De kijker ziet door de bomen het bos niet meer
De ijzeren wilskracht van Frank Williams
a
Sport
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1992
t Miljoenendans om de uitzendrechten van sportprogramma's duurt voort
Zo'n tien jaar geleden deed voormalig bondscoach Jan Zwartkruis de ietwat gechar
geerde voorspelling dat er in het jaar 2000 alleen nog maar cameralieden in het voet
balstadion zouden zitten. Plus, vanzelfsprekend, de spelers en op de bank de trainers,
verzorgers en wisselspelers. En dat hij, opa Zwartkruis, tegen die tijd thuis voor de buis
zou zitten. Net als de rest van Nederland. Met een hapje en een drankje en met de be
nen omhoog.
HILVERSUM ALBERT GEESING
GPD-VERSLAGGEVER
Zo'n vaart zal het niet lopen,
maar dat het gedragspatroon
van de voetbalconsument door
de razendsnelle ontwikkeling in
medialand zich steeds meer
verplaatst naar de huiskamer is
onmiskenbaar. Het een hoeft
het ander echter niet uit te slui
ten, denkt Hans Schraders,
marketingdeskundige en expert
op het gebied van sport en re
clame. ,,De tv biedt volop amu
sement, toch is een musical als
Les Miserables dag-in dag-uit
uitverkocht en trekt André van
Duin elke avond volle zalen.
Waarom zou dat in het topvoet
bal niet kunnen gelden?"
Als het produkt tenminste
voldoet aan de behoefte van de
consument (Ajax) en de accom
modatie (PSV) is aangepast aan
de eisen van deze tijd. Anders
komen de clubs (Roda JC, FC
Twente, Den Bosch) onherroe
pelijk in de problemen. Het is
daarnaast van essentieel belang
dat de verschillen tussen arm en
rijk niet nog groter worden dan
ie nu al zijn.
Die onevenwichtigheid, zowel
op nationaal als internationaal
niveau, is funest voor het prof
voetbal, constateert Schraders.
„Ajax, Feyenoord en PSV zullen
er voor moeten zorgen dat de
collega's op sterkte blijven. Een
I monopoliepositie is nooit goed
en loopt altijd verkeerd af'.
Verdeelsleutel
Schraders verwerpt het idee van
de top-drie om de verhoogde
inkomsten uit tv-rechten niet
meer gelijkelijk over de clubs te
verdelen. ,Ajax, PSV en Feye
noord zullen de meerwaarde uit
het Europese circuit moeten ha
len en zelf tv-produkties moe
ten gaan maken. En niet, zoals
ie nu willen, gaan tornen aan
de verdeelsleutel omdat ze lan
ger op tv zijn dan RKC'of MW.
Het zou hetzelfde zijn als in het
wielerpeloton Bugno tegen
Tour-organisator Leblanc zou
zeggen: 'Hoor eens, ik ben 80
keer zoveel in beeld als een an
der, betaal mij maar een mil
joen'."
„Het profvoetbal", herhaalt
Schraders nog maar eens,
„moet voor een andere organi
satie kiezen (kleinere divisies)
en ervoor zorgen dat klein de
steun van groot houdt. Zo'n
Numan-zaak is nou een typisch
voorbeeld hoe je zaken niet re
gelt. Dat schept enorme weer
standen en heeft er toe geleid
dat Twente nu live-reportages
wil verbieden of anders geld wil
zien."
De Enschedese club heeft in
middels de steun gekregen van
achttien andere clubs, waaron
der sub-toppers als Roda JC, FC
Groningen en FC Utrecht, die
menen dat de extra tv-inkom-
sten van naar schatting 250.000
gulden onder de clubs verdeeld
moeten worden.
Commercie
Met de introductie van kabel-tv
en de daarmee verbonden op
komst van commerciële sta
tions als Eurosport, Sportnet,
RTL4, SAT 1 en RTL Plus ziet de
tv-kijker nu al door de bomen
het bos niet meer. Op elke wille
keurige dag van de week, van 's
morgens vroeg tot 's avonds
laat, is er wel sport op tv. Is het
niet rechtstreeks, dan wel inge
blikt. Het einde van die ontwik
keling is nog lang niet in zicht,
is de voorspelling van Schra
ders.
Tot diepe droefenis van Dé
Stoop, die bij herhaling waar
schuwde tegen deze vorm van
over-consumptie en maar niet
snapt waarom de KNVB geen
paal en perk stelt aan de uithol
ling van voetbal als 'publieks-
vermaak op de zondagmiddag'.
„Tegen de tijd dat de clubs op
zondagmiddag de winkel moe
ten openen, zijn de mensen al
bekaf van het tv-kijken",
schampert ex-bestuurder Stoop,
„En dan moet je om kwart over
vier de winkel weer heel gauw
sluiten, anders missen ze PSV-
Ajax. Je hebt niet eens meer de
tijd om te eten. Dan is het toch
niet zo gek dat de huishoud
boekjes van de clubs niet meer
kloppen. Als het voedsel er niet
meer is, ligt dat aan de KNVB,
niet aan de clubs."
Het is vechten tegen windmo
lens; de opvatting van Stoop
past bovendien niet meer in een
tijd van gemak en comfort, die
de televisie het kijkersvolk te
bieden heeft. Eén druk op de
knop, en de hele sportwereld
ligt aan je voeten. De tussentijd
se commercials zijn hinderlijk,
maar die nemen de kijkers op
de koop toe. De commerciële
waarde van topsport is enorm,
de bedragen die daarvoor be
taald worden navenant.
Een voorbeeld ter illustratie.
De European Broadcasting
Union (EBU), het Europese sa
menwerkingsverband, betaalde
in de periode 1987-1991 zes
miljoen dollar voor de tv-rech
ten van het WK-atletiek. Voor
de twee komende edities
(Stuttgart '93 en Gothenburg
'95) incasseert de IAAF, de in
ternationale atletiekfederatie
bijna zestien keer zoveel, 93
miljoen dollar. Een commer
cieel station was zelfs bereid
130 miljoen dollar neer te tellen.
De club van voozitter Primo
Nebiolo ging echter (nog wel) in
zee met de EBU, omdat de uit
straling van Europese media
reus beter zou aansluiten bij het
image van de IAAF.
Kijkcijfers
In medialand draait alles om de
commerciële waarde, de kijkcij
fers dus. In dat opzicht scoort
sport hoog, voetbal op topni
veau zelfs extreem hoog. Uit
schieters naar boven zijn Enge
land, Italië en Duitsland, waar
de tv-rechten voor competitie
en bekerwedstrijden inmiddels
in handen zijn van commerciële
stations. In Engeland kocht Bri
tish Sky Broadcasting Televi-
Hans Schraders: „Ajax, Feyenoord en PSV zullen er voor moeten zorgen dat de collega's op sterkte blijven."
foto cpd
Kees Jansma: „Dat is appels met
peren vergelijken." foto archief
sion, een pay tv-station, de
rechten voor de komende vijf
jaar voor een miljard gulden, in
Duitsland telde SAT 1 voor een
zelfde periode 700 miljoen Mark
neer. De clubs in de Italiaanse
Serie A mogen jaarlijks een be
drag verdelen van 167 miljoen
gulden, in Spanje was dat vorig
jaar 74 miljoen gulden.
Daarbij vergeleken is de jaar
lijkse zes miljoen van de NOS
een aalmoes. „Dat is appels met
peren vergelijken", zegt Kees
jansma, de chef van Studio
Sport, verontwaardigd. „Als je
bovendien alles bij elkaar optelt,
de competitie, interlands, live
reportages en bekerwedstrijden,
zaten we vorig seizoen al gauw
op zo'n tien miljoen gulden".
Veel te weinig naar de zin van
de clubs, en dan vooral van
Ajax, PSV en Feyenoord, die mi
nimaal het dubbele verlangen.
Een bedrag tussen de twaalf
en vijftien miljoen gulden lijkt
redelijk, maar de commerciële
waarde is volgens Schraders mi
nimaal twintig miljoen „als je
uitgaat van een gemiddeld kij-
kersbereik tussen de twaalf en
twintig twintig procent. Het Ne
derlandse voetbal moet dan
echter wel in een ander raam
werk worden geplaatst", zo zet
Schraders de makers aan het
denken. „En dat geldt niet al
leen voor de KNVB, maar ook
voor de NOS. Studio Sport
werkt volgens een oud stramien
en is de laatste tien jaar nauwe
lijks veranderd. Terwijl het Ne
derlandse clubvoetbal helemaal
niet spannend is. Er gebeurt
toch niks? De NOS zal meer le
ven in de brouwerij moeten
brengen".
DSIeutelwoord
Hét sleutelwoord voor de ko
mende jaren, weet Schraders
absoluut zeker, is interactieve
tv. Daarbij wordt het de kijker
mogelijk gemaakt z'n eigen
beelden te selecteren. „Hoe dat
in z'n werk gaat? Heel simpel
legt Schraders uit. „Je kiest bij
voorbeeld voor een van de tien
camera's die Michael Jordan
volgen. Dat kan ook met Van
Basten. Vanuit je luie stoel, met
één simpele druk op de knop.
Daarnaast zijn er andere vor
men mogelijk. Van tv-toto, het
voorspellen van de einduitslag,
tot het oproepen van allerlei
statistiekenDit soort televisie
is volgens Schraders interessant
voor de commercie, 'omdat ad
verteerders dan heel klantge
richt kunnen werken'.
De voormalig verkoopleider
van een gerenommeerde jene
verstokerij drukt de KNVB en de
clubs daarom op het hart een
eigen tv-concept te gaan maken
en de auteursrechten goed te
regelen. De NBA (National Bas
ketball Associaüon, de profliga
in de VS) is daar volgens hem
heel aardig in geslaagd. „De be
slissing om het 'Dreamteam'
naar de Olympische Spelen te
sturen, is een weloverwogen
stap geweest. Nu al worden de
beelden van basketbalwedstrij
den in 93 landen uitgezonden,
na Barcelona denkt de NBA
door te kunnen schieten naar
120 125 landen. In Nederland
betalen de NOS en RTL 4 samen
al 130.000 dollar. Reken dan
maar uit hoeveel dat wereldwijd
Abonnee-tv
Een voor Europa nieuwe trend
is pay-tv of wel abonnee-tv, die
vorige week in Duitsland zijn
première beleefde met de Bun-
desliga-wedstrijd Dortmund-
Schalke. In ons land heeft Free
Choice, een bedrijf in Nijme
gen, dertig miljoen gulden geïn
vesteerd in de voorbereiding en
rekent het bedrijf straks op an
derhalf miljoen aansluitingen.
De eerste proefuitzendingen
zijn inmiddels achter de rug, als
alles naar wens verloopt, is op 1
december de aftrap. Ook al
weer in navolging van de Vere
nigde Staten, waar Time War
ner, een sportzender, met 17,3
miljoen abonnees de grootste
van de drie is.
De tijd dat de traditionele
zenders het rijk alleen hadden
en rustig met de armen over el
kaar konden blijven zitten, be
hoort voorgoed tot het verleden.
Dat ondervonden deze zomer
in Duitsland ARD en ZDF, in
Engeland de BBC, eerder al in
België de BRT en nu in ons land
de NOS.
Het geldt ook voor de EBU.
EG-commissaris Jean Dondelin-
ger was tijdens de dit voorjaar
gehouden kabel- en satelliet
conferentie in Londen heel dui
delijk. „De EBU maakt misbruik
van een machtspositie, die ech
ter in strijd is met het Europese
recht. Daarom zullen in de toe
komst ook de commerciële sta
tions moeten kunnen meedin
gen naar de tv-rechten van gro
tesportevenementen."
Verlamde teammanager 'stuurt' Nigel Mansell naar wereldtitel
j ^et rennerskwartier is verlaten.
De motoren ronken. De eerste
auto's staan al op de baan. De
monteurs drommen gespannen
samen in dé pits. Een hoopje
mens, kalend en in zwart ge
kleed, wordt in een rolstoel
energiek naar de pitsstraat ge
duwd. De krachteloze armen
i van de man doen mee voor
spek en bonen. Een verpleger
doet het echte werk.
Frank Williams (50) is een bij-
Zonder mens. Zijn Williams
Grand Prix-team is een buiten
gewoon formule 1-team. Frank
JVilliams is sinds voorjaar '86
j vanaf zijn borst verlamd na een
zwaar auto-ongeluk. Het bleek
Voor hem geen beletsel om zijn
ploeg terug te brengen aan de
top van de formule 1 met een
wereldtitel voor Nigel Mansell
en een onomstreden titel voor
beste constructeur van 1992, na
Ken jarenlange achtervolging op
feijn rivaal McLaren.
Besturen
■Williams leidt nu een onderne
ming die jaarlijks een half mil
jard gulden omzet. Hij begon in
Jde jaren zestig met zijn eerste
leigen renstal. Een succesvolle
•loopbaan als rijder zat er niet in.
►Zijn talenten lagen meer op het
;vlak van besturen dan van stu
ken. Nu, verscholen achter
Jbeeldschermen en een tv-moni-
ïtor, volgt hij iedere beweging in
Ide wedstrijd en geeft hij, man
'van weinig woorden, fluisterend
•zijn instructies en commentaar
•via de intercom aan zijn staf en
;zijn coureurs Mansell en Patre-
;se.
In 1969 zette hij voor zijn
Jmaat Piers Courage een formule
Jl-auto in. Met een Brabham
•hadden zij redelijk succes. Een
;wijder perspectief gloorde. De
:Tomaso bouwde voor hen in '70
,een gloednieuwe auto. Frank
Jzou de boel regelen en Piers
Jwas de coureur. Het avontuur
eindigde in een drama toen
Piers Courage die zomer veron
gelukte op Zandvoort. Een van
de eerste van vele tegenslagen
op de lange weg naar succes.
Williams behoort sinds 1979
bij de topteams. Dit jaar wordt
de vijfde wereldtitel voor con
structeurs opgetekend. Alan Jo
nes, Keke Rosberg en Nelson Pi
quet werden achter het stuur
van een Williams, met een Ren
ault-motor, wereldkampioen.
„Ik was zestien toen ik mijn eer
ste race zag", zegt Frank. „Ik
was definitief besmet met het
snelheidsvirus. Ik was geen goe
de coureur. Ik kon beter rege
len. Samen met Piers Courage
trok ik door Europa. Na de dood
van Piers ging ik alleen verder,
zo goed en kwaad als dat toen
kon. In die tijd was een tele
fooncel naast de zaak soms
mijn kantoor omdat de lijn naar
de garage was afgesneden. Ik
kon de rekening niet betalen."
Rammelkasten
Met een paar March-auto's die
hij verhuurde aan de meest bie
dende coureurs kwam hij de
volgende seizoenen door. Gijs
van Lennep behaalde achter het
stuur van een van die 'snelle'
rammelkasten zijn enige WK-
punt. Williams was de kam
pioen van de kleine sponsors.
Hij had de eerste grote vis aan
de haak toen hij de Canadees
Walter Wolf interesseerde voor
zijn team. Maar de resultaten
waren negatief. Frank stapte op
om opnieuw zijn eigen team op
te richten met de ambitie om
onder de naam Williams Grand
Prix Engeneering een eigen for
mule 1-auto te bouwen.
De architect van alle Willi-
ams-bolides is sindsdien Patrick
Head. De ironie van het lot wil:
de dat juist in die tijd Wolf met
zijn wagen flink aan de weg
timmerde. Had Frank misge
gokt? Met het geld van Arabi
sche sjeiks werd een succesvolle
auto gebouwd. Alan Jones en
Frank Williams (r) overlegt met zijn rijder Nigel Mansell. Het duo won dit Formule l-seizoen alles wat er te winnen viel.
Clay Reggazzoni stuurden de
Williams-auto's naar het ere-
schavot in 1979.
In 1980 en in de jaren daama
werd geoogst met Grand Prix-
overwinningen en wereldtitels
voor de ploeg en rijders als Jo
nes, Reutemann, Rosberg en Pi
quet. In 1985 werd Nigel
Mansell bij de ploeg gehaald.
De verdiensten uit de formule 1
waren inmiddels belegd in een
fabriek in Didcot met eigen
windtunnel.
Naijver
Toch ging niet alles voor de
wind. Een aantal malen werd de
eer weggekaapt door de ande
ren die over mindere auto's be
schikten dan de Williams-cou-
reurs. Oorzaak: domme pech of
ordinaire naijver tussen de rij
ders onderling. Ook zagen de
concurenten van Williams kans
een wig te drijven in zijn zakelij
ke belangen. Een dieptepunt
diende zich aan toen hij op 8
maart 1986 in Zuid-Frankrijk
van de weg raakte met een
huurauto terwijl hij onderweg
was van testritten op Le Castel-
let naar het vliegveld van Mar
seille. De volgende dag hoorde
zijn vrouw Virginia van de dok
toren dat er weinig hoop was op
herstel. Mocht hij overleven,
dan zou hij blijvend verlamd
zijn.
De formule 1-gemeenschap,
meestal verdeeld, sloeg de han
den ineen. Onder leiding van
Bemie Ecclestone werd het
transport georganiseerd per pri-
vé-vliegtuig naar een ziekenhuis
in Londen. In Engeland volgde
een moeizaam herstel. Frank
vocht met ijzeren wilskracht
voor zijn leven. Al op 13 juli van
dat jaar was hij terug, in een rol
stoel nu, bij de Grote Prijs van
Engeland.
Een prestatie van formaat die
nog meer respect afdwong in de
formule 1-wereld dan zijn ja
renlange fitheids-manie. Altijd
liep Williams - in de pitsstraat -
een paar ronden over het circuit
in looppas. Vaak tot grote hilari
teit van de omstanders, maar
Williams was niet zomaar een
jogger. Hij had zich ontwikkeld
tot een marathon-atleet die de
klassieke afstand ruim binnen
de drie uur kon afleggen.
In dat rampjaar verspeelde
Williams het gebruik van de
toen oppermachtige Honda
motoren aan McLaren. En ook
nu weer werd dat ongeluk een
geluk met de terugkeer van
Renault in de formule 1. Wat de
Fransen zelf niet voor elkaar
kreeg met zijn fameuze turbo
motoren, een wereldtitel, deed
Williams dit jaar voor de fa
briek.
Theo van Seggelen is
een van de vele oud-
voetballers die na
hun carrière op de
groene velden een
balletje gaan slaan op het rode
gravel. De oud-prof van Telstar
en speler van onder meer LFC
en UVS staat buiten het veld
aan het hoofd van de vakbond
voor voetbalprofessionals; de
vereniging voor contractspelers.
Waarom ben je juist met tennis
begonnen?
„Mijn maatje Henk Zandbergen
heeft een tennisgekke vriendin.
Toen we allebei stopten met
voetbal was de keus dus makke
lijk gemaakt. We hebben ons
aangemeld bij Roomburgen
meteen een paar lessen geno
men. Maar al snel was ik erach
ter dat de sport niet leuk is als je
geen partijtjes speelt. Toen heb
ben we de technische commis
sie zover gekregen dat we com
petitie mochten gaan spelen en
dat doen we nu al zo'n vijf jaar."
Wot heeft tennis voor op voet
bal?
„Nou niet veel, want voetbal is
natuurlijk ver verheven boven
het tennis. Met voetbal heb je
veel meer mogelijkheden. Het
aardige aan tennis is wel dat je
constant met je neus op de fei
ten wordt gedrukt. Die bal mag
maar een keer stuiteren en om
de drie seconden zweeft die al
weer voor je neus en
moet je naar een
volgende oplossing
zoeken. Je speelt
voortdurend tegen
jezelf. Maar ik heb
geen tijd om me
echt in het spelletje
te verdiepen. Ik ver
gelijk het altijd maar
met skieën. Dat zal
ik ook nooit echt
goed leren."
Waarom kom je te
genwoordig zo veel
voetballen tegen op
de tennisbaan?
„Ik denk dat dat wel
game
set
match
(A? Wgi
t'
Naam: Theo van
Seggelen.
Leeftijd: 38 jaar.
Beroep: Voorzitter
WK S
Club: Roomburg.
meevalt. Iedereen
gaat tegenwoordig
tennissen. Voet
ballers pakken het
alleen iets sneller
op, omdat die meer balgevoel
hebben. Dus op toernooien en
in de competitie vallen ze op,
maar tussen de recreanten lo
pen nog meer niet-voetballers
volgens mij. Een voetballer is fa
natieker en wil wedstrijden spe
len."
Als voorzitter van de voelbalspe-
lersvakbond kijk je natuurlijk
ook hoe het in andere sporten
geregeld is. Wat valt je op?
„De tennissers hebben het goed
voor elkaar met de ATP, de vak
bond. Vooral de toppers hebben
alles onder controle en bepalen
de gang van zaken. Dit in tegen
stelling tot de voetballers. Ik heb
het niet over geldzaken, maar
over het meebepalen van het
beleid. Ik wil dat ook voor elkaar
krijgen in de voetbalwereld,
maar dat is voorlopig nog een
droom. In mijn functie hoop ik
het nog een keer mee te maken
dat de voetballers meer invloed
krijgen."
Volgend jaar ga je weer voetlxil-
len bij (A'S. Misschien wel in het
eerste. Heb je heimwee naar de
wei of komt het door je werk dat
voetbal weer trekt.?
„Nou het werk zou mijn rentree
eerder tegenhouden. Ik loop da
gelijks in net wereldje rond en
sta ermee op en ga
ermee naar bed.
Hou het maar op
het Borg-complex.
Niet dat ik met hem
te vergelijken ben,
hij was tenslotte een
van de grootste ten
nissers die ooit be
staan heeft, maar na
een aantal jaren ga
je het spelletje dom
weg missen en krijg
je weer zin om 's
zondags een balletje
te trappen."
