Nederlands bos in Maleisië
Roofvogels terug in duinen
De metselaar als
milieuspecialist
Over leven
Cursus over vlinders NLB
MILIEUTIP
7
Tropisch woud van 25.000 hectare in deelstaat Sabah
redactie monica wesseling
GEBIOLOGEERD
Duitse groene stip op verpakking
Amsterdam Op steeds meer verpakkingen verschijnt een logo
met twee ineengedraaide pijlen en de tekst 'der grüne Punkt',
bedoeld voor de Duitse markt. Volgens Milieudefensie wekt dit
de indruk dat het om een milieuvriendelijk produkt gaat, maar is
dat niet het geval. In Duitsland kan de consument met een groe
ne slip gemerkte verpakkingen apart houden en meegeven aan
speciale ophaaldiensten van het Duitse bedrijfsleven. Alle soor
ten verpalddng komen voor het logo in aanmerking. Volgens
Milieudefensie zegt de groene stip ook niets over de verwerking
van het afval. Dat mag zowel worden hergebruikt als verbrand.
„Het systeem biedt geen stimulans om minder verpakkingen of
andere materialen te gebruiken en stelt dus weinig voor", aldus
Milieudefensie.
Engelsmanplaat zonder bewaking
zeist De Engelsmanplaat tussen Ameland en Schiermonnikoog
moet beter worden bewaakt, vindt de Nederlandse Vereniging
tot Bescherming van Vogels. Staatsbosbeheer heeft de bewaking
beëindigd omdat er door afkalving van de zandplaat geen vogels
meer broeden. Het eilandje wordt nu alleen nog vanaf patrouil
leboten in de gaten gehouden. Vogelbescherming vindt dit niet
voldoende. Bij hoog water biedt de Engelsmanplaat 's zomers
rust aan tienduizenden vogels, terwijl ook watersporters en wad
lopers er graag voet aan wal zetten. Óm verstoringen te voorko
men zou de plaat weer permanent moeten worden bewaakt.
'Problemen bij afzet compost'
wuster De Vuilafvoer Maatschappij VAM voorziet problemen
bij de verkoop van compost die is gemaakt uit groente-, fruit- en
tuinafval (gft). De grootschalige afzet van compost als grondver-
beteraar wordt volgens de Drentse afvalverwerker belemmerd
door regels van de rijksoverheid. De bepaling dat vanaf 1995
vóór het uitstrooien van compost bodemonderzoek verplicht is
en de beperkingen aan de toe te passen hoeveelheden, vormen
een 'ernstige handicap voor grootschalige afzet van gft-com-
post', aldus de VAM-directie in het jaarverslag over 1991. Alleen
'zeer schone compost' mag onbeperkt worden toegepast. De
VAM weet nog niet of de eigen compost aan de normen voor de
kwalificatie 'zeer schoon' kan voldoen.
Havik met een prooi.
In het duingebied van Natuurmonumenten
tussen Overveen en IJmuiden hebben deze
zomer drie havikparen met succes gebroed.
De sperwer broedt dit jaar op diverse plaat
sen in dit ongerepte natuurgebied en van
de buizerd zijn vijf nesten bekend. Opzich
ter Frans de Boer noemt met name de co
me-back van havik en buizerd opzienba
rend. "Tot voor kort moest je helemaal naar
de Veluwe om te kunnen genieten van de
baltsvlucht van deze indrukwekkende roof
vogels. Een godswonder dat de vogels nu in
het westen weer vaste voet hebben gekre-
'gen."
De hervestiging van havik en buizerd is
geleidelijk gegaan. Na diverse waarnemin
gen kon in 1991 met zekerheid het eerste
broedgeval van de havik worden vastge
steld. Vorig jaar waren in het gebied twee
bewoonde havikshorsten en vier nesten van
dé buizerd.
De roofvogels liepen in de jaren zestig
drastisch in aantal terug doordat in de land
bouw gechloreerde koolwaterstoffen wer
den gebruikt voor de insectenbestrijding.
De vogels legden massaal het loodje door
dat ze aan de top staan van de voedselke
ten. Het gif hoopte zich op in het vogelli
chaam door het eten van vergiftigde prooi
dieren. Er waren veel onbevruchte legsels
en eieren met een flinterdunne schaal. Na
verbod van de giftige middelen en beper
king van de jacht gaat het deze vogels in
middels weer voor de wind.
In het westen van Nederland is de bui
zerd als wintergast altijd al een bekende
verschijning geweest langs autowegen. Hij
aast er op doodgereden dieren. Over de
exacte plaats van de havik- en buizerdnes
ten houdt Frans de Boer zich angstvallig op
de vlakte. Hij wil menselijke belagers niet
op een idee brengen. De havik is door het
warme voorjaar ongewoon vroeg met broe
den begonnen. De drie horsten liggen er
verlaten bij. Wel gluurt er uit een van de
buizerdnesten nog een bijna volwassen
jong naar beneden.
Uitgegroeide exemplaren van Oostenrijk-
se-en grove den vormen een ideale nestel-
FOTO MARTIJN DE JONGE
gelegenheid. Elders in het land broedt de
havik ook tussen ruigte op de grond. Om
voor de buizerd het 'bedje te spreiden' wer
den enkele iaren terug twee kunstnesten
hoog in de bomen geïnstalleerd. Die wer
den gebruikt maar zonder dit aanloopje wa
ren de vogels zeker ook tot broeden geko
men, zegt De Boer. "Het tij is voor de vogels
gunstig. Je kon er gewoon op wachten."
De havik is een geduchte rover die het
vooral op grotere vogels voorzien heeft
zoals duiven, kraaien, eksters en water
hoentjes. Ook eekhoorns, hazen en konij
nen zijn voor hem niet veilig. De jagers, die
hem tot voor kort fel vervolgden, zijn lang
zamerhand doordrongen van zijn selectieve
rol in de natuur.
De vogel leidt een onopvallend leventje
waardoor nesten moeilijk te traceren zijn.
"Best mogelijk dat meer horsten bewoond
zijn zegt De Boer. De geheimzinnigheid
over de nestplaatsen is welbewust. Er zijn
mensen bij wie de interesse voor vogels
zich op de vreemdste manieren uit, zoals
bijvoorbeeld bij eierverzamelaars.
De stichting Natuur- en Land
schapsbeheer (NLB) organiseert
samen met de stichting Duin
behoud een cursus 'Vlinders en
vlindervriendelijk beheer in de
duinen'. De cursus is bedoeld
voor vrijwilligers die in de dui
nen bezig zijn. De eerste avond
staan de biologie en de ecologie
van de vlinder in de duinen
centraal. Een paar dagen later
staat een excursie op het pro
gramma. De deelnemers leren
dagvlinders herkennen en in
ventariseren. De tweede en
laatste cursusavond gaat over
vlindervriendelijk duinbeheer.
Welke planten moeten zeker
blijven staan om de vlinders ter
wille te zijn. De cursusavonden
in Leiden worden gehouden op
dinsdag 25 augustus en dinsdag
1 september (van 20.00 lot
22.15 uur). De vlinderexcursie is
op zaterdag 29 augustus (11.00
tot 14.00 uur). Deelname kost
25 gulden. Opgave bij NLB
01820-24500.
Excursie Nieuwkoopse Plassen
NIEUWKOOP
Natuurmonumenten organiseert ook deze maand weer excursies
naar het Nieuwkoops plassengebied. Water en land wisselen elkaar
af en daardoor heeft het terrein een bijzonder interessante flora en
fauna. Kattestaarten, moerasspirea melkeppe en insektenetende
zonnedauw, riet-, water- en roofvogels.
De excursies worden per boot gemaakt. Op zondag 6 en 19 au
gustus is het vertrek om 10.00 uur, woensdag 19 augustus om 14.15
uur en zaterdag 22 augustus om 9.15 uur. De boot vertrekt vanuit
Noorden. Aanmelding vooraf is noodzakelijk in verband met het
beperkte aantal plaatsen. Opgave kan bij mevrouw Wansinck. van
maandag tot en met zaterdag van 18.00 tot 21.00 uur op telefoon
nummer 01724 8250.
leiden monica wesseung
De tijd dat er zo maar wonin
gen werden neergezet zonder
daarbij het milieu een woordje
te laten meespreken, is voor
bij. Veel gemeenten, waaron
der Leiden, studeren op 'duur
zaam bouwen'. Woningen en
kantoren worden zó ontwor
pen en neergezet dat het
milieu zo weinig mogelijk
schade ondervindt bij de
bouw, het gebruik en de sloop
van het pand.
Bij het bouwen van een wo
ning komt 'het milieu' op vier
belangrijke punten om de
hoek kijken. Slim bouwen
zorgt voor besparing van ener
gie en water en betekent voor
komen van al te veel onbruik
baar bouwafval. Slim bouwen
is ook links laten liggen van
bouwmaterialen die erg
milieubelastend zijn.
Hoewel een deel van de
maatregelen de kostprijs op
drijft, is het merendeel van de
milieutrucs niet duurder of
soms zelfs goedkoper dan
bouwen op de traditionele
manier. De zitkamer op het
zuiden leggen in plaats van op
het noorden kost niets meer
maar scheelt in de energiekos
ten. De zon helpt mee met
verwarmen. Grote ruiten op
het zuiden en niet op het
noorden heeft hetzelfde effect.
Zonnepanelen kosten wèl ex
tra geld, maar verdienen zich
zelf op den duur terug.
Met woningisolatie, een ho
ge rendementsketel en warm-
teterugwinning is het aardgas
verbruik met bijna de helft te
rug te brengen. Spaarlampen
in plaats van gewone lampen
kunnen een slok op een borrel
schelen. Kunnen, want veel
mensen laten de lamp bran
den omdat ze toch niet veel
energie verbruikt.
Bij de bouw van elk huis ko
men twee volle containers
bouwafval vrij. Omdat alles
door elkaar wordt gegooid, is
het afval niet meer te herge
bruiken. Beter tevoren uitreke
nen hoeveel materiaal er no
dig is en afval gescheiden in
zamelen voorkomt bergen on
bruikbaar afval.
De keuze van materialen is
niet eenvoudig. Tropisch
hardhout is beladen vanwege
de maatschappelijke en mil
ieutechnische gevolgen in de
tropen. Gewoon hout moet
echter worden behandeld om
het tegen rot te beschermen.
Dat is ook niet best. Er wordt
veel onderzoek gedaan naar
manieren om hout tegen rot te
beschermen zonder daarmee
het milieu te schaden. Zo werd
vroeger het hele kozijn met
chemisch spul behandeld, ter
wijl rot bijna altijd alleen maar
in de hoeken optreedt. Nu
wordt vaak alleen in de hoek
van het kozijn een houtpilletje
gelegd. Dat pilletje laat alleen
chemische middelen af als het
vochtig is en dus rot dreigt.
Waterbesparing is relatief
eenvoudig. De spaardouche
kop, een toilet met een door
spoel begrenzer en begrenzer
op de kranen kunnen het wa
terverbruik met tientallen pro
centen terugdringen.
Hoewel steeds meer ge
meenten via hun subsidiebe
leid en in de gemeentelijke
panden het begrip duurzaam
bouwen gestalte geven, kan
ongetwijfeld nog veel meer
worden gedaan. Onderzoekers
speuren naarstig naar milieu
nieuws. Een deel van de idee-
en, zoals met gras bedekte da
ken, sterft een zachte dood. De
slimmerikken van Nederland
bedenken echter steeds weer
wat nieuws. Er staat ons nog
heel wat te wachten.
Waarom hebben katten staar
ten? Beste lezer, toen we aan
deze rubriek begonnen bezwo
ren we elkaar NOOIT iets over
katten te schrijven, want dat is
de gemakkelijkste uitvlucht
voor elke columnist. Over een
kat is altijd wel iets te schrijven,
en vrijwel iedereen herkent het
beschrevene, dus succes verze
kerd. Goed. Waarom hebben
APEN staarten? Da's al beter.
Niet iedereen heeft een aap en
kan daardoor via eigen waarne
ming ondergraven wat wij alle
maal beweren. De columnist
drijft op schrijfzand. Het door
snee antwoord op aapgebied
luidt: die staart is een even
wichtsorgaan annex roer; de
spinaap als voorbeeld bij uitstek
gebruikt hem om zijn reusachti
ge sprongen van boom tot
boom tot een goed einde te
brengen. Kunnen we mee leven.
Waarom hebben WOLVEN een
staart? Toch niet om mee door
de bomen te slingeren. Derge
lijk gedrag is in elk geval nog
nooit gesignaleerd. Wolven en
andere hondachtigen hebben
hun staart ook niet uitsluitend
om mee te kwispelen, zoals wel
wordt verondersteld. Konijntjes
en hertjes hebben hun staartje
en met name de witte plek er
onder als opvallende herken
ning voor een mogelijke part
ner, en daarna voor de mogelij
ke jongen. Maar dan kun je die
Betalen met kluut
zeist»
Vogelbeschermers kunnen
straks op vertoon van een kluut
gaan winkelen of dineren. Dit
najaar brengt VISA speciaal
voor leden van de Nederlandse
Vereniging tot Bescherming van
Vogels een creditcard uit met
daarop deze sierlijke zwart-wit-
te vogel. Begunstigers van Vo
gelbescherming kunnen de cre
ditcard met kluut kopen voor
tachtig gulden. Daarvan gaat
dertig gulden direct naar de ver
enigingskas. Van elke betaling
die met de kaart wordt gedaan,
gaat een klein gedeelte naar
projecten om vogels te bescher
men.
Compri-band
Een goed afgesloten bak levert
minder overlast op. Een een
voudige manier om de afslui
ting te verbeteren is het aan
brengen van een zogeheten
compri-band. De twee bij twee
centimeter dikke band wordt
aangebracht rondom de op
staande rand van de container.
De deksel sluit daardoor herme
tisch: geurtjes blijven binnen,
de vliegen buiten. De compri-
band is bij veel Doe-het-zelf-
winkel te koop.
Frisdisk
Er is een middel op de markt
gebracht dat kwalijke geuren
helpt voorkomen en ongedierte
uit de buurt houdt. Het middel
is op biologische basis en kan
geen kwaad voor de kwaliteit
van het gft-afval. Frisdisk kost
minder dan een tientje. Voor
meer informatie kan worden
gebeld met de GFT-infolijn,
071-252130.
Steeds meer haviken, sperwers en buizerds in Zuid-Kennemerland
staart toch net zo goed wegla
ten? Koeien en paarden maken
creatief gebruik van hun staart:
ze slaan er vliegen mee weg.
Neushoorns verspreiden met
hun varkensstaartje hun stront
als een sproeivliegtuig. Allemaal
nuttige toepassingen, maar tal
loze andere dieren bewijzen dat
het ook zonder kan. Waarom is
die staart dan zo vaak gebleven?
Een staart is, zoals bekend, ge
woon een stukje ruggegraat, een
overblijfsel van de tijd dat we,
net als alle vissen nu, dat stukje
nodig hadden voor onze voort
beweging. Toen we aan land
kropen en pootjes kregen was
dat geroei niet meer zo nodig.
De pootjes kregen de overhand
in de voorbeweging. (U begrijpt
dat we even een paar honderd
miljoen jaar overslaan.) Maar
goed, die staart werd overbodig,
alleen kregen sommige dier
soorten dat niet door. Dus red
den ze zich MET. En ze vonden
er vaak nog een zinnig doel
voor ook.
Terug naar de oorspronkelijke
vraag. Waarom hebben katten
staarten? Mijn kat kijkt me aan
met zijn groene, spreekwoorde
lijk ondoorgrondelijke ogen, en,
als langs telepatische weg hoor
ik zijn tegenvraag: Waarom heb
jij GEEN staart? Mijn verweer
dat ik er laatst nog eentje had
maar dat ik even zou moeten
zoeken om 'm te vinden, maakt
geen enkele indruk.
CO LOERAKKER
Nederland heeft een begin
gemaakt met de aanleg van
nieuwe bossen. Dit project
dient ertoe om de kool
dioxide (C02) onschadelijk
te maken die vanuit de
schoorstenen van de elek
triciteitscentrales in de at
mosfeer terechtkomt. Na
mens de Nederlandse
stichting FACE (Forests Ab
sorbing Carbondioxyde
Emission) heeft oud
VROM-minister Ed Nijpels
op 29 juni een contract on
dertekend voor het herstel
van 25.000 hectare tropisch
bos in de deelstaat Sabah
in Maleisië.
arnhem
Met de Maleisische bosbouwor-
ganisatie Rakyat Berjaya is over
eengekomen, dat FACE 25 jaar
lang een miljoen gulden per
jaar schenkt. Dat geld is be
doeld om de kosten van onder
zoek en uitvoering te financie
ren. FACE is opgericht door de
Samenwerkende Elektriciteits
Produktiebedrijven (SEP), die
per jaar in totaal twintig miljoen
gulden reserveert voor de aan
plant van bossen over de gehele
wereld.
Op de plaats waar de herbe
bossing plaatsvindt op Sabah
stond vroeger tropisch regen
woud. Ieder jaar komt er 1000
hectare nieuw bos bij, bestaan
de uit lokale boomsoorten. Er
komt onderzoek naar het be
heer van de nieuwe ecosyste
men die zullen ontstaan en de
economische waarde die het
bos heeft voor de beheerder en
de lokale bevolking.
Het bosproject in Maleisië is
uniek in de wereld, omdat nog
nooit eerder in de tropen op
zo'n grote schaal lokale boom
soorten zijn aangeplant. Pas
sinds twee jaar is bekend onder
Kap van het tropisch regenwoud op Irian Jaya. De massale aanplant op Maleisië met financiële hulp van Nederland is uniek in de tropen.
FOTO BERT VERHOEFF
welke omstandigheden deze
bomen opgekweekt en uitge-
plapt kunnen worden. Dit pro
ject heeft een voorbeeldfunctie
voor alle landen die een actief
beleid willen voeren voor aan
planten, herplanten en op lange
termijn beheren van bos.
Volgens berekeningen van de
stichting FACE draagt elk mens
in de wereld bij aan de uitstoot
van kooldioxyde, door stroom te
verbruiken, maar van de wes
terse mens is die bijdrage negen
keer zoveel als de bewoners van
een land in de Derde Wereld.
Het is niet mogelijk gebleken de
uitstoot van kooldioxyde op an
dere manieren tegen te gaan
dan door de aanplant van bos
sen.
Het project in Saba is het eer
ste dat FACE in de tropen start.
Andere landen hebben dit soort
initiatieven nog niet genomen.
Bij de keuze van de projecten
hanteert FACE de volgende uit
gangspunten. De boomsoort
moet ecologisch verantwoord
zijn; er moet economisch ren
dabel beheer kunnen plaatsvin
den; het project moet ten goede
kunnen komen aan de lokale
bevolking en in overleg met hen
worden opgezet en uitgevoerd.
FACE denkt voornamelijk in
de tropen bossen aan te laten
leggen vanwege de gunstige
verhouding tussen de kosten
van aanplant en de mate waarin
kooldioxyde onschadelijk wordt
gemaakt. Bovendien groeien de
bomen in de warmte sneller.
Toch is dit voorjaar ook een
plantproject bij Leeuwarden ge
start en in het najaar komt de
aanleg van bos in Tsjecho-Slo-
wakije op gang.
Gescheiden inzameling van af
val is milieuvriendelijk, maar
met deze warme dagen lang
niet altijd een pretje. De groene
container kan dan een geduchte
stinkbak worden. Er zijn echter
wel maniertjes om de overlast
tegen te gaan. Een papieren zak
voorkomt dat er restjes achter
blijven na het legen. De bewo
ners van laagbouwhuizen in
Leiden kunnen deze week gratis
proberen of dat bevalt: de reini
gingsdienst deelt papieren zak
ken uit. Nadeel van de zak is de
prijs: in de winkel kost deze
meer dan een gulden.
WOLF
'5 KAT
staakt)
