Zelfs Timmer praat
Philips niet uit dal
Cultuur centraal in proefproces over aanzetten tot zelfmoord
r
Feiten &Meningen
Akkoord over Zwarte Zeevloot
verlengt leven zieltogend GOS
VRIJDAG 7 AUGUSTUS 1992
Rusland en Oekraïne kunnen zich nu op economie concentreren
Hel akkoord over de Zwarte
Zeevloot tussen de Russische
president Boris Jeltsin en zijn
Oekraïnse ambtgenoot Leonid
Kravtsjoek heeft het leven van
het zieltogende Gemenebest
van Onafhankelijke Staten
(GOS) met drie jaar verlengd.
Maar door de overeenkomst
van maandag, die
een gezamen
lijk Russisch-
Oekraïns com
mando over de
vloot voor de
duur van drie
jaar, zijn tevens
fundamentele
meningsver
schillen over de
verdeling van
de ruim 300
schepen en ba
ses onder het
Niettemin is er nog steeds een
sterke nationalistische lobby in
Kiev die wil dat Oekraïne zijn
eigen marine krijgt. Kravtsjoek
heeft enige concessies bedon
gen om die lobby voorlopig te
vreden te stellen. Een daarvan is
het ontslag van vlootcomman-
dant admiraal Igor Kasatonov,
die steeds heeft afgegeven op
Oekraïnse aspiraties om het
leeuwedeel van de vloot te be-
De orkaan is vooralsnog uitgeraasd
vroegere Sov
jetunie.
„In de komen
de drie jaar zul
len de uitgangs
punten voor de
verdeling van
de vloot wor
den uitgewerkt.
De samenleving
zal haar ziekte
te boven komen. Er zullen an
dere realiteiten zijn", zei Jeltsin
na ondertekening van het ak
koord op de Krim. Feit is dat hij
zo een belangrijke stap heeft ge
zet tot normalisering van de be
trekkingen met Oekraïne en dat
het akkoord de weg opent voor
verbetering van de handel en
andere contacten tussen wat
vroeger de twee belangrijkste
Sovjet-staten waren.
king tussen Rusland en Oekraï
ne. De ministers van buiten
landse zaken van beide landen
bereikten ook een akkoord over
de verdeling van vroegere Sov
jet-eigendommen in het bui
tenland, waaronder ambassa
des en handelsmissies. Veel ne
telige economische kwesties
vragen echter nog steeds om
een oplosing, zoals vooral prijs-
en handelsafspraken voor olie,
graan en suiker.
Oekraïne heeft
een enorm han
delstekort met
Rusland en
Moskou maakt
zich zorgen over
de eigen munt
If die Oekraïne wil
invoeren. Er
JÉÉÉËh moeten beta-
Kgiij lingssystemen
I komen om ver-
dere schade
voor de sterk
nomieën te
voorkomen. Als
deze kwesties
niet worden op
gelost, zullen die
van de Zwarte
Zeevloot en an
dere weer op
duiken.
Haviken in het
Russische parle
ment zinspelen
al op het idee
om dan de
kwestie van de
soevereiniteit
over het schier
eiland De Krim
weer op te spe
len, waar de
vloot in Sebasto-
pol zijn thuisba
sis heeft. Het be
stuur over de
Krim werd in
1954 door toen
malige Sovjetlei-
i president Jeltsin en zijn Oekraïnse ambtgenoot
|dens een wandelingetje. foto •Rtr* peter Andrews derNikita
Chroetsji
Zijn entree, begeleid door binnen- en buitenlandse foto
grafen en cameraploegen, was wederom imposant. Jan
D. Timmer, ook wel 'Orkaan Gilbert' en 'Der Macher' ge
noemd, was persoonlijk opgestoomd naar het Eindho-
vense Evoluon teneinde 'enige misverstanden' omtrent
Philips uit de wereld te helpen. Toen de rook was opge
trokken, bleek alles evenwel bij het oude gebleven. Op de
constatering na dat de orkaan vooralsnog is uitgeraasd
en het wondermiddel Timmer zijn werking gisteren mis-
heersen. „De keuze voor een
Rusland overge
dragen aan Oekraïne, maar af-
gezamenlijk opperbevel is goed gevaardigden trekken de rechts-
r iedereen", zei woordvoer- geldigheid daarvan in twijfel.
der Joeri Sergejev van het r
Jeltsin en Kravtsjoek hielden dit
nisterie van buitenlandse zaken onderwerp tot dusver zorgvul-
in Kiev. Deskundigen buigen dig buiten hun besprekingen,
zich nu over de bevelstructuren Zij concentreerden zich op
en vragen zoals welke vlag de voortbouwen op de vriend
schepen voeren.
De weg is nu ook open voor d
ondertekening van een verdrag badplaats Dagomys.
over vriendschap
schap die in juni opbloeide tij
dens een top in de Rusissche
EINDHOVEN WILCO DEKKER
De aankondiging dat de Philips-
topman zelfde presentatie van
de cijfers over het tweede kwar
taal voor zijn rekening zou ne
men, had nogal wat verwach
tingen gewekt. Timmer komt
niet als hij niet iets leuks te mel
den heeft, zo was de redenering.
Het bleek ijdele hoop. Philips
blijft voorlopig lelijk last houden
van de wereldwijde crisis in de
consumentenelektronica. En
het lot van Philips' nieuwe troe
ven CD-I, DCC en HDTV blijft
onzeker, ondanks de opbeuren
de woorden van Timmer. Beleg
gers hadden duidelijk meer ver
wacht. Dus brokkelde met de
beurskoers gisteren ook de ma
gie rond Jan Timmer weer wat
af.
Op enthousiasme, uitbundig
heid of zelfs champagne hoeft
bij Philips voorlopig niemand te
rekenen. Het concern ligt rede
lijk op koers, waarbij onderde
len als Licht en Medische Syste
men zelfs uitstekende resulta
ten laten zien. Operatie Centu
rion loopt naar wens, meldde
Timmer gisteren dan ook. Maar
de crisis in de consumenten
elektronica (beeld- en geluids
apparatuur) bederft alle plezier.
,Als het in de consumenten
elektronica wereldwijd beter
zou gaan, dan hadden we van
daag misschien wel champagne
geschonken", zei Timmer giste-
Koffie of champagne
De crisis rond audio en video
heeft Philips het eerste halfjaar
tussen de 400 en 500 miljoen
gulden gekost, rekende Philips'
financiële topman Henk Appelo
de verzamelde pers gisteren
voor. Dat is precies het verschil
tussen een mager winstje (zoals
de 82 miljoen gulden in het
tweede kwartaal) en een voor
een bedrijf als Philips behoorlijk
resultaat. En het verschil tussen
een kopje koffie of champagne.
Daarom deed de mededeling
van topman consumenten-elek-
tronica Henk Bodt, dat pas in
1994 weer zwarte cijfers te ver
wachten zijn, de stemming
geen goed. Het betekent im
mers dat de resultaten bij Phi
lips voorlopig onder het ge
wenste niveau zullen blijven.
Het betekent ook dat de schul
denlast voorlopig als een mo
lensteen om de nek van Philips
blijft hangen. „Dat blijft een
bron van zorg", gaf Timmer gis
teren toe. „Wie slecht bij kas zit,
moet selectief investeren."
Natuurlijk zijn er verzachtende
omstandigheden. In de stagne
rende, door prijzenslagen ge
teisterde markt voor beeld- en
geluidsapparatuur heeft Philips
zijn marktaandeel behouden.
Bovendien zit de Japanse con
currentie ook in de rode cijfers.
En Philips zit niet stil. Er zal nog
efficiënter en beter geprodu
ceerd worden. Het produkten-
pakket bestaat volgend jaar
voor 30 a 40 procent uit zaken
die nu nog niet op de markt
zijn. Een dubbel aantal sales
managers wordt de weg opge
stuurd om die produkten aan
de man te brengen.
Zoals bijvoorbeeld Digital Com
pact Cassette (DCC) en de in
teractieve compact disc (CD-I).
Beide staaltjes van tèchniek
die Philips in de toekomst veel
geld moeten opleveren wa
ren recentelijk negatief in de
publiciteit. Ten onrechte, zo be
toogde Timmer. Want daar was
hij tenslotte voor gekomen.
September was dom
Allereerst DCC, waarvan de lan
cering moest worden uitgesteld
van september tot 'ergens voor
de Kerst'. „We hadden nooit
september moeten noemen, dat
was dom", aldus Timmer. „Ver
der is er met dit prachtige pro-
dukt niets aan de hand." Dan
CD-I, waarvan de verkopen in
de Verenigde Staten zouden te
genvallen. „CD-I heeft zoals alle
nieuwe produkten tijd nodig",
meent de Philips-topman.
„Tien jaar geleden geloofde ook
niemand in de compact disc. En
nu is CD een geweldig succes."
Vragen? Geen vragen, want cij
fers over de verkopen van CD-I
worden niet gegeven.
Meer tijd trok Timmer uit voor
de 'misverstanden' rond HDTV.
Maar daar had hij tijdens „de
uit de hand gelopen discussie
van de laatste weken'dan ook
„baarlijke nonsens" over gele
zen, hetgeen „ongelooflijk be
treurenswaardig" is. „Zoals dat
wij samen met Thomson zeven
miljard gulden geïnvesteerd
zouden hebben in HDTV. Zeven
miljard gulden! Waar hadden
we die vandaan moeten halen?
vroeg Timmer zich vol onge
loof af. Om vervolgens voor alle
duidelijkheid nog één keer de
juiste stand van zaken rond de
'toekomst-televisie' te geven.
In Europa zijn tientallen bedrij
ven en bedrijfjes bezig met
HDTV. Dat is goed, want anders
had Europa een technologische
achterstand opgelopen. Philips
wil de voortrekkersrol voor Eu
ropa graag vervullen. Of de Eu
ropese Gemeenschap daarbij
helpt, moet worden afgewacht.
In novejmber neemt 'Brussel
een besluit over steun van 2
miljard gulden voor het aanpas
sen van de apparatuur van tv-
stations aan de norm voor
breedbeeldtelevisie. Mocht die
beslissing negatief uitvallen,
dan is dat geen ramp. Want Phi
lips is klaar voor HDTV. „Is
HDTV belangrijk voor Philips?",
vraagt Timmer zichzelf vast af.
„Ja, want we hebben er geld in
geïnvesteerd. Maar HDTV
wordt niet de ondergang van
Philips."
Even later adviseert Timmer de
journalisten niet alles rond
DCC, CD-I en HDTV „op te bla
zen". En de beurskoers, die gis
teren zakte naar ƒ24,30 per aan
deel? Die is „bespottelijk" laag.
En weg is Jan D. Timmer. Om
ringd door fotografen en came
ramensen uit binnen- en bui
tenland, uiteraard.
AMSTERDAM MADELEEN WESSELINC
Vier jaar na de tragische zelfmoord van een 22-jarige
Surinaamse vrouw moet haar toenmalige 32-jarige
echtgenoot volgende week voor de Amsterdamse
rechter moeten verschijnen in een uniek proces. Het
Openbaar Ministerie in de hoofdstad legt de man
het 'aanzetten tot zelfmoord' ten laste. Dit delict uit
het Wetboek van Strafrecht werd nooit eerder ver
volgd. De rechtszaak is daarmee een belangrijk
proefproces rond zelfmoordzaken.
Zelfmoord op zich is niet strafbaar. Een poging tot
zelfmoord komt evenmin in het Wetboek van Straf
recht voor: als het voltooide delict niet strafbaar is,
kan ook een poging daartoe niet strafbaar zijn. Het
aanzetten tot zelfmoord echter is wel strafbaar en le
vert, in het uiterste geval, drie jaar cel op.
Het probleem bij dit delict is het causale verband
tussen de handelingen van de verdachte en de zelf
moord van het slachtoffer. Om het aanzetten tot
zelfmoord te kunnen bewijzen, moet vaststaan dat
de dood het onlosmakelijke gevolg is van de hande
lingen van de aanzetter. Juist dit causale bewijspro-
bleem maakt de zaak tot een moeilijk proces, aldus
officier van justitie Van Zwieteren.
De zelfmoord van de vrouw is, volgens de officier,
duidelijk het gevolg van de jarenlange geestelijke en
lichamelijke martelingen van haar toenmalige man.
Volgens justitie sarde, plaagde, treiterde, vernederde
en mishandelde hij zijn vrouw net zo lang dat zij in
april 1988 azijnzuur dronk om aan haar afschuwelijk
leven een einde te maken. Twee dagen lag de vrouw
in een ziekenhuis met een geperforeerde maag en
een buikvliesontsteking. Toen overleed zij.
Blauwe plekken
Normaal gesproken bemoeien politie en justitie zich
niet met zelfmoordgevallen. Dit keer echter werd de
politie gealarmeerd omdat de vrouw onder de blau
we pleldcen zat. Er volgde een onderzoek en het
Openbaar Ministerie werd ingeschakeld. Omdat het
zo'n uitzonderlijke zaak was, besloot justitie eerst
via een aparte procedure het gerechtshof te vragen
of vervolging en een eventuele veroordeling juri
disch wel haalbaar zouden zijn. Toen het hof een
eventuele veroordeling niet bij voorbaat uitgesloten
achtte, zette officier van justitie Van Zwieteren de
zaak door en kwam de verdachte twee jaar geleden
voor de eerste keer voor het hekje van de meervou
dige kamer.
De zaak werd toen terugverwezen naar de rechter
commissaris voor meer informatie over de persoon
lijkheid van de man. Vorig jaar juli moest de man
voor de tweede keer opdraven. De zitting werd toen
vooral gevuld met uiteenzettingen van prof. Lamur,
hoogleraar culturele antropologie aan de Universi
teit van Amsterdam. Hij verklaarde toen dat uitge
huwelijkte Surinamers van hindoestaanse afkomst,
vooral vrouwen op het platteland, tot 1950 veelvul
dig zelfmoord pleegden om te ontsnappen aan de
veel voorkomende mishandelingen tijdens hun hu
welijk. De laatste jaren zou dit veel minder gebeu
ren. Het uithuwelijken van kinderen echter komt
noeveel voor.
Ook in het geval van de verdachte en de vrouw was
sprake van een door ouders uitgestippeld huwelijk.
In 1984 trouwden zij en het echtpaar vertrok datzelf
de jaar naar Amsterdam. Het huwelijk bleek vervol
gens een gigantische mislukking. Volgens de familie
van de vrouw kon zij op 16 april 1988 niet anders
dan een einde maken aan haar leven.
Tijdens de eerste behandeling van de zaak vorig jaar
zomer bleek dat de verdachte zijn vrouw inderdaad
sloeg. Zelf noemde hij dit 'toelaatbaar slaan'. De
hoogleraar culturele antropologie trok hieruit de
conclusie dat man en vrouw gehecht waren aan ou
de tradities. Vrouwen nemen in hindoestaanse krin
gen een zeer ondergeschikte plaats in.
Cultuur
De culturele achtergronden in deze zaak spelen een
belangrijke rol. De officier wil onder meer weten of
het in de hindoestaanse cultuur voor een vrouw
moeilijker is te ontsnappen aan een dergelijk fysiek
en geestelijk mishandelend gedrag van een echtge
noot dan bij voorbeeld in de Nederlandse cultuur.
Nederlandse vrouwen kunnen scheiden of naar
Blijf-van-mijn-lijfhuizen. Voor hen zou het voor jus
titie moeilijker zijn een direct verband te leggen tus
sen gedrag en dood. Dat directe verband is nodig
voor het bewijs. Voor Surinaamse vrouwen kan dat,
volgens de officier, wel eens heel anders liggen. In
die cultuur spelen zaken als familieschande en
bruidsschat een belangrijke rol. Mogelijk is dat Suri-
naamse vrouwen om dit soort redenen niet bij de
man Weg kunnen en in een dergelijk uitzichtloos hu
welijk nog maar één mogelijkheid zien: zelfmoord.
De antropoloog moest die cultuurverschillen op de
zitting vorig jaar duidelijk maken. Toch werd op
nieuw de zaak terugverwezen naar de rechter-com-
missaris voor het horen van familie van de verdach
te. Bovendien zou een nieuw psychiatrisch onder
zoek van de verdachte nodig zijn, dit keer uitgevoerd
door een psychiater met dezelfde culturele achter
grond. Het vorige onderzoek gebeurde door een Ne
derlandse psychiater.
De verdachte is inmiddels hertrouwd en zit niet in
de gevangenis. Volgens zijn advocaat is de lange
wachttijd rond zijn proces voor hem een lijdensweg.
Volgende week dinsdag komt aan dat wachten een
