Hulpverlening Somalia nachtmerrie voor hulporganisaties
Joegoslavië-conferentie moet keerpunt worden
Feiten &Meningen
Milosevic
Panic
Tudjman
Boban
Izetbegovic
Karadzic
Rugova
Gligorov
Carrington
V.d. Broek
Cosic
Kucan
WOENSDAG 26 AUGUSTUS 1992
2
De Servische president Slo
bodan Milosevic, door zijn te
genstanders Baby Face Killer ge
noemd, wordt beschouwd als
de grote boosdoener. Hij heeft
de nationalistische gevoelens
van de Serviërs aangewakkerd
om zijn eigen machtspositie te
verbeteren. Sinds 1987 heeft hij
de macht binnen de commu
nistische partij stevig in han
den. De laatste tijd komen zelfs
uit Servië kritische geluiden op
Milosevics beleid. Zijn macht is
tanende, maar of dit zal leiden
tot zijn politieke dood is twijfel
achtig. In Londen kan hij het
vuile werk overlaten aan stro
man Panié.
Bij zijn vertrek naar Londen
kreeg de premier van rest-Joe-
goslavië (Servië en Montenegro)
van het parlement in Belgrado
te verstaan dat hij in Londen
Kroatië en Bosnië niet mag er
kennen. Anders zou het wel
eens slecht kunnen aflopen met
de 62-jarige Amerikaan. Panié
heeft sinas zijn aantreden al
veel voorstellen voor vrede ge
daan, maar iets concreets is er
niet uit voortgekomen. Het
blijkt dat de Servische president
Milosevic ook in 'Joegoslavië' de
touwtjes stevig in handen heeft
en dat Panié weinig heeft in te
brengen.
De onlangs voor vijf jaar herko
zen Kroatische president Franjo
Tudjman is net als Milosevic
een rasechte nationalist. Hij
speelde een belangrijke rol in de
Kroatische Lente van 1971 die
uitliep op een ware volksbewe
ging voor onafhankelijkheid. De
communistische ex-generaal
wijst in het Joegoslavië-conflict
steeds de beschuldigende vin
ger naar de Serviërs, maar stelt
zich allerminst verzoenend op
tegenover de Servische minder
heid in Kroatië. En ondanks
hardnekkige ontkenningen
heeft Tudjman een flinke vinger
in de pap in Bosnië, waarvan hij
graag een deel wil inlijven.
De Bosnische Kroaten hebben
meer dan twintig procent van
Bosnië in handen. De zelf be
noemde 'president' Mate Boban
heeft in dat gebied de republiek
Herceg-Bosna uitgeroepen.
Hoofdstad is Mostar, de hoofd
stad van Hercegovina. Boban
kan goed overweg met Karad
zic, met wie hij het eens is over
de opdeling van Bosnië. Aan
sluiting van de 'republiek' bij
Kroatië behoort tot de mogelijk
heden.
De 66-jarige Alija Izetbegovic is
president van Bosnië-Hercego-
vina. Hij heeft het altijd aan de
stok gehad met de Joegoslavi
sche autoriteiten omdat hij er
op uit zou zijn van Bosnië een
islamitische staat te maken. In
1983 werd hij veroordeeld tot elf
jaar gevangenisstraf. In 1988
kwam hij vrij. Hij heeft lang ge
probeerd escalatie van geweld
in Bosnië te voorkomen, maar is
daar niet in geslaagd. Hij wil
Bosnië en Hercegovina als uni
taire staat behouden. In Londen
zal hij veel morele ondersteu
ning krijgen, maar daadwerke
lijke steun valt niet te verwach
ten.
De psychiater en sprookjes
schrijver Radovan Karadzic is
'president' van de Servische re
publiek Bosnië en Hercegovina.
Zijn nationalistische ideeën en
populistische manier van optre
den hebben hem onder de Ser
vische strijdgroepen veel aan
hang bezorgd. Verantwoorde
lijkheid voor de internerings
kampen en andere wreedheden
ontkent hij. In een interview
met het Duitse weekblad Quick
waarschuwt hij voor terreurac
ties als het Westen interveni
eert.
De door de Joegoslavische Alba
nezen illegaal gekozen presi
dent Ibrahim Rugova mag in
Londen niet het woord voeren.
De Servische provincie Kosovo
zou wel eens de nieuwe brand
haard op de Balkan kunnen
worden, waardoor alle buurlan
den in het conflict worden mee
gesleept. Negentig procent van
de bevolking van Kosovo is van
Albanese afklomst. De schrijver
Rugova heeft steeds gepleit voor
geweldloos verzet tegen de Ser
vische onderdrukking van de
Albanezen, maar de onvrede en
frustratie groeit.
Een nieuwe conflicthaard in het
voormaligte Joegoslavië kan de
zuidelijke republiek Macedonië
opleveren. Onder druk van de
EG riep het land de onafhanke
lijkheid uit, maar omdat Athene
het alleenrecht claimt op het
gebruik van de naam Macedo
nië blijft erkenning van de 're-
publiek van Skopje' uit. Dat
brengt de gematigde president
Kiro Gligorov in een steeds
moeilijker parket. Veel belang
stelling voor de problemen van
Macedonië zal er in Londen
echter niet zijn.
Minister Pronk (ontwikkelingssamenwerking) stelt 15 miljoen gulden beschikbaar
voor extra hulp aan het door geweld en honger geteisterde Somalia. Ook wil de minis
ter overleg met Nederlandse hulporganisaties over uitbreiding van de noodhulp aan
het Afrikaanse land. De 15 miljoen gulden zal ten goede komen aan Artsen zonder
Grenzen, het Rode Kruis, de Verenigde Naties en aan bijvoeding voor kinderen. Boven
dien wil de minister zaaigoed ter beschikking stellen voor de oogst van komend jaar.
VN-secretaris-generaal Boutros Ghali heeft de Veiligheidsraad aanbevolen om in totaal
3.500 VN-militairen naar Somalia te sturen om de voedselkonvooien te begeleiden. In
het aantal zijn de 500 Pakistani begrepen die al naar Somalia zijn gezonden en die zul
len worden ingezet in de hoofdstad Muqdisho.
MUGDISHO FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
We zijn de auto nog niet uit of er wordt al
geschoten. We staan op de kade van de ha
ven van de Somalische hoofdstad Muqdis
ho, een van de gevaarlijkste plekken in de
stad, naast een schip met tienduizend ton
Amerikaans graan aan boord. Zo'n 150 ton
is net uitgeladen, maar het werk is vroegtij
dig gestaakt.
De tekst Welcome to Muqdisho Port'bij de
ingang heeft plotseling niets uitnodigends
meer. Maar we hebben geluk. De schoten
waren ditmaal slechts bedoeld om een
groep hongerige duiven weg te jagen en de
met blauwe baretten getooide 'politieagen
ten' lachen als ze ons verschrikt zien weg
springen. Een paar uur eerder ging het ech
ter om bandieten en vielen er doden en ge
wonden.
„Zodra er voedsel wordt uitgeladen en een
konvooi vrachtwagens'de haven verlaat,
zien we het aantal patiënten met schot
wonden van rond de vijftien per dag om-
hoogschieten naar vijftig", verzucht Step
hen Thomlin van het Internationaal Me
disch Korps C1MC), dat onder andere in het
grote Digfer-ziekenhuis in Muqdisho werk
zaam is.
De haven van Muqdisho is van cruciaal be
lang voor de humanitaire hulpverlening in
Somalia, maar nog steeds een nachtmerrie
voor hulporganisaties. Het havengebied
wordt door drie verschillende groepen be
waakt (het Verenigd Somalisch Congres, de
politie en lokale clam-militia). Die raken
steeds slaags met elkaar. Vooral de clan en
hun gehandicapte strijders die hier ook
met wapens rondlopen, zijn zeer gevaarlijk.
Te lang
Gevolg van deze problemen en dagelijks
optredende vertragingen is dat het voedsel
veel te lang op de schepen blijft liggen en
niet op tijd in de monden van de miljoenen
creperende Somaliërs terechtkomt. Iedere
dag gaan nog steeds zeker 1.500 honderd
mensen, vooral kinderen, dood van de
honger.
Als die haven optimaal kan functioneren,
kunnen wij een dubbele hoeveelheid voed
sel aan land brengen", zegt Dominik Still-
hart, hoofd van het Internationale Rode
Kruis (ICRC). „Het ICRC brengt nu maan
delijks 20.000 ton voedsel het land binnen.
Als we die hoeveelheid kunnen verdubbe
len, zal dat niet alleen de hongersnood ver
kleinen, maar ongetwijfeld ook een groot
deel van de spanning in de stad wegne
men."
Muqdisho is vooralsnog een gekkenhuis.
Een stad'waar de meest extreme vorm van
anarchie hoogtij viert. Gezag wordt be
paald door wapens en dollars. Wie geen
van beide heeft verhongert, komt met
schotwonden in het ziekenhuis terecht of
wordt simpelweg doodgeschoten. Jongetjes
van tussen de 10 en 20 jaar bemannen op
open wagens geïnstalleerde mitrailleurs en
lopen door de straten met machinegewe
ren en pistolen. Iedere paar minuten wordt
er wel ergens geschoten. 'Musica Somalia'
heet het reeds in de volksmond.
De goedbewapende inwoners spelen in op
de door hen zelf gecreëerde onveiligheid
door zich voor tussen de 50 en 150 dollar
per dag als bodyguard te verhuren aan de
tientallen westerse hulpverleners en jour
nalisten. Vooral in de middag, als de span
ning zienderogen stijgt. „Na de middag
wordt het steeds gevaarlijker in de stad",
zegt de Franse hulpverlener Greg
Goodstein. „De mannen hebben dan reeds
uren op de stimulerende plant Qat ge
kauwd en raken volledig de controle over
hun handelingen kwijt."
VN-troepen
Veler hoop is nu gevestigd op de 500 man
VN-troepen die de komende weken in Mu
qdisho worden verwacht om de haven, het
vliegveld en de voedselkonvooien te gaan
bewaken en ervoor te zorgen dat alle voed
selhulp mensenlevens redt en niet, zoals
nu vaak gebeurt, onder de bandieten wordt
verdeeld of voor een hoge prijs op de markt
verkocht.
Onder de niet-gouvemementele organisa
ties (NGO's) in Muqdisho is de scepsis
groot over de doelmatigheid van de VN-
macht. Zij verwachten dat met de komst
van de blauwe baretten de spanning in de
stad alleen maar zal toenemen. „De gewa
pende mannen zullen hen in eerste instan
tie uitdagen en schieten", meent Stillhart.
Hij is uiterst cynisch over de VN-plannen
voor Somalia.
Ook in het hoofdkwartier van de door ge
neraal Mohamed Ali Aideed geleide factie
van het Verenigd Somalisch Congres
(USC), dat sinds de val van dictator Siad
Barre in januari '91 als de regeringspartij
wordt beschouwd, heerst nog steeds de no
dige terughoudendheid over de komst van
deVN-soldaten.
„Wij zagen de VN-interventie in eerste in
stantie helemaal niet zitten", verklaart een
functionaris nog eens ten overvloede. „Pas
na harde onderhandelingen zijn we ermee
akkoord gegaan. We willen de internatio
nale gemeenschap een kans geven. Maar
het zenden van nog eens tweeduizend VN-
militairen is uitgesloten. Generaal Aideed is
nu in Kismayo om een eigen politiemacht
op te bouwen en te trainen. Als die over
twee maanden gereed is, zullen we zelf
voor de veiligheid van dit land zorgdra
gen."
In plaats van al hun aandacht op de vre
desmacht en een eventuele uitbreiding
daarvan te richten, doen de VN er volgens
Stillhart beter aan veel meer voedsel naar
Somalia te brengen. „Niemand begrijpt
waarom de VN zo traag rageren op de
steeds maar weer terugkerende roep om
veel meer voedselhulp. Het ICRC staat nog
heel erg alleen als het om de aanvoer van
hulpgoederen gaat. Als de VN hun verant
woordelijkheid op dit gebied niet snel seri
eus nemen, zal de Somalische ramp voort
duren en verergeren."
De Joegoslavië-conferentie in het Koningin Elisabeth ii conferentiecentrum in Londen staat onder voorzitterschap van de EG en de VN. De Britse premier Major (midden) en zijn minister van buitenlandse zaken Hurd (rechts)
ontvingen gisteren VN-secretaris-generaal Boutros Boutros Ghali en VN-gezant Cyrus Vance. fotoafp
LONDEN-DEN HAAG GPD-ANP-Rtr
De EG-conferentie over Joego
slavië, die een jaar geleden be
gon onder voorzitterschap van
de Brit Lord Carrington, zal na
de bijeenkomst in Londen van
opzet veranderen en zich gro
tendeels verplaatsen naar Genè-
ve. „Dit moet het keerpunt wor
den", aldus de Britse minister
Hurd (buitenlandse zaken) gis
teren.
In Londen beginnen vandaag
vertegenwoordigers van 35 lan
den en internationale organisa
ties onder gedeeld voorzitter
schap van de EG en de VN aan
de conferentie die een politieke
oplossing voor het conflict in
het voormalige Joegoslavië
moet opleveren.
Na Londen zal de Joegoslavië-
conferentie doorgaan op basis
van de „Carrington-formule
maar zonder Carrington zelf.
Carrington maakte gisteren be
kend dat hij zich niet langer ac
tief zal bezighouden met de on
derhandelingen over Joegosla
vië. Als officiële reden gaf de
oud-minister van buitenlandse
zaken dat hij niet meer in staat
is de grote inspanning te leve-
Carrington kan zich, aldus
een Nederlandse diplomaat,
echter ook niet vinden in de
gang van zaken op de Joegosla
vië-conferentie in Londen. De
tekst van een aantal verklarin
gen over onder meer de positie
van de minderheden is een af
zwakking van wat totnutoe on
der leiding van Carrington in de
Joegoslavië-conferentie tot
stand is gebracht.
Carrington is bovendien ge
desillusioneerd over de geringe
vooruitgang die tot nu toe bij de
onderhandelingen is geboekt,
en over de voortdurende schen
dingen van de bestanden die de
strijdende partijen in Bosnië-
Hercegovina dankzij zijn be
middeling hadden gesloten.
De Britse regering zou David
Owen, oud-minister van bui
tenlandse zaken, willen benoe
men tot opvolger van Carring
ton. Owen zou samen met Cy
rus Vance, speciaal afgezant van
de VN voor 'Joegoslavië', het
voorzitterschap op zich moeten
nemen van de Joegoslavië-con-
ferentie-nieuwe-stijl.
Naast de Joegoslavische deelnemers zijn in Londen aanwezig:
De vijf permanente leden van de VN-veiligheids raad
Verenigde Staten (Eagleburger), Rusland (Kozyrev), Groot-Brit-
tannië (Major, Hurd), China (Yuzhen) en Frankrijk (Dumas)
De overige EG-landen: Duitsland (Kinkel), België, Denemarken,
Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Portugal en Spanje
De buurlanden van 'Joegoslavië': Albanië, Bulgarije, Hongarije,
Oostenrijk en Roemenië
Canada, Japan en Turkije
De Europese Commissie (Delors)
De Organisatie van Islamitische samenwerking
De Verenigde Naties (Boutros Ghali, Vance)
De Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa
(CVSE)
In de marge van de conferentie is ook Goran Hadzic, vertegen
woordiger van de Kroatische Serviërs uitgenodigd.
Dobrica Cosié werd in juni dit
jaar door de inwoners van Ser
vië en Montenegro gekozen tot
president van het 'nieuwe Joe
goslavië.' Omdat die staat niet
automatisch wordt erkend als
opvolger van het 'oude' Joego
slavië is hij evenals premier Pa
nié slechts op persoonlijke titel
aanwezig in Londen.
AJs speciale EG-bemiddelaar is
Lord Carrington vanaf het begin
betrokken bij de crisis in het
voormalige Joegoslavië. De Brit
se oud-minister van buiten
landse zaken en voormalige se
cretaris-generaal van de NAVO
heeft een geweldige reputatie,
maar is er niet in geslaagd een
oplossing voor Joegoslavië te
vinden. Gisteren maakte hij zijn
terugtreden bekend.
De Nederlandse minister Hans
van den Broek kreeg vorig jaar
als eerste het Joegoslavië-con
flict in de maag gesplitst omdat
de oorlog uitbrak op het mo
ment dat Nederland EG-voor-
zitter was. Van den Broek is nu
samen met de overige EG-sta-
ten in Londen aanwezig.
Slovenië is als enige van de zes
Joegoslavische deelrepublieken
vrijwel ongeschonden als onaf
hankelijke natie uit het conflict
tevoorschijn gekomen. In de
latief welvarende noordelijke
publiek is geen Servische min
derheid. De regering in Ljublja
na is vorige week formeel er
kend door Belgrado. President
Milan Kucan wil in Londen
vooral praten over het vluchte
lingenprobleem.
