'Als ik
geluk heb,
overleef ik'
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1992
Twee asielzoekers kijken be
hoedzaam uit het kapot gegooide
raam van hun verblijf. foto dpa
Rostock is overal
Rostock is overal In heel Duitsland worden dagelijks
buitenlanders bedreigd en in elkaar geslagen. Tot de dood er
op volgt. Het zijn vooral de jongeren die het voortouw nemen,
maar de oudere Duitsers kijken goedkeurend toe. „Het zijn
toch maar profiteurs", is de mening.
Met name bij Oostduitse
jongeren lijken alle stoppen
te zijn doorgeslagen. Uit
frustratie en vervelingen
onder genot van vele liters
alcohol geven ze zich over
aan 'lolcriminaliteit'. De
overheid staat vrijwel
machteloos.
„Westaan aan de
vooravond van een
burgeroorlog."
„Ik had die avond zo'n twaalf halve liters bier
op, een halve fles wijn en bijna een halve fles
jenever. Ik was flink aangeschoten. Je zou
zelfs kunnen zeggen, aardig dronken."
Alcohol speelde ook bij de gewelddadighe
den in Hoyerswerda en Rostock een belang
rijke rol. De neo-nazi's, skinheads en heavy-
meialfans uit het oosten gaan prat op de
hoeveelheden alcohol die ze kunnen verwer
ken. Met de regelmaat van de klok overvallen
ze winkels of restaurants. Menig café-bezitter
doet uit angst voor represailles geen aangifte
en een groot deel van de bevolking duldt de
terreur. „Die kinderen weten toch ook niet
meer wat ze moeten doen. Ze hebben geen
werk, de clubs zijn dicht en ze vervelen zich
alleen maar", klinkt het overal.
Neo-nazi's
Wie het al te bont maakt komt in de jeugdge
vangenis. Directeur Gerhard Kruger, die al
twaalf jaar aan het hoofd staat van de jeugd
gevangenis in de deelstaat Brandenburg,
weet niet meer wat hij met de jonge delin
quenten moet beginnen. In DDR-tijden za
ten er 300 jongeren, nu nog ongeveer 37. Pre
cies weet Kruger het niet, want ze gaan er re
gelmatig vandoor. „Vroeger in DDR-tijden
werd er stevig uitgepakt, maar ja, dat opslui
ten levert ook weinig op", zegt hij.
Vroeger kon hij ze ria hun ontslag ook aan
werk helpen, nu zijn alle banen in de buurt
weggesaneerd. Kruger „Ik weet ook niet
waar ik ze heen moet sturen als hun straf er
op zit." Psychologen of sociaal werkers zijn er
vrijwel niet.
Wie wel weten wat ze met de losgeslagen
Oostduitse jeugd moeten beginnen zijn de
neo-nazi's. „Er is een geweldig potentieel
voor ons in het oosten", zeggen ze. Nog zijn
ze er niet in geslaagd de stuurloze geweldda
dige Oostduitse jongeren strak te organise
ren. Maar naar hun overtuiging is dat alleen
maar een kwestie van tijd.
In Rostock hadden ze volgens de politie al
heel duidelijk de touwtjes in handen. De
commando's voor de aanvallen kwamen via
de mobilofoons van neo-nazi's uit het westen
en de 'Ossies' deden het vuile werk. Het volk
brulde 'Deutschland, den Deutschen. Aus-
lander raus'. Nog nam de gewone man geen
steen in de hand, wel koos hij dit keer open
lijk voor de ondersteuning van het geweld.
In het oosten van Duitsland is de onder het
oppervlak smorende vreemdelingenhaat tot
uitbarsting gekomen. Een burgeroorlog
dreigt, volgens sommigen. Volgens de Oost-
berlijnse SPD-politicus Thierse is het nog niet
te laat voor een correctie. Thierse: „Wat hier
is gebeurd, is meer dan angstaanjagend. Ma
nende woorden uit de politiek zijn niet meer
voldoende."
Steeds meer Duitsers praten het geweld dat jongeren gebruiken goed. En omgekeerd voelen deze zich gesteund door het volk: de massa denkt het
wij doen het "Auslënder rausfoto dpa
teek die nikkers aan!' Gebalde
a vuisten vliegen omhoog, uit
honderden kelen klinkt de
kreet 'Deutschland, den Deutschen, Auslünder
raus'. De muren van de grauwe flatgebouwen
weerkaatsen het gebrul van de stem des
volks. Het is 22 september 1991 in Hoyers
werda, een betonnen socialistisch wanpro-
dukt gebouwd voor 85.000 mensen.
Voor het eerst betuigden Oostduitse man
nen en vrouwen openlijk hun solidariteit met
neo nazi's en skinheads die een flatgebouw
vol asielzoekers bestormden. Duitsland rea
geerde geschokt, de politiek beloofde beter
schap. „Wij zijn geen volk van vreemdelin
genhaters", riep kanselier Helmut Kohl en
vrijwel iedereen knikte instemmend, om
daama over te gaan tot de orde van de dag.
Rostock, maandagavond 24 augustus 1992.
Opnieuw brullen duizenden vreedzame huis
vaders en brave moeders 'Deutschland, den
Deutschen, Auslënder raus'. De vuisten zijn
gebald. Bijna 1000 rechts-extremisten en los
geslagen jongeren steken een tehuis voor
asielzoekers in de Oostzeestad in brand. De
menigte brult de skinheads toe vol te hou
den, als de ME in de tegenaanval gaat.
Het volk wil bloed aan de paal. Ze hebben
genoeg van de buitenlanders die volgens hen
hun banen in beslag nemen, hun winkels
leeg roven en hun huizen toebedeeld krijgen.
En als het gezag niet naar hun protesten wil
luisteren, dan is het goed dat er jongeren zijn
die het recht in eigen hand nemen.
De politici in het verre Bonn spreken er
schande van. „We zijn geen volk van vreem
delingenhaters", klinkt het weer. Maar de re
gionale politici en de politie hebben het over
een 'bijna burgeroorlogachtige toestand'. En
de Oostduitse dominee en strijder voor bur
gerrechten Schorlemmer vreest dat het oos
ten van Duitsland aan de vooravond van een
burgeroorlog staat. „Hier trappen de zwak
ken de nog zwakkeren", zegt hij.
Blinde woede
Er gaat geen dag voorbij in het herenigde
Duitsland of er wordt wel ergens een buiten
lander in elkaar geslagen, een joodse begraaf
plaats geschonden of een tehuis voor asiel
zoekers aangevallen. De binnenlandse veilig
heidsdienst meldt dat de rechts-extremisten
in opmars zijn. Vooral in de ex-DDR. Uit en
quêtes blijkt dat steeds meer mensen begrip
hebben voor het geweld dat jongeren gebrui
ken. En omgekeerd voelen deze zich ge
steund door het volk: de massa denkt het, wij
doen het.
Rostock is overal, ook in Berlijn. Voor de
31-jarige Joao uit Guinee-Bissau is de Duitse
hoofdstad een gevangenis geworden. „Ik voel
me een gekooide vogel, die een paar vleugel
slagen kan maken. Van zijn waterbak naar de
voedselnap, van het schommeltje naar het
rustplankje", zegt hij.
Joao gaat een precies uitgestippelde route
naar de universiteit. Geen omwegen, hij
praat met niemand, mijdt de disco en het ca
fé en gaat in géén geval 's avonds nog weg. In
één jaar tijd is hij vier keer in elkaar geslagen.
Elke keer overdag, elke keer 'toevallig' en
steeds was racisme het motief. De laatste
overval overleefde hij dankzij een taxichauf
feur. Joao wilde in de tram stappen, net toen
een groepje Oostberlijnse jongeren eruit
kwam. Ze zagen hem pas toen de bestuurder
de deuren sloot. „Openmaken", brulden ze.
De man gehoorzaamde en Joao werd naar
buiten gesleept. In blinde woede sloegen en
trapten ze hem in elkaar. Totdat een taxi
chauffeur stopte en ze uitschold. Toen gin
gen ze er vandoor.
Joao overleefde, deed aangifte en kreeg een
maand later van de politie te horen dat de
daders niet te vinden waren. Over een jaar
hoopt Joao af te studeren. Zo lang zal het ge
weld zijn dagelijkse begeleider zijn. „Als ik
geluk heb, overleef ik", zegt hij.
Aufklatschen
De 28-jarige Angolees Amadeo Antonio Kio
wa had géén geluk. Hij zat met een aantal an
dere zwarte Afrikanen in het enige café in
Eberswalde waar buitenlanders nog welkom
zijn, toen de waard alarm sloeg. „De skin
heads komen eraan", zei hij. Amadeo en zijn
vrienden vluchtten. Hij liep regelrecht in de
armen van een groep neo-nazi's en skin
heads, die hem letterlijk dood trapten. 'Ne
gers aufklatschen' (in elkaar rammen) is de
nieuwste 'sport'. Amadeo stierf, twee ande
ren overleefden.
Voor de rechter legden de daders zonder
blikken of blozen de meest gruwelijke verkla
ringen af. De verdachte Steffen: „We waren
met een hele groep. Een van ons is toen op
zijn hoofd gesprongen. Je weet wel, een aan
loop en dan vol erop." „Wie?", vraagt de
rechter. „Dat weet ik niet." De 20-jarige Sven
geeft toe een Mogambiquaan te hebben ge
stoken. „Als een levensmoede kwam die nik
ker op mij af en is toe
Waarom ik heb ge
stoken? Ach, dat
weet ik niet meer.
Misschien omdat hij
zo raar grijnsde."
Een 19-jarige
vrouwelijke getuige:
„Voor de fabriek zag
ik een neger liggen.
Hij rochelde. Toen
ik zag dat zijn ge
zicht in elkaar was
getrapt, ben ik door
gelopen. Het inte
resseerde mij niet,
het was toch maar
een neger. Waarom
ik daar was? Nou, je
wilt wel eens iets
beleven."
In de zaal lachen
de vrienden en
vriendinnen van de
moordenaars. Ze
voelen zich net zo
zeker als de daders.
Iedereen dekt el
kaar. Voor meineed
schrikt niemand te
rug. En de politie?
Die faalde op alle
fronten, keek ergens
anders naar en
kwam pas in actie
toen het te laat was.
„De politie hier is
oké", zeggen de
skins:
De bevolking van
Eberswalde kan best
mijn mes gelopen.
begrip opbrengen voor de jeugd. „Ach, ze
mogen hun haar hebben afgeschoren en vlie
gerlaarzen dragen, het zijn beste jongens",
zeggen ze. Tegen buitenlanders hebben ze
niks in Eberswalde, wel tegen die honderd
duizenden 'profiteurs die in de watten wor
den gelegd van het geld, dat eigenlijk voor de
opbouw van ex-DDR is bestemd'.
Bemd Fleischer, woordvoerder van de poli
tie in Cottbus, wordt tegenwoordig regelma
tig geconfronteerd met een nieuw fenomeen:
de campingoverval. „Steeds vaker trekken
jongeren uit verveling en frustratie naar kam
peerterreinen om daar tenten in brand te ste
ken, te plunderen en met anderen te knok
ken."
Kinderrechter Michael Brechler omschrijft
dit gedrag als 'lolcriminaliteit'. Hij kent het
uit zijn tijd in het Westduitse Markl, maar
wat hij nu in een jaar aan ervaringen in de
ex-DDR heeft verzameld, gaat heel wat ver
der. Brechler:Als het geld voor de sigaretten
op is, halen ze iemand van straat. Voor de lol
of om anderen te imponeren, slaan ze er dan
vaak gelijk op los." Bijna éénderde van de
misdrijven in de ex-DDR wordt door de jeugd
begaan. In het westen van Duitsland is dat
slechts tien procent.
Regina Letzer van het bureau kinderrech
ter in Oost-Berlijn: „Uit pure frustratie slaan
ze gewoon iemand in elkaar. En als je dan
vraagt waarom, antwoorden ze vaak: „Zijn
gezicht stond me niet aan." Kinderrechter
Brechler waarschuwde recentelijk de zaak
ook niet te overschatten. „Het is normaal in
het ontwikkelingsproces dat jongeren gedu-
Een enkeling gaf blijk van zijn afschuw over het gebeuren in Rostock. De meerderheid van de
Duitsers echter beschouwt de asielzoekers als profiteurs. •fotoepa
rende een bepaalde periode willen opvallen.
Wie heeft er nog nooit iets gestolen?".
Wel vreest hij dat er heel wat Oostduitse
jongeren in dat stadium kunnen blijven han
gen. 'Jongeren in een vacuüm', noemt hij
dat. Psychologen en sociaal werkers kunnen
niet. Naar de ouders kunnen of willen ze niet
meer, die hebben al lang elk gezag verloren
en zitten vaak zélf tot hun riek in de proble-
Wende-kinderen
meepraten. Na de val van de Muur Vrijwel automatisch belanden zulke jongeren
trokken tienduizenden jonge Oostduitsers
hals-over-kop naar het westen op zoek naar
de grote vrijheid en het grote geld. De baan
werd opgezegd, de studie afgebroken.
Velen zijn inmiddels tamelijk beschadigd
teruggekomen. Uitzicht op werk hebben ze
„Wij zijn geen volk v
ten voor het geweld.
bendes, waar geweld, stoer doen en veel
drinken de enige bezigheden zijn. 'Wende-
kinderen' noemt een medewerkster van justi
tie in Potsdam haar cliënten. „Sinds de val
van de Muur, de Wende, zijn ze hun oriënta
tie kwijt."
Als jongeren met politie en justi
tie in aanraking komen, reage
ren de ouders vaak totaal ver
rast: ze hebben vroeger nooit
iets met de politie te maken ge
had. Anderen reageren fatalis
tisch: ze hebben zich erbij neer
gelegd dat ze hun kinderen niet
meer kunnen bereiken. Sommi
gen willen dat het gezag flink
uitpakt, maar dat is met de
nieuwe Westduitse wetgeving in
de hand niet zo eenvoudig. Wat
in de DDR draconisch werd be
straft, wordt nu met een waar
schuwing afgedaan en omge
keerd.
Het fatale is dat het justitiële ap
paraat nog in opbouw is en het
maanden, zelfs jaren, kan duren
voordat een zaak voorkomt. En
zo lang 'dat stomme inbraakje'
nog steeds niet is berecht, zal
het ook wel niet zo erg zijn, re
deneren veel jongeren. Als ze
dan eindelijk voor de eerste zaak
moeten opdraven, is de lijst
strafbare feiten meestal al flink
opgelopen. Volgt dan ook nog
een voorwaardelijke veroorde
ling, dan zien ze dat als vrij
spraak.
Grote zorgen baart ook het alco
holmisbruik. Menig kinderrech
ter krijgt te maken met alcoholi
ci van 16 jaar. De extremistische
bende die Amadeo Antonio
dood schopte, had onvoorstel
bare hoeveelheden alcohol ge
dronken. De aangeklaagde Sven:
