Podium voor vier primeurs
Van tafeltje weerstandjes tot RAI vol super-elektronica
Firato 1992
Schotelantenne snel populair
Peperdure koptelefoon
voor de luister-yup'
Dubbeldekker van Armstrad
JVC ontbreekt op het appèl
VRIJDAG 11 SEPTEMBER 1992
Links de DCC-speler met digitale
compact cassette van Technics.
Boven de Foto-cd van Philips en
Kodak en rechts de Md-speler met
mini disc van Sony.
Op de Firato worden dit jaar vier belangrijke primeurs
gepresenteerd. De grote elektronica-concerns hebben
daarop hun hoop voor de toekomst gevestigd. De digitale
vindingen moeten de multinationals uit het diepe dal ha
len waarin ze het afgelopen jaar belandden.
vens worden op 8 smalle spo
ren, elk met een breedte van
185 micron (185 duizendste
millimeter) op een chroom
bandje vastgelegd. Een negende
spoor bevat alle controle-codes.
Philips, de uitvinder van DCC,
zegt dat zelfs wanneer een com
pleet spoor uitvalt de luisteraar
door een ultramoderne foutcor
rectie via een geheugenchip
niets merkt.
Tegelijk met het in de winkels
verschijnen van de eerste DCC-
decks (waarschijnlijk al volgen
de maand) komen er ook zo'n
500 voorbespeelde DCC-casset-
tes in de handel. Merendeels
bestaand repertoire variërend
van pop tot klassiek. Aanvanke
lijk was het de bedoeling DCC al
in april te introduceren maar er
deden zich wat kinderziekten
voor. Behalve Philips komen
ook Technics(prijs circa 1750
gulden), Grundig en Marantz
met DCC-spelers.
MINI DISC
De Japanse elektronicagigant
Sony brengt als grote concur
rent van DCC de zogenaamde
mini-disc (md) op de markt.
Het gaat hier om een klein for
maat cd (met een doorsnede
van 64 millimeter) in een plastic
De eerste is de digitale compact
cassette, afgekort DCC. Ruim 30
jaar geleden kwam de eerste
compact cassette op de markt
en die verdrong al snel de veel
grotere spoelen van de band- of
taperecorder. DCC borduurt
voort op het principe van de
kleine cassette met als belan-
rijkste verschil dat het geluid
niet analoog maar digitaal (in
nullen en enen) wordt opgesla
gen. Daarmee wordt een verbe
tering van de geluidskwaliteit
tot cd-niveau bereikt.
Het uiterlijk van de nieuwe
DCC-cassette verschilt niet zo
veel van het oudere zusje. Al
leen zit er nu een metalen
schuifje op dat je ook terugvindt
op de 3,5 inch pc-diskettes.
Daarmee worden de minuscule
spoeltjes beschermd en stofvrij
gehouden. Elk DCC-apparaat
heeft autoreverse zodat de cas
sette niet meer behoeft te wor
den omgedraaid. En ook oude
cassettes kunnen erop worden
afgespeeld zodat die niet in één
klap waardeloos geworden zijn.
DCC legt door een zeer snelle
microcomputer alle geluiden
vast die binnen het bereik van
het menselijk oor liggen. Al het
andere wordt als overtollige bal
last weggelaten. Hoorbare gege-
behuizing, waardoor het geheel
veel weg heeft van een 3,5 inch
pc-diskette. Op de md kan 74
minuten muziek worden gezet.
Het verschil met de grote cd is
echter dat er ook een uitvoering
is waarmee kan worden opge
nomen. Sony zegt dat de disc
voordelen heeft ten opzichte
van DCC omdat elk gewenst
nummer direct kan worden af
gespeeld. Bovendien zou de md
minder aan slijtage onderhevig
zijn dan een mini-tape. Daarte-
genoverstaat dat de maximale
speelduur van DCC langer is:
120 minuten. Evenals bij DCC
wordt ook bij de md alleen voor
de mens hoorbare informatie
Omdat de mini disc zich bij
uitstek leent voor draagbare ap
paraatjes bevat het een nieuwe
geheugen waardoor de speler
veel minder gevoelig is voor
schokken en stoten dan de hui
dige types Discman. De eerste
md-spelers liggen volgens Sony
voor Kerstmis in de winkel voor
een prijs van rond de 1050 gul
den. De apparaten zonder op
namefunctie kosten rond 750
gulden. En er komt zowel een
portable, als een auto-uitvoe
ring en een uitvoering in com
binatie met een tuner.
COMPACT DISC INTERACTIVE
Op de Firato wordt ook de com
pact disc interactive (cd-I) geïn
troduceerd. Was de normale zil
verkleurige cd alleen bedoeld
voor het afspelen van muziek,
het nieuwe goudkleurige schijf
je kan veel meer: beeld, geluid,
tekst en graphics, die in wille
keurige combinaties door elkaar
kunnen worden gebruikt. Op
één schijfje kunnen 7750 stil
staande beelden of 74 minuten
muziek, 16 uur gesproken tekst
of 590 miljoen lettertekens wor
den gezet.
Met joy-sticks kun je er aller
hande spelletjes mee doen.
Maar ook kun je met een muis
informatie opzoeken die ency
clopedisch is gerangschikt. Ver
der zijn er cd-I's met cursussen
en lessen.
Philips brengt de eerste cd-I-
speler deze maand op de markt
in Nederland, België en Frank
rijk voor 1699 gulden. Dat is een
stuk duurder dan in de VS waar
de cd-I al eerder werd geïntro
duceerd en waar de prijs on
langs is verlaagd tot ruim 1100
gulden.
De cd-I-schijfjes gaan in ons
land tussen de 50 en 150 gulden
kosten, afhankelijk van de in-
Hoewel de kabelnetten mini
maal zo'rr 15 verschillende tv-
zenders de huiskamer in slinge
ren en dit aantal met de intro-
duktie van de glasvezelkabel
nog zal groeien, is er een groei
end legertje audio- en vi-
deofreaks dat daaraan niet vol
doende heeft. Ze gaan ertoe
over een eigen schotelantenne
op het dak of aan de gevel te
monteren om zelf de keuze van
zenders die gebruik maken van
satellietverbindingen te kunnen
bepalen.
De schotels bieden ook uit
komst voor afgelegen woningen
die niet of slechts tegen hoge
kosten op een kabelnet kunnen
worden aangesloten. Ook is er
een zich snel uitbreidende
groep van boot-, caravan- en
kampeerautobezitters die tij
dens de vakantie of in een vrij
weekend toch de tv niet kan
missen.
Twee Astra-satellieten 36.000
kilometer boven de evenaar, be
dienen op het ogenblik 18 satel
lietzenders, waaronder RTL4,
Eurosport, CNN, Sportnet en
Filmnet. Ook worden ze ge
bruikt door vele radiozenders,
zoals de in ons land zeer popu
laire Sky radio. Inmiddels zijn er
plannen om een derde verbin
dingssatelliet te lanceren.
De commercie speelt handig
in op die groeiende behoefte en
op de Firato is dan ook een
handvol producenten en impor
teurs aanwezig van schotels en
apparatuur om het signaal
eventueel te decoderen.
Hertzinger brengt bijvoor
beeld een compleet systeem be
staande uit een schotel met een
diameter van 32 centimeter,
een convertor die de signalen
omzet en een ontvanger voor
het doorzenden van de signalen
naar de tv voor 1198 gulden. De
schotel heeft een zuignap-voet
en kan dus snel worden ge
plaatst op caravan of boot.
Concurrent Amstrad zegt dat
pas met een schotel van 60 cen
timeter of meer een goede ont
vangst kan worden gegaran
deerd. Op de Firato introdu
ceert Amstrad een drietal nieu
we schotels. De meest complete
is geheel draaibaar, beschikt
houd en de graad waarin het in
teractief is. Vein de meeste ligt
de prijs onder de 80 gulden. Er
wordt begonnen met zo'n 30 ti
tels en dat aantal moet rond
Kerstmis zijn gegroeid tot 50 a
70. Dan ook moet de cd-I in alle
andere Europese landen te
koop zijn.
FOTO COMPACT DISC
Ten slotte is er in de RAI nog de
primeur van de Foto cd, een
vinding die is ontwikkeld door
Kodak samen met Philips. Op
namen van een gewoon foto- of
diarolletje kunnen op een Foto-
cd worden gezet en vandaaruit
worden geprojecteerd op een
tv-scherm. Ook kunnen er met
printapparatuur afdrukken van
worden gemaakt. Een Foto-cd
kan in totaal 100 opnamen be
vatten, die er steeds wanneer
een rolletje vol is, bijgeplaatst
kunnen worden. Een index ver
gemakkelijkt het zoeken naar
een bepaalde foto.
De eenvoudigste daarvoor ge
schikte cd-speler gaat rond de
850 gulden kosten. Voor 150
gulden meer zitten er ook aller
lei trucjes op zoals bijvoorbeeld
het uitvergroten van foto's en
het bepalen van de projectie
volgorde. Nog twee snippen er
bij en je hebt een wisselaar voor
vijf schijfjes met in totaal 500
foto's. De Foto-cd zelf gaat on
geveer 50 gulden kosten en elke
foto die erop wordt gezet kost
één gulden.
Voor fanaten die aan één videorecorder niet genoeg hebben brengt
Amstrad een zogenaamde 'dubbeldekker'. E)e twee tape-ingangen
bevinden zich naast elkaar zodat het apparaat niet groter is dan
een standaardrecorder. Met het apparaat is het mogelijk twee uit
zendingen tegelijkertijd op te nemen. Bovendien is het kopiëren
van banden een stuk eenvoudiger. De recorder komt nog voor ok
tober op de markt en gaat 1299 gulden kosten.
Karaoke moet
rage worden
In Japan is het al jaren een
rage en dat moet het nu ook
hier worden: karaoke. Letter
lijk uit het Japans vertaald
'leeg orkest'. En daar gaat het
ook om. Het inzingen of
meespelen op voorbespeelde
banden en ae weergave met
speciale apparatuur werd en
kele jaren geleden al geïntro
duceerd maar van een echte
doorbraak was geen sprake.
Een nieuwe impuls is in
middels gegeven door de
TROS die Sjoukje Smit (Mag
gie McNeal) het land in
stuurde om eerzame burgers
uit te nodigen even een paar
minuten Madonna of Pa-
varotti te laten zijn.
Op de Firato brengt Yoko
vier apparaten voor de doe-
het-zelf-zanger(es). De meest
luxe is uitgerust met een
FM/MG-radio, dubbel cas
settedeck, microfoon, echo
regelaar en ingebouwde luid
spreker. Via een speciale
aansluiting is het zelfs moge
lijk eigen vokale of instru
mentale prestaties te mixen
met geluidsopnamen vanaf
de video. En dat alles in een
stemmig zwarte uitvoering of
in felle kleuren.
Technics bedient de ka-
raoke-fans met een sound
processor en een mini-hifi-
systeem met ingebouwde ka-
raoke-functie waarmee de
stem van de zanger(es) kan
worden weggefilterd om met
de microfoon de eigen er
voor in de plaats te zetten.
over 99 voorkeuze kanalen,
heeft ingebouwde decoders en
is voorzien van een infrarood-
afstandsbediening. Bij de tuner
hoort een schotel met een dia
meter van 80 centimeter. Eind
van deze maand komt deze set
op de markt voor iets onder de
3000 gulden.
Er ontbreekt dit jaar een aantal
bekende namen op het Firato-
appèl. B&O, beroemd om z'n
zeer geavanceerde vormgeving,
is absent evenals andere kwali
teitsmerken als Nakamichl,
NAD, Aiwa en Quad. Vooral in
de groep van tapeproducenten
is een aantal 'opvallend afwezi
gen'. Bijvoorbeeld BASF, maar
ook TDK en MaxwelL
Tot de grote namen die de
RAI dit jaar voor gezien houden
behoort ook JVC. Dit Japanse
concern met de Nederlandse
hoofdvestiging in Leiden, was in
1990 nog met een grote stand
vertegenwoordigd maar pro
beert ditmaal buiten de RAJ om
aandacht te krijgen voor nieuwe
produkten.
JVC zoekt het met de nieuwe
modellen vooral in steeds klei
nere afmetingen. Zo komen 'de
uitvinders' op de markt met een
compleet micro hifi-systeem
dat exclusief de luidsprekers,
nog geen 14 centimeter breed
en 25 centimeter hoog is. Daar
in is ondergebracht een cd-spe-
ler, een cassettedeck met dolby
en autoreverse, een equalizer en
een ingebouwde wekfunctie.
Dat alles op afstand te bedienen
en voor een adviesprijs even
onder de 1200 gulden.
Verder komt JVC de komende
maanden onder meer met een
zeer modeme en superlichte
hoofdtelefoon(prijs f 699.-), een
versterker met een vermogen
van 2 x 140 watt bij 4 Ohm
waarop 4 speakers kunnen wor
den aangesloten (prijs f 899.-),
en een compact gebouwde titel
generator die tussen elk merk
camera en recorder kan worden
geplaatst en vele mogelijkheden
biedt om tekst aan beelden toe
te voegen (f499.-).
De microset van JVC: steeds kleiner.
weergave) gedemonstreerd, de
latere kwaliteitsnorm Hifidelity,
kortweg hifi.
1953: Op de radiotoestellen
verschijnt naast de midden-,
lange- en kortegolf ook de FM-
band met een sterk verbeterde
geluidsweergave.
1954: Veel aandacht voor de
zelfbouw van apparatuur.
1955: De eerste Firato in de
oude RAI aan de Ferdinand Bol
straat bracht voor de eerste
maal luidsprekerboxen los van
de radio. Nog in mono, dat wel.
1956: Het eerste magnetody-
namische pickup-element
wordt gedemonstreerd en er is
de eerste radio met afstandbe
diening.
1957: De Japanse elektronica-
producenten zetten een be
scheiden stap op de Nederland
se markt: Sony komt met een
klein bandrecordertje. Ook is er
de eerste draagbare tv.
1958: Platenmaatschappij CBS
introduceert tot veler verrassing
de stereo-plaat op 33 1/3 toe-
1959/1960: Het eerste
schuchtere begin van de video
camera: een kleintje alleen be
stemd voor bewakings- en con
trolewerkzaamheden.
1961: De eerste Firato in het
nieuwe RAJ-gebouw aan het
Scheldeplein en voortaan om de
twee jaar. De automatisering
doet zijn intrede via de eerste
tiptoetsbedieningen.
1963: Het jaar van de eerste
stereo-FM-uitzendingen terwijl
Philips met het cassettebandje
komt.
1965: De platen wisselaar is
zeer in trek en de eerste voorbe
speelde muziekcassettes komen
in de handel.
1967: De officiële introductie
van de kleuren-tv op de 15de
Firato. De NTS richt een com
plete ktv-studio in en en ver
zorgt elke dag vijf shows. Japan
is in opmars.
1969: Het Dolby B ruisonder-
drukkingssysteem wordt gepre
senteerd. De Engelse vinding
wordt een absolute doorbraak
voor de cassetterecorder.
1971: De eerste videorecorders
met VCR-cassette zijn te koop.
Een band met de speelduur van
1 uur kost nog 100 gulden.
1974: Om in de pas te lopen
met de Duitse Funkaustellung
pas na 3 jaar een nieuwe Firato.
Quadrofonie, weergave via vier
kanalen Is het nieuwtje dat niet
echt aanslaat en hoewel het
beeldplaatsysteem is ontwik
keld blijft de presentatie ervan
achterwege.
1976: De afstandsbediening
raakt ingeburgerd en ook ko
men er snoerloze hoofdtele
foons. Een nieuw type cassette:
de elcaset en een lp ter grootte
van een single mislukken.
1978: Teletekst en de voorlo
per van Viditel vormen de novi
teiten en producenten voeren
een verwoede strijd om de klan
ten te winnen voor hun video
systeem: VHS, Betamax, VCR of
SuperVideo.
1980: Het is allemaal videore
corders wat de klok slaat en de
eerste video-camera's zijn er.
Het nieuwe technisch zeer
hoogstaande V2000-systeem
dat Philips een jaar eerder in
troduceerde moet het afleggen
tegen de gezamenlijke Japanse
concurrentie dat het VHS-sys-
teem hanteert. De audio-appa-
ratuur krijgt steeds kleinere uit
voeringen.
1982: De Firato staat volledig
in het teken van de compac-
disc die Philips samen met de
grote Japanse concurrent Sony
op de markt brengt. Het zilve
ren schijfje verdringt de oude
grammofoonplaat in record-
tempo. En de jeugd loopt te
hoop voor de spelletjescom
puter.
1984: Het grote nieuws is
de camcorder: een appa
raat dat zowel video-opna
men kan maken als weer
geven. En de stereo-tv is er.
1986: Het had de glorieuze in
tocht van de DAT-recorder (digi
tale audio tape, een cassette-re
corder met cd-kwaliteiten)
moeten worden maar de fabri
kanten hielden de apparaten in
de magazijnen uit vrees de
'gouden ca-kip' vroegtijdig te
slachten.
1988: Een eigen schotel om sa
telliet-tv te ontvangen, de cd-vt-
deo die niet echt doorbreekt.
Digitale tv in wording.
1990: In de RAI staan de eerste
breedbeeld-tv's. De verwach
ting wordt uitgesproken dat in
1995 HDTV een brede versprei
ding zal hebben gevonden. Tv's
met geluid van digitale kwaliteit
en een scherper beeld door een
verdubbeling van het aantal
beeldlijnen.
In 1950 werd in feestgebouw
Bellevue aan de Amsterdamse
Mamixstraat de allereerste Fira-
to-vaktentoonstelling gehou
den. De expositie bood toen de
aanblik van keurig op tafeltje
uitgestalde onderdelen voor ra
dio s zoals weerstandjes, trans
formatoren en elektronenbui
zen. Een zaaltje van niet meer
dan 500 vierkante meter.
Maandag begint in het Am
sterdamse RAI-complex ver
spreid over zo'n 45.000 vierkan
te meter de 27ste editie van de
ze grote elektronicabeurs. De
Firato weerspiegelde steeds
nieuwe ontwikkelingen op het
gebied van de consumenten
elektronica. 'Een spiegel van
boeiende audio-video-ontwik-
keling' noemde Wim van Bussel
het in zijn historische overzicht
ter gelegenheid van de 25ste Fi
rato in 1988. Aan die terugblik
ontlenen we de volgende hoog
tepunten uit de historie.
1951: De eerste tape- of wire-
recorders worden geïntrodu
ceerd. De laatste gebruikt een
rolletje staaldraad om de infor
matie op te slaan.
1952: Met kristalelementen
wordt de WW (werkelijkheids
Een schril contrast: het 'oude beestje' uit de jaren dertig temidden van de mini-audlo-systemen van de jaren
negentig. foto wim dijkman
Voor de audiofreaks die iets
heel exclusiefs in huis willen
hebben brengt hoofdtelefoon-
en microfoonproducent Sennh-
eiser 'Orpheus' op de markt.
Het is een zeer bijzondere set
van hoofdtelefoon en versterker
waarvan er slechts 300 met de
hand worden geproduceerd.
'Het beste en meest exclusieve
hoofdtelefoonsysteem ter we
reld', zegt Senheiser.
Het frame van de hoofdtele
foon is bijvoorbeeld van een
speciaal soort beukehout ge
maakt dat ook wordt gebruikt
vóór de fabricage van vliegtuig-
propellors. Het veroorzaakt vol
gens de producent geen enkele
klankkleuring. Voor het eerst is
een systeem gebruikt dat tot
dusver slechts werd toegepast
bij geavanceerde microfoons
voor professioneel studioge-
bruik.
Weer
eens iets
anders
dan oor
dopjes
van een
paar gul
den: de
Orpheus
van bij
na 24
mille.
De achterzijde van de oor
schelpen is open en voorzien
van chroomstalen fijnmazige
honingraatstructuur en de vorm
is precies afgestemd op dat van
het oor.
De versterker is ook opmerke
lijk in het chipstijdperk- Die is
nameliik voorzien van een
zestal buizen, waarmee het ui
terlijk iets weg heeft van een ra
dio-interieur uit vroeger tijden.
Met dit verschil dat de buizen
toen gemonteerd waren op een
stoffig aluminium chassis en nu
geplaatst zijn op hoogglanzend
gepolijst roestvrij staal.
De prijs is schrikt niet
inclusief btw 23.950 gulden.
Dus echt iets voor de luister-
yup. Sennheiser nodigt bezoe
kers van ile Firato uit om de ei
gen favoriete cd mee te nemen
en die eens via 'Orpheus' te be
luisteren.
