Nieuwzeelanders
zoeken erkenning
Wandeling voert langs
moderne architectuur
De componist van de eeuwige stilte
John van Dreelen
(70) overleden
Cultuur&Kunst
'Frans Hals'
koopt voor
het eerst
een 'Hals'
VRIJDAG 11 SEPTEMBER 1992
23
Expositie van wereldtentoonstelling nu in Leiden
Het lijkt onvermijdelijk bij een landenpresentatie op de
wereldtentoonstelling van Sevilla: de culturele en regio
nale identiteit komt ter sprake. Diana Blok verzorgde in
Spanje een Nederlandse inzending en verbeeldt Neder
landers in een serie fotoportretten, waarin onder meer
een blanke boerin in Hollands kostuum naast een zwarte
boer op klompen optreden. Nieuw Zeeland greep de we
reldtentoonstelling aan om een uitgebreide delegatie van
kunstenaars naar Europa te sturen, die zich ook op het
begrip culturele identiteit stortten.
De tentoonstelling 'Distance
Looks Our Way', nu bij galerie
Stelling in Leiden te zien, is het
resultaat van een initiatief van
drie Nieuwzeelandse kunste
naars die werk van 10 landge
noten selecteerden voor een
tour door Europa. Zij kozen
werk van kunstenaars die ele
menten uit de westerse kunst
en cultuurgeschiedenis combi
neren met invloeden uit de ei
gen kunst- en cultuurgeschie
denis.
In de uitgebreide en tweetali
ge catalogus die de tentoonstel
ling begeleidt, wijden verschil
lende inleiders uit over de cul
turele identiteit van de Nieuw
zeelanders, over het decennia
lange isolement dat tot de jaren
zeventig voor kunstenaars een
metafoor werd voor een poëti
sche eenzaamheid en culturele
isolatie. Deze 'eilandmentaliteit'
eindigde echter mede dankzij
de toename van communicatie
mogelijkheden in de jaren zes
tig en hoewel in het buitenland
nog niet veel Nieuwzeelandse
kunstenaars bekend zijn, is er
van pure isolatie al lang geen
sprake meer.
De schrijvers zien het werk
van de kunstenaars van 'Distan
ce Looks Our Way' eerder als
'...kunst gemaakt door individu
ele kunstenaars, dan een ten
toonstelling van Nieuwzeeland
se kunst'.
Afstand
Bij betreding van galerie Stelling
overvalt de bezoeker een grote
hoeveelheid kunstwerken, die
weinig met elkaar gemeen lij
ken te hebben en op het eerste
gezicht ook geen associaties
met Nieuw-Zeeland oproepen.
Wanneer echter enkele bij de
opening aanwezige kunstenaars
desgevraagd op hun werk in
gaan, blijkt dat de afstand tus
sen hun geboorteland en Euro
pa juist een grote rol heeft ge
speeld.
Bij de Arte Povera-achtige
werken van Jacqueline Fraser is
het meest sprake van cultuur-
vermenging. want als enige
Maori vertegenwoordigd op de
ze tentoonstelling combineert
zij invloeden uit de Maori-cul-
tuur met hedendaagse materia
len en massaprodukten.
Gretchen Albrecht refereert in
haar ovale diepgekleurde schil
derijen aan zowel de Europese
schildertraditie van de Renais
sance als aan de geografische
ligging van Nieuw-Zeeland. De
jongste telg van de 10 kunste
naars, Michael Stevenson, grijpt
in een serie naturalistische
schilderijen terug naar een spe
cifiek Nieuwzeelands verleden:
het soldaten- en verenigingsle
ven. Hij maakt in zijn atelier in
stallaties, die hij later in sobere
kleuren op doek naschildert. De
rode klaproos, als symbool ter
herdenking van oorlogsslachtof
fers door iedereen gedragen
op Poppy'sday' komt ver
scheidene malen terug. Eliza
beth Thomson behandelt in
haar sculpturen de milieupro
blematiek. Zij maakt van brons,
dat bewerkt wordt met verschil
lende chemicaliën, insekten die
als een installatie op de muur
gepresenteerd worden.
Het Frans Halsmuseum in
Haarlem koopt voor de eer
ste keer in zijn bestaan een
schilderij Frans Hals. Tot nu
toe heeft het museum wer
ken van deze meester door
schenkingen verworven of in
bruikleen gekregen. Op vei
lingen brengt het werk van
de Haarlemse schilder mil
joenen op, bedragen die het
museum met zijn beperkte
aankoopbudget nooit kon
opbrengen. Toch acht het
museum nu de kans 'zeer
groot" om binnenkort een
heuse Hals aan te schaffen.
Het gaat om een klein por
tret op paneel, 27,5 bij 23
centimeter groot, dat Frans
Hals maakte van zijn stads
genoot en kunstenaar Frans
Post. Het stuk bevindt zich
nu in particuliere Ameri
kaanse handen en werd aan
geboden na bemiddeling
door de Amerikaanse Hals-
deskundige prof. Seymour
Slive, verantwoordelijk voor
de laatste twee grote over
zichtstentoonstellingen van
de schilder.
De eigenaresse biedt het
paneeltje voor „enkele ton
nen", met eerste recht van
koop, aan het museum aan.
Museumdirecteur Derk
Snoep spreekt van een bui
tenkans. Het aankoopbedrag
kan deels worden opge
bracht door het museum
zelf. De Vereniging Vrienden
van het Frans Halsmuseum
draagt 50 mille bij.
'Distance looks our way': voorgrond: Gavin Chilcott, wand: Tony Lane, achtergrond: Richard Reddaway. foto pr
Eigenlijk nemen alleen James
Ross en Richard Reddaway in
'Distance Looks Our Way' zo
veel afstand van hun directe
omgeving, dat er sprake is van
werk waarin een directe verwij
zing naar het land van herkomst
zich niet op de voorgrond
dringt. Ross maakt semi-ab-
stracte schilderijen die uit ver
schillende onderdelen zijn op
gebouwd. Als leidraad voor de
huidige serie gebruikte hij het
vertekend beeld van een sche
del uit een schilderij van Hol-
stein. Richard Reddaway is een
beeldhouwer, die voortdurend
experimenteert met materialen
en technieken. Hij is hier verte
genwoordigd met een fragmen
tarische foto-installatie op me
taal, die ondanks de tweedi
mensionaliteit een sculpturaal
karakter heeft en waaruit een
architectonische aanpak en in
vloed spreekt, die typerend is
voor zijn beelden.
Distance looks opr way: 10 ar
tists from New Zealand. Tot 11
oktober bij Stelling, Burgsteeg
14, Leiden. Openingstijden: do
t/m za 14-18 uur, zo 14-17 uur.
De acteur John van Dreelen is
naar eerst nu bekend is gewor
den op vrijdag 4 september
overleden in zijn woonplaats
Cap d'Agde aan de Franse kust.
Dat hebben familieleden in Den
Haag gisteren bevestigd. De
crematie heeft inmiddels in be
sloten kring plaatsgevonden. De
in Amsterdam geboren Van
Dreelen werd zeventig jaar.
John van Dreelen was inter
nationaal actief en bracht een
deel van zijn werkzame leven
door in Hollywood. Hij werd
geen echte ster, maar hij ver
diende zijn brood en meestal
ook rijkelijk beleg. Vooral voor
rollen van nazi's werd hij, dank
zij zijn accent, vaak gevraagd.
Volgens eigen zeggen had elke
studio op een bepaald moment
zelfs een Wehrmacht-uniform
in zijn maat hangen. Verder viel
hij op door zijn 'gentleman-
achtige' verschijning en char-
John van Dreelen heette in
werkelijkheid Jacques Theodore
van Drielen Gimberg. Hij was
de zoon van de illustere Haagse
acteur en regisseur Louis Gim
berg. Meteen na de middelbare
school kwam hij bij het Resi
dentie Tooneel, waar hij in 1941
debuteerde in De Gele Nachte
gaal. Acht jaar later nam hij min
of meer afscheid van het Neder
landse toneel, al zou hij nog re
gelmatig terugkomen voor
vooral televisie en film. Pas in
de jaren zestig werd hij in Ne
derland zelf bekend, door zijn
vertolking van Henri van der
Welcke in de tv-serie De Boeken
der Kleine Zielen naar Louis
Couperus, met naast zich Ellen
Vogel als Constance.
Van Dreelen vertrok in 1949
op uitnodiging van de toen al
wereldbefaamde Laurence Oli
vier naar Londen, waar hij mee
werkte aan hoorspelen en enga
gementen kreeg bij theaterge
zelschappen. In die jaren maak
te hij ook zijn filmdebuut. Hij
speelde onder andere in Monte
Carlo Baby en in enkele Duitse
films.
In 1957 maakte hij de over
stap naar de Verenigde Staten.
Daar werd hij gevraagd voor
films als Topaz (Hitchcock) en
voor televisierollen in series als
Charley's Angels, The Six Mil
lion Dollar Man en in de jaren
tachtig -als bisschop- in Dynas
ty. Voor zover bekend was zijn
laatste optreden aan het Neder
lands toneel in het seizoen
1972/73, als Henry Higgins in
de Forum-musical My Fair
Lady.
Later speelde hij nog de va-
der-figuur in de Nederlandse
speelfilm Zoeken naar Eileen. In
1975 had hij ook al in Rufus ge
speeld. Hij werkte in zijn laatste
jaren liever in Europa, hij vond
dat prettiger dan in Amerika.
Van Dreelen was tot zeer re
cent actief, onlangs werkte hij
nog in Duitsland. De acteur was
verschillende keren getrouwd,
laatstelijk met een jonge Filip
pijnse.
overhand in Leiden. Dit komt bijvoorbeeld tot
uitdrukking in de Petruskerk met omliggende wo
ningen aan de Lammenschansweg. Na de Twee
de Wereldoorlog werden vooral flatgebouwen uit
de grond gestampt. In de jaren zeventig en tach
tig lag de nadruk op kleinschalige binnenstads
projecten. Tijdens de wandeling, die wordt voor
afgegaan door een korte inleiding in het Waagge
bouw, zal blijken op welke wijze de verschillende
moderne architectuur allemaal vertegenwoordigd
is in Leiden. De wandeling wordt geleid door de
Leidse architect Wim Hofman en de kunsthistori
cus Onno Schilstra.
Het thema 'Beeldende Kunst en Architectuur'
zal ook de komende maanden centraal staan in
de programmering van de Waag. Op woensdag 21
oktober houdt de architect Koen van Velsen een
lezing over de manier waarop het publiek en de
politiek met bouwkunst omgaan. Die zouden
vooral belangstelling hebben voor het uiterlijk
van nieuwe gebouwen en niet voor de inhoud. De
lezing van Koen van Velsen vindt plaats op het
moment dat in de Waag een tentoonstelling te
zien is van ontwerpschetsen van collega-architect
Jo Coenen.
Francois Schuiten en Benoit Peeters, respectie
velijk tekenaar en scenarioschrijver van strips
waarin architectuur de hoofdrol speelt, exposeren
in de maand november in de Waag litho's en
zeefdrukken uit hun albumserie 'De Duistere Ste
den'. Op woensdag 25 november verzorgen zij
een avond die het midden houdt tussen een dia
voorstelling en een lezing over hun eigen werk.
Woensdag 16 december tenslotte staat een de
bat op het programma over het thema beeldende
kunst en architectuur. Gediscussieerd wordt over
de stelling dat kwaliteitsverbetering van de
nieuwbouw alleen kan worden gerealiseerd wan
neer beeldend kunstenaars worden betrokken bij
de totstandkoming.
De architectuurwandeling begint op zondag 13
september In de Waag, Aalmarkt 21, om 11.00
uur. Reserveringen: 071-140580, tussen 9.00 en
12.00 uur.
De Nationale Monumentendag, morgen, krijgt dit
jaar een staartje. De Waag, het Leids centrum
voor hedendaagse beeldende kunst en muziek,
heeft voor komende zondag een architectuur
wandeling uitgezet, waarbij de bouwkunst uit de
periode tussen 1900 en heden centraal staat.
Volgens de organisatoren zijn de eeuwenoude
gevel van het Leidse stadhuis, het Waaggebouw
en De Lakenhal genoegzaam bekend bij de Leide-
naars en al opgenomen in alle toeristische wan
delroutes die door de stad zijn uitgezet. Dat Lei
den naast deze monumenten uit de 16de, 17de
en 18de eeuw ook nog tal van 'jonge monumen
ten' uit onze eigen eeuw binnen de stadsgrenzen
heeft is veel minder bekend. De Waag wil nu eens
de aandacht van het publiek vestigen op deze
minder bekende, maar niet minder interressante
gebouwen.
In het begin van deze eeuw zijn in de Leidse
binnenstad enkele bouwwerken verrezen waaruit
de invloed blijkt van twee vernieuwende richtin
gen in de architectuur de zogeheten Amsterdam
se School en de Nieuwe Zakelijkheid. Met name
de Amsterdamse School is in Leiden royaal verte
genwoordigd, bijvoorbeeld in het brugwachters
huisje van de Grote Havenbrug, de tapijtwinkel
Koerdistan aan de Korevaarstraat, enkele villa's
aan de Rijnsburgerweg en het voormalige politie
bureau aan de Zonneveldstraat. Ook het gebouw
van het Leidsch Dagblad, ontworpen door de ar
chitect Dudok, heeft duidelijke verwantschap met
de Amsterdamse School.
De invloed van de Nieuwe Zakelijkheid valt te
herkennen in de kantoorgebouwen aan de Oos
terkerkstraat. behorend bij de Meelfabriek, en het
tegenwoordige NBBS-reisbureau aan de Bree-
straat. Een van de mooiste voorbeelden van deze
stijl was het Van Nelle-gebouw aan de Aalmarkt.
Dit gebouw werd enkele jaren terug met de grond
gelijk gemaakt.
Het brugwachtershuisje van de Grote Havenbrug (1920-1930), ontworpen door de toenmalige Dienst Ge- groriënSf bouwden de
meentewerken, waaraan de invloed van de Amsterdamse School valt af te lezen. foto mark lamers b
Exposities bij
instellingen
in de regio
Gouaches en aquarellen v
Heieen nagel zijn tot 22 okto
ber te zien in het Diacones-
senhuis, Houtlaan 5, Leiden.
Nagel schilderde tijdens rei-
door Afrika en Suriname
landschappen en portretten.
Eerder exposeerde zij onder
er in stedelijk museum
Lakenhal. De tentoonstelling
is dagelijks van acht tot acht
lur te bezichtigen.
Het Leids Fotocollectief
legde het leven van verstan
delijk gehandicapten in de
Hafalcker vast. Deze foto's
hagen te kijk in de biblio
theek van Noordwijkerhout.
Op maandagen, woensdagen
i vrijdagen van 14.00-17.00
i van 19.00 tot 21.00 i
donderdags en zaterdags van
10.00-12.30 uur.
Festivals rond John Cage in Groningen en Eindhoven
GRONINGEN/EINDHOVEN
Aan de meest essentiële muzi
kale discussie van de twintigste
eeuw zal met het overlijden van
John Milton Cage (79) op 12 au
gustus 1992 waarschijnlijk geen
einde zijn gekomen. Integen
deel zelfs: de komende weken
zullen de eigenzinnige, maar in
veel gevallen plausibele ideeën
van de Amerikaanse componist
tijdens de aan zijn werk gewijde
festivals in Groningen (tot 15
september) en Eindhoven (za
terdag 19 september) veel stof
tot napraten geven.
Algemeen wordt John Cage
beschouwd als één van de be
langrijkste muzikale vernieu
wers van deze eeuw. Cage was
bovendien onthutsend veelzij
dig behalve componist was hij
dichter, beeldend kunstenaar
en bovenal bedenker van nieu
we klankbronnen. Zo ontwierp
hij de 'prepared' piano, introdu
ceerde hij het toevalselement
en schreef hij 'muziek' waarin
de luisteraar gedwongen wordt
de geluiden van de omgeving
tot zich te nemen.
Intentie
Het Groningse festival 'But what
about the noise..., John Cage
1912-1992', een initiatief van de
Stichting Prime in samenwer
king met De Oosterpoort en het
plaatselijk conservatorium,
heeft aan elk van de zes dagen
een thema opgehangen. Inte
ressant aan het Groningse pro
gramma is het feit dat er een
flink aantal Nederlandse en
zelfs wereldpremières wordt ge
bracht. In de laatste categorie
vallen maar liefst twaalf werken
van vier jonge Nederlandse
componisten. De nieuwe stuk
ken zijn van Ron Ford, Andries
van Rossem, Henk van der
Meulen en Ivo van Emmerik,
die elk drie composities inbren
gen. Van John Cage zelf beleven
twee versies van de compositie
'Four' uit 1991 en 1992 hun Ne
derlandse première.
Aquarellen
Parallel aan het muzikale pro
gramma van 'But what about
the noise...' is in het Centrum
Beeldende Kunst in Groningen
een tentoonstelling te zien van
beeldend werk van Cage. Cen
traal daarin staan een aantal re
cente aquarellen, maar ook
toont deze eerste solo-expositie
van Cage in Nederland enkele
oudere litho's en etsen.
In het zojuist geopende Mu
ziekcentrum Frits Philips in
Eindhoven staat John Cage op
zaterdag 19 september centraal
in een twaalf uur durend pro
gramma. Dit 'Portret van John
Cage' is onderdeel van het
Eindhoven Festival dat ook el
ders in de stad culturele evene
menten oplevert. Van de com
ponist zullen ruim veertig wer
ken non-stop en vaak gelijktij
dig in verschillende ruimten
worden uitgevoerd. Andere fa
cetten van Cage komen aan bod
in onder meer een video-pro
gramma dat speciaal voor deze
dag werd samengesteld.
Uitvoerenden in Eindhoven
zijn onder anderen de zangeres
Lucia Meeuwsen, de celliste
Frances-Marie Uitti, The Barton
Worlcshop van trombonist Ja
mes Fulkerson, het Dufy Kwar
tet, de Nieuwe Slagwerkgroep
Amsterdam en de Studio voor
Electro-Instrumentale Muziek
(Steim). De Cage-dag wordt
vrijdag 18 september voorafge
gaan door een Amerikaans pro
gramma van het Aquarius En
semble onder leiding van Lues
Vis. Behalve van Cage wordt
dan ook muziek gespeeld van
Crumb en Feldman.
'But what about the noise...,
John Cage 1912-1972' 15 sep
tember op diverse lokaties in
Groningen. Inlichtingen: 050-
131044.
'Portret van John Cage' op 19
september in het Muziekcen
trum Frits Philips Eindhoven.
Inlichtingen: 040-463046.
Laat u morgen op de
Uitdag in de Pieterskerk
informeren over het nieuwe seizoen
bij de stand van de
LEIDSE
SCHOUWBURG
LEIDSE SCHOUWBURG LAKtheater
en kom naar de optredens:
WADAIKO ICHIRO
Japanse slagwerkgroep (12.45 uur)
LAKPRODUKTIE
operacollage (15.00 uur)
DANSGROEP REFLEX -(20.30 uur)
