Milosevic sterk in machtsstrijd
'We hebben een geschifte als president'
Feiten &Meningen
Strijdvaardigheid centraal in
Somalisch SOS-Kinderdorp
WOENSDAG 2 SEPTEMBER 1992
Panic neemt taak als vredesstichter te serieus
Milan Panic vecht voor
zijn politieke bestaan. De
enkele weken geleden als
premier van rest-Joego
slavië binnengehaalde
Amerikaanse zakenman
van Servische afkomst
valt niet langer in de
smaak bij zijn mentor,
Slobodan Milosevic. Panié
neemt zijn taak als vre
desstichter te serieus. Hij
brengt de Servische en
Joegoslavische krijgsheren
daarmee in verlegenheid
en moet daarom verdwij
nen. Panié is echter klaar
voor de strijd. „Als hij mij
voor de voeten loopt dan
zij God hem genadig!".
Die opmerking ontlokte
bij Milosevic slechts een
glimlach. Panié zou nog
wel merken wie werkelijk
de touwtjes in handen
heeft
BELGRADO STOJAN CEROVIC
De hoofdrolspelers uit het voormalige
Joegoslavië waren vorige week met uit
eenlopende strategieën naar de vredes
conferentie in Londen gekomen. Milan
Panié, de premier van het nieuwe, niet-
erkende Joegoslavië, was niet gekomen
om te onderhandelen, maar om bijna
alle voorwaarden die gesteld zouden
worden te accepteren. Hij realiseerde
zich dat het belangrijkste is dat de sanc
ties tegen Joegoslavië '{Servië en Monte
negro) worden opgeheven en dat het
land wordt opgenomen in de internatio
nale gemeenschap.
Slobodan Milosevic wist dat hij een
stortvloed van beschuldigingen over
zich heen zou krijgen. Hij was vooral ge
komen met de bedoeling overeind te
blijven, in de hoop dat het in Londen bij
woorden zou blijven. Milosevic maakt
zich op korte termijn minder zorgen
over de sancties; zijn politieke obsessie
is het realiseren van Groot-Servië. Dat
doel had hij zich met de oorlog gesteld,
en hij is bereid daarvoor elke prijs te be
talen.
Teruggeven
Milosevic weet dat de oorlog, en de 'et
nische zuivering' in het bijzonder, in
Bosnië een nieuwe realiteit hebben ge
schapen die de wereld misschien niet
zal erkennen, maar ook niet ongedaan
kan maken. De Serviërs hebben in Bos
nië al meer gebied in handen dan ze no
dig hebben, en hun leider Radovan Ka
radzic kan zonder problemen 20 pro
cent daarvan aan de moslims terugge
ven, omdat hij weet dat hij op termijn
de mogelijkheid heeft om zich bij Servië
aan te sluiten.
De president van rest-Joegoslavië, de
president Milosevic (rechts op de foto) had pre
Panic begint voor Milosevic nu behoorlijk irritant te worden.
Panic (links op de foto) aangesteld c
schrijver Dobrica Cosié, bevindt zich er
gens tussen Panié en Milosevic. Hij is
één van de belangrijkste ideologen van
het concept van een Groot-Servië, en
hecht derhalve veel waarde aan het in
standhouden van de erfenis van Milose
vic. Hij is zich echter ook bewust van de
slechte reputatie van de president.
Milosevic heeft veel bereikt, maar nu
belemmert hij verdere vooruitgang.
Daarom heeft Cosié voor Panic gekozen,
en is hij bereid tot allerlei concessies,
behalve als die een verdere territoriale
expansie van Servië zouden belemme
ren. Panic was bereid om Bosnië binnen
de huidige grenzen te erkennen, Cosic
was dat, veelzeggend genoeg, niet.
Opluchting
Iedereen is met duidelijke opluchting
uit Londen teruggekeerd, en Milosevic is
zeer tevreden. Hij is gerustgesteld dat er
geen militaire interventie door de Vere
nigde Naties komt, ondanks het bestaan
van een VN-resolutie die een interventie
mogelijk zou maken; niemand is echter
in staat of bereid om Bosnië in zijn oor
spronkelijke toestand terug te brengen.
De internationale gemeenschap heeft
met haar lakse houding een onomkeer
bare situatie geschapen, en Milosevic
heeft er terecht op gerekend dat velen,
met cynisch realiteitszin, bereid zijn ie
dere vrede te accepteren. Vrede, ook al
is die moreel onaanvaardbaar, heeft de
voorkeur, ook al zijn de grootste slacht
offers de moslims, die het minst schul
dig zijn. Ook al zou het een uiterst broze
vrede zijn, en ook al zou die een uiterst
gevaarlijk precedent scheppen die nieu
we Milosevics in Oost-Europa en de rest
van de wereld alleen maar kan aanmoe
digen.
In die zin heeft Milosevic gewonnen, en
hij is bereid geweest daarvoor een enor
me prijs te betalen, een prijs die de be
schaafde wereld te hoog vindt, namelijk
internationaal isolement en wurgende
sancties. Milan Panic is vooral uit de
Verenigde Staten gehaald om te probe
ren die sancties weer opgeheven te krij
gen, maar hij weet dat hij daarvoor eerst
van Milosevic af moet. Het valt echter
nog te bezien of de Conferentie van
Londen Panic' positie heeft versterkt.
Uitdager
In dit tot voor kort sluimerende conflict
is de lange tijd niet voor vol aangeziene
Panic de zelfbewuste uitdager, en houdt
Milosevic zich op de vlakte. Panic heeft
echter in Londen een zeer stoutmoedige
zet gedaan, door Mihalj Kertes, het
hoofd van de geheime politie te ont
slaan.
Kertes, een trouwe volgeling van Milose
vic, was er verantwoordelijk voor dat er
aan burgers wapens werden uitgedeeld,
dat de Servische eenheden in Bosnië
werden georganiseerd, en dat in een
aantal dorpen in Servië de niet-Servi-
sche bevolking in een 'etnische zuive
ring' werd verjaagd. Met het ontslag van
Kertes is derhalve een belangrijke steun
pilaar van Milosevic verdwenen.
Als alles goed was gegaan, was de Con
ferentie van Londen een nederlaag voor
Milosevic geworden, en een overwin
ning voor Panié, wiens standpunten uit
eindelijk meer overeenstemmen met die
van de rest van de wereld. Zo heeft het
echter niet uitgepakt. Wat Milosevic
misschien op papier heeft verloren,
heeft hij op het slagveld gewonnen. Hij
zou Panié er zelfs van kunnen beschul
digen dat hij zijn werk niet goed heeft
gedaan, omdat de sancties immers niet
t imago v
zijn opgeheven maar verscherpt.
Reputatie
Het vertrek van Milosevic is misschien
nodig geworden, maar is geen afdoende
reden voor opheffing van de sancties.
President Cosié leunt nu nog op Milose
vic' invloed en reputatie; hij is duidelijk
van plan om de Servische president ge
leidelijk en zo onopvallend mogelijk op
een zijspoor te manoeuvreren, en hem
over te halen de eer aan zichzelf te hou
den, en mogelijk ergens ambassadeur te
worden. Dat wil zeggen, ambassadeur in
een land dat bereid is een man met het
verleden van een oorlogsmisdadiger te
accepteren.
Dit is echter een uiterst delicate opera
tie, die gelijk staat met het onschadelijk
maken van een bom. Milosevic kan van
een dergelijk plan onmogelijk gechar
meerd zijn; zelf is hij in elk geval van
mening dat hij voorlopig nog genoeg
ruimte heeft om zijn positie te handha
ven.
Bij een dergelijke krachtmeting is het
tenslotte erg belangrijk of het leger posi
tie kiest, verdeeld raakt of neutraal blijft.
Maar afgezien van het leger zijn er in
Servië veel te veel wapens, die in han
den zijn van allerlei groepen waarvan er
vele verbonden zijn met de politie. In
dat verband is het ontslag van het hoofd
van de geheime politie van groot be
lang, en een teken dat de machtsstrijd
misschien zonder geweld kan worden
beslist.
Stojan Cerovic is columnist bij het on
afhankelijke tijdschrift Vreme, dat ver
schijnt in Belgrado; hij is tevens voor
zitter van het Anti-Oorlogscentrum.
Brazilië twijfelt aan geestelijke gezondheid Collor
Parlementsvoorzitter Ibsen Plnheiro (met microfoon) spreekt de menigte toe nadat hij een officieel verzoek had
ontvangen om president Collor af te zetten. Het verzoek was afkomstig van de Braziliaanse Orde van Advocaten
en de Persassodatle. foro» reuter •oreoo newton
RIO DE JANEIRO KEN SILVERSTEIN
AP
De Braziliaanse president
Fernando Collor de Mello
heeft de politieke tegenaanval
ingezet tegen de beschuldi
gingen van corruptie en pro
beert de Brazilianen ervan te
overtuigen dat hij de touwtjes
nog volledig in handen heeft.
Maar met elk hernieuwd
openbaar optreden van de
president twijfelen zijn kritici
er steeds meer aan of Collor
ze nog allemaal op een rijtje
heeft.
Volgens Luis Alberto Py, voor
zitter van de Psychiatrische
Associatie, lijdt Collor aan „de
ziekteverschijnselen van de
machthebbers". De president
heeft grote moeite naar de
mening van anderen te luiste
ren en is overtuigd van zijn
gelijk.
Er is geen medisch profiel
over Collor beschikbaar en
het blijft moeilijk aan te geven
hoe serieus de opmerkingen
over de geestelijke gezond
heid van de president moet
worden genomen. Maar de
kritiek groeit met elk vreemd
optreden van Collor, zoals
zijn terugtreden uit het open
bare leven en het raadplegen
van deskundigen in de leer
van de getalssymboliek en
spiritualisten.
De twijfels rond zijn geestelij
ke stabiliteit werden zondag
nog eens aangewakkerd na de
toespraak van Collor op de
nationale televisie. Daarin
ontkende hij alle beschuldi
gingen en legde hij de groei
ende publieke druk om zijn
ontslag in te dienen naast
zich neer.
„Iemand moet die man even
aan zijn jasje trekken. Het
moge duidelijk zijn dat we
een geschifte als president
hebben geïnstalleerd", aldus
de vooraanstaande politico
loog Rene Dreifuss. Hij vreest
zelfs dat de houding van Col
lor de militairen er toe kan
aanzetten hem uit het presi
dentiële paleis te verjagen.
Sinds het corruptieschandaal
in mei losbrak heeft Collor
zich in een kleine kring van
mensen teruggetrokken, leest
hij geen kranten meer en
heeft hij slechts contact met
enkele trouwe medewerkers.
Hij geeft de schuld van zijn
politieke problemen aan een
mysterieus „coupsyndicaat",
geleid door zijn tegenstan
ders. Gemakshalve vergeet hij
dat het zijn broer Pedro Col
lor was die in eerste instantie
met de beschuldigingen naar
buiten kwam.
Collor, altijd al een bijgelovige
man geweest, zou tevens de
raad hebben ingeroepen van
deskundigen in de leer der
getalssymboliek, helderzien
den en hoge priesters van een
op Afrikaanse leest geschoei
de voodoo-religie. Op diverse
cartoons wordt Collor afge
beeld te midden van bloedige
koppen van kippen, kaarsen,
fruit en andere offerandes aan
voodoo-goden.
In een column in de krant
Folha de Sao Paulo schreef
zakenman Ricardo Semler het
afgelopen weekeinde dat hij
ervan overtuigd is dat er iets
„ernstigs" aan de hand is met
de geestelijke gezondheid van
de president. „Of dit nieuw is
of niet weet ik niet, maar het
is het duidelijk dat hij met
grote voorzichtigheid moet
worden behandeld. Hij leeft
niet in de realiteit en nie
mand kan voorspellen tot wat
hij in staat is."
FOTO'REUTER
Uitgehongerde Somaliërs In de rij bij een voedseldlstributiepunt van het Rode Kruis.
'Iedere dag staan er weer honderden anderen op de stoep'
MUQDISHO FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
'Het Zwitserland van Somalia', zo noemt de di
recteur zijn eigen instituut. Het SOS-Kinderdorp
aan de rand van het noordwestelijk deel van de
Somalische hoofdstad Muqdisho heeft inder
daad iets weg van een oase in een woestijn van
oorlog en vernietiging.
Een tuin met palmbomen, groener dan groen
gras, keurige wandelpaden en gehuld in een se
rene rust. We staan binnen de muren van Muq-
disho's SOS-Kinderdorp, één van de vele gelijk
soortige dorpen die overal in de wereld zijn op
gezet om voor jonge weeskinderen te zorgen. De
rust die het dorp uitstraalt, wil overigens niet
zeggen dat het nu 18 maanden durende oorlogs
geweld aan het dorp voorbij is gegaan.
„In de periode november '91 tot maart '92, toen
Aideed en Ali Mahdi tegen elkaar vochten, zijn
hier 37 granaten ingeslagen", zegt zuster Maria-
Antoinette, hoofd van de in 1989 aan de over
kant van de straat gebouwde kliniek. „Maar we
hebben het overleefd."
Strydvaardig
Deze opmerkelijke vrouw behoort tot de Itali
aanse Consolata-Orde, woont en werkt al 16 jaar
in Muqdisho en is ondanks alle ellende optimis
tisch en strijdvaardig gebleven. Ze kwam naar
het SOS-Kinderdorp begin 1991 toen Siad Barre
ten val werd gebracht door het Verenigd Soma
lisch Congres (USC) en Italië, evenals de meeste
andere landen, al haar burgers uit Somalia eva
cueerde. Zuster Maria bleef en werd van het Ber-
nadir-ziekenhuis, waar ze al die tijd als verpleeg
ster had gewerkt, overgeplaatst naar de SOS-kli-
niek.
„Dat was een zeer tragische tijd", memoreert ze.
„We waren het enige ziekenhuis dat na de val
van Barre bleef draaien. Uit de hele stad kwa
men de mensen hier naartoe gestroomd. In de
klaslokalen lagen meer dan 450 zwaargewonde
mensen."
In november braken opnieuw gevechten uit in
Muqdisho, nu tussen de twee rivaliserende groe
pen binnen het USC, onder leiding van generaal
Aideed en intermim-president Ali Mahdi en we
derom stroomden de slachtoffers binnen.Alle
vloeren van zowel de zalen als de veranda's la
gen bezaaid met gewonden."
15 dagen
En nu is het de alles vernietigende hongersnood
die Somaliërs van heinde en verre naar de SOS-
kliniek in Muqdisho drijft. Zij krijgen hier voor
15 dagen voedsel. Baby's en jonge kinderen die
sterk ondervoed en ziek zijn, worden opgeno
men. Opnieuw doen de klaslokalen dienst als
ziekenzalen. Een tekort aan bedden noopt de
verpleegsters ook tafels en stoelen te gebruiken
voor de behandeling van de uitgemergelde ba
by's.
In de eerste zaal die we binnengaan, liggen
overal moeders met hun kinderen in bed. Baby's
met slangetjes door hun neuzen. „Geef je ze al
leen maar voedsel, dan gaan ze zeker dood. We
geven de ergste gevallen daarom ook een medi
sche behandeling. We vinden dat beide zaken
hand in hand moeten gaan."
Ze wijst vervolgens op een zojuist uit Baidoa ge
arriveerde vrouw en haar baby. „Dat kind is heel
erg zwak", zegt Maria. Ze praat met de vrouw in
het Somali. Een verpleegster wrikt en wringt om
een infuus aan te sluiten. De baby krijst en geeft
over. Er komt niet meer dan wat schuimend
speeksel uit. Zuster Maria kijkt somber. Alle po
gingen om dit reeds uitgeteerde wezentje te red
den lijken tevergeefs. „Misschien nog een paar
Advies
De Italiaanse non legt uit dat de vrouwen hier
zelf voor hun kinderen moeten koken en ook zelf
verantwoordelijk zijn voor het toedienen van
medicijnen. „Sommige mensen vinden dat ik
dat moet doen, omdat veel vrouwen het nalaten.
Maar daar ben ik het niet mee eens. Als de moe
der het niet doet, betekent dat dat ze niet van
haar kinderen houdt. Dan heeft het geen zin dat
ik het forceer. Wat we wel doen, is de moeders
adviezen geven en leren hoe ze voor kinderen
moeten zorgen."
Wordt één van de kinderen opgenomen, dan
blijft ook de rest van de meegekomen familie in
het SOS-centrum. „Zodra de patiënt beter is,
moeten ze vertrekken. Ze kunnen dan wel terug
komen voor de voedseldistributie, maar ik kan
ze hier niet langer onderbrengen. Iedere dag
staan er weer honderden nieuwe mensen met
hun kinderen op de stoep."
Zaal na zaal en veranda na veranda totaal ver
zwakte moeders en een paar vaders met hun zie
ke, uitgehongerde kinderen. Hun lijfjes vaak vol
vliegen. Ze lijden aan tbc, longontsteking en an
dere kwalen. Van een jongetje met een ernstig
eiweittekort begint de huid reeds af te pellen.
Daags ervoor stierven zes baby's en twee moe
ders. Maar de verpleegsters van de SOS-kliniek
blijven vechten voor ieder leven. Zuster Maria
vindt het daarom zo onbegrijpelijk dat mensen
voedselhulp inpikken en op de markt verkopen.
„Hoe is dat in godsnaam mogelijk, vraagje je af.
Als je ziet hoe tegelijkertijd tienduizenden straat
arme mensen kreperen en ieder moment dood
kunnen gaan van de honger."
