Tv-publiek murw gebeukt door
beelden van dood en ellende
'Menig huwelijk zat zo niet in elkaar'
Rtv show
Oud, maar nog steeds fanatiek
WOENSDAG 26 AUGUSTUS 1992m
ZOGEZEGDSteeds hardere beelden nodig om mensen nog te schokken
- Welke Nederlandse sterren ne
men gevluchte Joegoslaven in
huis? Het weekblad Privé ging op
onderzoek uit.
..Nee, ik zal geen vluchtelingen
in mijn huis opnemen. Ik vind
het voor een bekende Nederlan
der een onmogelijke vraag. Zodra
je eerlijk zegt dat je niet wilt, kun
je de kritiek bij voorbaat al voor
spellen. Wij staan bekend als rijk
en groot behuisd, maar ik heb
helemaal geen groot huis. Boven
dien is mijn leven al zo gejaagd.
Als ik thuis kom, wil ik rust. La
ten we maar zo zeggen: Mijn hart
is er goed voormaar het kan
niet." (Lee Towers, appartement
aan zee)
Concentratiekampen in 1992.
Wie had dat kunnen denken? We
moeten helpen en snel. Ik zou
wel een plaats hebben voor een
gezinnetje in ons tuinhuis. In
mijn eigen woning zou ik, daar
ben ik eerlijk in, geen mensen
maandenlang over de vloer willen
hebben. De taal is ook wel een
probleem, omdat ik geen Engels
spreek. Maar misschien is er iets
van begeleiding? Dan kunnen ze
wat mij betreft in hun eigen huis
je hun gang gaan." (Koos Alberts,
vrijstaand landhuis)
,,We kunnen niet eens een logé
ontvangen, laat staan dat we voor
een aantal maanden mensen in
huis zouden nemen. We zijn ge
woon te klein behuisd. Ik kan
toch geen veldbedden in de ka
mer zetten? Dat leidt tot stress
en irritatie. Daar doe je die men
sen geen plezier mee." (Sjoukje
Smit, eengezinswoning)
,,Waar geholpen moet worden,
moet je helpen. Wat is jouw tijde
lijk ongemak vergeleken bij de
ellende van die mensen. Ik wil
echt ruimte maken vooreen paar
kinderen of voor een moeder met
een kind en dat is geen loze
kreet. Mijn vriendin Carolien
Sjoukje Smit wil geen Joegoslavische vluchtelingen in huis opnemen.
Daar raakt ze gestressed van. foto cpd
ap-
komt een dezer dagen terug van
vakantie en dan zal ik het er ze
ker met haar over hebben. Ik wil
het echt, de praktische proble
men zijn voor mij best op te los
sen." (Mare Klein Essink,
partement)
„Natuurlijk zou ik heel graag wil
len helpen en uiteraard zou er in
ons huis plaats zijn voor een Joe-
goslavisch gezinnetje. Maar onze
logeerkamer wordt sinds enige
tijd bezet door de ouders van Lia.
Mijn schoonmoedder is ernstig
ziek en wordt door Lia verpleegd.
Die situatie blijft voorlopig wel
zo. Maar anders zou er absoluut
plek zijn. Ik weet zeker dat we
daartoe zouden besluiten." (Hen-
ny Huisman, landhuis)
„Mijn huis is er niet geschikt
voor. Mijn man en ik wonen be
trekkelijk klein. En je moet, denk
ik, wel een heel gezin opnemen
omdat die mensen, neem ik aan,
niet graag verspreid zitten over
verschillende plaatsen. Er is ook
wat te zeggen voor opvang in een
bungalow-park. Hét is nu een
maal niet voor een weekje. Ne
derland moet niet moeilijk doen.
Als we geld hebben om broden in
zee te gooien, is er ook geld voor
hulp." (Sjoukje Hooymaayer, hal
ve villa)
NSB'ers treden na 50 jaar voor het voetlicht
Licht uit, buis aan. In beeld komt Wim Bosboom,
gezeten achter een fors bureau, een erudiete boe
kenkast erachter. Een ernstig decor, voor een ern
stig onderwerp: de documentaire 'Fout. Getuige
nissen van NSB'ers'.
Vijf NSB'ers vertellen wat ze bewoog bij de NSB
te gaan, erin te blijven en hoe hun leven verder
verliep, als paria's in de samenleving.
De kijker maakt kennis met Driessen, Kardoes,
De Munck, Van de Berg en Van der Veen, het vijf
tal dat overbleef uit de achttien aanmeldingen die
Bosboom en producente Rose Marijne van de
Hulst binnenkregen op hun oproep. Het is voor
het eerst dat NSB'ers op de Nederlandse televisie
zo uitgebreid aan het woord komen.
Na een wat trage start zodat degenen die
eerst koffie willen zetten alsnog mee kunnen kij
ken laat Bosboom de vijf aan het woord. De fa
natieke De Munck, Kardoes (de man uit het bete
re milieu die erkent nog steeds geïmponeerd te
zijn door leidersfiguren), de simpele boer uit
Drente Van der Veen, de warrige Van de Berg en
Driessen, de man die een kaderfunctie bij de NSB
vervulde en altijd heeft gedacht dat Hitier na de
overwinning diegenen zou bestraffen die joden
en andere tegenstanders zonder meer doodscho
ten.
De verklaring die Driessen geeft waarom hij
niet meer in NSB-leider Mussert geloofde klinkt
anno 1992 potsierlijk. Mussert, die pleitte voor
een 'Groot-Nederland', was getrouwd met een
achttien jaar oudere tante en legde het vervolgens
aan met een twintig jaar jongere achternicht.
„Met de secretaris-generaal heb ik een gesprek
gehad dat we als Beweging de risee van Neder
land zouden worden met deze verhouding, dat
het totaal onmogelijk was." Maar Mussert liet we
ten dat dat zijn privé-zaken waren. „En toen
dacht ik, ja, van dat groot-Nederland komt op de
ze manier niets terecht."
Potsierlijk dus.
Moeilijk is het voor te stellen hoe fanatiek Kar
does geweest moet zijn. Al kijkt hij met priemen
de ogen, we zien toch een gelijkenis met het door
Wim de Bie neergezette typetje van de onder
drukte zoon, terwijl de warrige Van de Berg herin
neringen oproept aan een creatie van Van Koot-
en. Oneerbiedige gedachten bij een zo gruwelijk
onderwerp als oorlog en jodenvervolging, maar
wellicht een vorm van zelfbescherming van de
kijker.
In het bijbehorende persbericht stelt de TROS
dan ook terecht dat men niet uit het oog moet
verliezen dat wat nu mensen op leeftijd zijn, toen
jongemannen waren in de kracht van hun leven.
Fanatieke jongemannen, zoveel wordt duidelijk.
Mannen van wie de meesten nog steeds geen
spijt hebben van de ideologie die ze toen aanhin
gen. Mannen die zelden aan het woord komen,
omdat ze niet behoorden tot de top van de orga
nisatie.
„We hebben weinig gesproken met de rank
and file, de gewone man. Vlak na de oorlog ging
het toch vooral om nog eens een interview met
bijvoorbeeld Rauter en andere kopstukken", ver
telt dr. N.K.C.A. in 't Veld. Hij is één van de twee
historici die het stramien voor de documentaire
maakten en ook een boek onder de gelijknamige
titel het licht deden zien. Boek en documentaire
vullen elkaar aan, benadrukt In 't Veld.
Dat betekent ook dat de personages uit het
boek in de documentaire anders worden belicht,
de één maakt meer indruk, de ander wat minder.
En het meest indrukwekkend is dan eigenlijk Bos
boom zelf. Als Kardoes zegt nog steeds gëimpo-
neerd te zijn door leidersfiguren, vraagt Bosbom
welke dictators de mensheid dan ooit geluk heb
ben gebracht. Kardoes denkt na, een antwoord
blijft uit. Bosboom lijkt daarmee het laatste
woord te hebben. De kijker is onder de indruk.
Maar uit het boek blijkt dat Kardoes, na enig
nadenken, wèl met een antwoord komt. Kardoes
en de anderen, ze hebben nog steeds geen spijt
en hun leven is sinds '40-'45 stil blijven staan
hilversum ben maandag
In de Afrikaanse staat Rwanda
woedt momenteel een hevige
burgeroorlog. Twee stammen
staan elkaar naar het leven. Er
zijn al duizenden doden geval
len, er worden op grote schaal
slachtingen aangericht, men
senrechten worden vertrapt.
Een burgeroorlog, net zoals in
Joegoslavië of Somalië. Met één
verschil: je hoort niets over wat
in Rwanda gebeurt. Somalië is
iets bekender, maar ach, alweer
droogte en honger, dat weten
we nu wel. Nee, concentratie
kampen in Joegoslavië, daarvan
zijn we pas echt onder de in
druk.
Hoe erg moeten televisiebeel
den eigenlijk zijn voordat ze ons
nog iets doen?
De televisie is een scherp
rechter. Aandacht voor het een,
maar niet voor het ander. Tege
lijk werkt het medium als een
versneller van processen. Tele
visie zwengelt politieke beslui
ten aan. Wat op de tv te zien is,
werkt door in de huiskamer,
leidt tot algemene woede, ver
ontwaardiging en tot politieke
actie. Of niet. Dat hangt ervan
af hoe 'erg' de beelden zijn.
„Het is zeker zo dat mensen
inmiddels immuun zijn gewor
den voor harde beelden op de
televisie", zegt Neil Postman,
verbonden aan de universiteit
van New York. Hij is auteur van
het boek 'Wij amuseren ons ka
pot'. „Beelden van hongerende
kinderen zijn altijd erg krachtig,
omdat ze zo sprekend laten zien
wat er aan de hand is. Maar je
hebt daarvoor wel steeds méér
beelden nodig en steeds harde
re beelden om de mensen te la
ten beseffen wat er aan de hand
is. Ze raken afgestompt."
Invloed
De geschiedenis van de laatste
decennia laat het zien: het moet
er steeds harder aan toegaan,
voordat er bij het publiek of in
de politiek enige betrokkenheid
ontstaat. In de jaren zestig zorg
den de televisiebeelden uit het
toenmalige Biafra voor een
storm van verontwaardiging en
leiden tot inzamelingsacties.
In dezelfde periode drongen
cameraploegen steeds verder
door op het slagveld in Viet
nam. Wat ze registreerden deed
de afkeer van de oorlog alleen
maar toenemen. Het waren de
eerste voorbeelden van de in
vloed van televisie.
De televisiebeelden van het
doodknuppelen van zeehondjes
waren de doodsteek voor de
bontindustrie. Beelden uit hon
gerend Etiopië ontketenden een
ongekend saamhorigheidsge
voel onder popartiesten en de
Kurden werden wereldberoemd
toen zij massaal en in barre om
standigheden op de vlucht wa
ren gejaagd en volop op de tele
visie te zien waren.
Maar de beelden van dood en
verderf moeten wel heel erg
aangrijpend zijn om nog door te
dringen. Neil Postman: „Het is
een verschrikkelijke ontwikke
ling. Mensen zien dag in dag uit
van alles. Dan doen ze op een
gegeven moment hun ogen
dicht voor wat ze zien. Want ze
weten het: morgen zijn er weer
verschrikkelijke beelden, en de
dag daarop weer en de volgen
de dag wéér."
Ritueel
Het wordt ons soms allemaal te
veel. Neem nu Joegoslavië en
Somalië. Concentratiekampen
en vermagerde mensen achter
prikkeldraad brengen een storm
van verontwaardiging teweeg.
Politici verklaren daags na de
schokkende beelden dat er
meer vluchtelingen moeten
worden opgenomen. Beelden
van verschrikkelijke honger uit
Somalië leveren daarentegen
Neil Postman: „Mensen raken afgestompt"
Een stervend kind in Somalië. Schokkend, ma
vië hebben meer effect op de televisiekijker.
r beelden van concentratiekampen ii
maar een magere opbrengst op
voor de organisaties die hulp
willen bieden.
„Dat betekent niet dat beel
den uit Somalië de mensen
niets meer doen", veronderstelt
dr. Jo Groebel, hoogleraar mas
sacommunicatie aan de univer
siteit van Utrecht. „Maar beel
den van dood en slachtoffers
zijn inmiddels normaal gewor
den. De mensen voelen zich
ook machteloos. Ze zijn er emo
tioneel bij betrokken, zonder
dat het tot actie leidt. De beel
den krijgen een ritueel karak
ter."
Bij de Joegoslavische beelden
ligt dat anders, volgens Groebel.
„Hoewel je daar niet zo duide
lijk het wij/zij-gevoel hebt dat in
de Golfoorlog bestond: wij zijn
goed en zij, de Irakezen, zijn
slecht. In het Joegoslavische
conflict is dat gevoel er niet,
maar de beelden van kampen,
de associatie met concentratie
kampen, dat zoiets in een van
onze buurstaten toch weer mo
gelijk is, dat alles geeft een extra
emotionele lading.
Volgens Groebel is er gaande
weg vooral bij de televisie een
zekere 'beeld-inflatie' aan de
gang. „Ik denk dat zo'n inflatie
een groot gevaar is. Het lijkt me
foto roland de bruin
dat er een discussie nodig is of
dood en lijden wel zo alledaags
moeten worden gezien als nu.
Misschien moet er voor het to
nen van dat soort beelden wel
een l
den gevonden."
Groebel wil daarmee overi
gens geen kritiek uitoefenen op
de media. „Maar ze moeten niet
zeggen dat ze de neutrale bui
tenstaanders zijn. Ze spelen een
actieve rol en hebben daarmee
een grote verantwoordelijkheid.
Dat is niet hun bedoeling, maar
ze leveren wèl de beelden en se
lecteren die. Het pure feit van
een keuze maken betekent al
dat de media deelnemers zijn
aan de gebeurtenissen. En de
politiek reageert doorgaans heel
erg sterk op die beelden."
Daarom zal je nooit iemand
horen over Rwanda, waar in
stilte een afgrijselijke burger
oorlog wordt uitgevochten.
Geen cameraploeg is er te vin
den, geen politicus zal er zijn
mond over open doen, laat
staan voorstellen de VN te laten
ingrijpen.
Of, zoals Neil Postman het
uitdrukt: „De televisie is in staat
snel sympathie, woede of ande
re emoties op te wekken. Poli
tieke leiders kunnen die signa
len moeilijk negeren. Daaruit
blijkt de kracht van het medi
um. Een beeld zegt vaak meer
dan duizend woorden."
(Fout Bekentenissen
Nederland 2,21.56 uur)
NSB'ers, vanavond,
STRIPS
BOLLEBOOM
BOES
Legendarische The Three Jacksons herleven op verzamelplaat
Eigenlijk is het c
stelbaar: een cd van
The Three Jacksons al
elf weken in de top honderd.
Twee van de drie zijn inmiddels
overleden: Harry van der Velde
en Piet Koopman. Hun song is
ended, maar hun melody lingers
on. En hoe. De enige overgeble
ven Jackson Piet van Gorp (de
vader van Corry) vindt het hui
dige succes natuurlijk fantas
tisch, maar: "Wat had ik het te
kwaad op de dag van de uitrei
king van de plaat. Dat die jon
gens dit niet meer mochten be
leven. We waren zo'n eenheid.
Hij heeft veel beleefd en wil er
graag over vertellen samen met
Leo van der Velde, de zoon van
Harry. Leo heeft het initiatief
genomen voor de nu zo succes
volle cd.
Hoe het begon
Piet van Gorp: „Piet en ik wa
ren zwagers. Samen speelden
we 's avonds in een café in Rot
terdam. In de zomer van 1940
stonden we een keer onder de
douche in het badhuis. We
hoorden iemand zingen. En we
zongen mee. Buiten maakten
we kennis met elkaar. Bleek dat
we hadden meegezongen met
Harry van der Velde, een van de
Twee Willards, een accordeon
duo. Na enig heen en weer pra
ten besloten we een accordeon
trio te vormen."
„De naam heeft Harry ver
zonnen. Je had indertijd in
Amerika een beroemde boxer:
Piet van Gorp: „Ik vind het geweldig dat de cd er is. Maar je moet reëel zijn: het is geweest De twee anderen
zijn er niet meer." foto roland de bruin
Lou Jackson. Zijn naam leek
Harry wel wat: wij boxend om
aan de top te komen."
Potpourri
Het trio ging meteen aan de
slag, zo goed en zo kwaad als
het ging, want het was immers
oorlog. Uitnodigingen om voor
de Duitsers te spelen, sloegen
The Jacksons af. „Pas na de oor
log kwam onze kans. We had
den alle vrijheid en er kwam
een vloed aan liedjes uit Ameri
ka. Dat we die liedjes in een
potpourri verpakten, is vanaf
het begin ons handelsmerk ge
weest. Via overgangen breiden
we de liedjes aan elkaar. Muzi
kaliteit heeft bij ons altijd voor
op gestaan. In later jaren heb
ben we veel gehad aan onze
bassist Ger Daalhuisen. Hij
schreef onze arrangementen
Het trio had de rollen keurig
verdeeld. Harry van der Velde
zorgde voor de harmonieën,
Piet Koopman speelde de twee
de stem en deed de improvisa
ties en Piet van Gorp zorgde
voorde melodielijn. „Piet Koop
man kon net als ik geen muziek
lezen. Hij deed alles op z'n ge
voel. En dat deed hij prima."
„Zo leefde hij ook. Harry ging
over het geld. Ik weet nog wel
dat hij op een keer Piet kwam
uitbetalen. Piet zat te vissen.
'Hier is je geld, Piet', zei Harry.
'Stil,' zei Piet, 'ik zit nou te vis
sen, breng het geld maar thuis."
Vooral in de jaren vijftig en
zestig traden The Three Jack
sons veel op in het buitenland.
„Toen emigreerden immers zo
veel Nederlanders. En als je dan
'Ik hou van Holland' speelde,
dan zag je de tranen."
Het trio heeft tientallen elpees,
singletjes en banden volge
speeld. Leo van der Velde, de
zoon van Harry: „Er is zó veel
weggegeven. Ik ben vier jaar be
zig geweest om alle banden te
achterhalen: bij platenmaat
schappijen, maar ook bij parti
culieren. In eerste instantie
deed ik dat voor mezelf. Of ei-
genlijk ter nagedachtenis van
mijn vader. Maar toen het werk
vorderde, dacht ik: waarom zou
ik niet proberen een plaat uit te
brengen? Ik had een platenzaak
in Rotterdam en regelmatig was
er vraag naar een cd van The
Three Jacksons. En nu blijkt dat
je heel veel mensen een plezier
doet met het opnieuw uitbren
gen van al die nummers."
Machtig
Piet van Gorp: „Ik vind het ge
weldig dat de cd er is en vooral
dat hij zo aanslaat. Maar je
moet reëel zijn: het is geweest.
De twee anderen zijn er niet
meer. Na de dood van Piet, be
gin jaren zeventig, hebben Har
ry en ik nog een tijdje doorge
draaid met Jaap Vallchoff, een
prachtmusicus. Maar toen al
was de glorietijd van The Three
Jacksons voorbij. De aard van
de muziek veranderde, er kwa
men andere instrumenten."
„Ik zou echt niet weten op
welke liedjes van nu we pot-
pourrieën zouden kunnen ma
ken. Zo veel vrolijke liedjes - le
vensliedjes - worden er niet
meer gemaakt. Conny Vanden-
bos zingt er af en toe nog een en
BonnySt.Claire."
„Ik ben blij dat ik door het
uitkomen van de plaat weer
eens kan praten over die tijd.
Soms zit ik thuis op de bartk en
dan zie ik alles weer voorbij
gaan en dan denk ik: Jongens,
wat hebben we toch een mach
tig mooie tijd gehad."
