'Dit is oorlog en dat
hebben we niet gewild'
Feiten &Meningen
VN-resolutie misbruikt voor actie in Irak
Referendum legt Franse
uitgevers geen windeieren
DONDERDAG 27 AUGUSTUS 1992
Racistische veldslagen gaan bewoners Rostock iets te ver
Ze waren er al bang voor, de inwoners van de Rostockse betonwijk
Lichtenhagen. Opnieuw marcheerden neo-nazi's en linkse autono
men gisteravond door de straten, opnieuw dreigde een nacht vol
geweld. „Waarom hebben ze eigenlijk de schilders laten komen om
nieuwe ruiten in te zetten? De reinigingsdienst had ook wel weg
kunnen blijven", scheldt een jonge vrouw. „Ze konden toch op hun
vingers natellen dat het straks weer verder zou gaan."
ROSTOCK HANS HOOGCNDUK
CORRESPONDENT
Zaterdagavond was het in de ogen
van menig inwoner van Rostock-Lich-
tenhagen allemaal zo mooi begonnen.
Ongeveer 150 jongeren trokken op
naar het tehuis voor asielzoekers om
dat te ontruimen. Daar wilden de be
woners wel voor applaudiseren, dat
waren hun jonge Duitsers die net als
zij zelf de wijk vrij van vreemdelingen
wilden hebben.
Hadden ze niet keer op keer geklaagd
bij de politie, het gemeentebestuur en
de regering van hun deelstaat Meck
lenburg-Vorpommem? Hadden ze
niet met eigen ogen gezien dat die zi
geuners de supermarkt leeg plunder
den en hun behoefte deden in de
schaarse bosjes rond het centrale op-
vangbureau voor asielzoekers? De ver
halen werden steeds dramatischer. De
een meldde dat de zigeuners in de
vakken in de supermarkt piesten, de
ander sprak van jonge Duitse meisje
die werden lastiggevallen. En uiter
aard wist ook iemand te melden dat
er verkrachtingen hadden plaatsge
vonden. „Lichtenhagen, Auslanderf-
rei", riepen ze.
Zondagavond, in de tweede nacht van
Rostock, waren het al ruim 500 neo
nazi's en skinheads die met de politie
de slag om het tehuis leverden. Nog
meer buurtbewoners juichten en ap
plaudisseerden, maar maandagmor
gen zat menigeen toch met een lichte
kater. Toen die avond het tehuis voor
asielzoekers in lichterlaaie stond en
iedereen de volgende morgen met ei
gen ogen kon zien wat er eigenlijk was
gebeurd, begon de stemming te ver
anderen.
Dinsdagavond was het weer raak,
hoewel er in heel Lichtenhagen geen
asielzoeker meer te vinden is. Op de
melodie van de Beatles-hit Yellow
Submarine scandeerden de rechts-ex-
tremisten 'Sla de binken de hersen
pan in, de hersenpan in
Om te kotsen
Een dag later vragen steeds meer Ros-
tockers zich af of de geest die zij heb
ben opgeroepen nog wel terug te krij
gen is in de fles. „Het is om te kot
sen", zegt een wat oudere man, „za
terdag en zondag begreep ik het. Dat
was een protest, maar dit is puur van
dalisme." Een paar straten verderop
staat een groepje mensen om een uit
gebrande auto. „Die was van mij, ik
heb hem niet meer op tijd weg kun
nen krijgen. Ze vochten nu ook door
de hele wijk heen", zegt een 50-plus-
ser. Zijn door wind en zee getekende
gezicht drukt vertwijfeling uit: „Wie
betaalt de schade?"
De man was net als honderden ande
re inwoners van Lichtenhagen in
dienst van de grote visserijvloot, die
Rostock er in Honeckers dagen op na
hield. Nu zijn de meeste schepen ver
dwenen en is hij zijn baan kwijt. Dat
geldt ook voor duizenden die vele ja
ren op de werven schepen bouwden
voor de socialistische broederlanden.
Er is nu geen vraag meer naar hun
produkten.
Ruim 20.000 mensen wonen in Lich
tenhagen, zo'n 10 kilometer van het
centrum van Rostock. Het is een wijk,
zoals die in de jaren '70 overal in de
DDR verrezen. Trieste flats, nauwe
lijks infrastructuur. Dat hoefde ook
niet, want 's ochtends vroeg liep ie
dereen over de smalle bruggen naar
het tram- en busstation om in de stad
te werken en 's avonds bewoog zich
dezelfde stroom weer naar huis. Tele
visie aan, een Westduitse zender zoe
ken, pilsje erbij en dan slapen. Zon
dags naar het voetballen of een wan
delingetje langs de haven. Dat was het
dan.
Contractarbeiders
Middenin de wijk staat het Huis met
de Zonnebloemen, het tehuis voor
asielzoekers. Vroeger zaten daar con
tractarbeiders uit andere minder
goedbedeelde communistische sta
ten. Cubanen en Vietnamezen betaal
den met hun werk de produkten die
hun regeringen in de DDR kochten.
Streng afgescheiden van de Oostduit
sers leefden ze op hun kleine eilandje
in deze betonnen zee. „Met die men
sen hebben we nooit last gehad, dat
ging best", zeggen ze nu in Rostock-
Lichtenhagen. Een paar bejaarden
weten nog te melden dat 'die wel eens
boodschappen voor ons deden'. „He
le nette mensen." Maar na de val van
de Muur annuleerde de nieuwe DDR-
regering de contracten met de vroege
re broederlanden. De meeste gastar
beiders verdwenen. In hun plaats
kwamen de asielzoekers.
In Rostock trokken december 1990 de
eersten in het Huis met de Zonne
bloemen. Welkom waren ze niet.
Toen al zei de buurt: „Wat moeten die
hier, we hebben zelf problemen ge
noeg." En: „Dat kan nooit goed gaan
midden in deze wijk." Het ging niet
goed. Steeds kwam het tot kleine bot
singen. De asielzoekers, veelal met
vier man ondergebracht op acht vier
kante meter, zochten buiten het ge
bouw hun vertier. Werk hadden ze
niet en dat gold ook voor steeds meer
Rostockers.
Hun aanvankelijke ergernis sloeg om
in agressie. De spanning steeg, maar
het gemeentebestuur en de regionale
regering wilden of konden niets ho
ren. Integendeel, het chronisch over
bevolkte flatgebouw kreeg steeds
meer asielzoekers te verwerken. Voor
al Roemeense en Poolse zigeuners.
Een inwoner: „Het lijkt erop dat die in
Schwerin (de hoofdstad van Mecklen
burg-Vorpommem) de zaak bewust
uit de hand hebben laten lopen, zodat
Bonn eindelijk ophoudt buitenlanders
naar ons te sturen."
Uit de hand gelopen is het in Rostock,
en nu zit menigeen met een kater.
„Die asielzoekers moesten weg. Daar
stonden we zaterdag en zondag pal
achter. Maar nu? Dit is oorlog. Dat
hebben we niet gewild", zo is van veel
kanten te horen. En de eigen jeugd
die ook stenen gooide? „Die zijn op
gehitst, alleen zouden ze zo iets nooit
doen." Opgehitst? Net als hun ouders
die uit frustratie en onmacht over de
eigen ellende meebrulden 'Auslander
raus'? Het is hooguit een deel van de
waarheid.
Het begint te schemeren in Rostock.
Geruchten doen de ronde. Linkse au
tonomen zouden de strijd zoeken met
extreem rechts. Een ander weet te
melden dat beide groeperingen ge
meenschappelijk tegen de politie wil
len optrekken. Het belooft weer een
roerige nacht te worden.
Irak heeft gisteren laten weten ernstig rekening te houden
met een „militaire confrontatie" met de Verenigde Staten,
Groot-Brittannië en Frankrijk, indien deze (anden doorgaan
met de invoering van een veiligheidszone In het zuiden van
Irak. Tegelijkertijd heeft Baghdad voorgesteld een interna
tionale commissie te vormen die moet proberen een derge
lijke confrontatie te voorkomen.
Baghdad zei gisteren dat het zijn luchtverdedigingssysteem
zal inzetten wanneer het wordt aangevallen door de gealli
eerden. Bovendien zal Irak als tegenmaatregel alle 120 VN-
waarnemers het land uitzetten.
Van de Britse luchtmachtbasis Marham, ten noordoosten
van Londen zijn vanmorgen vroeg zes Tornado-verkennings
vliegtuigen naar Saudi-Arabië vertrokken. De Tornado's zui
len met Amerikaanse en Franse toestellen worden ingezet
om er op toe te zien dat geen enkel Iraaks vliegtuig het
luchtruim boven Zuid-Irak doorkruist.
DEN HAAG MAURICE WILBRINK
Het Westen heeft na afloop
van de Golfoorlog één centra
le doelstelling gehad: Irak
mocht niet uiteenvallen. Dus
zouden de geallieerden zich
onthouden van militaire in
terventie om te voorkomen
dat er in het noorden (de Kur-
den) of in het zuiden (de shi-
'ieten) afscheidingen konden
ontstaan. Het centrale gezag
in Baghdad, met of zonder
Saddam Hussein, moest over
eind blijven. Men 'respecteer
de de Iraakse territoriale inte
griteit'.
Dick Leurdijk, VN-specialist
bij het Instituut voor Buiten
landse Betrekkingen, Clingen-
dael, heeft er de tekst van VN-
resoluties uit april 1991 op
nageslagen. De resoluties zijn
inderdaad zo opgesteld dat
die centrale doelstelling werd
ondersteund. „Maar nu dreigt
er toch een soort driedeling
van Irak te ontstaan door de
instelling van veiligheidszo
nes. En men beroept zich no
ta bene op één van die reso
luties, 688, om die zones te
creëeren."
Om te begrijpen hoe de kop
peling tussen VN-resolutie en
zones toch steeds is gelegd,
neemt Leurdijk stap voor stap
de ontwikkelingen door sinds
het moment dat George Bush
een eind maakte aan de
grondoorlog.
Eind februari 1991. De Ameri
kaanse generaal Schwarzkopf
dicteert in een tent in de
Iraakse woestijn de voorwaar
den aan de tegenstander voor
een voorlopig staakt-het-vu-
ren. De definitieve voorwaar
den monden uit in VN-reso
lutie 687 en 688.
Leurdijk: „In die maand ko
men eerst de Iraakse shi'ieten
in het zuiden in opstand, en
vervolgens de Kunten In het
noorden. Saddam onderdrukt
de shi'itische opstand, ver
plaatst zijn troepen naar het
noorden en begint de Kurden
aan te vallen. Anderhalf mil
joen Kurden vluchten naar
Turkije en Iran, en trekken de
aandacht van het Westen. De
shi'ieten blijven buiten
beeld."
Rookgordijn
Westerse politici hebben toen
volgens Leurdijk een juridisch
rookgordijn opgetrokken om
het zicht te onttrekken aan
twee zaken die men wilde re
aliseren. „De Westerse troe
pen moesten zo snel mogelijk
naar huis en men wilde dus
de Iraakse territoriale integri
teit niet aantasten."
Het rookgordijn kwam tot
stand in de wijze waarop de
VN-resoluties werden aange
kleed. Frankrijk stelde als eer
ste het Kurden-drama aan de
orde in de Veiligheidsraad. De
Kurden-kwestie werd toen
bewust buiten resolutie 687
gehouden, op aandrang van
de VS, die werden gesteund
door de Sovjetunie en China.
Argument: het centrale prin
cipe van non-interventie
moet overeind blijven. Reso
lutie 687 voorziet alleen in de
vernietiging van alle Iraakse
massa-vernietigingswapens.
Een dag later, 5 april, ligt
resolutie 688 op tafel. In de
tekst onderschrijven alle VN-
lidstaten letterlijk de soeverei
niteit. de territoriale integri
teit en de politieke onafhan
kelijkheid van Irak. Verder
wordt de onderdrukking van
het Iraakse volk veroordeeld,
waarbij de Kurden - niet de
shi'ieten - met name worden
genoemd.
„Interessant is dan het vol
gende: men veroordeelt de
consequenties van de onder
drukking omdat ze de inter-
Shi'itlsche kinderen spelen aan de waterkant terwijl hun moeder in de Saddam Hussein-rivier de afwas
doet. Als onderdeel van Iraks campagne tegen het geallieerde plan een vliegverbod af te kondigen,
mochten journalisten een kijkje nemen in de moerassen in het zuiden van het land. foto reuter
nationale vrede en veiligheid
in de regio bedreigen. Dat is
een impliciete verwijzing naar
de Kurdische vluchtelingen.
Hoe moet je die resolutie nu
beoordelen?"
Resolutie 688 wordt aangeno
men. Drie dagen later komt
de Britse premier John Major
met zijn voorstel tot het
scheppen van veilige gebie
den in Noord-Irak om de Kur
dische vluchtelingen uit de
bergen te krijgen. Resolutie
688 zegt niets over een mili
tair ingrijpen dat daar voor
nodig is. Majors plan wordt
bediscussieerd, Bush doet
niets.
Op 11 april komen de VS
plotseling met de mededeling
dat de Iraakse land- en lucht
macht niet meer actief mogen
zijn boven de 36ste breedte
graad. Daarmee wordt de
Kurdische veiligheidszone
een feit. Op 17 april is Bush
helemaal door de bocht. Hij
toont zich bereid zich militair
in te spannen om vluchtelin
genkampen op te zetten in
Noord-Irak. „Het instellen
van deze zone door militair in
te grijpen, is nauwelijks terug
gekoppeld naar de VN."
In een rede benadrukt Bush
het humanitaire karakter van
de operatie. Bovendien wil hij
dat het beheer over de vluch
telingenkampen zo snel mo
gelijk wordt overgedragen
aan de VN-organisatie - de VS
zeggen immers nog altijd te
hechten aan de territoriale in
tegriteit van Irak. Leurdijk:
„Maar die zone is wel militair
afgedwongen."
Inderdaad maakten geallieer
de troepen tot begin juli 1991
de dienst uit in de veilige ge
bieden, geallieerde gevechts
vliegtuigen beheersen dit ge
bied sindsdien. Nederland
maakte met mariniers en
landmachteenheden deel uit
van die geallieerde grondtroe
pen. „Toen Nederlandse mili
tairen mee gingen doen aan
de operatie in Noord-Irak, is
hier nooit gesproken over die
merkwaardige verwijzing
naar resolutie 688. Op welke
basis zaten die jongens daar
eigenlijk?"
Leurdijk is van mening dat er
juridisch gezien een hele
schimmige situatie is ont
staan. En met de jongste ont
wikkelingen neemt die ondui
delijkheid alleen maar toe.
„Want opnieuw wordt naar
Een lid van de oproerpolitie grijpt een extreem-rechtse relschopper bij de keel. Bij de gewelddadigheden van de afgelopen
dagen zijn zeker 60 politieagenten gewond geraakt foto epa
Boeken over 'Maastricht' vliegen de deur uit
688 verwezen, nu men een
zone in Zuid-Irak gaat instel
len."
Door militair in te grijpen in
het noorden en zuiden van
Irak lijken de geallieerden nu
de opdeling van Irak dichter
bij te brengen, ook al zeggen
ze steeds dat dat de bedoeling
niet is, en ook al onderschrij
ven ze het bijeenhouden van
Irak in resolutie 688.
„Maar in het noorden is zo
iets als een Kurdische staat
aan het ontstaan. Met een ei
gen, via verkiezingen gekozen
bestuur. Nu ontstaat een
tweede zone waar de Iraakse
autoriteit wordt geweerd. Zijn
de geallieerden geleidelijk een
situatie aan het scheppen,
waarin Kurden en shi'ieten
een vorm van autonomie
hebben kunnen ontwikkelen,
die ze behouden onder de
opvolger van Saddam? De
Kurdische leiders willen on
derdeel blijven van een grote
re nationale Iraakse staat. En
de shi'ieten in het zuiden la
ten zich nu in soortgelijke be
woordingen uit. Het zou een
toekomstig model voor Irak
kunnen zijn, zonder dat het
land echt uit elkaar valt."
PARIJS HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
Het referendum over het verdrag van Maastricht houdt
de gemoederen in Frankrijk met de dag meer bezig.
Maar los van de vraag of de Fransen op 20 september
'ja' of 'nee' tegen de Europese Unie zeggen, staan de
winnaars nu al vast: de Franse uitgevers.
Het veelbesproken en in Frankrijk steeds meer om
streden verdrag dat in de Limburgse hoofdstad is
opgesteld, heeft de afgelopen maanden in Frankrijk
heel wat pennen in beweging gezet. Er is vrijwel geen
journalist of politicus van naam meer te vinden die zijn
gedachten over 'Maastricht' nog niet aan het papier
heeft toevertrouwd. En wat nog opmerkelijker is: de
meeste literatuur over 'Maastricht', toch niet bepaald
lichte kost, verkoopt uitstekend.
De nog steeds groeiende stroom publicaties valt in
grofweg drie categorieën onder te verdelen. Ten eerste
zijn er diverse boeken op de markt die de geïnteres
seerde leek proberen uit te leggen waar het nu eigenlijk
om gaat op 20 september. Zoals de ruim 600 pagina's
dikke pil "Traité de Maastricht, mode d'emploi' ('Het
verdrag van Maastricht, een gebruiksaanwijzing'). Een
uitgave die nu al te boek staat als een standaardwerk.
Het boek bevat de tekst van de verdragen van Rome en
Maastricht plus uitgebreide commentaren. Het is vanaf
komend studiejaar verplichte kost voor studenten
openbaar recht, maar dat feit alleen kan de verkoop
van 35.000 exemplaren in amper zeven weken niet ver
klaren.
Minder dik, maar nóg beter verkopend, is de gids
'Mieux comprendre le Traité de Maastricht' "Voor een
beter begrip van het Verdrag van Maastricht'). Van het
slechts 40 pagina's dikke werkje, dat alleen commenta
ren bevat, zijn al meer dan 40.000 stuks verkocht. „Ons
grootste succes dit jaar en dat zonder al te veel publici
teit", aldus de uitgever. Diverse andere gidsen die pas
de afgelopen weken op de markt zijn gekomen, schij
nen eveneens uitstekend te lopen.
Top-tien
De tweede categorie werken over Maastricht zijn boe
ken van fervente tegenstanders. Zoals het 'De 'l'Europe
en général et de la France en particulier' ('Over Europa
in het algemeen en over Frankrijk in het bijzonder')
van de politici Marie-France Garaud en Philippe Sé-
guin. Het in april uitgebrachte pamflet stond weken
lang in de top tien van non-fictie en is tot nu toe zeker
30.000 maal over de toonbanken gegaan.
Philippe Séguin scoort trouwens dubbel. Zijn 'Discours
pour la France' ('Redevoering voor Frankrijk'), een
weergave van het bijna twee uur durende pleidooi te
gen het verdrag van Maastricht dat hij in mei in het
parlement hield, is ook al goed voor ruim 30.000 ver
kochte exemplaren.
De uitgevers hebben eveneens hoge verwachtingen
van de pennevrucht van een andere anti-Maastricht fa
naat, de liberale politicus Philippe de Villiers. Zijn vori
ge week uitgebrachte 'Notre Europe sans Maastricht'
('Ons Europa zonder Maastricht') gaat eveneens mini
maal de 30.000 halen, zo'verwacht men.
De derde en laatste categorie bestaat uit boeken waarin
het verdrag van Maastricht wordt verdedigd. Tot nu toe
de kleinste categorie. De voorstanders van de Europese
Unie zijn later in actie gekomen en hebben tot nu toe
beduidend minder succes. Het 'Plaidoyer pour l'Euro
pe' ('Pleidooi voor Europa') van parlementsvoorzitter
Henri Emmanuelli dreigt zelfs als een van de weinige
werken over Maastricht een sof te worden. Maar dat
heeft wellicht meer te maken met de ongelukkige ti
ming dan met de inhoud. Emmanuelli's pleidooi ver
scheen op een moment dat de voorzitter van het parle
ment in opspraak was gekomen vanwege een oude
corruptiezaak.
Minister Jean-Louis Bianco van sociale zaken lijkt er
echter wel in te slagen een zakcentje bij te verdienen.
Hij heeft zijn boek Trans-Europe-Express' een futuris
tische invalshoek gegeven. Bianco schetst het Europa
van Maastricht in het jaar 2002. Volgens de uitgevers
wordt Bianco's geschrift de grote hit in de categorie
'boeken vóór Maastricht'.
43 miljoen
Al die verkoopsuccessen te zamen verbleken echter to
taal bij het huzarenstukje dat de Franse staatsuitgeverij
de komende weken klaar dient te spelen. De staatsuit
geverij, die eerder dit jaar al ruim 1,5 miljoen exempla
ren van de 64 pagina's tellende tekst van het verdrag
van Maastricht drukte, heeft van de regering de op
dracht gekregen nog eens 43 miljoen exemplaren van
de persen te laten rollen. Iedere stemgerechtigde
Fransman krijgt voor het referendum plaatsvindt de
complete verdragstekst thuis in de bus, zodat niemand
totaal onwetend op 20 september naar het stemlokaal
hoeft te gaan.
Een voorlichtingscampagne die zijn weerga in Frank
rijk niet kent. En die volgens sommige commentatoren
wel eens averechts zou kunnen uitpakken. De tekst zou
zo ingewikkeld zijn dat veel mensen uit balorigheid wel
eens nee' zouden kunnen zeggen tegen het Europa
van Maastricht, in de hoop voortaan van dit soort 'voer
voor juristen' verschoond te blijven.
