Leidse Studentenmaskerade:
geld speelde geen enkele rol
'Adriaan van Dis
pleegde plagiaat'
Cultuur Kunst
Jongen, léés je nog wel goed?
Medewerkers Sotheby's
blijken kunstdieven
Feesten in de Himalaya
VRIJDAG 21 AUGUSTUS 1992
13
Toeren langs
kerkorgels
in de regio
Kerken bezichtigen, orgels
beluisteren en ook nog van
het landschap genieten. Dat
kan allemaal tijdens de eer
ste Toer-in orgeltocht die
morgen in deze regio wordt
gehouden. Van Leimuiden
via Riipwetering naar Leider
dorp Kan men met eigen ver
voer deelnemen aan deze
tocht die onder leiding staat
van gids-organist Jan Jonge-
pier.
De hervormde kerk in Lei
muiden vormt morgen om
half elf het startpunt. Deze
bakstenen zaalkerk, ge
bouwd in 1805, bezit een
éénbeukig schip met houten
tongewelf. De preekstoel is
van 1806. In de ingebouwde
toren bevindt zich een uit
1601 stammende klok. Jon-
gepier zal het tamelijk kleine
orgel, in 1865 gebouwd door
Knipscheer, op instructieve
wijze bespelen, waarbij de
verschillende registers tot
klinken worden gebracht.
De r.k. Onze Lieve Vrouwe
Geboortekerk in Rijpwete-
ring staat vervolgens op het
programma. De architect
Molkeboer bouwde deze
neogotische pseudobasiliek
in 1860. Het orgel van Lode-
wijk Sjoerds Ypma stamt uit
1874.
Na de lunch is de her
vormde kerk in Leiderdorp
aan de beurt. In 1620 werd
deze opgericht en bij de gro
te restauratie van 1965 tot
1970 werd de oorspronkelijke
vorm voor het grootste deel
gehandhaafd. De toren uit
1864 werd afgebroken en de
oorspronkelijke 'dakruiter' in
ere hersteld. Interessant in
deze kerk zijn de preekstoel
uit de 17de eeuw en de 'rege-
ringsbank' uit 1687. Het orgel
werd in 1781 gebouwd door
de Leidse bouwer Mitter-
reither. Op dit orgel geeft Jan
Jongepier na een instructieve
toelichting een concert met
werken van o.a. Müthel, J.S.
Bach en Carl Philipp Em.
Bach. Ook zal hij een impro
visatie ten beste geven.
Deelname aan deze tocht
kost tien gulden, 65+ en CJP
zes gulden. Opgave vooraf is
niet nodig.
Tentoonstelling in 'Boymans' over opzichtig feest in 1910
Voor de viering van het 67ste lustrum van de Leidse uni
versiteit, een complete feestweek in 1910, werd destijds
groots uitgepakt, In overleg met de toenmalige hoogle
raar kunsthistorie Wilhelm Martin werd een studenten
maskerade op touw gezet waarin het tijdperk van stad
houder Frederik Hendrik centraal zou staan. Een eerder
plan om Willem de Zwijger als centrale figuur te nemen
werd afgewezen wegens de betrekkelijke soberheid van
de kostuums. Nee, het moest allemaal zo opzichtig mo
gelijk.
leiden/rotterdam «jan rusdam
De Leidse Studentenmaskerade
werd dan ook de kostbaarste
onderneming die ooit, in dit ge
nre. in ons land is georgani
seerd. Het Rotterdamse Muse
um Boymans-Van Beuningen
besteedt momenteel aandacht
aan het evenement in de ten
toonstelling 'Nuttig en Nodig'.
De grote optocht die op 21 ju
ni 1910 in Leiden werd gehou
den zou de 'blijde inkomst' van
Frederik Hendrik in Amster
dam. in 1641, voorstellen. Fre
derik Hendrik was bij die gele
genheid vergezeld van koningin
Henriëtte Maria van Engeland,
Elisabeth van Bohemen, Prins
Willem (de zoon van de stad
houder) en de oudste Engelse
koningsdochter, met wie de
prins kort daarvoor was ge
trouwd.
Het was gebruikelijk in die
tijd om zulke evenementen
door een professionele regisseur
of organisator te laten enscene
ren. De keus viel op Henricus
Jansen die twee jaar eerder voor
de Delftse studenten al eens een
maskerade rond Lorenzo de'
Medici had georganiseerd. In
Leiden heeft hij zich echt uitge
leefd: hij koos dure stoffen uit
Parijs, die door de beste
costumiers werden verwerkt,
leer in vijf kwaliteiten en vieren
twintig kleuren voor laarzen op
maat, en alles wat er verder nog
bij hoorde. W.F Tromp Mees
ters, die Frederik Hendrik speel
de, had zelfs een complete wa
penrusting, die 6000 gulden
kostte, voor die tijd een ontstel
lend hoog bedrag.
Bordelen
Voor het ontwerpen van de kos
tuums liet men zich uiteraard
inspireren door schilderijen uit
die tijd. Kanten kragen en man
chetten waren belangrijke on
derdelen. Ook hiervoor gold dat
alleen het beste goed genoeg
was. Een complete commissie
werd naar Brussel gezonden om
aldaar het kostbare kantwerk in
te kopen. Maar dat liep een
beetje mis. Het maskerade-geld
werd verzopen en verbrast in
Belgische bordelen.
Uiteindelijk ging de opdracht
voor 127 stellen kanten kragen
en manchetten, en een hoeveel
heid kant per el, naar de Haagse
kantwerkschool. Schilderijen
werden bestudeerd en de kan
ten die er op voor kwamen na
getekend. In de winter en het
voorjaar van 1909-1910 bracht
de produktie de school in grote
bedrijvigheid. De toenmalige
directrice Mien van der Meulen
heeft zich naderhand nog vaak
afgevraagd of de fraaie imitaties
misschien ooit voor originelen
zouden worden aangezien.
De Leidse Studentenmaskera
de was veruit de kostbaarste on
derneming, in dit genre, die ooit
in Nederland is georganiseerd.
Er was dan ook kritiek op de ex
clusiviteit van de vertoning.
Maar de zoon van Tromp Mees
ters, die wel de zoon van Frede
rik Hendrik werd genoemd, her
innerde zich dat na de oorlog,
dus bijna vijftig jaar later, nog
met bewondering werd gespro
ken over het evenement. Leidse
winkeliers zeiden eens tegen
hem: „Die optocht was een
sprookje: dat komt nooit meer
terug.''
Juliana
Kant wordt in Nederland al eeu
wen gemaakt. In 1925 werd
door enkele leerlingen van de
Haagse kantwerkschool de 'Eer
ste Nederlandsche Vereeniging
van Kantliefhebbers Het Kansa
let' opgericht Kanten die door
aankoop, schenking of legaat in
het bezit van de vereniging zijn
gekomen worden nu, samen
met in bruikleen gekregen ge
kregen kanten van onder meer
het Koninklijk Huis, tentoonge
steld in Museum Boymans-Van
Beuningen. Tot de hoogtepun
ten op de tentoonstelling beho
ren onder meer ook de kanten
voor de wiegen van prinses Juli
ana.
Patricia Wardle, een vooraan
staande deskundige op het ge
bied van borduurwerk en kant
heeft de tentoonstelling samen
gesteld en een uitgave verzorgd
Concert Crosby, Stills Nash
utrecht Tijdens een korte Europese tournee doen Crosby, Stills
Nash binnenkort ook Nederland aan. Op 12 oktober staat het
drietal in het Muziekcentrum in Utrecht. De kaartverkoop voor
dit concert begint morgen op de bekende adressen.
De Grote Prijs van Nederland
Rotterdam Op 12 december zullen popgroepen uit heel Neder
land weer strijden om 'De Grote Prijs van Nederland'. Door het
hele land zullen voor die tijd voorronden worden gehouden. Tot
31 augustus kunnen groepen zich inschrijven voor het muziek
concours bij het secretariaat van 'De Grote Prijs van Nederland',
tel. 010-4142644.
Open huis Hervormd Kerkkoor
koudekerk Veel mensen zouden wel in een kerkkoor willen zin
gen maar durven het initiatief niet te nemen om ach op te ge
ven. Het Hervormd Kerkkoor in Koudekerk zet daarom op 25
augustus, tijdens een repetitie van het koor, de deur van de grote
zaal aan de Dorpsstraat 57 wijd open om belangstellenden een
kijkje in de keuken te gunnen. Iedereen is welkom, ook al kan
men geen noot lezen. Het 'open huis' begint om 20.00 uur.
Concert Maria de Lourdes
Amsterdam De Mexicaanse zangeres Maria de Lourdes komt
voor vier optredens naar Nederland. De concerten zijn op 3 sep
tember in Muziekcentrum Frits Philips in Eindhoven, 4 septem
ber in het Concertgebouw in Amsterdam, 5 september in
Schouwburg Amphion in Doetinchem en op 6 september in De
Doelen in Rotterdam. Maria de Lourdes wordt begeleid door
haar mariachi-groep 'Aguilas de America', elf Mexicaanse musi
ci. Gekleed in de traditionele met zilver versierde pakken en
sombrero's, bespelen zij de typische Mexicaanse snaarinstru
menten vihuela en guitarron, en de viool, gitaar en trompet.
amsterdam cpd
ging voornamelijk om spullen
met een relatief lage waarde. Dit
om ontdekking van de diefstal
len te voorkomen.
Zijn vroegere chef werd aan
gehouden in Egmond aan de
Zee. Uit onderzoek bleek dat
die de verduisteringen toestond.
Bij succesvolle verkoop van de
spullen, ontving hij een deel
van de opbrengst, minstens
zo'n 15.000 gulden. Uit onder
zoek is gebleken dat de gestolen
voorwerpen ook in België en
Duitsland bij veilingen zijn in
gebracht.
Volgens directeur J. van
Schaik van Sotheby's werden al
eerder vermissingen geconsta
teerd. Zo bracht een klant een
tekening in van de Italiaanse
schilder Guardi, waarvan het
veilinghuis niet helemaal zeker
was van de echtheid. De teke
ning ging voor expertise naar
Londen, die de tekening als een
vervalsing kwalificeerde. De te
kening keerde terug naar Am
sterdam en werd in het depot
bewaard. Toen de klant, die op
de hoogte was gesteld, het werk
na anderhalf jaar kwam opha
len, bleek het te zijn verdwenen.
De inbrenger bleef volhouden
dat het om een originele Guardi
ging. Sotheby's zag zich ge
noodzaakt een forse vergoeding
te betalen. Van Schaik: „De
diefstallen beperkten zich niet
tot één depot-ruimte. Juist
daarom hebben wij vorig jaar
voor anderhalve ton aan bevei
liging aangebracht. Het perso
neel heeft daardoor niet langer
meer overal toegang. We hoop
ten daarmee de verdwijningen
een halt toe te roepen en de
diefstallen meer te lokaliseren.
Op dat moment hielden de dief
stallen ook op."
Het veilinghuis Sotheby's in
Amsterdam blijkt vijf jaar lang
het slachtoffer te zijn geweest
van kunstdiefstallen. Tussen
medio 1986 en het najaar van
1991 verdwenen enige tiental
len kunstvoorwerpen uit de de
pot-afdelingen van het veiling
huis. De Amsterdamse politie
heeft vorige week de 49-jarige
chef van de depot-afdeling aan
gehouden. Ook zijn vroegere as
sistent en diens echtgenote
werden gearresteerd. Alle drie
hebben inmiddels een bekente
nis afgelegd. De zaak kwam aan
het licht toen begin juli een an
der Amsterdams veilinghuis 15
schilderijen inbracht bij Sothe
by's. Daaronder bevond zich
ook het schilderij 'Het laatste
avondmaal' van de Franse
schilder Henri Fontaine Latour.
In 1988 was ditzelfde schilderij
ook al eens ingebracht bij So
theby's. Omdat het toen te wei
nig opbracht werd het in depot
genomen. Het doek zou daar
dus nog steeds moeten staan.
Bij nader onderzoek bleek dit
niet het geval te zijn. Daarop
deed de directie aangifte bij de
politie.
Het politie-onderzoek leidde
via het andere veilinghuis naar
de man die het betreffende
schilderij daar had ingebracht.
Het bleek een ex-werknemer te
zijn, die tot eind vorig jaar bij
Sotheby's in dienst was. Op 12
augustus werd hij samen met
zijn echtgenote aangehouden.
In zijn woning in Bussum wer
den zes schilderijen, twintig
pentekeningen en twaalf antie
ke voorwerpen als klokjes, por
selein, bronzen beeldjes en
munten in beslag genomen. Het
Schouwburgen boos op Forum
burg- 'en Concertgebouwdirec
ties (VSCD).
Volgens hem zijn de gevolgen
van het Forum-plan rampzalig.
„Je berooft een groot deel van
het Nederlandse schouwburg
publiek van opera's. Met vrije
produkties en voorstellingen uit
het buitenland kunnen we dat
nooit opvangen."
enschede cpd
De Nederlandse schouwburgen
zijn furieus over het voornemen
van Opera Forum uit Enschede
een seizoen lang geen opera
voorstellingen te geven. „Het is
werkelijk te gek voor woorden,
aldus P. van Klink, voorzitter
van de Vereniging van Schouw-
De Leidse Studentenmaskerade in 1910 mocht wat kosten. Dure stoffen
uit Parijs en leer in vijf kwaliteiten werden door de beste costumiers
verwerkt Op bovenstaande foto een wambuis, gedragen door P.C.E.
Vollgraff als Baron Georg Frederick, in het gevolg van de 'stadhouder
duny-kant gemaakt
van Friesland'. De kraag en manchetten zijn v
door de kantwerkschool in Den Haag.
foto museum boymansvan beuningen
onder de titel 'Nuttig en Nodig,
Nederlandse kantopleidingen,
1850-1940'. De expositie toont
een fascinerende ontwikkeling
die na 1850 op gang is geko
men, waarvan de sporen ook nu
nog duidelijk zichtbaar zijn, en
werpt volgens het museum een
nieuw licnt op dit onderdeel
De tentoonstelling 'Nuttig en
Nodig* in het Museum Boy
mans-van Beuningen, Muse
umpark 18-20 in Rotterdam,
duurt tot en met 18 oktober.
GRONINGEN GPD
De schrijver Adriaan van Dis
heeft plagiaat gepleegd. Deze
beschuldiging is afkomstig van
Jan Fred van Wijnen in Vrij Ne
derland van deze week. De suc
cesvolle schrijver van boeken
als 'Zilver', 'Caisablanca' en 'Een
barbaar in China' heeft voor
'Het beloofde land', een reisver
slag uit Zuid-Afrika, passages
ontleend aan het boek 'Waiting:
the Whites of South Africa' van
de Amerikaanse antropoloog
Vincent Crapanzano. Van Wij
nen onderbouwt in het artikel
zijn beschuldiging met enkele
voorbeelden.
In een eerste reactie tegen
over Van Wijnen geeft Van Dis
toe dat Crapanzano's beschrij-
Twee monniken blazen op koperen hoorns voor het Tibetaans nieuw
jaarsfeest in Bodhnath, in Nepal. foto j a noordijk
Het Rijksmuseum voor Volkenkunde exposeert tot en met 1 no
vember veertig kleurrijke foto's van religieuze feesten in de Hima
laya. De foto's behoren tot de omvangrijke collectie van Dolf Noor-
dijk (1918-1990), voormalig honorair consul-generaal voor het ko
ninkrijk Nepal in Nederland en oud-voorzitter van de Vereniging
Nederland-Nepal. Dit najaar schenkt de Vereniging Nederland-
Nepal de 'collectie Noordijk' aan het rijksmuseum in Leiden.
Tussen 1965 en 1990 reisde Dolf Noordijk door de Himalaya, de
meest ontoegankelijke bergketen ter wereld. Hii legde momenten
vast van feesten die hindoes en boeddhisten in ait uitgestrekte cul
tuurgebied vieren.
De Himalaya is voor Hindoes en Boeddhisten een gebied met
veel heilige plaatsen, waar Pelgrims tijdens jaarlijkse feesten hun
goden vereren. Noordijk maakte behalve foto's van deze feesten
ook opnamen van het indrukwekkende landschap van de Hima
laya, van het kloosterleven en van religieuze gebruiken. Ook deze
foto's toont het museum. Een videopresentatie van enkele van
Noordijks films begeleidt de expositie. In een vitrine worden reli
gieuze voorwerpen getoond.
deel ten grondslag hebben gele
gen aan enkele passages in zijn
boek. Maar volgens Van Dis
gaat het niet om plagiaat „Het
beloofde land is niet zozeer een
reisverslag. Het is het door el
kaar vlecnten van bestaande,
geschreven opinies en gesprek
ken die ik werkelijk heb ge
voerd. Dat is een vruchtbare
werkwijze", aldus Van Dis. „Bo
vendien", zegt Van Dis in Vrij
Nederland, „heeft Crapanzano
ook veel uit andere boeken ge
haald. zoals 'How Young Afri
cans Think,' geloof ik."
Volgens Van Wijnen gaat het
in 'Het beloofde land' toch om
meer dan „het door elkaar
vlechten van bestaande opi
nies". omdat Van Dis nergens
duidelijk maakt dat het om cita
ten gaat, al dan niet aangepast
aan de reiservaringen van hem
zelf. Wanneer de schrijver ook
maar ergens had duidelijk ge
maakt dat het om aJ dan niet
aangepaste citaten zou gaan of
met gebruikmaking van teksten
van anderen, zou er volgens
Van Wijnen niet zoveel aan de
hand zijn geweest. „Van Dis
heeft zijn bronnen niet ge
noemd". aldus Van Wijnen.
„Dat hindert hem overigens
niet in het minst. Hij noemt het
een geaccepteerd gebruik in de
literatuur."
'Het beloofde land' werd in
1991 genomineerd voor de
AKO-literatuurprijs.
De uitgever van 'Het beloofde
land', MeulenhofT, wijst de be
schuldigingvan plagiaat aan het
adres van Van Dis met kracht
van de hand. Directeur Maarten
Asscher: "Van Dis heeft zich
voor zijn boek op gesprekken
met meer dan honderd mensen
en op andere persoonlijke bele
venissen gebaseerd. Bovendien
heeft hij gebruik gemaakt van
kranten, ingezonden brieven,
tv-uitzendingen, parlementaire
debatten en heeft hij zich voor
de historische en sociologische
achtergronden gebaseerd op
tientallen studies en handboe
ken. Op die manier is een
enigszins geobjectiveerd, literair
portret van een land ontstaan,
dat uit talloze bronnen is opge
bouwd.'
Asscher wijst er in zijn com
mentaar op dat dit een geac
cepteerde methode in de he
dendaagse non-fiction litera
tuur is. „Er is dus wel schat
plichtigheid aan die vele bron
nen, maar van 'plagiaat' is geen
enkele sprake."
Mr. R. du Bois, secretaris van de
plagiaatcommissie van BumaS-
temra, de tUlBUIMBdHenum
nisatie in Nederland, stelde gis
teren vast dat Van Dis inder
daad plagiaat heeft gepleegd.
„Strikt genomen is er zonder
meer sprake van plagiaat, daar
hoef je geen seconde over na te
denken."
Du Bois zegt niet te weten of
er in literaire kringen sprake is
van „tolerantie jegens dit soort
plagiaat." „Als jurist vind ik dit
veel te ver gaan", verklaart hij
desgevraagd.
Zijn vakgenoot, mr. M. Bun
ders, gespecialiseerd in auteurs-
en mediarecht, vindt eveneens
dat Van Dis te ver is gegaan.
„Wat Van Dis heeft gedaan mag
niet op grond van artikel 5a van
de auteurswet. Daarin staat dat
je alleen mag citeren als het een
aankondiging, beoordeling, po
lemiek of wetenschappelijke
verhandeling betreft.'
