Le Pen 'redder' van het grote Frankrijk
Luchtmobiele brigade
is duur en overbodig
Feiten &Meningen
'Wat op de achterbank
van een auto kan,
kan ook in de ruimte'
TIJDELIJKE
TOILETTEN
Kwartje
ZATERDAG 5 SEPTEMBER 1992
2
'Consequenties van Maastricht zijn erger dan een verloren oorlog
MARCIA DUNN/AP
„Menselijke wezens zijn in staat
zich op ongelooflijke wijze aan
te passen. Als ze het op de ach
terbank van een auto kunnen
doen, kunnen ze het overal."
Dat zegt de Amerikaanse psy
chiater Patricia Santy, die ervan
overtuigd is dat mensen ooit
seks zullen hebben in de ruim
te. De ruimtevaartorganisatie
NASA verzekert echter dat het
nog lang niet zover is, ook al
wordt later deze maand het eer
ste echtpaar in een baan om de
aarde geschoten.
Mark Lee en jan Davis leerden
elkaar kennen tijdens hun op
leiding voor een ruimtereis met
de shuttle Endeavor. Zij werden
verliefd en trouwden. De NASA
stuurt normaal geen getrouwde
stellen de ruimte in, maar de
opleiding van Lee en Davis was
zo ver gevorderd dat een uit
zondering werd gemaakt.
Meteen werd gespeculeerd dat
Lee en Davis weieens betrokken
zouden kunnen zijn bij het on
derzoek naar voortplanting in
de ruimte, waarbij de mens tot
nu toe niet aan bod is gekomen.
Dat blijft voorlopig zo, Zegt de
NASA. Lee en Davis zullen trou
wens nauwelijks tijd voor elkaar
hebben als ze boven de aarde
zweven, want ze werken in ver
schillende diensten en hebben
in het ruimteveer niet veel pri
vacy, laat staan een plaats om
zich terug te trekken.
Santy, voormalig NASA-arts en
thans verbonden aan de univer
siteit van Texas, is zeer be
nieuwd hoe seks tussen mensen
in de ruimte er uit zal zien. Ook
Lynn Wiley, ontwikkelingsbiolo
ge en wetenschappelijk advi
seur van de NASA, zit met een
hoop vragen. „Kunnen mannen
goed sperma maken in de ruim
te en vrouwen goede eitjes, en
kan daaruit een baby groeien?
Als het tot een geboorte komt,
zijn de spieren van het kind dan
stevig genoeg om op aarde te
kunnen lopen?" Wiley zal nog
een tijdje op de antwoorden
moeten wachten. Het onder
zoek naar menselijke voortplan
ting in de ruimte lijkt vooral van
belang voor de lange termijn.
Het zal nog wel twintig jaar du
ren voordat de eerste mens of
het eerste echtpaar voet zet op
Mars. Tegen het einde van deze
eeuw hoopt de NASA een per
manent bemand ruimtestation
te hebben, dat kan worden ge
bruikt in het onderzoek naar de
menselijke voortplanting. Als
een astronaute in het station
zwanger raakt, kan zij met de
eerstvolgende vlucht naar de
aarde terugkeren. Op een lang
durige reis naar Mars is terug
keren niet zomaar mogelijk. De
volgende twintig jaar moeten
volgens Santy dan ook worden
gebruikt om uitgebreid onder
zoek te doen naar de lichamelij
ke en psychische aspecten van
seks in de ruimte.
Tot nu toe zijn alleen insekten
in de ruimte bevrucht en ver
menigvuldigd. Experimenten
met andere dieren mislukten.
Hoewel velen nieuwsgierig zijn
naar seks in de ruimte en de
ontwikkeling van een menselij
ke vrucht in een toestand van
gewichtloosheid, moeten de on
derzoekers een stapje verder
denken. Anti-conceptie wordt
zeker zo belangrijk in de reizen
naar Mars en de maankolonies,
zegt Wiley. Ruimtezwanger
schappen gaan immers ten kos
te van het werk.
geen riool
aansluiting
nodig
Bel voor
informatie.
ECO-TOILET
02510-15393
Voor het Front National van Jean-Marie le Pen
is het zo klaar als een klontje: als een meerder
heid van de Franse bevolking op 20 september
instemt met het verdrag van Maastricht, is het
einde nabij. Het einde van Frankrijk als grote,
toonaangevende natie. Het einde van 'de oud
ste natie ter wereld'. En uiteindelijk ook het ein
de van Europa als exponent van christelijke be
schaving.
LA TRIN1TE-SUR-MER HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Volgens de leider van de Franse ex
treemrechtse partij zijn de gevolgen
van het „vernederende verdrag van
Maastricht" voor Frankrijk „erger dan
die van een verloren oorlog".
Le Pen had vorige week dan ook geen
lange aanloop nodig om zijn aanhang
duidelijk te maken wat hij van het ver
drag van Maastricht denkt. Voor 2.000
aanhangers, dicht opeengepakt in een
feesttent op de kade van zijn Bretonse
geboortedorp La-Trinité-sur-Mer,
schetste hij een beeld van het Europa
van Maastricht dat menige toehoorder
haast deed rillen van schrik: het Euro
pa zonder grenzen wordt een Mekka
voor maffia en drugsbaronnen, terwijl
het tot een soort grote provincie gede
gradeerde Frankrijk zal worden over
spoeld door miljoenen immigranten.
Als we Le Pen mogen geloven, zitten in
Groot-Brittannië de pakweg drie mil
joen immigranten uit het Britse Geme
nebest te popelen om het Kanaal over
te steken. Zelfs onze eigen Molukkers
en Surinamers zouden liever nog van
daag dan morgen naar la douce France
vertrekken. Om over de honderddui
zenden Turken in de Bondsrepubliek
nog maar te zwijgen. Geen ander land
in Europa heeft immers zulke schitte
rende sociale voorzieningen als Frank
rijk.
Het Franse platteland, door Brussel
ontdaan van de laatste boeren, wordt
één grote vuilnisbelt. Brutale Spaanse
en Hollandse vissers stropen de Franse
kustwateren leeg, terwijl de Franse vis
sers door Brussel tot werkloosheid zijn
veroordeeld. En alsof het allemaal nog
niet erg genoeg is, moet de Franse be
lastingbetaler het overgrote deel van
het gelag betalen.
Frankrijk betaalt nu al een veel te groot
deel van de rekening. Per hoofd van de
bevolking pakweg vijfhonderd gulden
per jaar, zo rekent Le Pen zijn gehoor
uit de losse pols voor. En dat wordt
misschien wel het drievoudige, zo
waarschuwt de leider van het Front
National.
Schetsen en rekensommetjes die bij
een groot deel van de aanhang voort
durend 'ochs' en 'achs' uitlokken. Uit
roepen van verschrikking. Als ze het al
niet van plan waren, zijn ze er na een
ruim anderhalf uur durende donder
preek van de grote leider toch wel van
overtuigd dat ze op 20 september 'nee'
moeten zeggen tegen dat enge Europa.
Twee metershoge affiches voor de in
gang van de feesttent zetten de toon
van de campagne van het Front Natio
nal, die ook al veelzeggend Frontale-
ment non als motto heeft meegekre
gen. La France, nous, on l'aime, zo
luidt de tekst. „Frankrijk, wij houden er
van." De suggestie is volstrekt duide
lijk: het Front National is de enige par
tij die echt van Frankrijk houdt; de eni
ge partij die opkomt voor het vader
land, voor het behoud van veilige gren
zen en van de Franse soevereiniteit.
Voor het Front National is de campag
ne tegen 'Maastricht' een kans om ver
der door te dringen in het Franse poli
tieke landschap. Een gelegenheid die
Le Pen met beide handen aangrijpt. De
onbetwiste leider van de Franse neo
fascisten werpt zich op als enige echte
redder van de natie. Hij geeft zowel de
socialisten als de zogenaamd nette
rechtse oppositie de nodige vegen uit
de pan. Want Giscard en Chirac zijn,
als het er op aan komt, net zulke grote
landverraders als Mitterrand en Delors.
Ze zijn immers net als de socialisten
bereid mee te werken aan het opoffe
ren van Frankrijk, aan de 'nationale
zelfmoord' die de ondertekening van
het verdrag van Maastricht inhoudt.
Vrije verkiezingen
„Ga op 20 september massaal naar de
stembus en overtuig al uw kennissen
van de noodzaak nee te zeggen tegen
het federale Europa. U bent allen mis
sionarissen", zo draagt Le Pen de zaal
aan het einde van zijn betoog op. En
alsof het nog niet dramatisch genoeg
is, wijst Le Pen er nog eens op dat het
op 20 september misschien wel om
„de laatste vrije verkiezingen" in de ge
schiedenis van Frankrijk zou kunnen
gaan.
Na, opnieuw, een minutenlange ova
tie, stroomt de tent leeg. Honderden
missionarissen gaan op weg om het
woord van hun hogepriester te ver
spreiden. Al is de juiste geest blijkbaar
niet over iedereen heen gedaald. Een
jong stel dat tijdens de twee uur duren
de anti-Maastrichtshow niet één keer
heeft geklapt, gaat op 20 september
vóór de ratificatie van het verdrag van
Maastricht stemmen. „We wilden eerst
niet stemmen, maar na deze vertoning
zijn we bekeerd. We zijn niet enthou
siast over het Europa van Delors, maar
alles is beter dan het Frankrijk van Le
Pen", zegt de jongen.
Nederlandse interventietroepen zullen nooit in actie komen
STANDPLAATS AMSTERDAM
AMSTERDAM MAARTEN KUIPER
„De luchtmobiele brigade van
de Koninklijke Landmacht, de
tijd van je leven." Vol trots no
digt de landmacht potentiële
kandidaten uit voor haar nieu
we paradepaardje. Vooralsnog
is de brigade echter niet meer
dan een spectaculair televi
siespotje. Vlotte commando's
springen uit blinkende helikop
ters en stellen een anonieme
stuwdam veilig. De toestellen
zijn bereidwillig en niet geheel
onbaatzuchtig door een Franse
fabrikant ter beschikking ge
steld.
Dit najaar moet de brigade (en
haar toekomstige operatiege
bied) wat meer vorm krijgen als
boegbeeld van een afgeslankte
krijgsmacht. Minister Ter Beek
van defensie moet dan in de
Prioriteitennota de toekomst
van de Nederlandse strijdkrach
ten uitstippelen.
De verwachting is dat de krijgs
macht, in de Defensienota van
maart 1991 al flink beknot, in de
nieuwe nota nog wat meer
moet inleveren. Het 'Rode Ge
vaar' lijkt definitief te hebben
plaatsgemaakt voor een diffuse
re dreiging, die overal en onver
wachts kan opduiken. De rege
ring leek dan ook aan te sturen
op een kleinere maar mobielere
krijgsmacht, die met een licht
dalende begroting toe kan.
Ter Beek en zijn collega Van
den Broek van buitenlandse za
ken hadden nog wel enige be
zwaren. Maar tegen een collec
tief van 'zuinige' ministers, on
der aanvoering van Kok (finan
ciën), konden zij weinig inbren
gen. Totdat vorige week ineens
hele andere geluiden waren te
horen. Minister Pronk van ont
wikkelingssamenwerking tot
nu toe sterk gekant tegen hoge
defensieuitgaven pleitte voor
verhoging van de defensiebe
groting. Het extra geld zou
moeten worden gebruikt voor
het Nederlandse aandeel in een
nog op te richten permanente
interventiemacht van de Vere
nigde Naties (VN). Voor de mi
nister van ontwikkelingssamen
werking in zoverre interessant
dat zo'n interventiemacht in
bijvoorbeeld het hongerende
Somalia voedseltransporten te
gen gewapende roversbendes
zou kunnen beschermen. Pronk
kreeg enkele dagen later steun
van premier Lubbers. Mocht
het kabinet besluiten deze lijn
te volgen dan zou Nederland
binnen de NAVO de eerste zijn
die de conclusie trekt dat de dif
fusere veiligheidssituatie méér
geld gaat kosten. Het is de vraag
of die conclusie terecht is.
Dure spullen
Natuurlijk, het ombouwen van
de krijgsmacht naar een mobiel,
flexibel en professioneel appa
raat is niet goedkoop. Op het
verlanglijstje staan dure spullen:
luchtmobiele brigade (zes mil
jard gulden), tankvliegtuigen
(350 miljoen), transportvliegtui
gen en het transportschip voor
de mariniers (beide enkele hon
derden miljoenen). Ook de om
schakeling naar een volledig be
roepslegereen voorwaarde
voor een snelle en flexibele in
zet kost meer geld.
Bovendien zijn (grootschalige)
operaties in het buitenland rela
tief duur, zoals de Britten in
middels ondervinden. Als Lon
den 1.800 manschappen naar
Bosnië stuurt, hetgeen de be
doeling is, dan ontstaat een gat
op de defensiebegroting.
Ook de plannen van Ter Beek
voorzien in zo'n dure buiten
landse inzet. In een toespraak
begin dit jaar benadrukte de
minister de „noodzaak te kun
nen optreden in crises buiten
het verdragsgebied van de
NAVO". Nederland moet snel
kunnen uitrukken om samen
met zijn bondgenoten waar dan
ook in de wereld branden te
blussen. Maar zal de vrijwillige
brandweer ooit in actie komen?
Stratego
Het antwoord op die brandende
vraag ligt in het voormalige Joe
goslavië. Ruim een jaar duurt de
strijd daar nu. En al die tijd
loopt het Westen achter de fei
ten aan. De roep om ingrijpen
klinkt al maanden, maar na
tientallen verkenningsmissies
komt men op de burelen van
NAVO, VN, Westeuropese Unie
(WEU), F.G en de Nederlandse
ministeries nog steeds niet ver
der dan het spelen van Risk of
Stratego op hoog niveau. Papie
ren veldslagen worden uitge
vochten, maar de kazernes blij
ven gesloten. Voor uitgaand
verkeer althans.
En dat terwijl er geen beter
voorbeeld te bedenken is voor
de inzet van interventietroepen.
De gebruikelijke excuses om
niet te gaan zijn er niet: Bosnië
is niet ver van ons bed, Bosnië
is geen interne aangelegenheid
(er zijn drie onafhankelijke sta
ten bij betrokken), Bosnië gaat
niet vanzelf over, in Bosnië is
het niet te laat om in te grijpen.
Toegegeven, Bosnië is een wes
pennest, een troebele vuile oor
log. Zelfs de Verenigde Staten,
Groot-Brittannië en Frankrijk,
traditioneel geneigd naar de
wapens te grijpen, zijn beducht
voor dit potentiële guerrilla
moeras. Maar in de toekomst
zal het weinig anders zijn. Zo
'helder' als de Iraakse inval in
Kuwayt zijn conflicten maar zel
den. De oorlogen van de toe
komst, de brandhaarden die
schreeuwen om te worden ge
blust, zullen eerder verder weg,
onduidelijker, onbehaaglijker,
onzichtbaarder zijn. De bereid
heid om Nederlands bloed te la
ten vloeien navenant kleiner.
Zandgronden
Het ziet er dan ook niet naar uit
dat de nieuwe interventiemacht
veel meer van de wereld zal zien
dan de zandgronden van de
Ginkelse heide en de kades van
Den Helder. Natuurlijk zullen
Nederlandse troepen in het bui
tenland worden ingezet. Waar
schijnlijk zelfs in grotere getale
dan nu. Maar het zal daarbij
vooral gaan om wapen- en be
standsinspecties, de aanleg van
verbindingen, embargocontro
le, mijnenveegoperaties, voed
seldistributie of vluchtelingen
hulp.
Daar zijn geen dure wapens en
tot de tanden toe bewapende
militairen voor nodig. Het
transport van de manschappen
hoeft niet per militair transport
vliegtuig, maar kap per charter.
Voor voedseldistributie (of de
escortering van voedselkon
vooien, zo men wil) zijn enkele
pantserwagens nuttiger dan een
zwaarbewapende luchtmobiele
brigade. Controle van bestan-
Nederlandse militairen kijken naar een landende Duitse transporthelikopter. De Koninklijke Landmacht heeft
voor de nog op te richten luchtmobiele brigade vergelijkbare helikopti
den of embargo's kan zonder
wendbare gevechtshelikopters
of diepduikende onderzeeërs.
Voor luchtverdediging in den
vreemde, zo die al nodig is, vol
staan van de schouder af te vu
ren Stingers en kunnen de Pa
triots worden thuisgelaten.
Het opzetten van een eigen Ne
derlandse interventiecapaciteit
is duur, de inzet twijfelachtig.
Den Haag doet er beter aan het
Voor een riks naar de bios. Het
plan werd opgepikt in waar
anders Amerika door bio
scoopmagnaat Cannon. In een
doorlopende voorstelling van
twaalf uur draait vanaf 17 sep
tember een jaar oude speel
film in de Amsterdamse Cine
ac aan de Reguliersbreestraat.
Zo'n plan bezorgt me acuut
nostalgische herinneringen.
De Cineac. Voor mij synoniem
met de jaren vijftig, lange zon
dagen, regen, lange rijen, pa
tat, een ijsje, Polygoon, Walt
Disney en een bontjas. De Ci
neac, als kind was dat voor mij
hèt uitje. En dan het liefst sa
men met mijn grootouders.
Als enig kleinkind wist ik al bij
voorbaat dat er behalve genie
ten van zwart-wit films nog
meer te beleven viel.'
Bij het ronde, glazen kas
sahokje aan de Reguliersbree
straat stond gegarandeerd een
rij. Die liep door de Reguliers-
steeg tot om de hoek van de
Amstel. Een paar honderd me
ter lang, minstens. Netjes sloot
je achter de file, die om de
paar minuten een paar stap
pen naar voren schoof. Je wist,
voor de Cineac moest je eerst
geduld oefenen. Veel geduld,
maar die werd beloond.
Het eerste spannende mo
ment begon als eenmaal de
steeg was bereikt. Halverwege
bevond zich een patatzaakje,
toen nog een van de weinige
in Amsterdam. Kunst was het
de zaak goed aan te pakken.
Bij regen een fluitje van een
cent: gewoon zielig kou-kleu
men. Gegarandeerd dat oma
uit haar portemonnaie een
kwartje trok voor zo'n grote
puntzak. Bij mooier weer was
het een kwestie van doorzich
tige smoezen („mmm, wat
ruikt het hier lekker, hè?").
Na een uur langzaam voort-
schuifelen raakte het einddoel
in zicht: de glazen kassa. Nog
levendig herinner ik me die
ene keer met die darhe in een
bruine bontjas. Kwam aanlo
pen en durfde het aan zich
voor in de rij te dringen. Ze
had duidelijk buiten mijn
grootvader gerekend en zijn
wat opvliegende aard en uitge
sproken gevoel voor recht
vaardigheid. Zonder manke
ren greep hij haar in de bruine
pels en deelde luid scheldend
een paar ferme tikken uit.
De dame op haar beurt bleek
evenmin dame als mijn opa
heer. Een stortvloed van ver
vloekingen en enge ziekten
kwam over hem heen. Affijn,
het ontaardde in een vecht
partij, waarmee de hele rij zich
bemoeide. Door de grond gin
gen m'n oma en ik. Ja, voor de
Cineac moest je iets over heb
ben.
Zodra in de bioscoop een paar
plaatsen vrij kwamen, mocht
de volgende erin. Voor de prijs
van een kwartje de verduister
de hemel in. Meestal was dat
midden in een film, maar dat
gaf niet. Het kwartje gaf im
mers recht op een vol uur ge
nieten plüs het opnieuw uit
zien van de film die draaide op
het momënt van binnen
komst.
Favoriet waren uiteraard
Chaplin, de 'Dikke en de Dun
ne' en de tekenfilms van Walt
Disney. Met het nodige ontzag
bekeek je het Polygoon jour
naal. Het specifieke stemge
luid van Philip Bloemendaal,
die op blijmoedige toon ont
roerende beelden van de vier
prinsesjes begeleidde. Nooit
vergeet ik 'De wonderen van
de woestijn'. Het absolute
wonder van kleurenfilmtruca
ge. Binnen enkele seconden
ontvouwden piepkleine
bloemknoppen zich tot een
ontloken kelk. In een minuut
werden decennia overbrugd
door de groei van cactussen-
plantjes tot bomen.
Na een uur en nog wat brak
een spannend moment aan.
De sport was op zijn minst
nóg een uur uit te zitten. Met
de blik half gericht op het film
doek, halfop de ouvreuse pro
beren aan de aandacht te ont
snappen. Onverbiddelijk
kwam het moment dat de
lichtbundel van haar zaklan
taarn op jou werd gericht.
Wegwezen, buiten staat nog
een lange rij te wachten. Als
opwindende troostprijs volgde
soms de naast Cineac gezetel
de Italiaanse ijssalon van
Gamba.
In 1968 was de laatste doorlo
pende voorstelling. Toen gin
gen ik en velen met mij al lang
niet meer een 'Cineacje pik
ken'. De bioscoop, een fraaie
schepping van de architect J.
Duijker, werd voorbehouden
aan nog slechtere B-films.
Mensen zag je er al lang niet
meer wachten bij het kas
sahokje. Misschien ga ik voor
die riks toch weer eens een
kijkje nemen.
THEA VAN BEEK
