voor
een lening van het IMF of de
Wereldbank.
De structurele economische
aanpassingen hebben als doel
buitenlandse investeerders aan
te trekken. De SAP's streven
naar vrije handel, bevordering
van de export en verlaging van
de begrotingstekorten door
middel van bezuinigingen op
subsidies en privatisering van
staatsondernemingen. De SAP
heeft in vele gevallen massaont
slag en intrekking van de subsi
dies op voedsel en sociale voor
zieningen tot gevolg.
Volgens een rapport van de We
reldbank hebben 75 landen de
structurele aanpassingen door
gevoerd. Sinds de invoering van
SAP's twaalf jaar geleden
heeft de Wereldbank leningen
verstrêkt met een totale waarde
van 41 miljard dollar. SAP-le-
ningen vertegenwoordigen 27
procent van het totaal aan le
ningen dat de Wereldbank heeft
verleend.
Bijna alle Latijnsamarikaanse
Het beleid van de Wereldbank en het IMF brengt nieuwe migratiestromen met zich mee. Zo ontstaan nieuwe
krottenwijken en wordt het milieu in het gebied extra zwaar belast. foto epa
landen hebben het beleid van
het IMF en de Wereldbank
overgenomen en structurele
aanpassingen doorgevoerd. De
totale schuld van Latijns-Ameri-
ka en het Caribisch gebied be
draagt 431 miljard dollar.
Rampzalig
De NGO's zullen deze week
trachten te komen tot een geza-
melijk beleid tegen het econo
mische aanpassingsbeleid van
het IMF en de Wereldbank. „Dit
forum is bedoeld ter versterking
van de groeiende kritiek tegen
de structurele aanpassingspoli
tiek die vele ontwikkelingslan
den wordt opgedrongen", zegt
Doug Hellinger van de Organi
satie voor Alternatieve Politiek
Development Gap), een van de
organisatoren van het forum.
„Ondanks de rampzalige gevol
gen worden de structurele aan
passingen nog steeds door de
donorlanden opgedrongen",
zegt Marijke Torfs van de
milieubeweging 'Vrienden van
de Aarde'.
Ook de Interamerikaanse Ont
wikkelingsbank (IDB) is onder
vuur gekomen. Verschillende
Latijnsamerikaanse NGO's heb
ben de IDB ervan beschuldigd
de lijn van het IMF en de We
reldbank te volgen zonder daar
bij te denken aan de sociaal-
economische gevolgen voor de
bevolking van Latijns-Amerika.
De Conferentie over Handel en
Ontwikkeling van de Verenigde
Naties (Unctad) maakt zich
eveneens grote zorgen over de
schuldencrisis. In een morgen
te publiceren rapport waar
schuwt Unctad voor de ernstige
gevolgen van de recessie in het
Noorden. De export vanuit de
Derde Wereld neemt snel af
vanwege de economische crisis
in de ontwikkelde landen, aldus
Unctad. „De jaren tachtig wer
den gekenmerkt door de schul
dencrisis in de Derde Wereld.
De jaren negentig zullen wor
den gekenmerkt door een
schuldencrisis in het Noorden",
aldus het verslag van de Unct
ad. Er moet worden gebroken
met het idee uit de jaren tachtig
dat een onafgebroken economi
sche groei in het Noorden de
schuldencrisis van de ontwikke
lingslanden zal oplossen, zo
meent de Unctad.
Volgens de Wereldbank en het
IMF vergroten de structurele
aanpassingen de doelmatigheid
van de economie. Maar vele
NGO's hebben hierover grote
twijfels. Ze zijn van mening dat
de SAP's geen rekening houden
met de allerarmsten en het
milieu in de ontwikkelingslan
den.
De afgelopen tien dagen heb
ben twee belangrijke milieuor
ganisaties rapporten gepubli
ceerd over de milieuschade die
de SAP's veroorzaken. Hét
World Resource Institute (WRI),
een denktank die samenwerkt
met de Wereldbank, heeft on
derzoek gedaan naar de gevol
gen voor het milieu van de
structurele aanpassingspolitiek
in de Filipijnen. Het onderzoek
toont aan dat de SAP grote mi
gratiestromen in gang heeft ge
zet. Miljoenen werkloze en ver
armde inwoners trekken weg
naar nieuwe streken op zoek
naar werk. Het milieu in deze
gebieden wordt ernstig aange
tast door de enorme bevol
kingsdruk.
Een onderzoek door het We-
reldnatuurfonds (WNF) komt
tot dezelfde conclusie. Het WNF
onderzocht de milieuschade ten
gevolge van de structurele aan
pasingen in Mexico, Ivoorkust
en Thailand. Het WNF conclu
deert dat de „economische
groei wordt gerealiseerd ten
koste van het milieu".
Eerder dit jaar hebben Develop
ment Gap en het Malaysische
Derde Wereld Netwerk een 'Ac
tiecentrum voor Structurele
Aanpassingen' (NGO-CASA) op
gericht. De organisatie zal zich
bezighouden met de gevolgen
van de structurele aanpassin
gen.
