De doem van de vakantie en
het terug-naar-huis-gevoel
'Ik ben uitgekleed door nette
heren in hun mooie kostuums'
Het Gesprek van de Zomerdag
MAANDAG 24 AUGUSTUS 1992
8
Mooi hotel. Aardige mensen.
Drie keer met je ogen knipperen
en er staat een ober naast je
met een cocktail die klinkt als
een carillon. Een droom van
een blauw zwembad. Lekker
speeltuintje voor de kinderen.
Om de andere dag schone la
kens op je bed. Nooit bezoek
van de vakantieman. Inktvissen
die als kroonluchters in de Stille
Oceaan hangen en die jij met je
duikbril op kunt zien. Keienst
randjes zo stil dat Odysseus er
aan land zou kunnen komen.
Hemels ijs. Oude cognac. Uitjes,
zo fris en scherp, dat je van me
lancholie begint te snotteren.
Vissers die je, temidden van
spartelend zilver, wijs toeknik
ken. Avondluchten die je troos
ten bij de gedachte aan de
dood. Nooit meer last van je
bronchitis. Je anti-diarree-pillen
nog allemaal in het medicijn
potje. Olievervuiling nihil. Uit
de kunst dus allemaal.
En toch, en toch, en toch wil je
naar huis. Zo gauw mogelijk. Als
het kan vanavond nog. Het pa
radijs gaat op je zenuwen wer
ken. Hier hoor je niet. Wat voe
ren die wazige rotbergen toch
de hele dag in hun schild?
Waarom ruist die zee zo hinder
lijk, waarom blijft-ie maar rui-
Vakantieleed
of
vakantiepret
De ene keer zit de enige ster
die het hotel heeft in de bad-
kamerspiegel, zoals de Leidse
band Rubberen Robbie ooit
zong. De andere keer kom je
op een vakantie in een uit
hoek van Thailand je buur
man tegen. Of je wordt mee
uit gevraagd door Julio Iglesi-
as. Gebeurtenissen die een
vakantie onvergetelijk ma
ken, in vele opzichten.
Wij willen weten welke bi
zarre, vrolijke en nare avon
turen onze lezers op hun rei
zen deze zomer meemaken.
Ook zijn wij geïnteresseerd in
toepasselijke foto's. Schroom
niet te schrijven of te bellen
naar 'Het Gesprek van de Zo
merdag', Postbus 54,2300 AB
Leiden, tel: 071 -161440.
sen en ruisen als een grammo
foonplaat die allang is afgelo
pen? En waarom hebben ze
geen gewoon Amstelbier
maar alleen maar Kronenbourg
in van die dwergflesjes die je in
één keer in je holle kies gooit?
Waar zijn toch die hondsbrutale
maar o zo menselijke Hollandse
obers? Waar zijn de weke ballen
gehakt en de broodjes met zwe
tende kaas? Waar zijn de kroe
gen waar de mensen nog ge
woon uit verdriet drinken?
In de Duitse Romantiek van de
negentiende eeuw hebben ze
voor dit gevoel een perfect zin
netje uitgevonden. 'Dort wo du
nicht bist, ist das Glück'. Daar
waar je niet bent, is het geluk.
Dus: vanuit Nederland met het
vliegtuig naar Engeland, de bus
nemen naarTeignmouth en
dan op de krijtrotsen gaan staan
kijken of je Nederland kunt zien
Sterk
Tijdens onze laatste vakantie
had ik dat gevoel weer heel
sterk. We logeerden in een
prachtige villa in Antibes, op
een steenworp afstand van het
optrekje van Freddy Heineken,
dus dan weet u wel ongeveer
wat voor buurt dat was. Zo'n
sjieke woonwijk waar achter elk
hek een waakhond op scherp
staat, met af en toe het geronk
van een Maserati over de pro
vinciale weg en soms de luchti
ge trimstap van een filmster uit
het nabijgelegen Hotel Eden
Rock. Zo'n buurt waar tegen
tienen de kikvorsen met hon
derden tegelijk beginnen te
wrikken aan de duisternis. Ja, ja,
daar kom je wel bij.
Doem
Maar op een onzeker uur valt er
toch een soort doem over de
plek. Een doem die niet goed is
te definiëren en waarvan de
oorzaken niet bekend zijn. Bij
het naar bed gaan zie je ineens
een grote, traag bewegende tor
op de trap en je denkt: iets diep
uit de grond kruipt omhoog in
dit vreemde huis. Je zoontje valt
bij het fietsen en haalt zijn knie
open aan het steenslag en er is
alleen maar jodium-tinctuur die
vreselijk bijt. Het kan allemaal
meespelen. En dan krijg je
heimwee. Of heimwee? Is dat
het woord eigenlijk wel? Nee, je
denkt: dit is het paradijs, zo zal
het zijn als ik dood ben. Mijn
stoel in Holland blijft leeg, mijn
pennen blijven onaangeroerd,
mijn winterkleren hangen
broodmager in de kast, mijn na-
maak-Italiaans weergalmt niet
meer in de douche, ik ben er
Vacuüm
Er is daar in Holland een va
cuüm, dat maak je geen illu
sies jij misschien alleen maar
voelt. Maar toch wil je die leegte
dolgraag weer gaan opvullen. Je
denkt: in Holland past het leven
weer helemaal om mij heen. Je
verlangt naar je geboorteplek,
zoals vanaf de brancard een
verkeersslachtoffer ernaar ver
langt om de krijttekening op het
asfalt weer binnen te kruipen en
dan ongeschonden weer op te
staan.
Waarschijnlijk is het de calvinist
in mij die me dit soort gedach
ten ingeeft. Ik wil weer in de re
gen naar mijn werk fietsen. Ik
wil weer 'goedemiddag' horen
als ik 's morgens een half uur la
ter binnenkom. Het is welletjes
geweest. De hemel moet niet
eeuwig duren.
CEES VAN HOORE
Vakantie. Mooi hotel. Aardige mensen. Hemels ijs. Oude cognac. Uitjes, zo fris en scherp, dat je van melan
cholie begint te snotteren. Vissers die je, temidden van spartelend zilver, wijs toeknikken. Avondluchten die
je troosten bij de gedachte aan de dood. Nooit meer last van je bronchitis. foto jan holvast
Piet van Beelen, de bunkerbewoner van Katwijk. „Ik heb goud verdiend en zilver uitgegeven. Wat ik over had is naar die boeven van advocaten ge
gaan." foto dick hogewoning
Katwijker woont al zes weken in bunker in de duinen
„Als het niet anders kan, kom ik
hier de winter wel door. Op
mijn boot heb ik wel bij twintig
graden vorst geslapen. Bivak
muts op en wat extra dekens.
Als zeeman heb ik de grootste
ontberingen geleden. Ik ben
niet bang voor een beetje kou."
Sinds zes weken woont de 54-
jarige Katwijker„ik ben in dit
dorp geboren en getogen en
niemand krijgt me hier ooit
weg" in een bunker in de
Zuidduinen. Van Beelen ('ik ben
een echte vrijbuiter, niet eigen
wijs, maar behoorlijk koppig')
woont in dit ongebruikelijke on
derkomen na een langdurig
huurconflict met de gemeente
Katwijk. De ex-visserman, ex-
koopvaardijvaarder en ex-tim
merman is zijn huis uitgezet
omdat hij een jaar lang geen
huur heeft betaald. De moge
lijkheid in een opvanghuis voor
daklozen te verblijven, weigert
hij pertinent. „Daar wonen al
leen zwervers en alcoholisten."
Kruipwerk
Wie de huidige woonplaats van
Piet van Beelen wil bezoeken,
moet via kruip- en sluipwerk
onder het prikkeldraad door.
Buik plat op de grond en niet
bang zijn voor een beetje zand
in de ogen. „Ik zal het hoog
heemraadschap vragen of ze
een betere entree willen ma
ken", grapt Van Beelen bij aan
komst. In de bunker hangen
overhemden en broeken keurig
op een haakje. Een netje sinaas
appelen hangt aan een spijker
en er is een toilet achter een
schot. Als kussen heeft Van Bee
len een oud telefoonboek. De
slaapzak ligt in een doos. Een
waxinelichtje geeft een beetje
licht in de duisternis van deze
onderaardse duinbehuizing.
Een noodrantsoen van vis en
twee blikjes frisdrank.Als ik
ziek word, moet ik wel wat ach
ter de hand hebben."
De ijzige zandkilte en de be
klemmende vochtigheid van het
bunkerhuis schijnen Van Beelen
niet te deren. „Ik hou het hier
best uit. Ik word steeds vin
dingrijker. Als het niet anders
kan, kom ik de winter hier wel
door. Maar dan moet ik nog wel
een paar voorzieningen treffen.
Ik zal wel aan een butagasfles
en een jerrycan moeten zien te
komen. Maar ik ben een harde,
hoor."
Van Beelen: „Ik heb mijn leven
lang keihard gewerkt. Ik heb
een groot aanpassingsvermo
gen en kan goed met mensen
omgaan. Heb goud verdiend en
zilver uitgegeven. Ik kon goed
leren en ben slapend wijs ge
worden want ik ben tamelijk
goed ontwikkeld en heb een
ruime levenservaring. Ik had
een huis, een vrouw, kinderen,
een boot en een baan. Maar na
de echtscheiding is alles wat ik
over had naar die boeven van
advocaten met hun verschrikke
lijke processen gegaan. Verder
ben ik achternagezeten door
rechters, notarissen en deur
waarders. Die nette heren in
hun mooie kostuums hebben
me op een schijnheilige manier
uitgekleed. Wat ik over heb?"
Hij kijkt om zich heen, haalt
zijn schouders op. Zonder al te
veel emotie, zo te zien. „Ik kom
vaak op de boulevard en maak
overal een praatje. Bij de brug
wachter zet ik koffie en dou
chen doe ik in de haven. Ik ga
graag naar kaartavonden. Ei
genlijk ben ik hier niet ongeluk-
kig."
Van Beelen zegt slechts één
wens te hebben: een huisje in
de zogenaamde Rode Buurt, de
Katwijkse Meerburgkade en
omgeving. „Gewoon in een
volkswijk tussen de echte Kat-
wijkers. Ik verzet me tegen de
eenzaamheid. Ik wil niet ver
kommeren in zo'n prachtig
mooi flatje in Rijnsoever. Dat is
pas echte armoe."
IRENE NIEUWENHUUSE
DUIVENBERICHTEN
De kunstenaarsbewe
ging 'De Stijl' werd
in 1917 door twee
Leidse inwoners in gang gezet:
de schilder Theo van Doesburg,
die in één van de vorige afleve
ringen ter sprake is gekomen en
de architect P.J. Oud
(1890-1963). Deze laatste kun
stenaar ontwikkelde zich tot
een pionier van de sociale wo
ningbouw en verwierf hiermee
internationale bekendheid.
Oud vestigde zich in 1913 in
Leiden in de Mariënpoelstraat,
ongeveer tegelijkertijd met
Dudok, die toen als plaatsver
vangend directeur van gemeen
tewerken in Leiden werd aange
steld. De heren hadden elkaar
in Purmerend leren kennen,
waar Oud als architect reeds ja
ren werkzaam was. In samen
werking met Dudok ontwierp
Oud een serie arbeiderswonin
gen in Leiderdorp, die inmid
dels is gesloopt. Ook had hij de
leiding over ae bouw van het
kantoor van het Leidsch Dag
blad, dat door Dudok was ont
worpen.
Dit alles vond plaats vóór 1916,
toen de schilder Theo Van
Doesburg in Leiden kwam wo
nen en Oud met hem ken
nismaakte. Dit contact leidde
tot de oprichting van twee kun-
stenaarsbewegin^en: in eerste
instantie 'De Sphinx' en later
'De Stijl'. In 1960, enkele jaren
voor zijn dood, publiceerde
Oud een boekje, getiteld 'Mein
Weg in De Stijl', waarin hij z'n
herinneringen aan die spranke
lende periode weergaf. Hierin
beschreef hij ondermeer hoe hij
met Van Doesburg tijdens
nachtelijke wandelingen door
Leiden nieuwe ideeën in de
kunst besprak. Daarbij kwamen
de kunstenaars tot de conclusie
dat er een nieuw tijdschrift ('De
Stijl') moest komen waarin hun
opvattingen tot uitdrukking
Architect Oud op ka
mers in Leiden in
1916.
werden gebracht: vormgeving
zonder ornamenten en versie
ring. Alleen rechte lijnen en pri
maire kleuren mochten de
vorm bepalen.
'De Vonk'
Een vroeg voorbeeld van de
vormgeving toont het
Architect Oud en de menselijke
benadering van de bouwkunst
vakantiehuis 'De Vonk' in I met twee Leidse vrienden: Theo
Noordwijkerhout, dat Oud in van Doesburg en Harm Kamer-
1917 bouwde in samenwerking lingh Onnes (zie ook de dage
lijkse rubriek van fotograaf Wim
Dijkman). Opdrachtgeefster
was de Leidse mejuffrouw Emi-
lie Knappert, die in 1911 in Lei
den de Vereeniging Buitenbe-
drijf had opgezet om jongevrou-
wen uit arbeidersgezinnen
weekenden naar buiten te be
zorgen. De gevel van 'De Vonk'
laat een spel van rechte lijnen
zien, waarbij een evenwicht tus
sen verticaal en horizontaal is
ontstaan. In het interieur, met
name in het trappenhuis, is het
de kleur die de ruimtelijke wer
king bepaalt. In dit bouwwerk
komt Oud geheel tegemoet aan
de principes van de Stijlbewe
ging-
Later zou hij, als hij dat nodig
vond, deze principes loslaten.
Oud vond namelijk dat bouw
kunst op de eerste plaats een
dienende en sociale functie
moest hebben. In die tijd was
dat helemaal niet zo gewoon:
architecten richtten hun aan
dacht vooral op woonhuizen
voor de elite, die als kleine
kunstwerken werden opgezet.
Vaak waren dat prestigieuze
landhuizen, gedecoreerd met
fraai handwerk.
Oud daarentegen wilde goede
woningen voor veel mensen
bouwen. In de praktijk werden
dit rijtjeshuizen, zó ingedeeld
dat moeders hun kinderen goed
in de gaten konden houden, het
zonlicht optimaal benut werd,
keukens praktisch in het ge
bruik waren etc. Deze menselij
ke benadering van de bouw
kunst zou tot internationale
waardering leiden voor het werk
van Oud.
Individualist
De zo intens begonnen samen
werking tussen Oud en Van
Doesburg zou maar van korte
duur zijn. De laatste bleef erbij
dat rechte lijnen en primaire
kleuren dé essentie in de kunst
vormden, dus óók in de bouw
kunst. Dit moest wel op een
conflict uitlopen. Toen Oud
eens een rij arbeiderswoningen
had ontworpen zou Van Does
burg de kleuren invullen. Hij
wilde de voordeuren wit schil
deren. Oud verzette zich hierte
gen. Hij vond dat elk gebouw
vuile handen moest kunnen
verdragen, anders had het geen
gemeenschapswaarde. Dit me
ningsverschil typeerde de twee
Leidse nieuwlichters: Van Does
burg leefde voor de kunst, Oud
voor de mens.
De functie van een gebouw was
voor Oud van wezenlijk belang:
zo moest een huis goed be
woonbaar zijn, terwijl een
hoofdkantoor van een interna
tionaal concern vooral repre
sentatief moest overkomen. Het
hoofdkantoor van Shell in Den
Haag, tussen 1938 en 1946 door
Oud gebouwd, laat dit duidelijk
zien: het is monumentaal en
symmetrisch opgezet en orna
menten zijn weer toegepast.
Hiermee overtrad Oud de regels
van de Stijl-aanhangers en een
storm van kritiek was het ge
volg. Hoewel hiermee zijn repu
tatie als vernieuwer was ge
schaad weigerde Oud zich te
binden aan regels.
Zijn individuele werkwijze blijkt
ook uit het feit dat hij nooit lid
geweest is van de Bond van Ne
derlandse Architecten. T och
was hij alles behalve zelfingeno
men en kon hij goed relative
ren. Over de blokbouw zei hij
eens: 'Naar die blokken heb ik
vroeger wel verlangd....maar nu
slaat de schrik me soms om het
hart als ik de eentonigheid van
die blokken zie.'
Oud was van mening dat een
goed architect in zijn manier
van werken verschillende werk
wijzen uitprobeert. Zijn stand
punt was dat een architect dui
zend jaren moet kunnen experi
menteren om één goed werk te
kunnen maken.
JETTY VAN DERSTERRE»
De duiven vlogen afgelopen
weekeinde vanuit Soignies,
Roye en Strombeek.
Uitslagen Soignies:
De Blauwkras: 1 H. Gijsman: 2,
8 en 10 P. Landesbergen; 3, 5, 7
en 9 Comb, v/d Blom; 4 en 6
Comb, v/d Nieuwendijk.
De Reisduif: 1, 2, 3, 4, 6 en 7
W. Kop: 5 Comb. Schroot; 8 W.
Tolboom; 9 F. Penseel; 10 N. de
Groot en zn.
Leiderdorp: 1 J. Knijnenburg;
2 en 5 J. van Laar en zn.; 3, 4 en
8 en 10 R. v/d Nieuwendijk; 6
en 7 W. Habraken; 9 W. Jacobi.
Het Oosten: 1 en 10 B. van
Putten; 2 C. v/d Berg; 3,8 en 9
mevr. Geytema; 4 A. Pracht; 5 S.
v/d Hoven; 6 F. Glasbergen; 7
comb. Mooten-v/d Hoogt.
De Vriendenclub: 1 en 6 F.
Ladan; 2 W. v/d/ Kooy; 3 en 9
Bodijn en zn.; 4 R. Verhoogt; 5
C.P. Gijsman; 7 A.J. Link; 8 W.
Vijlbrief; 10 A. vanWeeren.
LPC: 1 en 8 A.A. Compier; 2
W. Stouten; 3 J. van Rijn, 4 J.
Boelee; 5 gebr. Pen; 6 J. Staffe-
leu; 7 W. Groenendijk; 9 R.P.C.
Heuzen; 10 H. de Jonge sr.
De Rijnklievers: 1, 2, 5, 7 J.
Zevenhoven; 3 G v/d Poel; 8, 9
M. Hogenboom; 10 K. Dokkum.
Uitslagen Roye:
De Blauwkras: 1'; 2, 3 en 6 P.
Landesbergen; 4, 5, 7, 8, 9 en 10
Comb, v/d Nieuwendijk.
De Reisduif: 1, 2 en 5 N. de
Groot en zn.; 3,4, 6, 7,8 en 9 W.
Kop; 10 W. Ouwersloot.
Leiderdorp: 1, 2, 5, 7 en 8 J.
van Laar en zn.; 3 D. van Segge-
len; 6,9 en 10 W. van Oosten.
Het Oosten: 1, 2 en 8 Mevr.
Guyteman; 3 en 6 B. van Putten;
4 en 10 comb. Mooten v/d
Hoogt; 5 en .9 P. van Duyl; 7 J.
Verbaan.
De Zwaluw: 1, 3, 7, 8 en 10
V.d. Kooij-de Best; 2 en 9 J. Ho-
gervorst; 4 en 6 P. van Leeuwen;
5 P. Verhoort.
de vriendenclub: 1 J.J. Degen;
2 comb. S en C. Vinkensteyn; 3
F. Ladan; 4, 8 en 9 comb. Noest
en Hartevelt; 5 L. Polane; 6 L.
koopman; 7 W. v.d. Kooy; 10 Th.
Dongelmans.
LPC: 1 en 6 J. v/d Steen; 2 W.
Schouten; 3 en 4 Gebr. Pen; 5 F.
Gijsman; 7 en 9 J. Smit; 8 en 10
A. Witteveen.
De Rijnklievers: 1, 4, 6, 9, 10
J. Zevenhoven; 2 M. Hogen
boom; 3, 5, 7 A. de Vries; 8 G.
Brandt.
Uitslagen Strombeek
De Zwaluw: 1 V.d. Kooij-de
Best; 2 W. van Ommen; 3 en 4
P. van Leeuwen; 5 G. van Leeu
wen; 6 en 9 N. Meeuwenoord; 7
en 10 P. Verhoort; 8 J. Hooger-
vorst.
AGENDA
Laatste toeristenmarkt van het sei
zoen. centrum (Princestraat - Voor
straat - Andreasplem). van 14.00 tot
21.00 uur.
Bioemenwandeltocht over 10.15 of
20 km, start vanaf WV. Stations
plein, tussen 9.00 en 17.00 uur.
Tanuki Matsuri, Japans cultureel eve
nement; Sumi-demonstratie, Arse
naalstraat 1, aanvang 14.00 uur.
Informatie-avond over "overgewicht
en sport', org. Ned. Obesitas Vereni
ging, in het Diaconessenhuis, Hout
laan 55, aanvang 20.00 uur.
Sjoelen bij speeltuinvereniging Ste
venshof, C. van Bruggepad 2, aan
vang 20.00 uur.
Noordwijk
Wandelen met de boswachter, start
DumdamseSlagom 10.00 uur.
Historische rondwandeling, start van-
