'Verzelfstandiging geen
leven met gouden randen'
'Spot op Europa' in
Brabants kasteeltje
Cultuur&Kunst
Pleinpopfestivals in
Leiden en Leiderdorp
Restanten Romeins huis
Opgedoken Romeinse kop
Sjoerd Leiker Prijs
voor auteur F.B. Hotz
ZATERDAG 22 AUGUSTUS 1992
De bezoeker krijgt lang niet alles te zien van wat het
museum in huis heeft. Veel museumschatten liggen
opgeslagen in het depot. Soms komen ze er, voor
speciale tentoonstellingen, uit. Vaak helemaal nooit.
De publieksfunctie is trouwens niet voor alle musea
gelijk. Veel rijksmusea hebben ook een
wetenschappelijke taak. Van hun depots maken
wetenschappers veelvuldig gebruik voor uitvoerige
studies. Vier van dergelijke musea, die zowel een
publieksfunctie als een wetenschappelijke taak hebben,
staan in Leiden: het Rijksmuseum voor Volkenkunde, het
Rijksmuseum van Oudheden, het Nationaal
Natuurhistorisch Museum en Museum Boerhaave voor
de geschiedenis van de Natuurwetenschappen en de
Geneeskunde.
Museum Boerhaave is op orde
Het Deltaplan van minister d'Ancona van wvc maakt het
musea mogelijk hun veelal slecht gehuisveste depots te
reorganiseren. Via het 'plan van aanpak' kunnen
medewerkers speciaal voor dit doel worden
aangetrokken. In een vierdelige serie brengen we een
bezoek aan de depots van deze musea. Sommige zijn al
een eind op streek met het 'opschonen' van hun depot,
bij andere moet de grote schoonmaak nog beginnen.
Vandaag het vierde en laatste deel: het depot van het
Museum Boerhaave. Eerder publiceerden wij in deze
serie verhalen over het Rijksmuseum voor Volkenkunde
(1/8), het Rijksmuseum van Oudheden (8/8) en het
Nationaal Natuurhistorisch Museum (15/8).
„Het hangt af van de fase waarin je met je museum en je depot
zit. Toen wij de Caeciliastraat als huisvesting kregen aangebo
den, hadden we geen restaurateurs. De depots waren over tien
plekken in de stad verdeeld. Acht jaar geleden hebben we zes
restaurateurs aangetrokken". Dr. GAC. Veeneman, directeur
van het Museum Boerhaave of volgens de officiële benaming
het Rijksmuseum voor de Geschiedenis van de Natuurwe
tenschappen en de Geneeskunde, is nu min of meer op orde.
Het museum is keurig gehuisvest in het Boerhaave-complex, de
niet tentoongestelde collectie is netjes opgeborgen in een groot
pand aan de Herengracht.
leiden annemiek ruygrok
Door een toevallige samenloop
van omstandigheden er
kwam een plek om het museum
te huisvesten en tevens werden
via het Deltaplan gelden be
schikbaar gesteld om de collec
tie en het depot te reorganise
ren is dit het eerste museum
in Leiden dat 'klaar' is. „Hoewel
we natuurlijk eind jaren negen
tig met het depot naar de
Raamsteeg verhuizen. Dan
komt het Natuurhistorisch Mu
seum leeg, omdat dat naar het
Pesthuis gaat. En het is de be
doeling dat de depots van Vol
kenkunde, Oudheden, Natuur-
historie en Boerhaave daar
wordt gevestigd." Verspilling
van tijd en geld? Veeneman
vindt van niet. „Het is een
prachtig gebouw en een mooie
kans om alles op één plek onder
te brengen. Alles hier is zo goed
verpakt en georganiseerd, dat
de verhuizing in redelijk korte
tijd kan gebeuren. Al moet je
toch in termen van weken den
ken."
De term passieve conserve
ring, waarbij de huidige toe
stand van een museumvoor-
werp wordt gehandhaafd, de
achteruitgang wordt tegenge
houden, is door de restaurateur
van Boerhaave verzonnen.
„Restauratie, echte restauratie,
gaat altijd ten koste van het
voorwerp. Want je neemt altijd
iets weg. Pas als iets echt wordt
bedreigd, moet je over restaure
ren praten. Conserveren heeft
de voorkeur."
In Boerhaave, dat een giganti
sche collectie instrumenten in
zijn bezit heeft, betekent dat:
corrosie (roestvorming) tegen
gaan. Metalen, vooral messing
met ijzer, gaan roesten op het
raakvlak. Meetinstrumenten en
dergelijke worden door middel
van ultrasone trillingen schoon
gemaakt en aangetaste laklagen
worden verwijderd. Dan wor
den nieuwe laklagen aange
bracht. Zo nodig, want als het
even kan laat Veeneman de ou
de lagen zitten. „Die zijn veel
mooier, donkerder." Hij laat het
aan de hand van twee micro
scopen zien: de ene is donker
glanzend, de ander een beetje
lichter en matter. Die laatste is
voorzien van een nieuwe laag.
Volgens het onderhoudspro-
gramma van het museum wer
den voorwerpen per half jaar,
per jaar of per vijf jaar bekeken.
„De frequentie hangt af van het
belang van het voorwerp. Het
programma is opgesteld voor 20
jaar. Dankzij het Deltaplan heb
ben we de frequentie kunnen
versnellen. Alle voorwerpen
worden nu eens in het half jaar
bekeken en gecontroleerd."
Heeft het Deltaplan voorde
len, nadelen zijn er volgens Vee
neman ook: „We hebben de
grootste moeite om lbo'ers in
Toneelles voor kinderen
leiden Kindertejater Pluisje begint in het nieuwe seizoen weer
met toneellessen voor kinderen. Er zijn vier lesgroepen, onder
verdeeld naar leeftijd. De jongste groep begint bij zes jaar, de
oudste eindigt bij 16 jaar. Aan het einde van het jaar presenteren
de groepen zich aan het publiek. Nadere informatie: (071)-
144614 of 310964.
Weer country music in De Schelft
noordwukerhout De stichting Country Music Promotion Rijn
en Bollenstreek opent het nieuwe seizoen op zaterdag 29 augus
tus met een optreden van de 'Midnight Special'. Deze groep
trachtte eerst een verbinding te leggen tussen het Verre Oosten,
waar de meeste leden van de band hun wortels hebben, en het
Wilde Westen. Dit resulteerde in de lp 'From the Far East to the
Wild West'. De tweede lp, 'Eastwind', bevat twaalf pure country
westem-nummers, waarvan drie eigen composities. Informa
tie: 01719-17801.
Cursussen in Oudheden
leiden Het Rijksmuseum van Oudheden begint aan de derde
reeks cursussen over cultuur en taal van het oude Egypte en de
archeologie van de Klasssieke Oudheid. In deze laatste categorie
vallen cursussen 'Klassieke Oudheid' over opgravingen in Tur
kije, Griekenland en Italië, 'Van Olympus naar de Olympische
Spelen' waarin een terugblik naar de Olympische Spelen uit de
Oudheid de mogelijkheid biedt tot interessante vergelijkingen,
en 'bedolven Steden' over de opgravingen in Pompen en Hercu-
laneum. De 'cultuur van het oude Egypte', 'cultus en rituelen'
rond de dood bij de Egyptenaren en het 'hiëroglyfenschrift' ko
men aan de orde in cursussen over het oude Egypte. De lessen
beginnen op 15 september. Voor nadere informatie kan men te
recht bij Jan Telders, 071-163178.
leiden/leiderdorp»
Op het Vrouwenkerkplein in
Leiden vindt vandaag de tweede
editie plaats van Pleinpop. Het
gratis toegankelijke popfestival,
dat vanmiddag om half één be
gint en duurt tot ongeveer ne
gen uur, is weer heel gevarieerd
van opzet. Allerlei muziekstij
len, van rock tot reggae en van
blues tot wave, komen aan bod.
De groep The Crew bijt om
half één het spits af. Drie kwar
tier later maken Les Amis de
Blues hun opwachting. Om
twee uur begint Panic in Detroit
te spelen. Weer drie kwartier la
ter is de beurt aan As the Eye.
Kwart voor vier staat de groep
Isis op de planken en om kwart
voor vijf is het voorlaatste op
treden gepland. De bekende
acht man/vrouw sterke reggae-
formatie The Vibe sluit om
18.00 uur het popfestival op het
Vrouwenkerkplein af met een
daverend concert.
Een week later, op zaterdag
29 augustus, is er in de Hout
kamp in Leiderdorp het 'Hout
pop-festival 1992'. Zeven groe
pen maken hier hun opwach
ting, tussen half één 's middags
en zeven uur 's avonds. Achter
eenvolgens treden op: It (12.30
uur), Sort of Happy (13.15 uur),
Filth and the four Roses (14.00.
uur), Off Beat (15.00 uur), Wons
II Menny (16.00 uur), Dooms
day Reflex (17.00 uur) en Honk
(18.00 uur). Ook dit popfestival,
net als het Leidse georganiseerd
door de Stichting Pleinpop, is
gratis toegankelijk.
men was volgens archeologen
een winkel, gezien de grote hoe
veelheden wijnamfora's en ke
ramische dekschalen.
Voorts is een object van me
taal gevonden dat een chirur
gisch instrument zou kunnen
zijn. Enkele dagen geleden wer
den op hetzelfde terrein de res
tanten gevonden van een kleine
begraafplaats met het geraamte
van een kind van ongeveer tien
jaar oud.
Tijdens graafwerkzaamheden in
de buurt van de toren van Pisa
zijn de restanten gevonden van
een Romeins huis uit de tijd van
keizer Constantijn (4de eeuw na
Christus). De resten van het
huis, die zich circa dertig centi
meter onder het befaamde
plein Campo dei Fiori bevin
den, zijn rijkelijk gedecoreerd
met mozaïeken. Hel oodoko-
brindisi Een bronzen kop, waarvan deskundigen
menen dat hij behoort bij een Grieks standbeeld uit
de vierde eeuw voor Christus, is deze week naar
boven gekomen bij opgravingen in de Adriatische
Zee bij Brindisi. Ook andere delen van het beeld
kwamen boven water. De vondst zou volgens des
kundigen wel eens de belangrijkste onderwateront
dekking bij Italië kunnen zijn sinds de vermaarde
Riace-bronzen in 1972 opdoken.
FOTO AP
heeze anp
In de koetshuizen van het 17de-
eeuwse Kasteel Eymerick in het
Brabantse Heeze zijn van 22 au
gustus tot en met 6 september
tachtig spotprenten uit drie
eeuwen te zien. De oudste is uit
1689. Het verschijnsel is op zich
tijdloos, maar wel zeer aan ver
andering onderhevig.
De expositie heet 'Spot op
Europa' en gaat over onderwer
pen op Europees niveau. Het
geheel is samengesteld uit de
collecties van de Atlas van Stolk
uit Rotterdam, het Haags Ge
meentemuseum en kunstenaars
van deze tijd.
De uitvoering van de huidige
spotprent steekt nogal mager
tjes af tegen die uit de tijd van
bij voorbeeld Lodewijk de Veer
tiende. Toen kon men er nog de
tijd voor nemen. Er verscheen
immers maar zo af en toe een
krant. Weken achtereen moet er
vroeger gewerkt zijn aan de qua
vormgeving en voorstelling zo
uitvoerige etsen. Hele taferelen
zijn tot in detail uitgevoerd en
ook van de toendertijd nogal
rijk versierde kleding werd werk
gemaakt. Vaak staan er ook nog
uitgebreide verhalen bij.
De inhoud is van een wat la
ger plan, eigenlijk in sommige
gevallen nogal plat. Lichamelij
ke functies als overgeven wor
den enthousiast gebruikt. In de
teksten komen ook frases voor
als de Franse Lelie die wordt
'bekackt'.
Op de tenfKYtttelling zijn
twintig spotprenten uit de tijd
Uitvoeringen
Misa Flamenca
amsterdam anp
Paco Pena's Flamenco Gezel
schap en het koor van de Aca
demy of St. Martin in the Fields
komen naar Nederland en Bel
gië voor tien uitvoeringen van
de Misa Flamenca. Deze gezon
gen mis in flamenco-stijl zal on
der meer ten gehore worden ge
bracht in het Den Haag (24
sept.), Groningen (25 sept.),
Eindhoven (26 sept.), Utrecht
(27 sept.), Haarlem (28 sept),
en in Amsterdam (4 okt.).
Paco Pena's Flamenco Gezel
schap is voor deze mis samen
gesteld uit drie gitaristen, twee
zangers, een zangeres en een
danser. De Spaanse gitarist
Paco Pena componeerde zijn
Misa Flamenca drie jaar gele
den.
van Lodewijk de Veertiende tot
en met Napoleon. De eerste
moest het heel wat keren zwaar
ontgelden in de kranten van
zijn tijd. De eindredacties van
toen waren minder voorzichtig
dan nu. Zo werd er vrolijk de
spot gedreven met de herkomst
van Lodewijks zoon, de Daup
hin. Die zou als ware vader ene
Pater Peters hebben gehad. De
(roomse) kerk was ook een
dankbaar onderwerp.
Bij Napoleon worden de
prenten al eenvoudiger maar
zeker niet slechter qua uitvoe
ring. Soms zijn ze nog wat plat,
maar vaak is ook sprake van een
hoger inhoudelijk niveau. Zo
wordt de 'Corsicaanse Spin' Na
poleon afgebeeld in het midden
van een web, waarin al verschil
lende vliegen, allemaal een land
vertegenwoordigend, gevangen
zitten. De paus-vlieg zweeft er
wat bangelijk naast.
Een spotprent is natuurlijk
lang niet altijd om te lachen.
Dat wordt zeer duidelijk uit de
tien prenten over de Tweede
Wereldoorlog van lan Sluijters.
Ze werden allemaal in De Nieu
we Amsterdammer gepubli
ceerd. Het weer zo actuele Ser
vië komt pp één van zijn pren
ten voor als een bevallige dame
die wordt belaagd door drie mi
litairen: „Moord, moord, help,
help!" roept de dame.
Aangrijpend is de plaat van
een zwaar geteisterd leger, met
veel armen, benen en hoofden
in het verband, onder een don
kere hemel opgebouwd uit het
gelaat van de lijdende Christus.
„Er zijn tot heden 5 grootkrui
zen, 6488 ijzeren kruizen eerste
klasse en 338261 ijzeren kruizen
tweede klasse uitgereikt", staat
eronder.
Sluijters gaat soms ook heel
eenvoudig met zijn thematiek
om, soms zelfs een beetje mid
deleeuws: zo zijn haat en impe
rialisme zweren op het lichaam
van een baby in de armen van
Europa.
Op Jan Sluijters, die duidelijk
meer een schilder is, volgt Piet
van der Hem, een echte teke
naar. De Duitse keizer is 'de an-
nexorcist'. De oorlog is een dui
vel met een zandloper vol sche
dels, er valt er één in het lege re
servoir en de duivel zegt: „Het is
1 januari, we beginnen weer
van voren af aan." En het
„grootste dramatische succes
van het tooneelseizoen in Ja
pan" is Europa dat hariki
pleegt.
De tentoonstelling wordt af
gesloten met de al eerder ge
noemde prenten uit de huidige
tijd. Ze zijn van Mat Rijders
(Brabant Pers), Nico Visscher
(Nieuwsblad van het Noorden
en Staatscourant) en Hans Bus
man (De Telegraaf, de Krant op
Zondag en regionale bladen).
'Spot op Europa' heeft plaats
in het kader van de 35ste Bra
bantse Dag in Heeze. Deze is
opgebouwd rondom Europa. Er
is ook een kleine andere ten
toonstelling in dit kader, nu van
modeme kunst, in Galerie Hee
ze. Elf kunstenaars geven daar
hun visie op Europa. Deze ex
positie ook van 22 augustus tot
en met 6 september.
oecstceest/hoorn
De in Oegstgeest wonende
schrijver F.B. Hotz krijgt als
eerste Nederlandse auteur op
4 september in het Westfries
Museum in Hoorn de Sjoerd
Leiker Prijs uitgereikt. Deze
driejaarlijkse literaire prijs is in
het leven geroepen voor een
bepaald werk of het hele oeu
vre van een schrijver boven de
50 jaar. Aan de prijs is een be
drag van 5000 gulden verbon
den en een bronzen legpen
ning. Hotz krijgt de prijs voor
zijn volledige werk.
De weduwe van de drie jaar
geleden overleden schrijver
Sjoerd Leiker heeft dit fonds
zelf in het leven geroepen ter
nagedachtenis aan haar man.
Mevrouw Leiker „Het is be
langrijk dat oudere schrijvers
die mooie boeken hebben ge
schreven worden geëerd. Ze
ker in een maatschappij waar
alles op jong zijn is gericht".
Ook hoopt ze dat met deze
prijs de zorg voor de Neder
landse taal wordt gewaar
borgd. „De Europese vloedgolf
moet onze taal niet onder
spoelen", aldus mevrouw Lei
ker.
De jury van het Sjoerd Lei
ker Fonds bestaat uit Jan van
der Vegt, Thérèse Cornips, Mi-
chaël Zeeman en Adrie Meijn-
ders.
Ten onrechte werd vorige
week in de aflevering over
het Nationaal Natuurhisto
risch Museum de indruk ge
wekt dat men daar nog niet
is begonnen met de registra
tie en restauratie van de col
lectie. Het tegendeel is het
geval: er zijn thans vier per
sonen bezig met de reigstra-
tie, terwijl ook met de restau
ratie van een aantal collectie
onderdelen in nauw overleg
met WVC is begonnen.
FOTO HIELCO KUIPERS
schappij gekeerd. Al betekent
dat niet een leven met gouden
randen."
Meetinstrumenten worden met fluwelen handschoenen aangepakt ter voorkoming van roestvorming.
dienst te krijgen. Die hebben we
juist nodig voor dit soort werk.
Maar er is een groot gebrek aan.
Door het Deltaplan gaan ook de
salarissen van restaurateurs
omhoog. Dus zitten we met een
probleem voor onze papieren
collectie. Daarvoor is geen res
taurateur te krijgen. We delen er
nu één met andere musea. Voor
onze boekerij en prentenverza-
meling hebben we nu acht we
ken per jaar een restaurateur tot
onze beschikking.
De natte collectie van het
museum Boerhaave, de prepa
raten en dergelijke, worden uit
besteed. „Echt klaar zijn we pas
in 1994/1995 als de hele collec
tie door de handen van restau
rateurs is gegaan. Probleem
daarbij is dat wij een museum
zijn voor de geschiedenis van
natuurwetenschappen. Om een
voorbeeld te noemen: wij bewa
ren ook de verpakking. Kisten
waarin röntgenbuizen hebben
gezeten bijvoorbeeld. Want die
zeggen iets over de periode
waarin die bepaalde buizen
werden gebruikt. Flessen van
preparaten gooien wij niet weg,
maar we proberen ook die te
conserveren, terwijl het Natuur
historisch Museum alleen de
preparaten conserveert en de
flessen en potten kan weggooi
en."
Ook het registratieproblem
van Boerhaave is nagenoeg op
gelost. Alles is keurig in een
computerbestand geregistreerd,
zowel de plek waar een voor
werp te vinden is als de 'conser-
veerbeurten' staan in het com
putergeheugen opgeslagen.
„Wij zijn het eerste museum
dat gaat verzelfstandigen? Dus
willen we alles op orde hebben.
Ik ben een groot voorstander
van verzelfstandiging. Want als
je nu als museum geld verdient
door een sponsor aan te trek
ken, dan wordt je volgend jaar
op je begroting gekort. Wanneer
we zelfstandig zijn, is dat niet
het geval. Nu nog zitten we te
dicht bij de politieke waan van
de dag. Dan zijn we met het ge
zicht veel meer naar de maat
