58
Restauratie omstreden
'Brueghel' uitgesteld
BRIL
799:
99
Cultuur Kunst
Leiderdorp
krijgt weer
schilderij
Roelandse
HL i
V
C7c/ewonderi ng
'Standbeeld voor tante Leen'
DONDERDAG 6 AUGUSTUS 1992
15
redactie cees van hoore annemlek ruygrok cc
De gemeente Leiderdorp kan
een schilderij van dorpsge
noot en kunstenaar J.C. Roe
landse aan haar collectie toe
voegen. Gisteren kreeg wet
houder C. Kerner-Schellin-
gerhout uit handen van me
vrouw J. Boelee-Stikkelorum
een schilderij van de hand
van Roelandse (1888-1978),
waarop een hoeve met sloot
is afgebeeld.
Het werk is vermoedelijk
tijdens de Tweede Wereld
oorlog gemaakt en via de
Leidse schilder A.C. Rose-
meier in bezit van de familie
Boelee gekomen. Rosemeier
zou het schilderij voor groen
te hebben geruild. Later heeft
Roelandse het weer te zien
gekregen en enige wijzigin
gen in het oorspronkelijke
werk aangebracht.
Het schilderij vormt een
aanvulling op de collectie
Roelandsen, 24 schilderijen
en 29 tekeningen, die al in
bezit is van de gemeente Lei
derdorp.
Rechter moet uitspraak doen over claim verzamelaar
Het schilderij kan niet eens worden bezichtigd, toch staat
'Bloemstilleven in kuip' van de 17de-eeuwse meester
schilder Jan Brueghel de Oude in het middelpunt van de
belangstelling. Aanleiding is de procedure die de Duitse
kunstverzamelaar D. Doll heeft aangespannen voor de
Raad van State om het paneel dat in bruikleen is bij mu
seum Boymans-van Beuningen, in zijn bezit te krijgen.
BRIL 58. ALLES
WAT JE OGEN
AANTREKT.
i Binnenweg 114,023-284921
- HlUegom Meerstraat 19.02520-23346
- Katwijk Voorstaat 80,01718-12765
Leiden Haarlemmerstraat 58,071-140148
1253.02522-11254
9,010-4343410
1115,071-612024
Wassenaar Langstraat 7,01751-14396
De Duitse verzamelaar heeft
een koop-optie op het schilderij
geërfd van de eigenaresse me
vrouw L Thurkow-van Huffel.
Voor de marktwaarde van naar
schatting 1,1 miljoen gulden
mag hij het schilderij kopen,
ware het niet dat sinds 1985 de
Wet Behoud Cultuurbezit van
kracht is. Jammer voor kunst
verzamelaar Doll. Hij krijgt nu
geen toestemming om het
schilderij aan te kopen en uit te
voeren. De wet bepaalt namelijk
dat waardevolle kunstwerken in
Nederlands bezit het land niet
uit mogen. Het paneel van
schilder Jan Brueghel de Oude
staat op die lijst van 'bescherm
de kunstwerken'.
Inzet van de procedure voor
de Raad van State is nu of het
desbetreffende paneel onmis
baar en onvervangbaar is, twee
criteria waaraan een kunstwerk
moet voldoen om in aanmer
king te komen om op de lijst ge
plaatst te worden.
De onmisbaarheid van het
doek Wordt door Doll bestre
den, omdat er in het Amster
damse Rijksmuseum ook een
'Bloemstilleven in kuip' van Jan
Brueghel de Oude hangt. Vol
gens hem een authentiek werk,
terwijl het doek in Boymans van
een leerling van Brueghel zou
zijn.
Zoals gebruikelijk zijn de me
ningen daarover verdeeld.
Kunsthistoricus dr. A. Blankert
heeft de beide panelen op ver
zoek van mr. P. W. Russell, de
advocaat van de Duitse verza
melaar, via detail-opnamen on
derzocht. Blankerts conclusie
luidt: „Het schilderij in Boy
mans blijkt door een minder
kundig schilder geschilderd dan
dat in het Rijksmuseum. Het is
minder verfijnd van techniek en
uitvoering. De schilder volgt wel
Brueghels vormen, maar sche
matiseert en versimpelt ze."
Het rapport gaat verder: „Ver
volgens werden de beide dia-se-
zonder enig commentaar
zowel stillevenken-
r Fred Meyer van het Rijksbu
reau voor Kunsthistorische Do
cumentatie als aan Guido Jan
sen, conservator van oude schil
derijen verbonden aan Museum
Boymans-van Beuningen. Bei
den kwamen zonder enig reser
ve onafhankelijk van Blankert
tot precies dezelfde conclusie."
Deze conclusie wordt even
wel niet gedeeld door de kunst
historicus dr. S. Segal. Op ver
zoek van dr. B. Haak, lid van de
commissie Wet Behoud Cul
tuurbezit, onderzocht hij vorige
week de beide panelen. Zijn
conclusie staat haaks op die van
zijn collega-historicus Blankert:
„Al kijkende ben ik tot de con
clusie gekomen dat het paneel
in Amsterdam een kopie is,
waarschijnlijk geschilderd door
zijn zoon Jan Brueghel de Jon
ge. Het schilderij in Boymans
<£êêlC>
-"#u
Waterbed'
Top! Inbouw, voll.
stab. 6 j.gar. cash+ i
carry: Amsterdamsestraatw. 80-82 Utr.
s 030-342036. Waterland©Nederland
daarentegen is een van de ver
sies die De Oude heeft geschil
derd", aldus Segal.
Segal: „Daarbij ben ik van
mening dat de twee panelen
geen gelijkwaardig vergelij
kingsmateriaal zijn. Het stuk in
Rotterdam is kwalitatief gezien
in veel slechtere staat dan het
stuk in Amsterdam."
De Raad van State buigt zich
momenteel over deze netelige
kwestie. Een definitieve uit
spraak zal nog wel even op zich
Mijn grootvader was
wapen- en rijtuig-'
schilder. Voor zijn
eindexamen aan de
Haarlemse schilderschool heeft
hij deze drie 'meesterstukken'
gemaakt. Het zijn de wapen
schilden van de toenmalige
paus Pius IX. We spreken dan
over 1874, 1875 en 1876. Elk
jaar heeft hij er een gemaakt.
Alle eindexamenstukken wer
den tentoongesteld, behalve de
ze van mijn grootvader. Dat zou
aanstoot geven. Het was een te
katholiek onderwerp, politiek
beladen in die tijd.
Mijn grootvader werd in
Utrecht geboren. Zijn vader was
ook wapen- en rijtuigschilder.
Bij de firma Beijnes, later fabri
kant voor de Nederlandse
Spoorwegen.
Op dat ene schild zie je links
de heilige Petrus met een omge
keerd kruis. De traditie zegt dat
Petrus zichzelf niet waardig
achtte om net als Christus te
worden gekruisigd. Vandaar dat
omgekeerde kruis, dat je bij
voorbeeld ook in een gebrand
schilderd raam in de grote kerk
van Aarlanderveen kunt zien.
Petrus wilde ondersteboven
worden gekruisigd.
Petrus is trouwens ook de pa
troonheilige van de stad Leiden.
Vandaar die sleutels in het wa
pen van de stad. En de naam
die terugkomt in de Pieterskerk
en de Petruskerk aan de Lam-
menschansweg.
Het familiewapen van paus
Pius IX, die als de markies de
Mastai Feretti werd geboren,
heeft mijn grootvader ook in het
schild verwerkt. En hier zie je
Johannes de Doper met de
doopschelp. De medaillons in
beide panelen stellen stukken
uit de levensloop van de paus
voor. Zijn priesterschap, zijn
tijd in de missie, zijn periode als
kardinaal.
Het derde paneel is afwijkend
van de twee andere. Hier heeft
mijn grootvader een houten re
tabel gemaakt met vijf vaandels
van de vijf Nederlandse bis
dommen. Er tussenin staan de
patroonheiligen van elk bisdom.
Bovenin zijn de symbolen van
het geloof (Christus), de hoop
(anker) en de liefde (kelk) afge
beeld.
Ik heb de schilderijen losge-
bedeld van mijn grootmoeder.
In 1935 kreeg ik het eerste, de
andere volgden in 1945. Zij heb
ben geen geldelijke waarde,
maar voor mij zijn ze van groot
belang. Omdat mijn grootvader
%>- H
In deze rubriek komen al of niet bekende streekgenoten aan het woord die, hetzij
direct, hetzij zijdelings met kunst of cultuur te maken hebben. Zij praten over een
kunstvoorwerp waaraan zij bijzondere waarde hechten. Van de snuifdoos van oma
tot het grijsgedraaide muziekstuk en alles wat daar tussen zit. Vandaag spreekt A.
Hulkenberg uit Lisse zijn bewondering uit. Hij is schrijver van een aantal historische
boekwerken over deze regio.
MUSEA
LEIDEN
MUSEUM BOERHAAVE
Lange Agnietenstraat 10. Expositi
'Oog in oog', diagnostische ontwik
lingen in de oogheelkunde', t/m
29/11. do t/m za 10-17 uur, zo 11
17 uur, elke zondag om 14 en 15
Jingen.
Shiva). Dagelijks filmvoorstellingen
(15 uur).
'Waar twee olifanten vechten', foto's
10-17 uur, zo 13-17 uur.
RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN
Rapenburg 28. Taffehzaal: 'Brons u
de O
17 uur, zoi
uur. Elke eerste zondag van de
maand archeologisch spreekuur.
RIJKSMUSEUM VOOR VOLKEN
KUNDE
Steenstraat 1. Tentoonstellingen In-
sulinde in Leiden, voorbij de Javazee'
en 'Boeddha en Shiva op Java', t/m
zo 13-17
i 14 uur
Adriaan van Dis, t/m 4/10.
9 augustus
Demonstraties van Pencak Silat, een
Indonesische zelfverdedigmgssport
e lopende tentoonstellin-
ACADEMISCH HISTORISCH MUSE
UM
Rapenburg 73. woe t/m vr 13-17 uur.
HORTUS BOTANICUS
Rapenburg 73. Ma t/m za 9-17 uur,
zo 10-17 uur. Kassen geopend ma
t/m za 9-17 uur; Clusiustuin geopend
ma t/m vr 10-12.30 uur en 13.30-16
uur. Zomertentoonstelling: Van 's
lands Plantentuin de Buitenzorg tot
Kebun Raya Bogor, t/m 30/8.
DE LAKENHAL
Oude Singel 28-32. 'Uit tijd geplukt',
bloemen in beeldende kunst en poé-
t/m 23/8.
PRENTENKABINET
Rapenburg 65; di t/m vr 14-17 uur.
PIJPENKABINET
Oude Vest 159a; zo 13-17 uur.
KONINKLIJK PENNINGKABINET
Rapenburg 28. 'Nederlandse Pen
ningkunst 1890-1990'. t/m 25/10;
di t/m za 10-17 uur. zo 12-17 uur.
WAGENMAKERS MUSEUM
Oude Varkenmarkt 13; zo 13-17 uur
REMBRANDT EN ZIJN ATELIER
Kort Galgewater 24a. Reconstructie
van het Leidse atelier van rembrandt.
geïnspireerd op het schilderij 'De
schilder en zijn atelier'; di t/m za 10-
17 uur. zo 12-17 uur.
KATWIJK
KATWIJKS MUSEUM
Voorstraat 46. 'Strandleven', aquas-
rellen van Albert Jan Cool, t/m 26/9,
di t/m za 10-12 uur.
EXPOSITIES
LEIDEN
DE WAAG
Aalmarkt 21. Ruimtelijk werk van
Marlène Staals-, t/m 30/8, wo t/m vr
12-17 uur. za en zo 11-17 uur.
GALERIEZONE
Nieuwstraat 17/b. Schilderijen van
Nicole Carvajal, t/m 20/8; di t/m vr
11-18 uur. za 10-17 uur, zo 13-16
uur. do 19-21 uur.
TIME IS ART
Nieuwstraat 10. 'Zomeravond-exposi
tie' met werk van Rob Schouten, Re-
né van Dam. Astrid Beumer, Rob Re
geer, Louis Stuijfzand, Frans de Wit
en Rob van 't Zelfde, t/m 31/8; ma
t/m vr 19-22.30 uur.
FOTOGALERIE KLEINE KLUP
Nieuwe Rijn 1Foto's van Teun Voe
ten, t/m 3 september, ma t/m za 10-
t/m 30/8.
GALERIE AZL
Academisch Ziekenhuis, Gebouw 1
Presentatie Kunst Tweede Fase
Nieuwbouw; t/m 30/8, dagelijks 10-
17 uur.
BLIJENBERG GALERIE
Breestraat 113. Stockexpositie t/m
3/9, di t/m za 9-18 uur. 1ste zo van
de maand 12-17 uur.
BLEIJENBERG BEELDEN
Langebrug 61Vaste opstelling diver
ts 'Bloemstilleven in kuip' van de 17de-eeuwse meesterschilder Jan
Brueghel de Oude of van een van zijn leerlingen?
FOTO BOYMANS VAN BEUNINGEN
3 12-22 u
HOOGLANDSE KERK
Nieuwstraat. 'De wisselwerkingtus
sen kunst en projectie'; Guus Herm-
sen en Ger Oudshoorn, gemengde
technieken; t/m 30/8; 'Basiliek voor
een schilder', sculptuur van Irène
Prinsen t/m 19/9; ma 13-15 uur, di
t/m vr 11-15.30 uur, za 11-16 uur
GALERIE AMBER
Hooglandse Kerkgracht 8. Houten
vaatwerk uit Nepal, Japanse schilde
ringen, keramiek uit China en Japan,
lingen uit Frederick Francks
laten wachten: de eerste zitting
die onlangs is gehouden, werd
geschorst tot begin september.
Het doek hangt momenteel in
de kelders van Boymans-van
Beuningen te wachten op res
tauratie. „Maar dan moet er wel
eerst duidelijkheid komen wie
aanspraak op het doek kan ma
ken", zegt adjunct-directeur
van Boymans, J. ter Molen,
"eerder beginnen wij er niet
e Bottomless Well',
beelden
maand 12-17 uur.
ALPHEN AAN DEN RIJN
STAA GALERIE
Prinses Irenelaan88. 'Staa-Start'.
expositie van vier jonge kunstenaars;
Marie-Louse Braamhorst. Peggy Is
rael, Antonet Moerland en Gert Oude
nes, t/m 13/8. wo t/m za 12-17 uur.
vrook 19-21 uur.
HAZERSWOUDE
GALERIE LAERKEN
Bent 2. Zomerexpositie met werk van
Gen Graveland en Erik Chatenier (ra-
ku keramiek), Fraukje Isardi (siera
den), Willemien van Ineveld. John
Hansen en Bodil Brems (acryl op
doek), Ole Pultz en Hans Tyrrestrup
(olie oo doek), Jan Snoek (grafiek) en
Theo Germann (beelden in brons en
steen); t/m 5 september, za en zo 11-
17 uur, ma t/m vr na tel. afspraak
(01728-9837).
VOORSCHOTEN
GALERIE MERCEDES
Voorstraat 35b (steeg. Louis Meys -
90 jaar, schilderijen van 1942 tot
1992, 8/8 t/m 5/9, woe t/m za 11 -17
WASSENAAR
DE PAAUW
Raadhuislaan 22. Schilderijen van
Geldoph Stuylingde Lange, t/m 16/8;
di t/m vr 10-16 uur. zazo 13-17 uur
GALERIE VERHAAR
Schoolstraat 9. Etsen en aquarellen
THEATERS
AMSTERDAM
CARRÉ
di 11 (première), wo 12. do 13.
20.15 uur; wo ook 14.00 uur; Groot
Circus van Azie.
STADSSCHOUWBURG
ma 10 t/m wo 12. 20.15 uur: Inter
nationale Nieuwe Scène; 'Zij kwamen
van 't Zuiden'van DirkCelis.
do 13. vr 14, 20.15 uur: Het Zuide
lijk Toneel; 'Het begere
v Joost van Es.
CONCERTEN
HOOGLANDSE KERK
7 augustus
Orgelconcert door Alexander Fissesjki
uit Moskou; werken van Purcell,
Bach, Zipoli, Glika, Nirenburgen
Schnittke, 20.15 uur.
8 augustus
Orgelconcert door Aarnoud de Groen,
organist Julianakerk Den Haag,
13.30 uur.
ALPHEN
SALVATORIKERK
12 augustus
Continental Singers, internationale
jubileumtour; "Yes! Let's go!'. 20.00
NOORDWIJK
GROTE KERK
13 augustus
Orgelconcert door Margreeth C. de
Jong, 20.15 uur.
LISSE
ST. AGATHAKERK
8 augustus
Speelmiddag voor iedereen die orgel
kan spelen. 14-18 uur
13 augustus
Orgelconcert Vincent de Vries, wer
ken van Bach, Stanley, Boêly, Guil-
mant en Andriessen, 20.15 uur
AMSTERDAM
CONCERTGEBOUW
12 augustus
Gil Shaham, viool. Gerhard Oppitz,
piano; Van Beethoven 'Eerste sonate
in D op. 12 nr. 1Prokofiev 'Eerste
sonate in f op. 80', Brahms 'Derde
Sonate in d op. 108'. 20.15 uur
ze heeft geschilderd en omdat
hij de voorstellingen zo minu
tieus heeft weergegeven. Inder
tijd heb ik ze laten restaureren
door een restaurator van het
Mauritshuis. Die man zei dat
mijn grootvader zo'n moderne,
bijna Japanse methode had ge
bruikt voor het opmaken van
het paneel: linnen op hout, daar
overheen papier en dan de verf.
En dat tot driemaal toe, v
hij het paneel schuurde en
schaafde en met het uiteindelij
ke schilderwerk kon beginnen.
Mijn grootvader is in 1900
verongelukt. Hij was bezig met
een plafondschildering in de
Martinuskerk in Hillegom. Toen
hij op een zaterdag zijn schil
derwerk nog eens wilde bekij
ken, merkte hij niet dat de ba
lustrade van de steiger was ver
wijderd. Hij is naar beneden ge
vallen en brak zijn rug.
Voor schilderkunst heb ik veel
belangstelling. Al heb ik niet
veel interesse in uitingen van
moderne schilderkunst. Daar
ben ik met mijn 77 jaar te oud
voor. Ik heb De Lakenhal veel
bezocht met mijn leerlingen. Ik
was eigenwijs genoeg om dan
zelf gids te spelen, omdat ik
precies wist waar hun i
lagen; bij welk schilderij
blijven staan en bij
welke we moesten doorlopen.
Binnenkort ga ik naar Wei-
mar, de streek van Goethe,
Schiller en Bach. Daar verheug
ik me erg op. Dat ik
daar nog kan rond
kijken. Die rust die
dat moet uitstralen.
Annemlefc Ruygrok
AJ tientallen reacties heeft hij
gehad, op het overlijden van
Tante Leen. „Allemaal vragen ze
of er nog een plekje voor een
standbeeld is voor haar, bij dat
van Johnny Jordaan", vertelt
Hannie Pastor, destijds initia
tiefnemer voor het standbeeld
van de Jordaanzanger op de
Amsterdamse Elandsgracht.
'De nachtegaal uit de Willem
straat' werd zij genoemd en ook
wel 'de keizerin van de Jor
daan'. Gistermorgen vroeg
overleed Helena Kok-Polder,
zoals Tante Leen officieel heet
te, op 80-jarige leeftijd in een
Amsterdams ziekenhuis. Haar
zangcarrière begon in 1955 tij
dens een talentenjacht in het
Rothaanhuis, hartje Jordaan.
Johnny Jordaan behaalde daar
bij de eerste plaats, zij zelf werd
tweede met het liedje 'Hand in
hand'. Voor beiden was dit het
begin van een veelbewogen car
rière en een hechte vriend
schap. Hun gezamenlijke optre
dens voerden tot in Amerika en
Australië.
Het borstbeeld van Johnny
Jordaan, gemaakt door Kees
Verkade, staat te glimmen in de
zon. Het eromheen gecreëerde
pleintje op de Elandsgracht is
omgedoopt tot Johnny Jordaan
plein. „Elke zondag ging ze naar
hem toe. Moest ze even naar
hem Jdjken", vertelt Hans Lach-
terop van het honderd meter
verder gelegen café De Jordaan.
Pastor, ooit buurjongen van
Willy AJberti en Johnny Jordaan:
„Het is leuk dat de mensen een
standbeeld willen. Zelf heb ik
altijd al gedacht: als tante Leen
iets zou overkomen, moet zij
met een beeld maar tegenover
hem staan. Met haar dood is het
met de Jordaan toch een aflo
pende zaak. Het zou mooi zijn
als we die zo kunnen blijven
promoten. Als ik de mensen zo
hoor moet het haast wel slagen.
Johnny was geliefd, maar Tante
Leen ook. Van allebei komt
nooit meer een tweede. Die
mensen waren uniek. Ik denk,
dat als iedereen aan de bel trekt
dat we wel weer artiesten vin
den die daarvoor willen optre
den."
Zingen deed Tante Leen al
enkele jaren niet meer. Gekluis
terd aan haar rolstoel verbleef
ze de laatste twee jaren van
haar leven in het verpleeghuis
De Poort. Orkestleider Harry de
Groot, sinds 1955 haar vaste be
geleider en schrijver van veel
van haar liedjes, was tot het
laatste einde te vinden aan haar
ziekbed. „Ze was voor mijzelf
niet alleen een heerlijk artiest
om mee te werken, maar ook
een groot vriendin. Voor Am
sterdam en zeker voor de Jor
daan is haar overlijden een
groot verlies", zegt hij.
'Rode rozen', 'Oh, Johnny' en
'Oude Amstelstad', de meeste
oude Jordaan-bewoners zingen
haar liedjes moeiteloos mee.
i larrj de toot „Ze was een na
tuurtalent, met een prachtige,
heldere stem. Tot in het buiten
land werden haar platen ge
draaid. De laatste twee jaar in
het verpleeghuis, waren niet de
meest geluJdcige voor haar.
Toch kon ze nog intens genie
ten van alles wat maar te maken
had met zingen en muziek. Ook
vorig jaar nog op het na jaren
weer teruggekeerde Jordaanfes-
tival."
Niet alleen wonen de meeste
oorsprokelijke bewoners inmid
dels al lang niet meer in de Jor
daan. Na het overlijden van
Willy Alberti, Johnny lordaan en
nu ook Tante Leen lijkt ook het
vocale doek over deze oude
volksbuurt te zijn gevallen. Har
ry de Groot: „Met nun artistieke
gaven hebben zij de Jordaan
pr bezorgd en die
waren dé Jordaan
